over Won! waai taar eens verr< pro-! wij : pers intel lijk M van op bezt wiji wijs waf Op sch eco vat na* gel ste! 1 vei . ».c< vai err ru; tei on Mi ee ee in or ' O Z£ ri Vi vi a: d Ie \s v z p r a t i ? ZOO JUIST VERSCHENEN 3000 meter in dood water WANNEER er op fiet oogenblik weer eens duchtige plonzen in de kikkersloot hoorbaar zijn, mitsgaders eenig gezoem van de over het oppervlak wemelende persmuskieten, dan is Wagener's roman1) daar schuld aan. Te weten door de behandeling zeer in den breede van allerlei erotische kwesties en ondanks z.'jn pogingen om het gedierte te paaien, te biologeeren, mét aandrang te overtuigen van zijn cultureele zen ding inzake een wedergeboorte onzer Westersche wereld door diezelfde le vensfunctie, waarvoor D. H. Lawrence het taboe der woorden trachtte op te heffen. Maar hoezeer deze tendenz ook op Lawrence geïnspireerd moge zijn, bij het verwoorden van erotische prin cipes kiest Wagener precies den tegenovergestelden weg. Afgezien van het zeer overbodig aandoende nawoord en dat hem als apologie toch niet baten zal bij de gore instanties die nu reeds likkebaarden naar de censuur, zoekt hij zijn heil en dat van zijn lezers in een terminologie, zóó regelrecht ontleend aan de gedegenste Handbücher der Sexualwissenschaften, aan de psychanalyse, de biologie, de genees kunde, dat zijn verdienstelijke en steeds merkwaardige roman er hier en daar vrijwel onleesbaar door geworden is. Onleesbaar door een technisch jargon, dat de eenvoudigste zaken verplettert onder wat de wetenschap pelijke analyse van honderden noeste professoren er aan vastknoopte; dat dit jargon allerminst op een droge manier is toegepast, zelfs met een zekere geïnspireerde zwier, verandert in principe niets daaraan. Geen vrouw kan er bij Wagener erotisch in deining raken, of onmiddellijk treden er hormonale" golvingen op, de ,,erogene zones" komen in opstand, de haemoglobine stolt (!), de ovarii gaan huppelen, etc. etc. Dit is een te gemakkelijk procédé, in artistieken zin. Want bij alle minachting die men voor onze obscurantisten koeste ren kan, dient toch te worden vast gesteld, dat zonder een zeer speciale inperking en ingetogenheid erotisch leven nimmer literair uit te beelden zal zijn. Dat met name iedere manier" op dit gebied uit den booze is, demon streert zelfs Lady Chatterley's Lover", waarin het toch zoo natuurlijk en onbevangen heet toe te gaan. Stellig heeft de bedoelde ingetogenheid minder betrekking op het al of niet zinnenprikkelende" dit wordt immers geheel bepaald door de persoonlijkheid van den lezer dan óp vooropgezette tendenzen, die het niet kunnen stellen zonder een mechanisch hanteerbare .en dus alle spontaneïteit doodende methode, i. c. de vertrouwen inboe zemende dokterspraat voornoemd. Voor vakmenschen uiterst amusante lectuur, en Wagener is een universeele geest die de actueele cultuurproblematiek terdege bestuurd heeft en over een groote levenservaring beschikt naast zijn eruditie. Bij andere lezers evenwel moet dit epos rondom Kanaalzwem mers en -zwemsters, allen met komplexbedingte" beslommeringen, een levende staalkaart van perversieën, wel eens de verzuchting doen Op komen: geef mij maar liever de mémoires van Puck Oversloot of Rie Mastenbroek. Achteraf blijkt Wagener's grootste gebrek dan tézijn, dat hij geen ironische distantie bewaart tegenover zijn wetenschappelijk begripsarsenaal. Zelfs in sommige gewaagde" passages *) W. A. Wagener: 3000 meter in ood water (Brusse, Rotterdam). r met ongewild humoristischen invloed (b.v. op pag. 156) blijft het hem heilige ernst met den zuiverenden Eros. 