r-., .'i Bo de oorlo dacn yen cie oorlogsgedachte uit BELIJDENIS VAN EEN VLIEGENIER A. Viruly GEZAGVOERDER DER K.L.M. TOEN ik voor de Groene Amsterdammer van 18 October onder deze titel een artikel schreef om getuigenis af te leggen van een inzicht, waartoe de praktijk van het werk in de internationale luchtvaart mij had gebracht, had ik onmogelijk, kunnen denken, dat ik van zó vele onbekenden uit de meest uit eenlopende milieu's in Nederland en Indiëzulke spontaan en .warm geschreven brieven van in stemming zou gaan ontvangen als het geval was. Het is mij een behoefte, hen te danken. Dat de meeste verkeersvliegers, die ik ken Nederlanders en niet-Nederlanders met evenveel bewustheid tegenover de oorlogs gedachte zijn komen te staan als waarmee de oorlogsgedachte juist hen voor zich zou willen winnen, is logisch, want het vloeit direct uit hun levenservaring en levenswerk voort. Dit is voor mij de essentie van het pilotenvak: dat enkelen er thans de wereld in leren zien zcals een ieder die binnen een halve eeuw zal kunnen zien als n wereld namelijk. De rest is mooie franje; maar van een mooi uit een tijd, die onherroepelijk voorbij gaat. De hoofd steden van Europa zijn, het duidelijkst door middel van het vliegtuig, reeds thans dichter bij elkaar gebracht dan Amsterdam, Leeuwarden en Vlissingen het waren in de periode der des tijds nog schijnbaar Niet Verenigbare Neder landen, waaruit toch onweerhoudbaar de Repu bliek der Verenigde Nederlanden en later een hecht Koninkrijk is gegroeid. Wie vroeger mocht hebben gemeend, dat Holland, Friesland en Zee land tot in der eeuwigheid autonome-gewesten verdienden te blijven, moet door een historicus met zin voor de ontwikkelingsgang van het wereldgebeuren met dezelfde ironie worden be schouwd als degene, die thans mochten menen, dat in Europa de toestand van een groot aantal volkomen soevereine staten en staatjes zich zo nog lang zal kunnen handhaven. Nadrukke lijk zal de historie'hen spoedig dwingen tot het doen van afstand van een zeer groot deel dier soevereiniteit en tot hergroepering in grotere verbanden. In een tijd, waarin men, bijvoorbeeld door de praktijk van zijn werk ? op het net der internationale luchtverbindingen, duidelijk is gaan zien, dat de verschillen tussen de mensenharten hier aan deze kant van Europa vaak ontroerend klein geworden zijn als het om de essentiële levenswaarden gaat, moet men het immers wel grote waanzin achten, om nu nog mensen met voorbedachten rade te gaan of te laten doden terwille van minder essentiële waarden als grenzen, nationaal prestige, onbe perkte soevereiniteit enz., die stervende vormen zijn, waarin slechts de geest van een voorbije tijd levensruimte kon vinden. Waarlijk staatsrnansbelei'd zou thans bewust aansturen op de tijdige afbraak dezer oude vormen en pp de constructie van de nieuwe, historisch zo duidelijk aanwijsbare, nu het nog tijd is, in plaats van de oude krampachtig te willen handhaven en ver sterken en aldus op louter rampspoed aan te 'navigeren. Ik citeer uit hét bewuste artikel: Wanneer het je vak is, om in soms moeilijke omstandigheden met de grootste zorg te waken voor het leven van reizigers van allerlei natio naliteiten en wanneer je dan in menige strijd en de goede uren daarna klaar hebt leren beseffen, hoe kostbaar het leven is en hoe waard om te behouden, hoe volkomen waanzinnig wordt dan voor je iedere staatkunde, welke van achter zo'n bedacht grensje menselijk leven in het groot ter . bereiking van enig doel zou willen inzetten. Vliegen leert proporties zien: de proporties van een nieuwe tijd. Je kunt niet maandenlang om de andere avond aan het andere eind van je lijn door Parijs, Keulen of Londen