i Egypte onder Rome's heerschappij Prof. Dr. B. A. VAN GRONINGEN DÉmet inzet van alle krachten gevoerde strijd, waaruit als nieuwe staatsvorm het Romeinsche Keizerrijk werd geboren, heeft voor Egypte het definitieve einde van zijn onafhankelijkheid beteekend. Na den dood van Cleopatra en het herstel der dingen", zooals de nieuwe regeering te Rome met een euphemisme werd genoemd, kwam het oude land van den Nyl in rechte onder de macht van het Romeinsche volk, in feite onder het bewind van den Keizer te staan. 'Duizenden jaren lang was het onafhankelijk gebleven en had het,'hoezeer ook van tijd tot tijd verscheurd en verbrokkeld, toch steeds voor zichzelf kunnen en mogen leven onder het bestuur van zijn eigen Pharao's. Een' korte periode slechts hadden de Perzen er geregeerd en zich grondig gehaat weten te maken. Na den dood van Alexander den Oroote was Egypte een der eerste autonome koninkrijken gewor den: weliswaar was de regeerende dynastie, die der Ptolemaeën, Grieksch-Macedonisch van afkomst, maar tegenover den Egyptenaar ge droegen zij zich b U voorkeur toch Egyptisch en gedurende de drie eeuwen van hun macht is van een achter stellen van Egypte b{j eenig ander onderdeel van hun gebied in geen enkel opzicht sprake. Na hun val wordt dat anders: nu breekt een periode .aan, waarin het land door en voor de Romeinen wordt geëx ploiteerd. . Met récht een ingewikkelde situa tie t Men stelle zich haar zoo duidelijk mogelijk voor oogen. Voortaan zullen drie zeer belangrijke bevolkingsgroe pen naast en met n zoo mogelijk voor elkander moeten leven; de Egyptenaren, de Grieken, de Romei nen. Indien in dit korte bestek vol ledigheid mogelijk was, dan zouden wij bovendien nog moeten gewagen van de bonte groep vertegenwoordi gers van «alle nationaliteiten, die 's lands rijkdom sinds lang had gelokt, en met name vermelden het talrijke contingent Joden. Bepalen wij ons echter tot de drie genoemde en richten wij allereerst onze aandacht op hem, die de oudste rechten heeft, op den zoon van het land zelf. Zoon van het land, inder daad, en in meer dan den gewonen zin des woords. Daarvoor immers zorgt het land zelf, met- z|jn zoo eigenaardige structuur. Reeds de oude Grieksche historicus Herbdotus noem de het een geschenk,van den Nijl." Deze kenschetsing kan men, zonder aan de waarheid te kort te doen, variëeren door te spreken van een land en, in tweede instantie, van een bevolking, die de dienaren zijn van den Ntfl. Elders kan een volk het misschien wagen, zijn land eenigermate naar zijn hand te zetten; in Egypte is het de rivier, die het volk aan zich dienstbaar maakt: op straffe van economischen en daarna cultureelen ondergang moet het doen wat de stroom gebiedt; Egypte's grond wet. is de wet van den Nijl. Lezen wtf niet in verscheidene docu menten, dat de landman eerst dan voor de rechtbank zal worden ge daagd, wanneer de arbeid op ztf n akker, in verband met de, periodieke overstroomingen, tot rust is gekomen? Als men dan bovendien bedenkt, dat de bevolking zeker gedurende drie millennia al in het land had gewoond, toen Rome kwam, dan zal het niemand verbazen, hoe de Egyptenaar met geen ander mensch te vergeleken was. Weinig volken der,. Oudheid ver-. toohen een zoo origineel en gepronon ceerd karakter als het Egyptische. Reeds de Grieken' meenden te constateeren, dat de Egyptenaar