'Hoewel er geen sprake is van slaafsche navolging, herkent men in de moder nismen van stijl en factuur gemakke lijk den invloed van James Joyce. Maar alleen diens duivelsche ironie was de beslissende ontstaansvoorwaarde voor een beek als Ulysses" en dan nog een synthese te willen geven van Joyce en den profeet Lawrence J Dit is een te zware taak voor welk talent ook. Niettemin, dit boek mag er zijn als een der belangwekkendste hoogte punten uit de najaarsproductie. Schrij ver's eersteling Shanghai", dat on benullige geschrift, is er verre en verre in overtroffen; men kan dit eenvoudig niet met elkaar vergelijken. Want ondanks alle gebreken heeft Wagener's internationale zwemwereld een zekere allure; het boek beweegt zich in groote, verschuivende vlakken, het is conse quent, zeer veelzijdig en met een overtuigde virtuositeit geschreven, die het ook daar onderhoudend doet zijn waar men den auteur niet meer gelooft. Aan de veelzijdigheid is wel eens iets van de diepte opgeofferd, of die diepte, in de uitbeelding der hoofdfiguren b.v., wórdt al te uitsluitend nagestreefd met behulp eener theoretische problematiek. Er hindert te vaak nog een gemis aan selectie tusschen de samenstellende elementen, een klakkeloos copieeren ter wille van een integrale cultuurspiegeling a tout prix, een voortstuwen om de snelheid alleen. Het geheele boek door houdt men bovendien het besef met een begaafd eclecticus te doen te hebben veeleer dan met een oorspronkelijken geest. Maar in elk geval zijn de verhoudingen en inciden ten rondom het Kanaalzwemmen met veel verve en op grond eener fabel achtige documentatie geteekend, en al betwijfelt men het ten sterkste of door deze supersport (romantechnisch hier een zeer geslaagd voorwendsel 1) les bische vrouwen blijvend van hun complexen" te genezen zijn, en al klinkt het als een goedkoope waarheid: de natuurlijke liefde tusschen de geslachten ultieme redding voor on zen tijd",?een dergelijk voorbehoud geldt nu eenmaal voor ieder tendenzwerk, dat toekomstmogelijkheden sa mentrekt tot een moment. S. VESTDIJK In kort bestek D IJ Servire, Den Haag, verscheen in D vertaling Martin Koje: Het leer boek des levens. Reeds het omslag is leerzaam; het zegt: Een wonder der moderne psychologie. Ieder mensen kan door de studie van dit boek ziekten, tegenspoeden, mislukkingen, armoede, nooa en wanhoop uit zijn leven bannen!" Dat alles voor ? 1.90, ing. er / 2.50 geb. het is te geef. Het wonder is te bereiken door onderwerping aan een absoluut determinisme. Erg modern lijkt dit niet. Wij weten niet wanneer de laatste druk van Witsen Geysbeeks Rijmwoordenboek is verschenen, doch wel dat onze dichters het betreurenswaardig lang zonder zulk een hulpmiddel hebben moeten stellen. Den Muzen zij dank dat Ester Hadassa Weyl thans door het samenstellen van haar Rijmwoordenboek (Van Goor, Gouda), in deze nijpende behoefte heeft voorzien. Wie geïnspi reerd wordt tot een vers als Ik bid u, Muzen, maak mij wijzer'/, kan nu in een oogopslag zien, dat de rijmwoorden zijn ijzer, keizer, peizer, geiser en strijkijzer, en dan loopt de rest vanzelf. Bibliografie Engelsche boeken John Ruchan: The House of the four Wlnds (Hodder A Stougton, Londen) JOHN Buchan is tegenwoordig Gou verneur-Generaal van Canada, zegt men. Het komt bij ons haast nooit, bij de Engelschen nogal vaak voor, dat de letteren actief beoefend worden door menschen, die naar onze zeden, er hoegenaamd niet mee van doen hebben. Hetgeen al wijst op een gansch andere functie dier Engelsche letteren in het maatschappelijk leven. John Buchan heeft reeds een gansche reeks werken op zijn conto en schijnt er, trots zijn onderkoningschap, nog niet mee te willen ophouden. Dit boek is een aardig avontuurverhaal op historische