Schilderkunst Toonetl Frans Hals: V r ooi ijk gezelschap; Metropolitan Museum, New-York, Illustratie uit Martin: De Hollandsche Schilderkunst In de Zeventiende Eeuw. hand aan de muziek,'die hy maakte, een rangorde toekennen, temidden van hetgeen dezelfde muzikale waarde vertegenwoordigt. Dat die waarde niet op- het niveau te vinden zal zyn waar de scheppingen van Bach, Wagner, Debussy thuis hooren ? altemaal namen, die in dit reclame drukwerkje in den meest letterlijken zin ydeliyk gebruikt worden is n waarheid welke iedere leek zonder aarzelen ontdekken kan: nobele en bezadigde lyriek, bijvoorbeeld, klinkt anders dan deze improvisaties voor solo-alt met harp en twee hoorns op mm laube, Lindlein, laube". f"\E Néderlandsche critici hebben, *?' voor zoover mij bekend zonder uitzondering, in het licht gesteld dat Hindemith's stijl in deze werken ge volueerd schynt te zyn. Mathis der Manier" Ujkt dan het werk, waarby deze koersverandering (populair ge-i zegd: wég van het draufg&ngerisch pueriele optimisme uit Neues yom Tage) voor het eerst duideiyk aan den dag treedt. Ik meen, dat deze, ybrre van steriele, culture van lyriek al in d» oudsU sonaten, in hetiNachtstück uit de suite 1922" te vinden was. Wat veranderd is: Hindemith's plezier in de muziek. Een ? stuk als der Schwanendreher is langduriger en vervelender dan de oudere Kammermueiken." Hy vindt niets nieuws meer;' nieuws is er trouwens op het door hem gekozen niveau van musiceeren niet meer te vinden. En men zou hem dus met meer recht een .gebrek aan mobiliteit kunnen verwyteu1, dan hymnen aan te heffen op zyn huldigen staat,van nobel en bezadigd lyricus. Rest de vraag 'of de vaccinatie mét oude duitache volksliedjes een posi tieve reactie in dit muzikanten organisme heeft teweeg gebracht., Ik heb van dien aard niet» kunnen ont dekken: of Hindemith nu een Zw lftonreihe verwerkt dan wel een lamen tabel koerend volksliedje zwischen Berg und tiefem Tal" het klinkende resultaat bUjft vrywel gelijk. Zonder twyfel hebben de spotters, die na der Schwanendreher meenden te moeten opmerken dat dit nu blijkbaar de achttien karaats Blubomusik moest voorstellen, een schyn van geUjk. Hindemith is altyd actualist geweest; omstreeks 1020 kon hy even oprecht gelooven" .in de artis tieke importantie van de mode artikelen Shimmy en Boston als later, ui Laienmusik, als vandaag in Bodenstandigkeit. Hy kent geen innerHjke imperatieven, niet van aesthetischen (Debussy), nietyan ethischen (Franck), niet van religieuzen aard (Bruckner). Dit ontbreken van buitenmuzikaleimperatieven zou een voordeel kunnen zyn, wanneer de psychische discipline, het ordenend bewustzijn, aan hooger eischen beantwoordde. Ook zonder de aesthetischépraemissen zou' Debussy een groot componist geweest zyn. Beethoven zou zonder zyn wereldhervormënde ' tendenzen deze^fde gigant zyn gebleven. Maar Hindemith, zonder de grbote-stadsagitatie, die hem tot den representa; tieven Duitschén componist van de republiek van Weimar maakte, zonder den achtergrond van een koortsige jacht naar steeds wisselende lucht spiegelingen, schrompelt ineen tot een middelmatig auteur. De belangrijkste', Duitsche meester na Richard Strauss" heet hy. Het is mogeUjk. De grafiek, dié, uitgaand van Beethoven, over Wagner en Strauss, steil naar beneden begon te wijzen, vertoont op dit punt een, zuivere, verticaal. De Europeesche muziek van dezen ty d zal dus in andere landen en door andere componisten geschreven moeten worden. ? . PIJPER en ziin Prof. W. Martin s De HolUndsche ?chllderkunst