I ;i t ? t v nate" het Nuderlandach publiek op zyn gemak gebracht in een sfeer, die nergens armoedig, gedwongen of storend aandoet. Het verhaal be weegt zich met rustige gratie in do voor het genre onmisbare royale, ruime milieus. Het oog van den beschouwer wordt nergens gehandi capt door slechte fotografie of onvol doende ensccncering. De beeldwisse ling voltrekt zich zeker en onder houdend.... kortom: wy zyn in dit gewaagde genre een film rijker geworden en geen probeersel. Tooncel ~T\ -*-' E regie (wanneer men in een geval als dit van de regie een afzonderiyk vraagstuk wil maken) beweegt zich op hetzelfde niveau van behooriyk beheerscht vakmanschap. Zy profi teert van een stevige ervaring zonder tot oorspronkclykheid of grootheid van allure te geraken. Het eenige zwakke element in dit werk bUjft tenslotte de bezetting. ... in tegen stelling met zooveel minder geslaagde voorgangers. Een onvergefelyke fout is o.a. de geiyksoortigheid in type der jonge vrouwen-rollen. In een werk als dit, waar een duideiyk spel-beeld den beschouwer houvast moet geven gaat het niet aan, deze karakters te bezetten met zulke weinig gepronon ceerde en (o, wanhoop !) zoo op elkaar geiykende figuren als Darja' Collin en Willy van Turnen. In hot snel voorby-vlietend filmbeeld weet het publiek die twee nauweüjks uit elkaar te houden en de belangryke les door buitenlandsche films op dit gebied gegeven door het tegen elkaar plaatsen van markante, gemakkclyk te herkennen typen werd hier wel erg verwaarloosd. Om van het weinig overtuigende -spel dezer beide dames nog moajj te zwygen. In Egon Carter als de danser Darinoff ligt misschien een belofte. Hy vertoonde momenten van verbysterende onbeduidendheid doch daar naast momenten van een zuivere, stille menscheiykheid (het onderhoud' met den inspecteur!) die ons de ooren doen spitsen. Van Saalborn als Maerlant valt in een rol als deze nog weinig te zeggen : een verbrokkel de, bescheiden tweede plansfiguur ligt dezen acteur weinig, ook al was zyn interpretatie niet geheel zonder verdienste. Beter voldeed Annie Ver hulst, speciaal daar waar de close-up haar voor zich opeisoht en alle ver klaarbare reminiscenties aan den Plan tage-Schouwburg afenydt. Het succes van de film is echter opnieuw De Bree als Inspecteur Lund. Het is verwonderlijk hoe deze komiek een instinct voor cameraspel toont, dat' ons telkens weer verbaast. Hoe hij zonder eenige noemenswaardige ervaring ? het juiste accent weet te vinden en de juiste maat weet te houden, zonder ooit vlak óf onbeduidend te worden. Een tikje minder burgeriyk had hy zyn creatie intusschen wel kunnen maken zelfs in Nederland ziet een inspecteur der recherche er toch nog andera uit dan een slecht verzorgde kantoorklerk ! Maar tenslotte r met deze film werd onmiskenbaar een nieuwe steen gelegd in het langzame proces van den opbouw eenör nieuwe Nederlandsche industrie. , De beul Een schreeuw die geen kunst werd DE Beul is volgens het pro gramma, een schreeuw van den auteur, die geen drama beleefd heeft." De onbeheerachto wanhoopsuitlng van Par Lagerkvist, die uit zyn novelle een stuk concipi eerde", heeft weerklank gevonden in het ontvankelijk gemoed van Albort van Dalsum. De regie was voortreffeiyk, met overgave en toewyding hebben alle dames en heeren de ondramatische woorden gesproken, die de auteur ze in den mond heeft gelegd; In de mono loog aan het einde van dit v.reemde gebeuren gaf van Dalsum bljjk van zyn expressief kunnen, maar ondanks dat alles was en bleef het: een reeks van monologen en losse zinnen, die noch een dramatische handeling af