ele menten" gebouwd: de pogingen der Habsburgers den Oostenrij kschen troon te herwinnen. Buchan vertelt los en animeerend.... als zoovele Engelsche schrijvers. Hij weet een knoop te leggen en ongezocht zijn personages samen te drijven. Zijn geest is innig Engelscharistocratisch en conservatief, met dien bedriegelijken schijn van het tegendeel, die in de losheid van den verteltrant ligt. Men is hier voortdurend in het beste gezelschap. Er zijn heel wat prinsen en graven op de vlakte, die wel eens zinrijke opmerkingen maken. Wille Cather: Lucy Gayheart (Cassell & Co., Londen) pEN zacht pathetisch kleine ge*?"* schiedenis van een meisje, een muziekstudente, dat een grooten zan ger liefkrijgt. Het onderwerp is niet nieuw, de behandeling niet diep, maar er is hier toch zekere, bekoring van eenvoud, zonder sentimentaliteit of al te grooten nadruk en gewichtigheid. Iets als een uitgewerkt gemengd be richt", banaal en treffend levenswaar tegelijk. Alleen maakt Wille Cather wel ruim gebruik van het noodlottig Toeval, dat met verdrinkingen in den loop der dingen ingrijpt. Claudia Par song: Brlgbter Bon dage («Jhatto & WlnduM, Londen) LJET schijnt, dat vooral vrouwen *? tegenwoordig in Amerika en Enge land geestige boeken schrijven. Dit is er een van. Op den luchtigen toon, dien wij hier nauwelijks kennen, die nooit zwaarwichtig doet noch lollig" wordt, schrijft Claudia Parsons van haar jobs", welke na fortuinverlies en dood van den echtgenoot een pijn lijke noodzakelijkheid werden. Het waren jobs" in Zweden, bij Ameri kanen, Franschen en Australiërs, en zij trof het over 't algemeen vrij goed. Maar toch was hier stof genoeg om melancholiek of zelfs pathetisch van te vertellen. Claudia Parsons echter gaf er de voorkeur aan 's levens tegenheden licht op te nemen als zij er over schreef en een humoristisch boek te maken, dat de misère niet ontkent, maar liefst van den immer aanwezigen komischen kant toont. Zoo ontstond er iets dat amusant en waarachtig; tegelijk is, ook wijl het ten deele zeker zelf be leefd is. Hugh Walpole: The Inqulaltor (Mac Sliflan, Londen) p R is in dezen roman, behoorende ? tot een serie van vier over de kathedraal en de stad Polchester, vrijwat mystiekigheid verwerkt, waar van echter doel en beteekenis in het vage blijven. Het verhaal drijft van den aanvang, onheildreigend, naar een katastroof, die.... eigenlijk niet mee valt na 600 pag. spanning. Het lang verwachte oproer lijkt die broedende voorgevoelens geenszins te dekken, waarin dan nog de kathedraal en de ongewroken geest van een vermoorden en verdwenen man schijnen mee te spelen. Er is veel bewogenheid van goedbeschreven gebeurtenissen en tref fende personenbeelding in het boek, dat toch een onzekeren en onbevredigenden indruk nalaat, alsof men de kern niet geheel begrepen heeft en de auteur meer bedoelde dan hij hier tot uiting bracht. Paul Morgan: No quarter givfn (Constable A Co., Londen) REN lange, goed geschreven roman ?^ van een genialen, maar teringzieken kunstenaar Edmund Abbey, en zijn omgeving. Zijn egoïste, onver schillig genotzieke vrouw, allereerst, dol jaloersch op de actrice, wie de een zame musicus vervolgens zijn hart heeft gegeven. De lotgevallen dezer jonge vrouw en die van Edmunds stief zoon, David, die beiden, stiefvader en actrice, hoog vereert. Op vele plaatsen worden deze levens uitgespeeld en ons rustig minutieus verhaald. Er is een kalme, realistische golfslag van zeg ging in dit boek, die maar zelden ver hevigt en ons allengs meevoert naar des kunstenaars vroegen dood, welken hij in zijn toonwerken overleeft. Hoe levenswaar in karakterteekening en beschrijving, is er toch een te weinig aan