In de 17de eeuw. Rondom Vrmnm Hal» (Menlenhofr, Amsterdam) MET dit werk is wat Prof. Martin zich voornam te schry ven over onze Zeventiende - eeuwsche schilderkunst nog niet volledig, noch voltooid; de schilders om Rembrandt worden in een nog te verschenen deel behandeld. Het zou dus voorbarig zyn nu reeds een definitief oordeel te vormen over het gansche werk; de werkeiyke verdiensten zullen pas open baar zyn, wanneer deze hoogleeraar zyn oordeel zal gegeven hebben over den grootsten schilder dor Zeventiende-eeuwers in Holland. We zullen dan weten of dit werk een kunst historische verzameling van feiten zal zyn of dat deze veel-tydnemende ge schiedenis" een document zal wezen van psychologisch begrip en van psychologische omvaeming; we zullen dan eerst volledig wéten, of prof. Martin een stijl bezit?en een persoon lijkheid, die door wyd begrip der schilderkunst wy hebben te waar deeren; die door scherpbepaalde for muleeringen ons verschillen en over eenkomsten mee doet ondervinden in dat gebied der schilderkunst; of hy een vaardig verzamelaar alleen is of dat h'ij karakter bezit, karakter, dat noodig is andere karakters voor oogen te doen leven n hun werking te ver klaren. Wy zullen ons totdat het geheel verschenen zal zyn, met reden stilhouden en niet voorbarig reeds op trekken.... Wy bepalen ons tot de thans vaststaande feiten. Het eerste, wat ons te doen staat, is den uitgever van dit boek te prezen voor zyn stout moedigheid zulke uitgave te durven bestaan. Deze stoutmoedigheid is toch niet gering, < en een lof waard. Het eerste boek, groot 471 bladzyden druks, van groot formaat en met vele illustraties is niet een onderneming van alle dag, temeer daar de druk van Thieme zeer voldoende is en de repro ducties een helderheid bezitten, die wy niet overal 'zoo zuiver genieten. Een naamlijst achterin vervult een anderen etech, dien wy konden stellen. De inhoud bestaat uit negen hoofd stukken met een inleidend hoofdstuk, dat o.a. débronnen behandelt onzer kennis, het leven en de maatschap pelijke positie toentertyd der schilders, de belangstelling in de schilderkunst en de zeventiende eeuw en den kunstsmaak. Het. eerste hoofdstuk is dat der ontwikkeling, onderwerpen en centra; het tweede bevat een algemeene karakteristiek; het derde de internationale stroomingen gedurende de zeventiende eeuw; het vierde de Hollandsche schutter-, regenten- en anatomiestukken. Afdeeling B. is de opkomst; Frans. Hals. 't Zesde hoofdstuk, hoe speelsch, schakelt Frans Hals even uit, het zevende, hoofdstuk, de kern dus van bet boe' ?? ndelt over Frans Hals en zyn kunst is het hoofdportret in het boek; i achtste licht- ons in over Genre» Jerkunst onder Hals' invloed, het nr ,. ie over stilleven te Haarlem, Leidei «elders.... Zooals ik u zou TO wachten op het deel met Remi , idt als hoofdportret om het bot e beoordeelen als boek. Nu reed* . echter vast te stellen, dat, wa 'oor bezwaren nog in ons mocht jpkomen, deze groote volumina v ich in onze kast zullen moeten '. en, willen wij. eenigszins by zijl ? jt de literatuur, data en met de laatste opinies over de zeyentiend'eeuwsche schilderkunst. ? ?'