uraers in de JVjL] Een verhaal van historisch detective-werk Garl Capek SM "ACHT cvcu dr* «.laten we ?r.p yy de personen opschrijven: " 1. Peter Berkovee vermoord; 2. Hendrik Berkovee in een gevecht gesneu veld, nietwaar? :t. Kntharina spoorloos verdwenen; 4. Dirk Skalick)* in Gods rechtvaardigheid aanbevolen. Is het 7.0 in ordo?" ...Ta", antwoordde de archivaris knipogend van vervoering. U had eigenlijk moeten zeggen: heer Peter Berkovee, heer Dirk enzovoort. Gaat u maar door." Hierbij acht u het uitgesloten," overwoog dr. Mejfclik. dat diw Dirk zijn schoonzoon Peter Berkovee zou hebben vermoord, omdat hij dan voor de jury had moeten verschijnen." Voor het Koninklijke Gerecht-zou zijn ge daagd", verbeterde de archivaris. U bedoelt het goed." Wacht even: nu rest ons alleer maar Hendrik, de broer van Peter. Waarschijn'ijk heeft Hendrik '4jn broer vermoord " Dat kan niet", bruinde de archivaris. Als hij zijn broeder vermoord had, zouden ze hem geen grafsteen in de 'kerk hebben, gegeven -.?althans niet vlak naast zijn broer." Zo. Dan heeft Hendrik alleen maar een moor denaar voor zijn broer gehuurd en is later zelf in een of ander gevecht gesneuveld, nietwaar?" Waarom zou do koning dan later heer Dirk zijn heftigheid kunnen verwijten?" oordeelde de archi varis, onrustig heen en weer draaiend. En waar U Katharina dan gebleven, hè?" ..U hebt gelijk", mompelde dr. Mejzlik. Zukor, dat is oen ingewikkeld geval. Verondersteld dat die Peter zijn vrouw Katharina op heterdaad met Hendrik betrapt had en haar^had gedood. Dit zou 'haar vader vernomen hebhen en .in zijn woede vermoordt hij zijn schoonzoon " Dat kan ook niot", weerlegde DiviSek. Als heer Peter Katharina wegens overspel gedood had, zou haar vader dit goedgekeurd hebben. Lieve' menden, ze waren toen op dit punt niot makkelijk." Wacht oven", opperde dr. Mejzlik. Gesteld dat hij haar zonder, meer had gedood; bij voorbeeld in oeo twist " ? . Dan had «y ook een grafsteen gekregen", de archivaris schudde zijn hoofd. Dat gaat niet. Och mijnheer, ik breek er al een jaar lang mijn hoofd mee en ik kan er maar geen touw aan vast knopen." Hm", zei dr. Mejzlik, met. aandacht hot kleine lijstje personen bekijkend. Dat's een verduivelde geschiedenis. Misschien was er nog een vijfde in het spel." Wat zou u dan met dien vijfde willen beginnen ? " sprak DiviSek op verwijtende toon. weet immers met die vier al geen raad 1" Dan moet een van do twee do moordonaar van Berkovee geweest zijn: of zijn schoonvader of zijn broer maar sapristie," riep hij eensklaps uit, ik geloof dat- Katharina het gedaan heeft!" Heremijntijd" do archivaris ontstelde er van, die gedachte is nog nooit bij mij opgekomen ! Goeie genade, zou zy het op haar geweten hebben? En hoe zou het dan met haar afgelopen zijn?" Dr. Mejzlik kreeg rode oren van het prakkizoreu. Ken ogenblik", zei hij on hij sprong op en ging nerveus op en neer lopen. Ja, ja", riep hij uit, ik begin er al licht in tézien l Drommels, dddr zit de. knoop! Ja, dat klopt. Hoer Dirk speelt er de hoofdrol in! En van koning Joris begrijp ik het I Dat was een kraan, die konir-g Joris." Dat was hij", beaamde DiviSek devoot. Och, dat was zo'n wijze vorst I" .,Kijk eens hier", begon dr. Mejzlik en ging op de tafel zitten, pardoes op zijn eigen inktpot, ZEIST