sloten, noch een dramatische hande ling inleidden. In een tyd dat de politiek in het middelpunt van de belangstelling staat is het goed esn politiek gegeven op het tooneel te brengen, doch een eerste vereischte is dan, dat het door een' kunstenaar geschiedt en tooneel is. Of de schrijver dan zwart of rood inzet blyft van ondergeschikt belang voor. de. dramatische handeling, daar hy als kunstenaar boven het begrip zwart of rood zal staan. Hier zag men een goedkoope persi flage op den huldigen fascistischen geest en zyn regiem, en de volmaakt ondramatische wirwar van brallende hooge heeren, dreigende communisten, echte" negers, knallende revolvers, en deinende rumba's overtuigt ons altyd nog minder van den waanzin van . dezen tyd, dan het schryven van een dergeiyk stuk" als Par Lagerkvist meen geconcipieerd" heeft. Alles is voortgekomen uit een sterk politiek getint gemoed, dat au fond uiterst weinig te vertellen heeft, en alles bewees, dat het een impotente wan hoopskreet is van een schrijver zonder inzicht in de krachten, die in het drama kunnen schuilen. Het is mogeiyk dat deze schreeuw vele menschen verschrikt, en wy hopen dat het Amsterdamsen Tooneel er volle zalen mee'trekt, en een extra groote politiek getinte subsidie verwerft, opdat het, afgebeuld als het biykt, geiyk ieder ander tooneelgezelschap in deze zware jaren, tyd krijgt tot zich zelf hl te keeren en tot" bezinning te komen.' . . ? ? . Mocht dit niet het geval zyn, dan zal spoedig ook hier, evenals in Rus land, de klacht ontstaan, dat er geen tooneelspelers meer zyn, maar uit sluitend propagandisten op de planken, pro of contra de een of andere tydelyke leus of politieke richting, die dp het beulszwaard van den tyd wacht, om als steeds tévoren van ieder plankenland te ?verdwynen, omdat zy tegen den heiligen geest van de dra matische kunst strijdt. Dit stuk is geen drama, en geen regisseur of speler, hoe voortreffelijk; ook, kan er tooneel van maken. Het moge een schreeuw zyn, maar dan is het een schreeuw die storend werkt, en met kunst niets gemeen heeft. ? EDUARD VERKADE R E D T W B E T O N W E R K BESCHERMT UW NATUURSTEEN MAAKT W AT E R D l CHT VER H AR DT 10-VO U D l G WERKT VERBLUFFEND il If R W F P ft P W II Q' STEENHOUWERIJ . EN FABRIEK W.V. U. ff E. C U C, ff IJ O V A N M A R M E R W E R K E N AMSTERDAM - RAPENBURG 44 - TELEFOON 42662 GOEDE en GOEDKOOPE ARBEIDERSWONINGEN Arch. Mart. Stam >s ,*' IN 1933 werd door de gemeente Amsterdam een prijs vraag voor goede en goedkoope arbeiderswoningen uitgeschreven. 92 architecten zonden 'ontwerpen in. De Groene publiceert hier een reportage over het werk van die personen, wier projecten door de jury als de belangrijkste en bruikbaarste werden uitgekozen. Ontwerp van arch. Van Tijen, Rotterdam. ? De woonkamer door een lichte glaswand gescheiden van het g rooft slaapvertrek. Overdag kunnen de .bedden opgeklapt worden en kunnen de kamers belde worden gebruikt. De kamers zijn niet meer ao& alle kamen dicht en donker, maar het licht kan overal binnen kornet. Ontwerp van arch. Van Tijen, Rotterdam. ? Eenvoudige arbeiderswoningen In Zutfen met zeer lage huren. TusschM de woonruimte' en de keuken zien we een eenvoudige glasdeur. Het wordt daardoor mogelijk op de kinderen in de woonkamer toezicht te houden .terwijl de moeder het huishouden doet. M^«f^SiM^^^fm^tym^>Kt'^^^^^liSs^1>^'^ »««»j*!Sjm^ &£.**?$$? ?****£ » K-^.PXV***^. ^J i* V?*.%4ft* ' ''-'-^V.B&J-V' i^ < -"^"^"ra ^^jitó^i,, w.-W:.^*,,.,*.-; ir>».4C^sj^jp^E?