lopen zonder er rustigweg zeker van téworden, dat de verschillen tussen jou en die lui daar maar rg aan de buitenkant zitten. ? Dat het dus macabere waanzin zou wezen, om in die verschillen een reden te gaan vinden om de ? Boulevard Montmartre, de Keulse ty>m of Leicester .Square benevens het beetje levensgeluk van hen, die daar met mekaar wonen, stuk te gaan gooien." CHAMPAGNE KRUG Qualitéincomparable ffll zegd: dat een verkeersvlieger in deze richting gaat denken, is niet verwonderlijk. Hij weet uit aanschouwing, dat grenzen ficties zijn en dat het leven in Breda, Antwerpen of Berncastel zijn eendere, menselijke gang gaat; hij weet, dat men trouwens staten van een paar honderd kilometer afmeting reeds in het luchtvaartjaar 1936, laat staan straks in 1946. niet eens meer met redelijke uitslag tegen vernieling en moord zou kunnen verdedigen al wilde men (wie de cijfers hebben wil, kan ze krijgen). In de lucht is het niet moeilijk om te leren begrijpen, dat men van zijn land en volk krachtig en diep kan houden maar toch Europeeër en wereldburger zijn kan en, aldus, zijn naaste kan liefhebben als ztchzelve, welk gebod aan het eerste en grootste gelijk is. Dat echter in deze tijd zeer vele onbe kenden, die op geheel andere arbeidsterreinen werkzaam zijn (een architect, een tooneelspeler, een grenscommies, onderwijzers, een psychiater en zo vele anderen) en die daar leidende of ook ? wel in het'geheel niet leidende taken uitvoeren, na lezing van een dergelijke doodgewone me ningsuiting de moeite willen nemen, om spon tane, kameraadschappelijke brieven van instem ming te gaan schrijven, is iets prachtigs. Want ook daaruit blijkt, dat, wanneer straks deze vreemde tijtfsyloed van machtsvertoon en machtsverheerlijking over onze generatie zal zijn weggeëbd, een bodem voor ontginning zal vrijkomen, waarop het niet moeilijk zal wezen om betere vruchten te kweken, dan in enige tijd vóór deze mogelijk is geweest. Vele handen houden zich gereed en vele handen maken licht werk. "\TOOR zover mij bekend werd, zijn van een v twetal zijden bedenkingen tegen het be wuste artikel gerezen. In De Trom, het orgaan van het Nationaal Jongeren Verbond, werd in een uitvoerig artikel. onder de titel ,,Waar mijn beenen staan, daar is pok mijn ftaderland" (uiterst grappige ver taling van Uii bene, ibi patria) niet zeer wel willend de draak gestoken met bovenstaande zienswijze. Ik heb per ingezonden stuk aan De Trom een afdeling van het N. J. V. verzocht om den schrijver en mij in een door haar te organiseren openbare bijeenkomst gelegenheid te geven, onze ideeën nader in een gedachtenwisseling toe te lichten. Het onderwerp is te belangrijk, dan dat niet ieder onzer iets te win nen heeft bij een duidelijker voorstelling van eikaars inzichten; niettemin stuit het mij tegen de borst, op zulk een bijeenkomst met mijn zeer sterke'nationale sympathieën in een schijnbaar' anti-nationale hoek verzeild te geraken. Maar óók in zulk een opgedrongen hoek heb ik er geen bezwaar tegen om te zeggen, hoe ik over oorlog denk. Wat blijft er van oorlog over, wanneer de eerste geestdriftige hoofdartikelen gelezen zijn, als de muziekcorpsen-zijn verstomd en de eerste treinen met infanterie-naar voren ge stoomd? Dit :t Men geeft .u een mes in de blote hand. Men zegt u: Wacht! Straks komt er hier een mens voorbij i Ga naar hem toe; steek hem, tot hij dood is gebloed. Dat betekent handelen in het belang van je eer of je bezit" Maat ik vind het doodsteken van een mens, die geen schuld heeft, een misselijk, onterend werk en aan de soort eer of bezit, die ik daarmee zou kunnen verdienen, wens ik niet te hechten. Als de ge meenschap» waartoe ik hoor, mij er niettemin toe dwingt, zal ik het doen met grote afschuw in de overweging, ^blijkbaar nog in de verkeerde tijd geboren -te zijn; een goed ding in dit ver band'is echter de overweging, oat men als Nederlander met zulk een overtuiging in een gunstige positie is, daar men met trots van zijn . landaard ernst, wil tot bezinning en zin voor proporties; van een Nederlandse Regering dus m de laatste plaats lichtvaardige bereidheid tot oorlogvoering, weet te mogen verwachten. * ? ?'