hoogstwaarschijnlijk b het gebeurd zoals ik u ga vertellen, en ik voor mij durf daar mijn hoofd ondor verwedden ! In de eerste plaats moet de hypothese die wij aannemen, gegrond zijn op alle bekende feiten; geen enkel, ook niet het onbe duidendste gegeven mag er meo in strijd zijn. Ten tweede moet onze hypothese de feiten tot n. samenhangend gebeuren aaneenrijgen; hoe een voudiger, compacter en samenhangende* dit gebeuren is, des te groter is de waarschijnlijkheid, dat het inderdaad aldus is voorgevallen en niet anders. Dat noemen wij de reconstructie der handeling, begrijpt u? De hypothese, die allo vastgestelde feiten aaneenrijgt tot de samenhangundste en ovcrzichtelijkste reeks van gebeur tenissen, wordt door ons onvoorwaardelijk als waarheid aangenomen, begrypt u?" zei dr. Mejzlik, den archivaris streng aanziend. Dat is onze methodische regel." Ja", zei de archivaris gedwee. De feiten', waarmee wjj rekening moeten houden, zijn dus in hun waarschijnlijke volgorde: 1. Peter Berkovee trouwde met Katharina; 2. hij werd vermoord: 3. Katharina verdwijnt zonder grafteken; 4. Hendrik sneuvelt in een gevecht; Dr. Mejzlik zoekt naar zijn aandeel In het wetenschappelijke werk... BOUWTERREINEN en HUIZEN Ie koop in het Centrum der Gemeente. Inlichtingen: PARK KERSBERGEN Kantoor: Montaubanstraat 4, ZEIST 5. de koning verwijt Dirk Sknlirk* zyri heftig heid: K. maar hij daagt hem niet Voor de rechtbank. dus Dirk Skulk-ky stond in zokero mate in zijn recht. Zijn dit allo bekende feiten? Zeker. Verder: door deze feiten met elkaar to vergeiykon, blijkt het, dat Peter niot door Hendrik of door Dirk vermoord . kan zijn; wie blijft dan over als schuldige? Katha rina natuurlijk. Dit vermoeden wordt nog be vestigd door het feit, dat wij van Katharina geen uukcl grafteken hebben; zo hebben haar stellig ' als een hond in een kuil gegooid, Maar waarom werd zij niet voor de rechtbank gedaagd? Onge twijfeld omdat een verontwaardigde wreker haar. bijna ter plaatse zelvo heeft gedood. Was Hendrik do wreker? Stellig niet: als Hendrik Katharina met de dood had gestraft, zou de oude Dirk het allicht hebben goedgekeurd en-hoe zou do koning hem dan zijn heftigheid hebben kunnen verwijten? Hieruit volgt dus, dat Katharma's bloed vergoten , is door haar vertoornden vader. En nu is nog de vraag, wie Hendrik in een gevecht gedood heeft. Wie heeft dat gedaan?" Dat weet ik niet." De archivaris zuchtte er van. Niemand anders dan Dirk", schreeuwde dr. Mejzlik. Man, hij is toch de enige die overgebleven is! Eerst nu sluit de hele toedracht als een bus, snapt u? Kijk eens hier: Katharina, de vrouw van Peter Berkovee, ont-... hoe zeg je dat ook al PAG MOE GROENE No.3W6 KEN 150x200 VANAF weer ontvlamde in zondige liefde voor haar zwager Hendrik.!' Kunt u dit bewijzen?" vroeg DiviSek met gespannen belangstelling. Dat volgt uit de logica van het gebeurde", zei dr. Mejzlik beslist. ,.Kijk eens, het gaat f om het geld of om de vrouw; daar weten wij van mee te praten. In hoeverre Hendrik deze hartstocht beantwoord heeft, weet ik niet, maar dit mouten wij aannemen als motief, waarom Katharina haar man vermoord heeft. ,.En thans verschijnt ten tonele haar vader. Dirk Skalicky, als wreker van de familie-eer. Hij doodt zijn dochter, omdat hij haar niet in beuls» handen wil overleveren, vervolgens