bijna alles; andersom doet dan de overige mensohen." Geen wonder; elders kan men zichzelf zijn en blijven; in Egypte wordt men op den langen duur toch Egyptenaar, als men zich niet tot het uiterste verzet. Hoe zien witf hem? Als een ietwat trage, maar ? koppige ? natuur, trotsch op de stokslagen, waarmede de autori teiten hem tot belasting betalen dwingen; anderzijds echter, wanneer hij ten slotte toch geprikkeld wordt, hartstochtelijk en fanatiek En zijn verzet: onlusten duren nooit kort in Egypte n zijn meestal bloedig. SINDS drie eeuwen wonen nu Grieken naast hem in zijn land, gekomen uit het land aan de zee, dat zijn zonen slechts ternauwernoodkan voeden en hen dus de wereld in drijft als handelaars of huur soldaten; vlugge, beweeglijke menschen, vol ondernemingslust en dorst naar het nieuwe, soepel van geest en gevoelig voor invloeden. Welk een contrast met de zoo aan traditie gehechte Egyptenaren! Hoe is het met hen gegaan in dat vreemde milieu? De soldaten z{jn militaire kolonisten geworden, door den Ptolemaeus met -een stuk land ter exploi tatie begiftigd, onder voorwaarde, dat ztf desgevraagd opkomen vóór den krijgsdienst in binnen- en buiten land. Zy vestigen zich dus in de dorpen, op het platteland. De .Griek sche kooplieden evenwel in de steden. Nu houde men in het oog, dat de Egyptenaar in wezen in het dorp, en de Griek in de stad thuis hoort. Op het land, daar waar het natio nale predomineert en waar de aan raking met het land en zijn eischen en zijn bewoners het innigst is,'waar men dus. het moeilijkst iets anders dan Egyptenaar kan ztfn, gaan ook de geïmmigreerden al. meer en meer op de oorspronkelijke bevolking iy ken, in namen, gewoonten, 'godsdienst, levenswijze, kortom in alles wat men de beschaving'van een gemeenschap noemt. Ware het niet, dat zy bijzon dere rechten en ook verplichtingen hadden bezeten, het assimilatieproces zou zich nog vlugger hebben vol trokken. Nu heeft de invloed van het centrale gezag remmend gewerkt.. Anders staat het in de grooteen halfgróote steden. Hier kan de tegenRomefnsch oorlogsschip. Relief In het Vot/caonsehe Museum te Rome weer tegen de zuiging van het natio nale meer actief en meer doelmatig blijven. Zonder al te groote onnauw keurigheid kan men zeggen, dat, ooi. in het Romeinsche Egypte nog, d« Grieksche cultuur in de steden er. niet daarbuiten leeft. Merken wij daarbij eens voor al op, dat de hoofdstad, die de Grieken on na hen de Romeinen bij voorkeur Alexandrie bij Egypte" noemden, een uit zonderingspositie inneemt: ? haai Griekschen oorsprong heeft zij nooit verloochend; een Egyptische stad is zy nooit geweest. HET is dus een gemengde bevol king, bestaande uit Egyptenaren. Grieken en geëgyptianiseerde Grieken die de Romeinen in het door hei. geannexeerde land aantreffen, er waaraan zy nu hun eigen vertegen woordigers toevoegen. Al dadeiyi. dient hierby te worden opgemerkt. dat het aantal Romeinen nooit zee talrijk is geweest. Maar het aanzie» en de waardigheid vergoeden ruim schoote wat aan de hoeveelheid mog« hebben ontbroken. Als heerscher zijn zy binnen gekomen, zooals ii. alle landen om de Middellandscht Zee, trotsch en zelfbewust, eigen zinnig en arrogant, maar evenzeer verstandig en gematigd rechtvaardig en vol ervaring. Dat zyn ook, kor: gezegd, de eigenschappen, die zy als bestuurders van het nieuwe