? ? ? .: ..???' ' ?' ?.. ' P. KAF EN KOREN Over eenige bijzondere boeken IN den boekcnstroom die telkenjare gedurende het laatste kwartaal tot een brecden vloed aanzwelt, treft men steeds een aantal boeken, dat er in de besprekingen min of meer bekaaid afkomt. Dat zijn vooral die 'boeken, die -niet onder een of andere litteraire rubriek te rangschikken zijn. Soms zijn het boeken van enkel en-alleen wetenschappelijke portee. Soms van een breeder opzet dan het vak-wetenschappelijke. Actueele beteekenis, direct verband met het leven van eiken dag, zooals Huizinga's Schaduw van Morgen, kan dan een bespreking cischcn, die zelfs tot een diepzinnige bespiegeling wordt maar meestal gaan deze nieuwe uit gaven naamloos en onvermeld aan de critiek voorbij. Voor een keer daar verandering in te brengen is zeker geen zonde: juist in deze dagen grijpt men wel eens graag naar haftiger kost dan belletrie. Velen zal men dan ook met zoo een boek een groot pleizier doen. Het heeft echter geen zin bespre kingen te maken tot opsommingen zonder onderscheid. De recensie moet trachten naar eerlijke en openhartige critiek. Dan moet men erkennen dat het niet alles van gelijk gehalte is, wat vloeit uit den boezem der Leidsche Alma Mater. Bij Sijtholf te Leiden verscheen van Prof. Tendc loo: Kennis, Wetenschap en Kunst. Een bejaard en verdienstelijk hooi; leeraar in do pathologische anatomie overziet hierin het hedendaagsch goes tcaleven.... niét. Schoenmaker, hond jo bij je leest! Getuigenissen van den praatstoel mogen in huisolijken kring gewaardeerd worden door de familie en met een beleefd ja-knikken dor jongeren worden beantwoord, ZEG's gef ilosofeer over het wezen der weten schap en het wezen der kunst waarin af en toe de draad totaal zoek is, b.v. wanneer hy het heeft over de verschillende soorten composities vnn Bach en Beethoven heeft slot noch zin. Van de twee kwaden: opper vlakkig te schrijven over de universa liteit óf zich beperkt te voelen tot n enkel vak, is ontegenzeggelijk het laatste het kleinste kwaad. EigenUjk is het geen kwaad. Waarom dan niet daartoe weergekeerd, pro fessor? . Zonder eenige pretentie, zakelijk, informatief en zeer interessant is L, Goldberg's Vademecum voor Sowjrlrwafamd, dat bij Hertzberger te .Am sterdam verscheen. Het geeft vooral dengeen die over een, thans immers bon ton geworden, vacantiereis naar Rusland denkt, een schat van gege vens. Hét is Baedeker en wetboek tegeUjk en tóch is "het onderhoudend. En wie veel leest over het nieuwe Rusland zal dit een makkelijk nasla-. werkje vinden. Het is een voórtrcffeHjk boekje. Er wordt nog steeds en veel over Rusland. geschreven., Belangwekkend is een studie over den groei van' Sowjetrusland van J. de Kadt: Van Tsarisme.tot Stalinisme (De Jongb, Antwerpen). De Kadt redeneert wel eenigszins vanuit een vooringenomen standpunt en wel dit, dat het com munisme is ontaard in een uitbuiters* maatschappij. Hij heeft geen vrede met den Sowjetstaat en ziet er geen heil in. HU wacht op de zelf-ver nietiging .of op vernietiging door een oorlog, waaruit dan het ware socia lisme zal groeien. Als onafhankelijk socialist redeneert hy niet Marxis tisch a outrance. Hy vennydt de PAG. 10-NDEGR NE'N».. MIJ fout van veel historisch materialisten; aan psychologische factoren kent hij wel degelijk een rol toe niet slechts aan economische. Over historisch'politieke en economisch-politieke onderwerpen ver scheen een groot aantal boeken, waarbij er zijn, die aan een geschool den maar toch algemeenen smaak voldoen. Werken, dus, die niet enkel voor den vakgenoot geschreven zyn. Een groote plaats nemen daarbij in de Duitsche auteurs buiten-de-grenzen. De emigrant is in de belletrie een zoo alledaagsche verschijning, dat wij er nauwelijks meer op letten en het gauw zullen vergeten. Wie realiseert zich eigenlijk nog dat Victor Hugo en Heine ook emigranten waren? De emigrant in de wetenschappe lijke literatuur