daagt hij Hendrik uit tot een tweegevecht, want deze rampzalige jonge man is in zekere mate medeplichtig aan het misdrijf en aan het ongeluk van zijn enige dochter. In dit tweegevecht valt. Hendrik met het zwaard in de hand. Overigens is er nog een alter natief: Hendrik beschermt Katharina met zijn eigen lichaam tegen haar verwoeden vader en delft het onderspit. Maar het eerste alternatief is beter. Hier hebt u dus de grouwelen. En koning Joris, die inziet, hoe weinig een menselijke vier schaar gerechtigd is zulk een daad van bloedige vergelding te vonnissen, is verstandig genoeg om dezen vrcselijken vader, dezen hcftigen wreker aan de Goddelijke rechtvaardigheid over te laten. Een goede jury zou hetzelfde gedaan hebben. Binnen het jaar sterft de oude Dirk van hartzeer." Amen", sprak archivaris DiviSek, zijn handen vouwend. Zó is het gebeurd. Voor zover ik koning Joris ken, zou hij niet anders gehandeld kunnen. hebben. Vindt u dien Dirk geen prachtige en geweldige figuur. Nu is het geval volkomen opge helderd, 't is of je het zó iiet gebeuren. En het sluit als een bus", zei de archivaris met bewon dering. Mijnheer, u hebt een grote dienst bewezen aan onze historische wetenschap; het werpt zo'n dramatisch licht op de mensen uit die tijd " DiviSek gesticuleerde van dankbaarheid. Wanneer mijn Geschiedenis der Regering van Koning Joris , van Podebrady verschijnt, zal ik zo vrij zijn u een exemplaar te sturen, dan kunt u zien, hoc ik daarin dit.geval wetenschappelijk uitwerk !" Na verloop van tijd ontving dr. Mejzlik inder daad een lijvig boekdeel: Geschiedenis der Regering van Koning Joris van Podebrady" met een dankbare opdracht van archivaris DiviSek. Hg las het hele boek door van A tot Z, want eerlijk gezegd was hij er zeer trots op. aandeel te hebben aan dit wetenschappelijke werk; hij vond echter niets, tot hij op pagina 471 bij de bibliografische glossen het volgende las: ? Scbek Jaroslav, Regesla XlVe en XVe eeuw, pg. 213, brief'van heer Ladislqv Pchdüvan OleSnd aan heer Jan Borsovskf. De merkwaardige, tot dusver niet wetenschappelijk, uitgewerkte opmerking over SkaHtkf verdient bijzonder» aandacht." (Vertaling Dr. A."R. NIEUW-EMGELAND KONINGSPLÉIN AMSTERDAM TIJDGENOOTEN Teeken Ing voor De Groene van Ch. Roelofsz LICHTE AUTO'S Het wagentje dat eischen stelt DE Amerikanen hebben den automobiel ook hier populair gemaakt, zoo populair, dat hij een onmisbaar onderdeel van ons huishouden werd zooals de radio, de electrische stofzuiger. Toen de tijden moeilijker werden, hebben sommige menschen. hun auto aan den kant ge daan en ze hebben geprobeerd hun zaken te doen met trein en fiets. Er kwam echter niet veel van terecht; treinen loopen nu eenmaal op vast gestelde uren en fietsen is erg prettig met mooi meer en het windje in den rug doch het wordt een corvce als je tegenwind hebt. Daarbij kwam nog, dat deze bezuiniging geen bezuiniging bleek te zijn, want de monsterkoffers, anders gratis meegevoerd in de auto, kostten nu veel geld aan vracht en kruiers en het missen van aansluitin gen maakte overnachten buiten de eigen woonplaats dikwijls noodig. In ieder geval, er werd veel tyd verloren, en de concurrent, die niet had bezui nigd, sleepte de schaarsche orders in de wacht. / Dus maar weer'én auto. Men pro beerde het met