Muziek l1 Tf l' r Opening van het Amsterdamsch Concertseizoen WILLEM PIJPER rouwen en vrouwenleven Muiter, ach Mutler, e$ hungert mich. gib mir Brot, sonst sttrbt ifh." >,Und als das Brot gebacken war. Lag «to* Kind au/ der Totonbaht." Mahler: Das irdisehe Leben. HET officieele concertseizoen 1035?1986 werd op 3 October j.l. in het Concertgebouw ge opend met de uilvoering van een symphonie, de vierde, van Bruckner, Ter completeering van deze op het eerste gezicht ietwat verbazingwek kende geste, bevatte het programma een dichterlijke beschouwing: van Rudolf Mengelberg en een platte grond van de structuur dezer gym* phonie. vervaardigd door Eduard Reeser. Als toegift bevond ? zich in ditzelfde programma nog een druk werkje van de N.B.V. (Xederlandsche Bruckner Vereeniging) waarin men onder meer kon lezen, dat het jaar* lyksche Brucknerfeest der I.B.G. (Internationale Bruckner Gesellschaf t) in 1035 in Nederland plaats zou vinden welke mededeeling of wel heel erg laat komt, of een drukfout moet voorstellen. De uitvoering van de symphonie. onder leiding van Bruno Walter, liet op het stuk van klank weinig, wat de exactheid der structuur en de expressiviteit der tempi betreft zeer veel wenschen on vervuld. De publieke belangstelling voor de gebeurtenis was uiterst matig. Tot zoover wat den uiteriyken kant van dit seizoenbegin betreft. TJET verschijnsel van de Bruckner** renaissance (het woord is wat groot voor het begrip, dit tusschen haakjes) verdient iets meer belang stelling dan deze niet bijzonder over tuigende uitvoering zou laten ver moeden. De negen symphonieën van .Anton Bruckner ztfn ongemeen inte ressante manifestaties van een uiterst h^rok, soms grandioos, soms huisbakken, eenerzgds bont-fantastisch, anderzijds schoolmeesterachtig, maar altijd en overal viriel muzikantenbewustzijn.. Er valt over de muziekhistorische figuur Bruckner van aller lei op te merken, dat wellicht buiten het kader van deze beknopte beschou wing zou vallen. Men behoort hier evenwel n ding in het licht te stellen, als noodzakelijke aanvulling op de lyriek, de theologie, de sociologie, de halfzacht aesthetiseerende musico logie en de schismatiek, waaraan men zich ten behoeve van deze. voor een indifferent publiek ontoegankelijke muziekstukken te .buiten begint te gaan: De beteekenis van Bruckner's muziek voor het concertleven van onzen tijd is uiterst gering. Mot diverse kunstmiddelen kan men er voor een kleine periode misschien wel in slagen die beteekenis oen ietwat grooter schijngestalte t P go ven. maar tot een waarlijk' verstaan van Bruckner's muzikale dialect kan het niet meer komen: de concertbezoeker van deze dagen hongert niet meer naar het brood van zijn symphonieën. Men begint voor Bruckner te ijveren, vijftien, twintig jaar na Mengelberg's Mahlercultus. En gén muzikale leek, die deze campagne heeft meegemaakt. kan meer in staat geacht worden een eenigermate juist beeld van den,. ouderen meester te krijgen. Voor dezulken blijft Bruckner de voorlooper. de wegbereider. Het triothema uit het scherzo van deze vierde sym phonie werd onzen melomanen bekend als Des Antohius von Padua Fischpredigt van Manier; het hoofdthema uit de finale van deze zelfde sym phonie. de langzaam schrijdende to nica-qu int-bassen, de Sehubertismen der tweede thema's, de eeuwig tremoleerende opgepropte vuist emmen in het strijkorkest, de behandeling van het koper, de geforceerd»? climaxen, de harmonische stapeltechniek alles had men twintig jaar geleden al by* Mahler gehoord. En teveel gehoord: het werkt niet meer. Het is onrecht vaardig tegenover Bruckner, toege geven. Maar wat wil men ? het vonnis is reeds ten uitvoer gelegd. Hooger beroep op een .nieuwe communis opinio zal niet baten: ..Als das Brot gebacken war, lag das Kind auf der Totenbahr." OOVENDIEN is het uogenblik wel . zeer onhandig gekozen: hoe wil men adepten voor deze kunst kwceken op een tijdstip dat oververzadigd is van de cntaclysmen van klank, die met de partituren van Mahler on Strauss ontketend konden worden; op een tijdstip dat mon geen rust, geert ge duld, geen belangstelling, geen ener gie, geen liefde voor de muziek meer heeft? Men fabule?rt wat over hnogo zedelijke waarden die in deze com posities opgesloten zouden liggen; men pronkt met duizend en een zaken, die aan de hooge en doornige staketsels van Bruckner's symphonische levenswerk wel opgehangen kunnen worden. Met de