>"''. T\IT artikel zou ongeschreven gebleven zijn, ?*?!? wanneer mij niet een zo duidelijke uitspraak ? was opgedragen. Want ik weet niet, of het wel veel zin héft, eerlijk zijn eigenlijke mening over oorlog en vrede te zeggen; misschien is de oorlog een stoomwals, die toch komt en waarvoor PAG. 2 Pi GROENE Ne. 5056 lt«?^pï«K«i! W®m 81 r Samnel Hoare IMIIIIIIItMIUMIHIHIIIHIIIIIIIIIIIIItlltllllllllllllinillllllllllllllllllllltMIHIIIMIIIIIIttllllMm! ] Licht en donker bij ET jaar i'93S loopt ten einde. En weinig jaren zullen zoo algemeen het karakter van somberheid hebben gedragen als het j aar dat wij straks gaan uitluiden. Nog knagender vrat de crisis door, nog meer nam de werkloosheid toe en de verarming', het tekort in de staatskas was niet weg te werken en veroorzaakte, nog afgezien van de politieke onrust, wederom een reeks van harde en bitter te dragen maatregelen. Als gevolg hiervan werd het politieke extremisme steeds grover en verderfelijker voor onze cultuurgoederen. En een nog ernstiger, nog tragischer stadium der werkloosheid vertoont zich reeds: dat van volledige afstomping en peilloos wantrouwen, waarin zelfs de scherpste prikkels van eenzijdige critiek niet meer in staat zijn de apathie op te heffen: geestelijke dood na geestelijke ziekte. De van maand tot maand stijgende wederzijdsche bedreiging der bewapeningen was een getrouw beeld van en tegelijk stimulans voor?de toenemende internationale spanning] 'en die spanning vond een uitbarsting in een koloniale agressie, die op meerdere oogenblikken dreigde ook Europa in dood en verderf mee te sleepen. En in Duitschland, maar ook elders, hebben vervolgingen plaats die spotten met alle begrip van menschenwaarde en het cultuurbederf, dat in sommige landen al zeer bloot ligt, heerscht overal. Het besef van absolute geestelijke waarden is overal weggesmolten en maakt overal plaats voor verabsoluteering van.een tijdelijken en daemonischen afgod. = f JffN toch.... toch zijn er naast de schaduwen f ?" van morgen" lichtverschijnselen die op een eerste ochtendgloren van een n ieuwen dag kunnen | wijzen. Het aantal landen, waar men over het | dieptepunt van de crisis schijnt heen te zijn ? neemt toe. De Vereenigde Staten, Engeland, TllllllllUIIIIIIIIIIIIIHIIIHIIIMIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIJIIHHHimlIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIHIMMN alleen Don Quichote niet opzij gaat. Maar namens den Minister van Staat, Minister van Defensie a.i. werd mij door den Comman dant der Luchtvaartafdeling -verzocht, in De Groene Amsterdammer op ondubbelzinnige wijze blijk te geven van mijn eventueel bevestigend _ antwoord pp de Vraag, of óp mij 'met betrekking tot déuitoefening van de mij toegedachte oorlogstaak ten vofle zou kunnen worden gere kend. Als reservepfficier vind'ik geen .vrijheid, de ontvangen brief te publiceren; ik heb, er echter geen bezwaar tegen om mijn antwoord .aan ' den betreffenden Commandant hier te citeren teneinde op de gewenste ondubbelzinnige wijze van mijn standpunt blijk te geven. "', ... .'beleefd bericht ik U, aal ik op de gestelde vraa% ja" wil antwoorden. ? -,'.??'