l 5 J l DE S.D.A.P. OVER DE DEMOCRATIE en de corporatieve staatsgedachte OP het Paaschcongres van de .'S.D.A.P., dat te Rotterdam gehouden werd, kwam een resolutie in behandeling, die door het partijbestuur was voorgesteld en door Mr. Dr. G. van den Bergh werd toegelicht. Die motie, die met overweldigende meerderheid van stemmen ' werd aangenomen, is daarom merkwaardig, om dat de S.D.A.P. daarin uitdrukkelijk en in den meest absoluten zin de dictatuur afwijst en zich uitspreekt vóór de democratie. Het is een gelukkige gedachte geweest de verdediging van deze motie op te dragen aan den Heer van den Bergh, omdat deze niet alleen een hoogst bekwaam jurist is, maar omdat hij bovendien nooit, zooals sommigen van zijn partijgenooten, met de dictatuur heeft gecoquetteerd. Dat heeft hij niet alleen niet met woorden gedaan, maar hij is ook metterdaad voor de handhaving van de democratie opgekomen. De indertijd door de Federatie Amsterdam van de S. D. A. P. aangenomen motie, die gericht was tegen die socialistische leden van den ge meenteraad van Amsterdam, die hun stem aan een loonsverlaging van het gemeentepersoneel hadden gegeven, hoewel diezelfde Federatie moest erkennen, dat zulks niet behoefde in te druischen tegen de socialistische beginselen, was een even groote schande voor die Federatie, als zij een eer was voor Mr. van den Bergh, die ten gevolge van die motie zijn zetel in dien gemeente raad moest ruimen. In de op het jongste Paaschcongres aange nomen motie verklaart de S.D.A.P. de demo cratie te huldigen, niet alleen als methode in haar strijd, maar ook als beginsel en als doel, omdat slechts de democratie de waarborgen biedt voor de geestelijke vrijheid, zoowel voor de verschillende groepen des volks als voor den enkeling; voor eerbiediging van de rechten der minderheden en mitsdien voor rechtvaardige behartiging van het algemeen belang. Uitdrukkelijk en onomwonden wordt de dictatuur afgewezen, als strijdig met de menschelijke waardigheid, met de medeverant woordelijkheid van elk individu voor het lot van volk en menschheid en met ieders recht op medezeggenschap; als vernietigend voor de geestelijke waarden, die aan het leven hoogeren zin en beteekenis geven en bovendien als een bedreiging voor den vrede tusschen de volken. De S.D.A.P. wijsteen corporatieve volksverte genwoordiging af, aangezien het algemeen belang niet mag worden opgevat als de som van bijzon dere belangen en omdat een dergelij ke volksverte genwoordiging niet de hoedster kan zijn van het algemeen belang. Men zal zich herinneren, hoe ik herhaaldelijk die gedachte heb uitgesproken. MEUBELEN V A N HOOG GEHALTE DOCH LAAG IN PRIJS &MDER ZONEN Wel is de S.D.A.P. bereid de corporatieve staatsgedachte in dien zin te aanvaarden, dat binnen het kader der parlementaire democratie behoefte en ruimte is voor nieuwe organen, waarin naast vertegenwoordigers van het alge meen belang vertegenwoordigers van bijzondere belangen worden opgenomen en waaraan een taak kan worden opgedragen bij de voorberei ding en bij uitvoering van maatregelen betreffen de bijzondere belangen. Ik moet mij al zeer bedriegen als dit niet letterlijk dezelfde woorden zijn, waarin ik bijna vier jaar geleden in mijn Delftsche intreerede het vraagstuk heb gefor muleerd. De S.D.A.P. zou de S.D.A.P. niet zijn, wanneer zij niet bovendien de stelling zou uit spreken, in dezelfde motie belichaamd, dat de leiding van het economische leven in toenemen de mate door de gemeenschap in handen zal moeten worden genomen. Tegen dit deel van de motie heb ik principieele bezwaren. Deze motie beteekent dus opnieuw een zeer duidelijk symptoom van de evolutie van de S.D.A.P. van een revolutionnaire partij tot een democratische hervormingspartij. Kan men in dit opzicht, wat de S.D.A.P. betreft, volkomen gerust zijn? Het zal er van afhangen, of de S.D.A.P,. mocht ooit weer een revolutie dreigen, of mocht zij als regeeringspartij gedwongen worden deze resolutie in