win gewest Egypte hebben vertoond. D«komst van een aanzieniyk Romein ii een dorp of een stadje maakt d-autoriteiten bedrijvig en zenuwachtig: men ontvangt hem en hy laat ziel ontvangen als een, die zich bewus mag zijn tot de meesters te behooren Het zyn óók zeer zeker niet in d« eerste plaats ideëele oogmerken, di. het landsbestuur najaagt: Egypt heeft slechts een dienende rol t spelen. Dat de Keizer het als het war< als een persoonlijk apanage voor ziel heeft gereserveerd, is Vooral wc hieraan te wyten, dat hy zelf d« approviandeering van Rome vandi graanschuren aan den Nyl uit heef! willen verzorgen. Het land is dus vooral bestemd on te worden geëxploiteerd. En di> exploitatie geschiedt grondig en syste matisch: de ruimte ontbreekt hier om een lijstje van directe en indirect* belastingen, retributiën en rechten tollen, douanegelden en leges te geven Veel zou ons zeer bekend aandoen en ons aan onze hedendaagsche crisis heffingen herinneren. Gaan wy du* over tot een aangenamer onderwerp den systematischen kant van hun werk zaamheid. Een voorbeeld teekent di beter dan alle andere: het geldgiro verkeer, waaraan wy sinds een tien tal jaren zoo gewend zyn geraakt dat wij het niet gaarne meer zouder missen, was in het Romeinsche Egypt' even gebruikelijk als nu by ons en werd door den Staat, met het oog op de regelmatighe d der betalingen aan de bverhéidskasisen zeer bevorderd. Ja zelfs bestond een giroverkeef ? van daarvoor in aanmerking komend» goederen als koren, gemakkeiyk mid del tot regulariseering van betalingen die in natura dienden te geschiede!. Maar de Romeinen zijn ook manncu van politieke en administratieve er varing. Men herinnert zich den Keizer, die een al te actief stadhouder de' vermaning deed toekomen, dat men zyn schapen wel mag scheren, maar niet behoort tévillen. En bovenal al zal het.menigeen misschien ver wonderen Rome is soepel, Rome weet, als het er op aan komt, te geven en te nemen. Dat heeft 'het ook in -den republikeinschen tyd. ?'? geweten, zooals de staatkundige ge schiedenis duideiyk. leert. Voor zoo ver het Egypte betreft, blijkt uit de coulante wijze waarop het, oatuurUjk binnen zorgvuldig bepaalde grenzen, den godsdienst ongemoeid iaat, blijkt het uit de lankmoedigheid, waarmede het, hoewel zelf de baker mat van een Recht, dat steeds nog leeft, andere opvattingen en andere systemen heeft laten gelden voor hem, die eraan gehecht was. Indien wy in den loop der Romeinsche heerschappij ook langzamerhand be paalde aspecten van het Romeinsche recht in Egypte zien binnendringen, dan is dat een gevolg van de meest vreedzame penetratie, niet van dwang. Misschien kan men het bestuursy steem der keizers nog het best en kortst zoo kenschetsen: zy stellen bepaalde, aiet geringe eischen van economi schen en financieelen aard; zy zorgen ?r voor, dat alle werkeUjke macht by ?ten en "hun vertegenwoordigers beust; zy eischen, dat rust en orde '?eeracht. Maar overigens vrijheid. A LLES byeengenomen komt men ^*- dus tot de conclusie, dat het Romeinsche bewind voor Egypte, .iettegenstaande de onvermydeujke uoeUykheden, lang niet ongunstig . ? geweest. Gedurende de eerste twee ouwen kan men zonder overdrij vuig ?preken van voorspoed en bloei. Is iet niet teekenend, dat, volgens het verhaal in de Evangeliën, Jozef en Maria juist naar Egypte gaan, als Judea te gevaariijk