?;' Dit bevestigend antwoord zou evenwel..aan de waarheid tekort doen, indien ik U daarbij niet vermeldde, dat ik in een aantal denkbare oorlogs-^. ': Antbony Eden |'li;mil|||llllllllllflll ItllllllllMIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIMItllMIIIIIIIIIHIIHtllllllllllllllllllllHllt de. jaarwisseling \ Scandinavië, België', Nederland zal niet oij de f eersten zijn, maar er is toch geen reden, waarom f ons land niet zal volgen. In ieder geval profiteeren | wij thans reeds van de opleving in Amerika, die de | vrijere handelsbetrekkingen, mogelijk maakt. Ver- | ruiming van den export naar Duitschland, voor | zuivel, en naar Rusland volgt of is bezig te volgen. Het Plan van den Arbeid", hoe men er overigens ook over moge denken, leidt de politieke belang stelling van een groot deel van ons volk van Het negativisme naar den wil tot constructieven upbouw. En dat de rechterzijde de bezuiniging :nat saboteeren, nu eigen geestelijke waarden even zeer bedreigd worden als de vrijzinnige in de laatste jaren, zou men als bewijs uit het ongerijmde hunnen aanmerken, dat de angstvoor de econo mische debacle aan het minderen is. Daar onze benauwenissen het gevolg zijn van een internationale vertrouwenscrisis, zal de hulp trouwens niet allereerst uit nationale geneesmid delen voortkomen. En de internationale vooruit zichten zijn nog gunstiger. Over. de overwinning van de internationale solidariteitsgedachte in de publieke opinie en met name in het Engelsche volk spreekt ons blad elders. In Frankrijk zal dit na de Meiverkiezingen ook veel sterker gaan spreken; tevens is daar het nationalistische gevaar aan het afzakken; in tal van kleinere staten is men bezig de heele of halve dictatuur téliquideeren. Dat alles zal het internationale vertrouwen versterken. Zou de nood van deze jaren krachten gewekt hebben, die genezend werken op onze zieke wer>.ld? De herlevende verantwoordelijkheid in de kerkelijke wereld voor' sociale en internationale vraagstukken; en de kracht waarmee zij m. n. in Duitschland1 het eeuwig karakter van het Christendom tegenover den tijdelijken staatsvorm handhaaft, dringt er toe dit te gelooven. Moge 1036 er iets van toonen. V* j; l S i f ?''???. i ' . ^vallen de mij tóegedachte taak zal vervullen tegen mijn -persoonlijke begrippen van zedelijkheid, rede ?n de waarde van het menselijk leven in, maar dat '?k .ook' dan zat dienen: ingevolge de eenmaal ge dane belofte alsmede onidat de wet van het volk, Daartoe ik behoor, dit zal eisen. Indien De Groene Amsterdammer" de mij opgedragen ondubbelzinnige, verklaring .wil op nemen, zal ik U ingevolge Uw wens een exemplaar van het -betref fende weekblad doen toekomen; ik ^l daarin deze verklaring letterlijk citeren. ? '?'..' De re,s. eerste luitenant-vlieger, ... A. VIRULY." *. ? t ?Ik verzoek de bladen, die door overname van, of citerin^ uit hst bewust i artikel van 'hun belangstelling daarvoor blijk gaven, ook nog enige ruimte te willen geven' aan de ver melding van boven vervatte omlijning van standpunt. WEEKTRDMPET VAN DEN WIJZEN OLIFANT SEDERT mijn laatsten trompetstoot is de wereld volgevloeid met gebeurtenissen. Het Britsche parlement heeft zich verklaard tegen de afwijking van de Volkenbondspolitiek, door Hoare en Laval beraamd, en de volkenbonds minister Eden is benoemd tot Minister van Buitenlandsche Zaken van het Britsche Rijk. Minister Hoare heeft zich ondanks den storm van veront waardiging die tegen zijn afsprdak in Parijs is op gestoken, toch nog een eervollen aftocht weten te verwerven. Zijn vrijwillig ontslag, liever dan een verloochening der overeenkomst of een nederlaag, die het Kabinet mee had kunnen sleepen, is alge meen gewaardeerd. Maar aanblijven kon hij in geen geval l De kracht der publieke opinie