is evenmin een nieuwe verschijning. Descartes, Hugo de Groot.... maar die tijden liggen zoo ver achter ons, dat wy ze voor goed voorby waanden. By Allert de Lange» Amsterdam verscheen van den vroegeren hoofd redacteur van het Berliner Tageblatt Theodor Wolf f: Ein Marach durch Zwei Jahrzehntc. Het zyn eenige hoofdstukken over den oorlog en tic eerste jaren daarna, sine uu et studio" geschreven. By wie zich nog de pleidooien van onze proDuitsche landgenooten uit die jaren herinnert, zal dit boekje menige glimlach van vermaak om de lippen doen spelen! Maar het is een ernstig boek. Daarby zonder dat het in tnooischry very zyn doel zoekt schitterend van styi. BolUn, Bethnmnh, de andere kanseliers treden «? van naby in op. Historisch is het uiterst belangrijk als aanvulling en commentaar op Bülow's herinneringv-n. Hij E. P. Tal & Co verscheen van Richard Lewinaohn: Geschichte der Krise. Voorbarig? In werkeiykheid tuut, lees het maar. Met nog niet velen liffft hy gemeen, dat hy naast de lioofdzakeiyk Amerikaansche con junctuur-inzinking een overwegende oorzaak toeschryft aan politieke fac toren, met name aan de Duitsche Anschlusspolitiek, die het Ameriknnnsch - Europeesch-Duitsch-Oostenrijksch.e credietgebouw deed instor ten. Hy heeft ongetwijfeld gelijk, wanneer hy den 13en Juli 1931 als ..dies ater" aanstreept. Spannend is zijn relaas hoe daaruit de val van hot Pond voortkwam en iedere nieuwe nunp sindsdien. Bij sythoff, Leiden, diézich een Jiaam verwerft als uitgever van wetenscliappeiyke werken uit de emigrantenliteratuur Verscheen nog van den beken den socioloog Alfred Weker iKu urgetchichte als Kvüwaoziólogie. Een Uj vige studio die de geheele geschiedenis om vat. De titel spreekt voor zichzelf. Hét bock is nog in Duitschland geschreven, «nar hier uitgegeven. Het is zwaar en. degeiyk, maar het eind dat in Duitsch-fantastische visie wereldge beuren en toekomst omspant, doet bj) den critischen lezer toch twyfel opkomen of hier niet even wordt toegegeven aan een niet voldoende gemotiveerde KevserÜngachtig gedachtenvlucht. Een interessant boek, naar niet voor velen. Een zakelijke historische studie verscheen van de hand van Dr. Rob. ton Rooabroeck: Van Bismarck tot Poincarê(Het Kompas, Antwerpen en De Spleghel, Amsterdam); Een Pleizierig boekje voor' iedereen di J de feiteiykheden van de Nieuwste Geschiedenis belang stelt. AJAX jaar volkstooneel BIJ Aaf Bonber's Jubileum "VrOLKSTOONEEL verbaast in V vee1 opzichten door de naïveteit van het gegeven, speciaal in de uitwerking er van. De gevoelens zyn neergelegd in een verteederde omhelzing na een hevige ruzie of een dreigende botsing na een kiemen grond tot jalouzie. De taal is ruw en hard als contrast tot de ge voelens, die in het wezen der men schen schuilen, en de eenvoudige burgery, die grootendeels het publiek uit maakt, dat het komt zien, zegt tot zichzelf: wat erg*', maar het zyn toch goeie menschen". Alle mysterie" is verdwenen, en het schijnbaar mysterieuse is het wonderlyke dat in zoó'n atmosfeer nog teederheld, liefde en opoffering kunnen bestaan. Wy zien dronkenschap, maar dan als ongeneesiyke kwaal, zedeloosheid uit liefde, moordzucht uit misverstand en jalouzie; iedereen is reëel en hard, maar in wezen goed. Dit geeft ontroe ring in het ontvankeiyke gemoed van den toeschouwer, grooter of kleiner naarmate zyn objectiviteit en philosophische aanleg ontwikkeld zyn. De tegenstellingen zyn zwaai' geteekend. Succes te hebben in dit soort werk is niet moeiiyk, en vele zwakkere broeders on zusters geleken