wordt? Het zjjn aiet de arme landen, die ballingen ot zich trekken. Van de derde ?euw onzer jaartelling af wordt het j»eeld anders en begint armoede haarmtrede te doen in het ryke Nyidal. Maar dat is slechte een symptoom ??au den economischen achteruitgang van het Ryk in zyn geheel. S.' "W mummie 1$ Egyptisch moor httpor* van den doodt op het deksel Is Grleksch t CRISISTIJD BRENGT EEN GROOTE SENSATIE OP DE BOEKENMARKT 'V E R E Door liquidatie van bekende TJitg. Mij. zijn wij in staat een restant van een der allerfraaiste standaardwerken, ooit'in ons land verschenen beneden kostprijs op te ruimen: NIEUWE GEÏLLUSTREERDE WERELDGESCHIEDENIS een werk, waaraan 150 experts hun medewerking verleenden, vertaald onder hiding van Dr. JAN ROMEIN. Het is nieuw van opvatting: gén dorre opsomming-van jaartallen, oorlogen, keizers enz., maar een boeiend verhaalde (Cultuurgeschiedenis der menschheid, vanaf de praehistorie tot den Wereldoorlog en daarna (1931). Het schildert de economische toestanden en het maatschappelijk leven door alle eeuwen heen met hun oorzaken en gevolgen. De godsdiensten van alle volkeren de positie van de vrouw de oorsprong van de talen en de letterkunde ? ontstaan van rassen, naties, zeden en gebruiken, wetgeving, enz., enz. Ontstaan van sociaal-demo cratie, communisme, fascisme. ± 8000 prachtige foto's met honderden platen in kleurendruk maken dit werk tot n Kunstgeschiedenis van den eersten rang. Het werk bestaat uit 8 deelen in totaal 6200 pag?benevens een uitvoerigen registerband, welke 45.000 ver wijzingen bevat. De samenstelling van het geheel heeft ruim 6 jaar gevorderd en heeft tienduizenden gekost. Het is een blijvend genot zulk een werk zelf te bezitten om het Uw verdere leven duizenden keeren te raad plegen. Het heeft ?87.50 gekost en wordt nu in O bruin kunstlederen prachtbanden met goudstempel tijdelijk compleet geleverd voor slechts -f XC ? J HrD*~% . Er is geen sprake van, dat het ooit tegen een-dergetijken prijs herdrukt kan worden. De levering geschiedt derhalve uitsluitend zoolang de voorraad strekt. ? ? De betaling kan desgewenscbt in 10 maandeUjksche termijnen & ?4.50 plaats vinden. Levering van het geheele werk inéns bjj inteekening. Prospectus wordt op aanvraag gratis toegezonden. Vraag Uw boekhandelaar of UITGEVERIJ DE TORENTRANS ~ ZEIST - GIRO.M2875 Ondergetekende verzoekt te zenden: . Nieuwe Geïllustreerde Wereldgeschiedenis ........ expi. 9 deelen ?45.-compleet. a. contant betaling . i n 10 termijnen a ? 4«öu NAAM: ADRES: PAG. Il DB GROENE Ne. 1055 Een chte Portable thans binnen ieders bereik! ? Geen woning is geheel compleet zonder ROYAL PORTABLE schrijfmachine. Voor Uw schrijfwerk zult U dagelijks het gemak ondervinden dat de machine U biedt. ? En U behoeft zich dat gemak ook niet te ontzeggen, {want niet alleen is de ROYAL PORTABLE reeds ver krijgbaar in prijzen van f75,- af, doch bovendien wordt zij thans op nieuwe, uiterst gemakkelijke betalings condities geleverd. Laten wij U eens verder inlichten! BI i km a n & Sa rt.o r i u s AMSTERDAM - ARNHEM DEN HAAG ? ROTTERDAM .... -| AAN BUKMAN & SARTORIUS. ROKIN' 17. AMSTERDAM C. Gumt ontvang Ik voll*dl(« Inlichtingen ómtrtnt d« ROYAL PORTABLE tchrljfmichlnt. Ook omtrent dt nltuwt b«tallniscondlÜM.*) O Num: Adm: ') S. v. p. doorhalen lndl«n nl«t («wtnicht. PAO. || DE GROENE No,»SS il