in Engeland is opnieuw in al haar volkomenheid gebleken, zelfs tegenover een bewindsman dien men, ook al is men het met hem oneens, door betrouwbaren vredeswil bezield moet achten. Middelerwijl gaat het den Italianen, ook al offert het Italiaansche volk met een bewonderenswaardige toewijding en hardnekkigheid, in Abessiniëgeens zins naar den vleeze. Telkens las men van Abessijnsche offensieven, en de twijfelaars aan het Italiaansch succes beginnen hun oordeel bevestigd te zien. Het zal niet zoo heel lang meer duren of eennieuwe regenperiode breekt aan en dan. kunnen de Abessijnen weer een geheelen tijd ongestoord hun achterstand aan moderne be wapening aanvullen. Met de vlootconferentie, die Kerstvacantie heeft genomen, wil het evenmin recht vlotten als het in het algemeen goed wil vlotten in de internationale politiek, en te Geneve, waar men met de nieuwe situatie verlegen zit. De tegenstelling tusschen Japan en de Vereenigde Staten over de vlootpariteit is niet opgelost. Amerika wenscht zijn suprematie niet prijs te geven, en Japan kan zich op zijn operatie gebied in het verre Oosten niet veilig stellen. Intusschen, terwijl de Japansche gezant te Washing ton verklaart, dat een oorlog tusschen Japan en Amerika tot de grootste dwaasheden zou behooren, welke de wereld ooit zou kunnen begaan, bestelt Amerika honderd-drie vliegende vestingen, en ver sterkt Japan zijn leger in Noord-China. Dit ademt geen Kerststemming. In Duitschland schijnt men nog altijd de Joden vervolging niet moe te worden. Wanneer men leest dat warenhuizen worden onteigend en een geheele wapenfabriek, de wapenfabriek van Simson, wordt genaast, dan komt men wel op het spoor van de zeer realistische motieven, waardoor de antisemietische politiek bij onze Oostelijke buren wordt bepaald, maar wanneer ons oog valt op een bericht, dat men de Joden van de winter-bedeeling wil uit sluiten, dan constateert men hysterische harteloos heid. De Olifant,is overigens van oordeel, dat alle wapenfabrieken in de wereld, Joodsche en nietJoodsche, moesten worden genaast en daarna ter stond vernietigd en voor goed tot stilstand gedoemd, maar hij redeneert daarbij uit gansch andere motieven dan de leiding van het DuitschéRijk. IN ons eigen land kenmerkten de dagen die het Kerstfeest omringden zich dóór een mengeling van droevige en verblijdende gebeurtenissen. We derom eischte een droevig vlieg-ongeval een jong menschenleven. Den Nederlandsche historici-en juristen en de Amsterdamsche Universiteit trof den slag van het heengaan van prof. Huart, den hoogleeraar in het staatsrecht en .schrijver van het standaardwerk over onze laatste twee grondwets herzieningen. ? Aan den anderen kant echter gebeurden er dingen, waarover men zich kan verheugen. Het tnieuwe zender-bedrijf werd in werking gesteld, een zooveelste loonsverlaging kon hét spoorweg personeel bespaard worden,, dr. Euwe vierde op flegmatische wijze en niet een bescheiden heid die sympathiek was, zijn schaaktriumfen weder een Nederlander, die de eerste man .wordt in de wereld op een bepaald gebied l en ons. volk heeft nimmer zoo veel. belangstelling gehad in het schaken als in de juist afgeloopen periode. Wat zal er op Kerstmis in onze binnen kamers zijn geschaakt l Verder stemde het handels verdrag tusschen Nederland en de Vereenigde Staten, waarbij Nederland in vele opzichten de positie van meest-begunstigde natte won» tot recht matige tevredenheid. Voorts is de mogelijkheid tot zuiveluitvoer zij het tegen lager prijzen ??naar Duitschland verruimd e is er voortdurend sprake van PAG. 3 DE GROEKE No. 3056 meerderenhandelmetRusland. Zulke&iten zijn licht bakens in den mistigen tijd. Als wij nu ook maar de