muziek heeft dit alles ternauwernood nog iets te maken. Dit.is de jammerlijke, toevallig op de muziek geënte, levensaesthetica, het is de quasi-artistieke moraliteit** philosophie, na en door de menig vuldige dilettantische commentaren op Beethoven in gebruik gekomen, waaraan een melomane. doch in wezen antimuzikale horde zich met harts tocht overgeeft. Dank zij soortgelijke beschouwingswijzen kon men in dit land tot zijn matelooze Mahler-overscha t tingen komen. Het procéd wordt thans onveranderd op Bruckner toegepast. De muziek van Beethoven bezit zoo ontzagwekkend veel specifiek muzi kale ontroerlngsmacht, dat de essentie van zijn scheppingen niet weg gecommenteerd kan worden. Datzelfde cen trum van muziek was by Mahler veel geringer: zijn symphonieën begonnen grooter en dieper te lijken dan zij waren, dank zij het commentaar. Maar een mode leeft slechts luttele jaren; een geslaagde kumtdaad reikt boven tijdsbegrippen uit. Nu de be schermende laag lyriek om Mahler heen weggevallen is, blijft slechts hel werk van den muzikant over. (En i* een componist ooit meer dan een muzikant, in de juiste, ver-strekkende beteekenis van het woord?) Thans is men doende, den profetenmantel om Bruckner heen tv drapeeren. Het staat, op een afstand, som* machtig indrukwekkend, maar het is monni kenwerk. Bruckner is nooit op muzi kale gronden populair geworden. Het is: muziek voor musici, muziek otn U* dirigeeren, om te spelen. Maar al* muziek om naar te luisteren to ongeserreerd, te mateloos, te breedsprakig, ?te onoverzichtelijk. Het muziekbew astzijn, dat de schepping van Bruck ner is: consequentie van Schubertiaanschen musiccerdrift en nieuw-duitech harmonisch avontuur, kon de concert zalen korten tijd vullen In den kakel bont opgesmukten vorm, dien Mahler er aan gegeven had, met weinig den ken aan zijn meester". Maar de re-' naissance van den 'authentieken. Bruckner, het ideaal waarvoor men thans vrijwilligers tracht te werven. berust op buitenmuzikale gronden. En is deswege tot mislukking ge doemd. F* F. SINEMUS . Leldschestraat 20-22 A M STERDAM-C. UITGEBR. COLLECTIE ULSTERS VANAF Fl. 57.50 Shakespeare en (Slot van pag. 13) Shylock onmiddellijk de gelegenheid waar in den kring van Christenkooplieden in te dringen en Antonio voorgoed aan zich te verplichten. Het intieme karakter van de borg stelling is in het geheel niet op wraak berekend, maar juist.door zijn onbe scheiden opzet vóór alles zakelijk. Eerpt na het opstellen van de borg stelling, die als eénig doel had Antonio aan zich 'te verbinden, komt ten tweede^ male de liefde den geldstrijd vertroebelen. Zijn Jessica verlaat hem om een Christen-edelman te kunnen trouwen, en dan pas, in wanhoop', door een ieder verlaten, vol. opgekropte gevoelens, die hu niet meer baas kan» mengt Shylock in zijn zakelijke problemen gemoeds motieven : zijn wraak tegen de Chris tenen, .die hem zijn kind ontnamen en met haar een deel van zijn bezit. Hu tracht dan zijn verzet op .den eenige, óp wien hy toevallig vat heeft, bot te vieren, n.1. op Antonio.» Zoo wordt hij onzakelijk, en eischt dingen, die buiten zijn recht behooren te liggen. Nu zij beiden een easehtieele fout maakten in hun ouderlingen strijd, .wordt ten slotte Antonio degene, die. de overwinning behaalt. Niet omdat hy edeler, ruimer of zuiverder ziet. maar omdat hij tot de groep behoort, die in Venetiëin aanzien staat, en omdat zijn vriend schap en Uefde hem steeds worden vergoed, zijn houding door elkeen wordt gebillijkt, waar deze in over eenstemming is met de heerschende opvattingen. Shylock staat hiertegen over niet zoozeer als Jood. dan als vreemdeling, als iemand wiens wezen niet past in de hem omgevende wereld. Zyn liefde wordt met onver schilligheid en harteloosheid beant woord, zijn drijfveeren worden niet begrepen. Zoo moet hij het als eenzaam man, zonder warmtebron om op terug te kunnen vallen, wel verliezen. Maar niet omdat zyn handelwijzen typisch Jpodsch z^jn, maar omdat er voor zijn gevoelsuitingen geen plaats is in de geschilderde Venetiaansche samenleving. ? De strijd van Antonio en Shylock is zóó gezien een strijd waarin liefde en haat den doorslag geven. Deze strijd vindt plaat» in het innerlijk wezen en kan niet tot een volkomen uiterlijke verzoening, komeni zooals in Romeo en Julia geschiedt, Shake speare's treurspel van liefde en haat. Doch in de liefde van Lorenzo en Jessica, als een van de drie minnende paren, duidt Shakespeare wel degelijk .aan hut* op den duur een strijd tusschen groepen van de meest uit eenloopeiidc levensbeschouwingen zich door liefde laat overbruggen. J J DE TIPGEEST Bilderdijkstraat 77/85 Massa Verkoop Dekens tegen ongekend lage prijzen Onze 40-jarige reputatie garandeert U prijs en kwaliteit ALHAMBRA Première In Nederland Vrijdag 11 October MARCELLE CHANTAL in ANTONlA Romance Hongroise" ~. Muziek Paul Abraham | EEN FRANSCHE SUPERFILM VOL CHARME EN JEUGËH TOEQANQ 18 JAAR SCHIPHOL [ezi'eii door vrouweiioogen IS het n xvrl win* K«*ln>uiil. iln'l dr petemoei van ..