een goedkoopen ge bruikten wagen en soms had men geluk en de even gebruikte demonstratiewagen" was werkelijk in goeden staat. In do meeste gevallen echter bleek men een kat in den zak te hebben ge kocht en na ecnige maanden verviel men in dure reparaties omdat het karretje met de gave banden en do goed onderhouden carrosserie inwen dig zér voos bleek te zijn. Verkoop waarde had het ding niet meer, wel echter inruil waarde. Alleen, nu kwam het er op aan, iets te gaan koopen, dat economisch was, goedkoop in aan schaffing, goedkoop in onderhoud. De industrie, die dit al lang had zien aankomen, was voorbereid en zij produceerde de Lichte Automobiel, ditmaal niet van Amerikaansch doch van Europeesch origine. Lichte chassis met kleine motoren, laag benzine ver bruik, lage wegenbelasting, lage personeele belasting. En onze economisch aangelegde handelsman ruilde zijn aftandsch, gebruikt wagentje in met zooveel bijbetaling tegen zoo'n nieu wen Lichten Automobiel. Het werd een diepe teleurstelling, een bijna volkomen fiasco. Want dat lichte wagentje bleek niet bestand te zijn tegen de onoordeelkundigc en ruwe behandeling van hen, die jaren lang gewend waren geweest met zoo'n grooten, zwaren Amerikaan te rijden, die nooit hadden geleerd te schakelen en die gewoon waren een snelheid van 00 km per uur als geheel normaal te beschouwen. Door het constant rijden met hooge snelheid viel het benzineverbruik niet mee. Chassis en motor, in alle onderdeelen permanent over belast, begonnen spoedig teekenen van vermoeidheid en slijtage te vertoonen, Die nieuwe, zorgvuldig ge construeerde lichte wagentjes werden eenvoudig stuk gereden. De automobilisten hiervoor verant woordelijk te stellen ware een dwaas heid, want, ook al worden er jaarlijks eenige duizenden rijbewijzen uitge reikt, zoo blijft het meerendeel van de menschen achter het stuurwiel volslagen leek. De constructeurs zagen dit in en zij bouwden nieuwe lichte auto's, met grootere motoren, zwaar dere en stijvere chassis, betere carros serieën. Wagens, die beter tegen de dagelijksche mishandeling bestand waren. Wagens echter, die voor het meerendecl nog slechts in naam licht" zijn doch in werkelijkheid het Amerikaansche type auto dicht naderen. Hot benzineverbruik is al niet zoo heel veel lager meer, dóór den lagen dollarkoers is de prijs vrijwel op .het zelfde niveau gekomen on ook de we genbelasting is niet zoo heel veel min der. Op een enkele uitzondering na schijnt de lichte automobiel gedoemd te zijn om weer te Verdwijnen, een voudig omdat het autorijdend publiek te weinig technisch gevoel heeft om niet te veel van zoo'n licht wagentje. te eischen. De enkeling, diéWel rijden kan, zal echter den lichten wagen trouw biyven omdat hij voor weinig geld veel plezier van zijn karretje zal hebben. Want dat de lichte automo biel wél economisch is, indien hij slechts oordeelkundig wordt behan deld, hebben de vele betrouwbaarheidsritten en wedstrijden zeer defini tief bewezen. "O. v. S. LEVENSVERZEKERING Mij. ARNHEM1' waarborgt U en Uw gezin een onbezorgde toekomst. RESIDENTIE HYPOTHEEKBANK N.V. 