bakens weten te verzetten, en den goeden raad weten te volgen dien deHeerWiller, deKroon-onderhandelaar, liet publiceeren in een vraaggesprek in de Telegraaf", dat het uit moet zijn met verouderde propagandamethodes in de Vereenigde Staten, dat wij bij de actie voor de plaatsing onzer artikelen In Amerika ons rekenschap moeten geven van den Amerikaanschen geest en moeten weten dat het Amerikaansche volk deor een doelmatige en ver nuftige reclame wil worden aangelokt. In het opzicht van reclame staat de Nederfondsche industrie helaas l bij de buitenlandsche ver ten achter. DE positie van onze Regeering werd wederom bedreigd. Het beeld was ditmaal duidelijker dan kort geleden, toen de Heer Aalberse den aanval hidde. Het was thans een nageboorte der oude coalitie-politiek, die adn de Regeering het leven onveilig maakte. Onveilig, niet onmogelijk, 'want de Heer Colijn heeft haastig de bezuinigings paragraaf, die de concentratie van het bizonder onderwijs ten gevolge zou hebben, teruggenomen. Een pacificatie-commissie met een parlementair karakter en onder leiding van leden der Regeering zal thans het vraagstuk van het bizonder onderwijs opnieuw bestudeeren. Met succes? Men mag het hopen, want hoe er tegen de Regeerihg geageerd is, de algemeene volksovertuiging houdt in, dat wij haar niet kunnen missen. Een vervanging van dit Kabinet op dit oogenblik zou funest zijn, voor het algemeen belang van het land. Zij, die kritiek oefenen op het recent beleid der rechterzijde behooren volstrekt niet tot de tegen standers van het bizonder onderwijs. Maar zij vragen zich af, of het billijk is dat thans, nu de nood nijpt en de bezuiniging het centrale probleem is, waar de Regeering zich mee heeft bezig te houden, een bepaald volksdeel moet worden uitgezonderd van de maatregelen, waartoe heer het volk wordt ge roepen. En wanneer de linksche Ministers verklaren, geen deel meer te willen uitmaken van een Kabinet, dat toe zou geven aan den eisch der rechterzijde, dan ligt naar 's Olifants inzien het motief niet in hardnekkige verkleefdheid aan vrijzinnige politiek, maar in de begeerte dat de algemeene lijn van samenwerking zal blijven gehandhaafd, een samen werking die op de nationale gedachte, niet op de partijgedachte berust. De Olifant ontmoette menschen van christelijke beginselen, aan wie de houding der rechterzijde van het parlement niet beviel. Intusschen, onze hoop op een modus vivendi tusschen Regeer ing en rechterzijde op grond van .déadviezen der speciale onderwijs-commissie mag ons niet verhinderen politieke eventualiteiten te overwegen. En nu zijn er velen, wien, bij gemis aan overeenstemming, een reconstructie van de oude anti-these politiek voor oogen staat. Zou Dr. Colijn in dat geval de geroepene wezen? Of zou de val van het Kabinet beteekenen de opening van een geheel nieuwe periode in de binnenlandsche politiek? Wisselingen thans, zijn uitermate gevaarlijke experimenten. En de Olifant meent, dat er op nieuwjaarsdag geen radio-ontvang toestel (gesloten zal blijven, wanneer de MinisterPresident het volk door den ether gaat voorlichten. Dr. Colijn heeft aangekondigd, dat hij zal spreken over de economische situatie en haar aspecten in Nederland en Nederlandsch-Indië. Wellicht sche meren er ook nog andere verklaringen tusschen zijn woorden door. Dat déMinister de radio te baat ? neemt wijst op belangrijke, dingen. Niemand in Nederland gelooft dat de Heer Colijn zal ver sagen. :.'?.'.'.: ...... _'. ; .? . Maar eer hij zijn moeilijke werk gaat voortzetten zal hij wat gaan rusten. Hij heeft het verdiend. . Want de arbeids-prestataties vari onzen MinisterPresident dwingen aan* vriend en- tegenstander eerbied af. ? -???'? i