spanning om dit lange verhaal voortdurend interessant te maken. Erlc Llnklatcr: God likes them plaln (Jonathan Cape, Londen) pEN eerste bundel Short Stories van ?k"* den geestigen schrijver van Juan in America" en Ripeness is All". Er zijn er zestien, lange en korte, alle in dienzelfden licht ironischen toon, die ook Linklaters grootere werken ken merkt. En het is hem om 't even of hij blijkbaar herinneringen van eigen leven ophaalt of zuiver fantasie schrijft. Het is all pleasant", vriendelijke, lichte lectuur, die bezig houdt en zelfs even boeit nu en dan, zooals The abominable Imprecation". Men zou zeggen reislectuur van de beste soort. Thomas Wol f e: Of Time and Ilie Blver (Helnemann, Londen) EEN heel dikke en heel zware roman zijnde a legend of man's hunger, in nis youth", gelijk de ondertitel luidt. Volgens het prospectus bevat dit boek eenvoudig het epos van den Mensen, niets minder, en dat is in die bijna 1000 blz. best mogelijk, als men oplet hoe uiterst breedvoerig en omstandig al het begin is en er bladzijden lang enkel aan het uitzicht van een personage gewijd worden. Deed denken aan mevr. Bosboom-Toussaint in haar beste romans Verkanfutelle in Holland: Gebr. Senrfider en Dupont'i Boekhandel, A'dam C.,Keizersgr. 165 ril r|l| l l r . Nieuwe JLvu sssc ne lil nis Tsapajew" en Sportpdrad "VJADAT de Russische film n J\| van de allergrootste hoogte punten zo niet het hoogte punt in de filmkunst vormde, is deze voor ons wederom vrijwel geheel van het toneel, in casu het witte doek van onze bioscopen, -J.wenen. Deze eerste Russische films zijn weliswaar slechts een enkele maal in het openbare programma opgenomen, zij hebben ondanks dit feit in het brandpunt van de belangstelling gestaan en de be sloten vertoningen in liga-kringen hadden voor de filmliefhebbers het karakter van openbaarheid. Dit in tegenstelling met de latere Russische films, die, in de kringen van sympathiserenden met de Sowjet-Unie vertoond, misschien wel een niet minder groot publiek trokken, maar toch buiten het bereik van de filmliefhebber zonder meer vielen. Bovendien vertoonden deze films in het algemeen na de hoogtepunten van de Russische film een inzinking en zij waren bovendien meer nog dan deze eerste films op een zo geheel anders dan \wij ingesteld Russisch publiek berekend. Zo werd de Russische film voor de filmliefhebber een nauw begrensde en afgesloten periode: een grote naam in de geschiedenis van de filmkunst. Het is in dit verband niet zonder belang aandacht te wijden aan een paar films van de Russische productie der laatste jaren, welke dezer dagen door Exportchleb" voor een kring van belangstellenden werden vertoond. 1T\E film Tsjapajew" had intussen -L/ reeds bij de Vrienden van de Sowjet-Unie" volle zalen en een groot enthousiasme gevonden. Deze verfilming van een op feiten gebaseerd verhaal uit de tijd van de partisanen-strijd in de eerste revolutie jaren is meer nog van belang om de geestelijke, dan om de technische behandeling van de stof. Meer om de geest, welke er uit spreekt, dan om zijn zuiver artistieke waarde. Maar deze waardering plaatst de film niet in tegenstelling tot de voortbrengselen der grote Europese en Amerikaanse pro ductie. Ook het belang van deze films ligt veelal meer op dit gebied, dan op dat der zuivere filmkunst. Bij de Russische films moet dan echter in de eerste plaats dit onder scheid worden gemaakt, dat hier een positieve beïnvloeding van het publiek voorop staat, in tegenstelling tot de films der grote productie, waarbij deze beïnvloeding evenzeer, maar dan als negatieve beïnvloeding, aanwezig is. De Sowjet-film wit bewust aanknopen bij de wensen en idealen van de nieuwe