practijk te brengen, al haar volge lingen in de hand heeft. Voor eenig wantrouwen in dit opzicht bestaat nog altijd grond. Het is nog niet zoo heel lang geleden, dat Prof. R. Kuyper, bijzonder hoogleeraar in de marxistische leer dus een autoriteit par excellence heeft geschreven, dat voor het socialisme de democratie een middel is en geen doel op zichzelf. Mocht blijken", zoo schreef hij, dat op ondemocratische wijze het socia lisme beter zou kunnen worden gediend, dan: weg met de democratie." In een Amsterdamsen proefschrift van 1933 van Dr. B. van den Tempel Jzn., zoon van het bekende lid van de Tweede Kamer, wordt de dictatuur allerminst afgewezen. En mij persoonlijk staat nog helder voor oogen, hoe ik nog maar even een jaar geleden in een groote openbare vergadering te Amsterdam een debat heb gevoerd met het lid van de S.D.A.P. S. de Wolff over den klassenstrijd. Tusschen het socialisme van den Heer de Wolff, dat in deze overwegend door socialisten bezochte vergadering met groote instemming werd be groet en het communisme van Stalin vermocht ik geen verschil te ontwaren. De Heer de Wolff erkende, dat de S.D.A.P. evolueert naar de democratie. Maar hij zag daarin een conjunctüurverschijnsel, materie, waarin hij, naar alge meen bekend is, een specialiteit is. De eenige repliek, die ik in dit opzicht van hem mocht ontvangen, was, dat ik een fascist was. De boudheid van die bewering is niet groot genoeg, om het gebrek aan argumenten van hem, die haar bezigde, te verbergen. Men moet dus de evolutie der S.D.A.P., die uit de motie van het Paaschcongres blijkt, met groote vreugde begroeten, maar eenige voorzichtigheid is geboden ten aanzien van de vraag, of wij hier misschien nog slechts hebben te maken met een conjunctuur verschijnsel. A. C. JOSEPHUS JlTTA fUuB J-DF nROFNF No.3072 iiiHiiiiimiiiiMiiiiiiHiiiMmiiiiiimn S s s s Kerkelijke efficiency. ER bestaat in de kerkelijke wereld m laatste jaren een toenemende drant> samenwerking op die gebieden, waar samen.1 werking niet door principieele -verschillen OQ.| mogelijk is. De vrijzinnige kerkgenootschap hebben zelfs een gemeenschappelijk leu orgaan, de Centrale Commissie voor het Vri zinnig-Protestantisme n de Nederlandscht] Protestantenbond die uit individueele leden | samengesteld. Wat ligt er dus meer voor i hand, dan dat, nu er een vereeniging opgericht] is van Vrijzinnig-Protestante onderwijzers de bedoeling het godsdienstig element op openbare school te versterken, de leiding daar-j l van in overleg met een dezer beide o | gevormd wordt? | Maar neen, alsof het vak van ondervijz | niet voor Remonstranten of Doopsgezind | mogelijk was, lezen wij dat de Raad vat. | vies van deze vereeniging door het hoofdbestuuj ~iiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiuiimniimmiiiimimimiiiiiiiii IIIIIIIIIIIIIHIHIH* veieeniging van Vrijzinnig-Hervormden zal benoemd. [0e v. il tot samenwerking en efficiency is er god-dienstige organisaties wel, maar ook si i milt de oude Adam der eigengereidheid. nsat e troef. kp den Hollander die Engelsche kranten | 1. est maakt het altijd een pijnlijken in- | wanneer hij onder politieberichten en recht- | re slagen namen en adressen van ver- | en veroordeilden voluit leest. In Holland | en wij voor deze soort ongezonde nieuws- i righ idsbevrediging tot nog toe gespaard. | [Nu t >ont de ,,groote" pers waarin zij klein i zi: j door een foto af te drukken van vier | usc ile diefjes, opgebracht door twee | hen icurs. Is hun daad zoo slecht, dat zij n >g gestraft moeten worden door deze = jijk r openbaarheid, gelijk een boef aan het | >ord ? | HiiiHii.i'HimiiiMiuiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiimii tiuiitiiimmi Frans Coenjfventig jaar FRANS Coenen is nog niet zoo oud als BertuM* ' orden met de kudde-vorming. Bolland heeft Shaw, maar hij wordt niettemin dezer datM Pr(tetlscfl uitgeroepen: Na mij zal het Nacht zeventig jaar. Van hem is te zeggen, hetgeen van weinigen worden