\HsrhrpoM ?»!? zich plotseling met mv leven inliet ? l >>il in uw voortuintje <>en gouden stal if. karos stilhield, getrokken door /.es betooverende witto mui/en, eit tint gij naar het bal gereden werdt. wnar klokke twaalf een adembenemend evenement zou plaatsvinden met een prins en een muiltje? Mij is het gebeurd. Maar laat ik bij het begin beginnen. Ik woon op Schiphol, en ik ben er zo:> .thuis, alsof ik nooit ergens anders heb gewoond. Dagelijks worden mij allerlei geheimen geopenbaard, waarvan ik het bestaan niet vermoedde. Ik heb over het geheele terrein gewandeld. alle hangars, .alle werkplaatsen, kan toren, stations bekeken. 'Ik ben in (stilstaande) vliegtuigen geklommen. heb meteorologische waarnemingen gedaan, tallooze kopjes koffie gedron ken in het vrooiyke restaurant bij hel terras, met steeds weer andere belang wekkende menschen uit de ylicgwercid. Ik heb den Chinees zien dalen en de Kings Cub zien opstijgen. Daarover later. .Nu geviel het, dat ik op den toren . stond. De: toren op Schiphol is hot halfronde uit bouwsel* vanwaar de vertrek- en andere seinen aan de vlieg tuigen .worden gegeven. Juist had ik gehoord op welke wij/e 's H vond* de vliegtuigen hun weg vinden, doordat de toegangswegen" naar het lan dingsterrein op bepaalde p wit on t nut diverse lichten zijn bebakênd. ; - Op dat oogcnblik MIK ik di»n tloktei* aankomen. IV dokter isVi-n pl en ik'-vernioeddfilal hij i'fn pittige upihefking'/ón maken over mijn hoog standpunt. Maar dat duod h ij niet. Hij had iemand meegebracht ? on. zei: REEDS eerder is al eens de aandacht gevestigd op de nieuwe manier om hoeden en japonnen te garneeren, namelijk met soutache en koord. De linkerhocd in soepel roodbruin vilt toont een der beide nouveauté's, door de plooi in 't midden vast te zetten met zwart soutaehc, dat even op den rand valt. ? De onderste hoed is van zwart vilt met opgeslagen rand, een lange zwart met groene veer staat ei schuin op. Het is prettig te eonstatcercn, dat er tenminste ook nog draagbare hoeden worden gemaakt, naast rlen overweldigender! toevloed van meer exotische modellen, die toeh «?ehter hing niet voor iedereen ge schikt zijn. C o m plet en hoed rechts hebben dikke koorden . ^P langs koord van c e i nsiiè'de (liamant bezaaid. hals en bol. Het vormt de sluiting het eapeje. Du tuur is van met kleine sterretjes ...Mag ik u oen colluga' van u voor stellen?" . ? De collega was Viruly. En Viruly bleek uitstekend en forme. want hy voerde terstond een gesprek, dat zóó een nieuw . succesboek zou ? kunnen worden. Kn hij inviteerde mij, om. *H middags bij hem te komen eten. Wat aUergc/elligttt was, maar kort. Want ik kwam -een uur t o laat (buiten mijn Huhuld). en hij. moest oen uur eerder weg (ook huit,oa zijn schuld). Hij ging namelijk dien avond examen afnemen. En toen is hot begonnen, van de petemoei van Assohepo.fis. Oftewel het sprookje. Want dn lucht was nog net In-H hli>i>k '/ahniiisc met. \vnlknt in «h* vt-i-l»'. toen hel !« Op hel «luist civiul stond een cenmotorig vliegtuig met 7.warte ge.ttalton t-i* omheen. Dat waren examinandi: vliegei-s-in-spéen marcpnisteh. Toen ik in het vliegtuig zat en de motor het woord nam. zag ik .vele lange beenén in en uit de cockpit stappen, waarby n paar constant aanwezig bleef: dat van Viruly. Eindelijk wa« alles voor heb examen gereed en wij startten, nadat van deu toren het lichtscin K toe-, stemming had gegeven. Taxiën over het terrein: opstijgen. Duizend keer » het beschreven; toch heb. ik altijd weer een kleinen schok bij het betreden van het hemelruim. En nu is het. nacht. De machine ploegt ri»Ki'hnatiK voort, de eabiruv is in 'Kehuld. V'ifuly's Hli'iii schivfuwt' opmerk ing. d« ihavconiHt in bezip; ii«te to seinen. ' Daar ligt beneden ons de aarde, zoo PAG. 14 DE GROENE No.3045 PAG. IS DE GROENE N0.304S