groot, tot zy naar ander genre stukken grepen, :waar zy subtielere contrasten moesten beelden. Dan bleek eensklaps wat zij te kort kwamen .in. vitaliteit, beheersching en karakter. Van Aaf Bouber kan dit niet gezegd worden. Zij zou qua talent evengoed ander werk kunnen spelen, zy is ner gens beperkt, nergens burgeriyk, vel humor. Zy is niet alleen een goed typeuse, doch ook een waar karakterspeelster. Zy heeft een typische Hollandsche natuurlykheid zonder nuch ter te zyn, en is in de eerste plaats karakterspeelstcr, omdat zy zelf ka rakter heeft. Zoo weet zy in volksstukken altyd het natuuriyko vol te houden, ook in de sentimenteele passages, die het zoo gemakkeiyk *,doen" by een eenvoudig, daarop ingesteld publiek. Hoevelen spelers worden dan niet zelf week, en grypen naar een soort kunstmatigen keclklank, naar dat ietwat burgerlyke geluid, beschaafder dan de ruwe klanken die zij in de heftige of gewaag de momenten laten hooren? Aaf Bou ber niet, zy neemt juist zulke gedeel ten dubbel eenvoudig, sterk en ener giek, en weet daardoor het spel op een hooger plan te heffen, waardoor het ontroert, omdat het gevoelige" daar door uitgebeeld gevoel" wordt. Zy kent vanzelfsprekend alle kunst jes van de naturalistische school, maar maakt er uiterst bescheiden gebruik van, en dan precies op het juiste mo ment, zonder herhaling, en raak. zy luistert met het oor van de vrouw, dje zy uitbeeldt, en valt daardoor scherp, in den juisten toon, in, te meer daar zy uiterst muzikaal is, een voortreffeiyk gehoor heeft. Zy forceert nooit haar .stem, integendeel, als zy krachtig iets zegt, voelt men, dat zy het nog vél krachtiger zou kunnen, dat als er nog een climax komt, zy niét zal teleurstellen. Omdat zy zelf rustig n harmonisch is, gaat er rust en harmonie van haar uit. Zooals vele typeura blijkt «ij goed tékunnen filmen, doch daar zy kar rakter heeft, zal zy ook daar figuren van innerlijke waarde" kunnen spe len. Haar eigenschappen als typeuse geven haar rollen vorm, haar persoon lijk wezen geven ze wanneer zij dit behoeven inhoud. EDUARD VBRKADB Mijn Mevrouw weet het wel! Speculaastijdl Nu staat er altijd weer HILLE's amandelspeculaas op het boekje. Die valt wel bizonder in den smaak. En geen wonder! HILLE's speculaas is echte speculaas. Geurig ge kruid en rijkelijk van amandelen voorzien. De ge patenteerde kersversch-verpakking garandeert Ut Zoo uit den oven op Uw tafel l HILLE's amandelspecutaas is verkrijgbaar in gepa tenteerde kersversch-verpakkingen van Vs pond voor 28 cent en van T/s ons voor 18 cent. Vraagt ze Uw winkelier! FABRIEKEN TE ZAANDAM. illlllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIHIIIIIIIIIIIII III HllltimillllllllHIIHIIIIIHIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIItllHMIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIII. S ? ' - v ? ??' ' . ' ' ? ? . - | l HIERMEDE HEBBEN WIJ DE EER U l I MEDE TE DEELEN DAT DE __ l i I OPENING VAN ONZEN f KUNSTHANDEL l ? PLAATS HEEFT GEHAD OP DINSDAG I - 19NOVEMBERJ.L.WIJEXPOSEEREN l i TER GELEGENHEID HIERVAN EEN j l . BIJZONDERE COLLECTIE XVIIe | l EEUWSCHE MEESTERWERKEN DER l l HOLLANDSCHËSCHOOL_____ | j KUNSTHANDEL GEBRS. KATZ l f OUDE SCHILDERIJEN - PLAATS 3 - DEN HAAG f Winillllllllllllll tlMIIIIIHIIItmtMinilHlllilllllllllMMIIMUH nillMMMIHIIIIIII IMIII1 IIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIlf EN ANDERE STEDEN VAN DE UdSSR Geiliustreerde prospectussen en aanmelding bil i ALLE REISBUREAUX ?n N.V. Exportchleb" INTOURIST'Mnformatl.biir. AMSTERDAM.Z.. STADHOUDERSKADE 154