Sowjetmens, met het doel deze wensen en idealen in een bepaalde, gewenste, richting te beïnvloeden en te leiden. De films van de grote industrie der kapitalistische landen knopen uit com merciële overweging evenzeer aan bij deze vaak onbewuste wensen en idealen van het grote publiek, maar met het doel om bij dit publiek in de gunst te komen. Zij volgen het publiek en gaan het niet voor. Waarmede chter niet gezegd is, dat zij op deze wijze geen leiding geven in nega tieve zin. De wens tot positieve leiding bij de Russische film voorop gesteld, is dus de inhoud steeds belangrijk als uiting van de geestesgesteldheid die daaraan ten grondslag ligt. In de eerste plaats valt bij Tsjapajew" dan, in vergelijking met de vroegere Russische films op: de grotere bezonkenheid. Het harde zwartwit als contrast van deugd en ondeugd, dat is hier van revolutionair n contraUlt de Russische documentaire Sportporode" revolutionair, is getemperd. De tegen stander heeft nog een ander waarde ge kregen dan als vijand. Hij is als tegen stander gewaardeerd. Merkwaardig is dat de tegenstelling tussen de beide tegenstanders, de rode en de witte aan voerder, hier bijna steeds is komen te liggen tussen het onbeheerste, primi tieve karakter van de volksheld Tsjapa jew en de verfijnde cultuur bijna naar het decadente gaande, maar nooit tot caricatuur gemaakt van de tegenstander. TTUSSEN de uitersten van verfijning Aen primitiviteit staat?niet in het verhaal, maar als potentie de Rode Commissaris. Wat betreft de wens tot beïnvloeding van de grote massa is deze figuur en de verhouding van de beide mannen: de volksheld Tsja pajew en de Rode Commissaris Foermanow, het belangrijkste. Op dit punt heeft het overigens episch behandelde gegeven af en toe een bewust psycho logische inslag verkregen. Hier botst het intuïtieve maar onbeheerste aan voerderstalent van Tsjapajew op de verstandelijke beheersing van de situa tie door Foermanow, welke men als de verpersoonlijking van het proletarisch intellect tegenover de onbeheerste moed zou kunnen zien. Wij zien Tsjapajew langzamerhand door hem gevormd en gewonnen worden en een hechte vriendschap groeien tussen deze twee zo verschillende mannen. Nergens is daarbij de volksheld gespaard, zonder nochtans ook maar ergens de grootheid van zijn figuur aan te tasten. Inderdaad is hier eeV^aer knap stuk werk ver richt, dat zijn'hoogtepunt vindt in de scènes om de plundering door Tsjapajew's mannen en Foermanow's in grijpen en het, zonder enige sentimen taliteit gegeven, afscheid van de beide mannen. Typisch voor de geest van de film is hier het onmiddellijk stellen van de consequentie als Tsjapajew omgedraaid is en alle plundering cate gorisch verboden heeft en Foermanow de vraag stelt: Maar hoe komen wij nu a&<* het nodige voedsel ?" Eerst veel later en bijna onbemerkt komt n van de boeren vrijwillig een zak meel aan de veldkeuken afleveren. Ook dit zou vroeger heel wat nadrukke lijker getekend zijn. Met de bezonkenheid in dit opzicht heeft de film men zou kunnen zeggen: uit.de aard der zaak stellig een deel van de oude bekoring van de Wat films aangaat, is Piet zoo dom niet, hij weet, waar men steeds hem iets goeds biedt en dus gaat hij naar DE UITKIJK, alwaar hij DE LAATSTE MILLIARDAIR ziet Russische films ingeboet. De felle monumentaliteit van deze eerste films vinden wij in Tsjapajew" evenmin terug als het phaenomenale spel, dat wij ons uit deze eerste periode herinne ren. Mét de grotere geestelijke be zonkenheid en het verliezen van de hoogste spanning uit de periode na de revolutie is ook de techniek hier geconsolideerd op een hoog, zij het ook niet het hoogste peil. TJ1 EN verrassing echter leverde de ?