getuigd, die zijn leeftijd hebben bereikt: geldt. Hij heeft een eigen plaats in het Nederlan geestesleven, hij speelt mee. Geen generatie liep omver Deze mensch, met zijn merkwaardig-] vitaliteit, in den ouderdom, was al een oude, teen jeugd om hem bruiste. Hij heeft de puberteit m gekend, hij werd er niet door uitgeput, en d<i waarschijnlijk heeft het proces van den teruggang hem minder vat. Ik zie er een Noodlotsvoltrekking in, dat hij moest zijn, die, in zijn Studiën der Tachtiger Bi ging" over dien laatsten opbloei der Renaissa, precies dat gezegd heeft, wat er gezegd moest wordt, De andere beschouwingen over den Nieuwen GiJ die kwamen en zullen komen, zijn herhaling breedsprakige commentaar. Hij had zijn feiüooze diagnostiek niet A-unne geven, indien hij aan de beweging van '80 zelf d* had gehad. Coenen heeft nooit geloof d aan de die het Holland in de vaart der volkeren h opstootende' geslacht voor zijn opgetogen oogen aai schouwde, maar de versombering, die den romuncit Coenen, den auteur van Een Zwakke1', " Levens", Zondagsrust" wordt toegeschreven, h met de romantische versombering, waarin het A'e landsch realisme tijdens den overgang der e<-u een tijdlang verviel, niets uit te staan. Wie, biiv» beeld, het tranen-doordrenkte werk van een schnj als A. Aletrino naast de romans van Coenen wordt getroffen door het verschil. Nimmer verdrv bij Coenen zelfs de gevoeligste waarneming in lyrisme. Wat Coenen in zijn scheppend proza ga ?g te lijf willen door liefelijke toespraken te was geen elegie, maar enkel een conclusie. rndie *««''? Coenen vervult een onontbeerlijke taak. Hoe menschen en dingen van hun wanen worden Iwriji <nS''- Hen qualiteit en oordeel nog stand houden tegen dan zien wij ze armelijk en lijdend aan een smai *&i i dat komt aangemarcheerd? Wij hopen dat telijke of potsierlijke onvolkomenheid. Dit is a w«' ten minste tachtig wordt, want weinigen omdat wij zelf meestal de menschen en de dingt *"»«' als hij de ironie zonder barok, den inval maar kunnen aanschouwen en construeeren achtt ^er potsierlijkheid en willekeur, de onderscheiding, het kijkglas van den waan. Voor wie de gave A«"_2<V'z uitspreekt in besef van eigen grenzen. ontvangen, menschheid en wereld los te maken va .de metaphysische, d.i. de ideeën-verzakeljten* zienswijze, voor hem worden de dingen dun en menschen (waaronder hij zélf) armelijk, zi.li? hun betrekkelijkheid. Als men Coenen een of een versomberde noemt, deelt men hem in bij romantiek. Terwijl deze schrijvers-verschijnir :, de plaats en de waarde der romantiek weet te btpal de tegengesteldheid van de romantische houding tegenwoordigt. 'T'OCH is er iets van weemoed in Coenen g« ?* toen hij de beweging van '80 met gistreerde. Hij wist dat al die hartverkwikkende o wondenheid moest uitvloeien en verdwijnen, dat de enkelen die overbleven op hun eenzame p heel andere dingen zouden hebben te, bevechten de Van Sorgens en de Jan ten Brinken, dat het dien laten vleug van individualisme, welke i beweging van '80 nog over Holtand kwam, ernst 'den <jver Europa", maar Coenen heeft de komende ?eig-ng der persoonlijkheid met een glimlach om sp tsen baard beseft: m'n lieve menschen, hoe wil and' >-s? Dit alles ligt in de natuur der dingen ! Ik h<:b er ten bepaalde behoefte aan om het op mer's zeventigsten verjaardag te zeggen: deze ur. die in het spreekkoor der openbare meening Gei -t der Ontkenning wordt gevonnist, is.. .. de ur die meer dan wij een van allen alles heeft ;va< -d. Wat doet men anders dan het leven aan:rdc-t> wanneer men het poogt te begrijpen? A JAT hij deel gehad had aan de Voorzegging - dingen, die thans aan het gebeuren zijn, ten t Carry van Bruggen, aan wier beteekenis hij ;g een studie te wijden, haar laatste werken ?eej bleef hij in kleine artikelen, hoofdzakelijk in G'-iene, opstellen waarvan iedere zinswending ironie te verstaan weet een genieting is, in :» r bizonderen geest openbaren. En wederom ht noodzakelijk misverstand tusschen hem en de ?igt<. die hem niet begrijpt, omdat hij haar begrijpt. 