^«T. S*|^lto3SS , Taak voor architect en gemeenschap ALLEN zijn het er over eens, dat ieder recht heeft op een goede en gezonde woning. Maar er bestaan slecht gebouwde wijken, er zyn ook buurten waarvoor we ons eigeniyk wel moeten schamen, ten slotte zijn er zonder twyfel ook in onze hoofdstad woontoestanden die allertreurigst genoemd moeten worden. Wanneer we bedenken dat alleen in Amsterdam meer dan 10.000 woningen te huur aangeboden worden, dan moeten we daaruit niet de gevolg trekking maken dat dus wel genoeg goede woningen ter beschikking Staan.... maar dan moeten we ons even afvragen waar al die duizenden bewoners gebleven zyn. Het totaal der bevolking is slechts weinig ge daald en toch vyf jaren geleden was er een groote behoefte aan woningen, een belangryk tekort, ter wijl er thans zooveel leeg staan. Waar zyn de menschen gebleven? Het antwoord is: ieder heeft een kleinere woning genomen. Velen die reeds in een kleine woning woonden, wonen thans nog kleiner; velen wonen met meerdere gezinnen in n woning. In vele gezinnen moet alles in n kamer gebeuren: koken, eten, slapen van kinderen en ouders. HET is de plicht van de moderne architecten deze dingen klaar en duidelijk te zien. Zij mogen zich niet blindelings laten meeslepen in de bezuinigingswoede en een levens niveau en een woonniveau aanvaarden dat niet te verdedigen is. Er wordt bezuinigd; maar wy als architecten hebben er voor te waken, dat het niveau niet zoover daalt dat het den mensch schade doet. Wij moeten een mensonwaardig bestaan, een menscheiyke woning verdedigen. Daarom is het ongetwijfeld de plicht der architectengeneratie zich de goede en goedkoope arbeiderswoning als taak te 'Stellen. Zy mogen niet dit probleem ontloopen en zich tevreden stellen met het maken van aardige geveltjes, zy mogen ook niet schouder ophalend de problemen van den woningbouw voorby gaan en uit sluitend belangstelling toonen voor groote en monumentale gebouwen. De woning is einde jaren in handen van de woningspeculanten; de platte gronden zijn slecht,, alles is er in, maar alles zit zoo slecht. De deuren draaien verkeerd, men kan niet tusschen bed en, waschtafel door, enzoovoort. De architecten móeten voor een goede woning zorgen, een woning voor-den bewoner gebouwd en niet voor den woningspeculant. Maar de architect moet hiertoe in de gelegenheid gesteld llïliTi IM P Ontwerp van arch. Staal, Van Woerden en Holt. Een blok arbeiderswoningen voor 30 gezinnen. Het ontwerp Is niet ontstaan. uit den wensen met geestige motieven een aardig straatje of een mooi geveltje te maken. De archi tecten gaan uit van goede en bruikbare woonruimte, zij denken aan den bewoner, aan een prettige en luchtige woning, aan een lichte trap, aan speelruimten voor de kinderen. worden: hij muet door de gutnutmKchap geholpen worden om woningplannen tot stand te brengen. Rijk en gemeente en bouwvereenigingen moeten beseffen, dat hier een taak te vervullen is. WANNEER we moeten komen tot een betere, voor ieder bereik bare woning, welke wegen staan ons dan open? Wanneer we ons stellen op het standpunt dat iedereen recht heeft op een woning; wanneer we dus verlangen ook voor onze 45000 werkloozen een mensonwaardig bestaan en een mensonwaardige woning, welke wegen staan ons dan open? De gebruikeiyke huren, de gebruikeiyke belastingen voor de normale woningen zyn onbetaalbaar. Welke wegen? Als we in vele woningen een kykje nemen en we ontmoeten er de oude stoffige mooie kamer", de -pronkkamer, de kamer waar de kinderen niet in mogen, de kamer waar slechts met verjaardagen de familie op visite wordt ontvangen, dan komt in ons de vraag op of deze ruimte werkeiyk noodig is. We vragen ons af of