*"* anoniem als documentair" ge presenteerde Sport-parade op het Rode Plein te Moskou op 30 Juni 1935. Een half uur lang heeft dit voorbijtrekken van de verschillende groepen ons ge boeid. Niet zo zeer nog door de grootse opzet, de dicipline en de prestatie dezer sportlieden, die op grote wagens voetballen, tennissen, hardlopen, athletiek beoefenen, enz., dan wel door de technische beheersing en de artistieke visie, waarmede dit alles is verfilmd. In de eerste plaats zien wij hier een van het begin tot het einde volgehouden blanke toon, welke het geheel bijna uit de materie" en tot een hogere werkelijkheid" brengt. In de tweede plaats een meespelen" van de camera, waardoor de bewegingen van de groe pen, het toe- en uitvloeien van de figuren, wordt overgenomen, versterkt en vervolmaakt tot een schoonheid welke stellig moet uitgaan boven de op zich zelf reeds imposante wer kelijkheid. Als men de laatste tijd wel eens geneigd was te twijfelen aan de mo gelijkheden van de film als filmkunst, dan is dit stukje journaal" in staat deze twijfel weer voor geruime tijd op zij te zetten, omdat hierdoor bewezen wordt welke mogelijkheden hier inder daad aanwezig zijn. Dat een foto, welke ook maar enigs zins een indruk van de schoonheid van deze film kan geven, ontbreekt, is te wijten aan het gemis van de prachtige blanke toon op de beschikbare foto's en aan de onmogelijkheid de schoon heid van de beweging door middel van een foto weer te geven. Dat de foto op dit punt geen indruk van deze film vermag te geven, pleit zonder meer voor de film als zodanig. Overigens schijnt dit laatste even natuurlijk, als het zelden voorkomt. D. C. VAN DER POEL TIROL in woord en beeld l R is een tijd geweest dat win tersport" synoniem was met Zwitserland". Nóg zijn deze twee begrippen nauw verbonden, maar men doet het land van Teil geen on recht als men constateert dat het niet langer het Europeesch monopolie voor wintertoerisme heeft. De laatste jaren is o .a. Tirol steeds meer op den voor grond gekomen, zonder dat alle merk waardigheden van land en volk hier door ook maar bij benadering de be kendheid hebben verkregen die zij en niet alleen voor den beoefenaar der wintersport verdienen. Want Tirol is niet alleen een land vol natuurschoon in alle seizoenen, het is ook een heerlijk oord voor den minnaar van kunst en oudheden, van geschiedenis en volksgebruiken. In de propagandalectuur van reisbureaux en vereenigingen voor vreemdelingenverkeer wordt hierop te weinig den nadruk gelegd, zoodat de meeste reizigers in Tirol komen zonder ook maar te vermoeden hoeveel er wel te genieten valt. Een zeer verdienstelijk werk heeft daarom het Landesverkehrsamt für Tirol te Innsbruck gedaan door de uitgave van het groote prachtwerk Tirol; Natur, Kunst, Volk, Leben" (448 blz. op kunstdrukpapier met meer dan 600 illustraties, waaronder een aantal zeld zaam mooie foto's). In woord en beeld geeft deze uitgave werkelijk een indruk van het land en de vele mogelijkheden die het den toerist biedt. Men zou ieder die er over denkt naar Tirol te gaan op het hart willen binden, zich vooraf dit boek aan te schaffen: het kost vijf gulden en stelt den reiziger in staat vele malen dit bedrag op zijn reisplan te besparen en meer te genieten dan hij anders zou hebben kunnen doen. Trouwens, voor ieder die belangstelling heeft voor natuur en cultuur van vreemde landen is het boek den prijs ten volle waard, en als het dan het' verlangen wekt de beschreven en afge beelde schoonheid met eigen oogen te gaan aanschouwen, zal men achteraf des te dankbaarder zijn voor de kennis making vooraf op papier. De uitvoering verdient allen lof. F. A. R.