's-GRAVENHAGE - Anna Paulownastraat 97 Hypothtken f 16.117.100.Hypotheekbrleven . . f 15.888.200. Reserves.... ..... f 788.800.Dlrectle: K. E. ABBING - D..VAN OORDT N.V. DE HAARLEMSE HYPOTHEEKBANK Leden der ^QtJBS^ directie: Mr. A. S. MIBDEMA en A. E. THIERRY LE BYE DOLLEMAN Pandbrieven f 39.256.150. Reserves . . f 1.056.713. Hypotheken f 39.224.996. ' $-Gravenhaffe Door VAN STOCKUM'S ANTIQUARIAAT (j. B. j. KERLING) zal van 18-26 October een belangrijke veiling van Boeken gehouden worden, waarbij o.m. voorkomen werken uit de Bibliotheken van wijlen Zijne Excellentie A. W. F. Idenburg, Minister van Staat. enz. van Prof. J. J. Aarts, Hoogleeraar aan de Akademie v. Beeldende Kunsten, te Amsterdam, Is. Israëls, Kunstschilder, den Haag en vele anderen. 16-18 October De catalogus van ruim 2600 nos. is i Fl. 0.50 te bekomen. (Giro S 1 54) Beschaafde JONGE DAME, 25 jaar, algemeen ontwikkeld, stenotypiste Hollandsen en Duitsch, met administratieve ervaring, zoekt per 1 No vember of later een haar passende betrekking. Prima referenties. Brieven No. 5000, De Groene, Amsterdam. IJDELE BEWEGINGEN 'EK E R mees dan vroeger wil men iets van ons tegenwoordig. Eiken dag komt ccn verzoek of cisch tot ons om iets te doen of met iets te helpen. En als men dit niet kan wat meestal het geval is voelt men zich in zijn mcnschcnliefde bezwaard. Zoodat alleen het besef, dat de vragers en cisehcrs zelf misschien niet altijd goed weten wat zij willen ons nog ecnigszins staande houdt. Maar niet geheel. Er was bijv. een heel redelijke oproep om toe te treden tot een, beweging", die de onbelemmerde toe* gang tot het landhuishoudclijke gebruik van den grond voor allen, die hem voor hun arbeid behoeven en begeeren" eischt. Het blijkt hieruit, dat de volkstuintjes niet voldoende zijn of dat er niet genoeg volkstuintjes zijn. Wat is dan redelijker dan dat er mér komen en als ik ,.finanticcl krachtig" was zou ik zeker medewerken ze te krijgen. Een volgend vraag papier was een invitatie om lid ie- morden van een Vereeniging voor Luchtbeschertning ten einde ingelicht ie worden over de gevaren, die uit de .lucht kunnen dreigen en vooral hei aangeven der middelen waardoor de kans op 'letsel aanmerkelijk kan worden teruggebracht". Maar ik dacht, dal wij die luchigevaren al wel kenden en'de middelen zand en betonkclders en gasmaskers en kalmblijven ook wel zoowat. Ofschoon het natuurlijk heel aardige en geanimeerde cursussen kunnen ivorden, terwijl de jaariijkschc contributie niet hoog be hoeft te zijn. . Tenslotte, maar niet als het minste, kwam er een aanzoek van de Bellamyanen. Dat is geen ncgersfam maar een, ,yedcrlandschc Unie", die een einde wil maken aan armoede, werkloosheid. > diefstal, fraude enz." en het chaotisch systeem vari winst en concurrentie (wil doen) plaats maken voor ordelijke productic en tcelvaart voor allen". Toch schijnt dat geen communisme ie bedoelen waarvoor icij allen terecht zeer beangst zijn. Het spreekt dus vanzelf, dat ik ook zeer voor de, Bellamyanen voel. Maar hoc zou men aan al dit eerbiedwaardig streven tegelijk kunnen meedoen? Jk :heb overigens een sterk vermoeden, dat al dit gestree f vooral onrust beduidt en behoefte niet in de benauwenis stil te blijven zitten en in-godsnaam t?/« ie doen»? Terwijl.men juist voor de Vrouw het passief en siille-zijn als zoo hoogst weldadig en doeltreffend heeft aan bevolen. Maar ik zou het voor de mannen toch ook willen propageeren. ?'? ;? ? V . ?"'- ' ? ' 'F. C. -tl . I PAG. IS DE GROENE No.304*