iemand er schade van zal ondervinden wan neer we de familie deze ongebruikte ruimte ontnemen. De donkere stoffige kamer, 3e dikke pluche gordynen. de wankele tafeltjes en de slecht zittende stoelen, de vele etagérctjes met de beruchte tentoonstelling van geërfde prullen, we hebben ze niet meer noodig. We kunnen de representatieve pronkkamèr wegdoen. ? MAAR als we nu eens in nieuwe woningen gaan kijken, welke in de laatste jaren zijn ontstaan; als wc eens even de vele goedkoope, maar nog lang niet .voor allen betaalbare woningen onder de loupe nemen, dan ontdekken we de verkleinde wonin gen". Het is de oude bekende platte grond, de bekende suite o.a., alleen zijn de maten allemaal 15 tot 25 pCt. kleiner gemaakt. De gangetjes zyn zoo smal dat het onmogeiyk is elkander te passeeren. De kamertjes zyn zoo klein, dat het niet mogeiyk is ergens een tweepersoons bed neer te zetten. De ruimte tusschen de bedden en een waschtafel is onvol doende om er door te komen. Dikwyis hebben we gezegd, dat een keuken klein kan zyn. Dikwyis hebben we er voor gepleit de slaapkamers zeer be knopt te maken, eigeniyk niet veel meer dan een slaapcabine. Maar wanneer de keuken en de slaapkamer klein moeten zyn, dan moet alles precies óp z'n plaats zitten. Dan moet er aan gedacht zyn hoe de kastdeurtjes draaien, Jioe de laatjes schuiven, dan moet gedacht zyn aan . den mensch die door de woning gaat, die leeft en zich' beweegt. Het is ontoelaatbaar dat hy zich overal J Ontwerp van arch. Bodon, Groenewegen, Merkelbach en Korsten. Een woonkamer, breed raam met openslaande deuren. Veel licht, lucht, en zon. De bewoner niet langer opgesloten achter muren en gordijnen, maar een contact met buften. Ontwerp van arch. Bodon, Cróenewegen, Merkelbach en Kanten. Bij een woonwijk hooren cok winkeltjes en werkplaatsjes voor schoenmaker, enz. Deze bevinden zich aan de straat, daar waar de voetgangers allen voorbij komen. De woningen daarentegen vragen een rustig plekje. Deze liggen beter aan groote ruime binnenplaat sen, die door hun rust en hun groen een prettige tegenjte///ng vormen tot de verkeersstraat. stoot aan de hoeken, dat hy slechts met moeite tusschen. tafel en wand door kan komen. We moeten dus ongetwijfeld de ^verkleinde woning'1 verwerpen. ' Geiyktydig met de tendentie om alles te verkleinen, te drukken en goedkooper te maken, duikt ook op de gedachte om te sparen door het weglaten van sanitaire inrichting. Het is ieder bekend dat de 'bouwverorde ning van Amsterdam voor ? iedere woning een kleine douche-ruimte ver langt, en ook weten we dat deze douche-ruimte in heel veel gevallen niet gebruikt', wordt, dat daar een trapleertje, de kolen of de aard appelen opgeborgen worden. Ook weten we heel goed, dat het voor het grootste deel der bewonen, die van een klein maand- of weekloon moeten rondkomen, niet mogeiyk is huur en stroomprys voor een electrisch. warmwaterreservoir te betalen. Maar aan den anderen kant moeten we het een Ongezonden toestand noemen, wanneer in deze beknopte woningen allen zich 's morgens verdringen om den goot steen in de keuken en zich daar een beetje handen en gezicht wasschen. Het is ook beslist onvoldoende dat b.v. zy, die hun brood verdienen met physieken arbeid,' diéoverdag vuil en zwaar werk. verrichten, die vermoeid en bezweet naar huis komen, dan slechts in de keuken over den gootsteen een beetje neus en ooren kunnen uitwasschen. Daarom: het ia noodig, dat de douche in de kleinste en goedkoopste arbeiderswoning gehandhaajdblijft. Het is noodzakelijk juist daar, waar het (Slot op pag. 18) PAG. 10-11 DE GROENE No. 30M