'm ' wmde hem revolutionair, ofschoon hij de c n revolutionair essentieele daadwerkelijkheid ist, \ 'ant Coenen staat te medelijdend tegenover de mdheid om haar aan te vallen; hij houdt alleen in s f egel voor hen gereed, om de rare grimassen te ien, welke de menschen maken wanneer zij doen. Hij is de trekker van de onverbiddelijkconveguentie en daardoor zien wij bij Coenen de 'eren ook in hun onbarmhartigste folachlijkheid, 'ti sollen met het lijk van Generaal van Heutsflat het dames zijn die op een afternoon-tea den te 'an is er de mensch Coenen l Maar daarover (/? k niet, die blijf t voor ons, zijn naaste vrienden, lief hebben met een diepe genegenheid. 5^ P. H. RlTTER Jr. DB OORLOG IN ABBESSYNIE heeft voor het aan gevallen land een zeer ongunstigen keer ge nomen. Dessié, het keizerlijk hoofdkwartier schijnt thans bszeten de Italianen beweren zelfs in de loop van de volgende week Addis Abeba (dat er 300 K.M. van verwijderd is) te zullen binnen trekken. En dit is geenszins uitgesloten omdat de Abbesijnen wel niet weer een slag in het open veld zullen leveren. nadat hun twee of driemaal is kunnen blijken, dat daar tegen het moderne wapentuig en bovenal tegen de gifgassen niet te vechten is. De guerilla duurt natuurlijk voort en kan de Italianen nog jaren lang last genoeg bezorgen, onverschillig of er te Genève besloten wordt den Negus in den steek te laten, dan wel of man de sancties voortzet en versterkt. Toch is het pleit, als de Italiaansche overwinningsreeks op het laatste oogenblik niet onderbroken wordt, in principe beslecht. Hoewel de economische sanc ties als gevolg gehad hebben, dat de Italiaansche in- en uitvoer met bijna de helft is teruggeloopen, kunnen zij na een volledige nederlaag van Abessyni niet meer baten, ook al versterkt men ze nog. En mi litaire sancties of afsluiting van het Suezkanaal, wat zelfs de Engelschen in het najaar uit vrees voor een Middellandsche zeeoorlog (of erger!) in September niet aangedurfd hsbbsn, zijn we nog veel minder te wachten. *iW De middelen die Italiëgebruikt heeft om dit resultaat te breiken zijn even weerzinwekkend als het feit van den verovenngsaanval zelf. De gifgassen tegen een negerbavolking zonder gasmaskers, het mosterdgas voor het eerst o zooveelste schoone overwinning der techniek! uit vliegtuigen ge sproeid, de bombardementen van onverdedigde steden en vaa de ambulances dr. Van Schelven bracht nog treffende bewijzen voor de opzettelijkheid ervan aan het licht vormen te samen een vrijwel volledige staalkaart der schendingen van het oor logsrecht. Daarbij komen dan nog de onridderlijke plagerijen als het verstoren van de radiorede van de Keizerin op j.l. Dinsdagavond. Dit alles opent de sombïrste perspectieven voor een eventueelen oorlog tusschen meer gelijkwaardige tegenstanders in Europa en bewijst ten volle het betoog der pacifisten, dat alle krachten besteed moeten worden om oorlogen te voorkómen, niet om ze te humaniseeren, daar hij die in staat is het vredesrecht te schenden, geen enkelen waarborg biedt, dat hij dit niet ook met het oorlogsrscht zal doen. DE VOLKENBOND, tot nog toe het betrouw baarste apparaat ter voorkoming van oorlog, beleeft echter op dit oogenblik zijn ernstigste crisis sedert zijn oprichting in 1919: nl. door den samenloop van twee rechtsinbreuken, en door het feit, dat van de twee voornaamste groote mogendheden in dien bond Engeland de Abessijnsche kwestie en Frankrijk de schending van het verdrag van Locarno verreweg het belangrijkste vindt. De pers van elk van dezs beide grootmachtigen verwijt den ander hevig zijn slapheid in de kwastie die hem het meest ter harte gaat; voor den buitenstaander klinken deze stemmen in gelijke mate hypocriet, omdat het recht, .evenals de vrede, nu eenmaal ondeelbaar is. Engeland heeft misschien nog het meest gelijk, omdat dit land met recht kan beweren, dat wanneer er in September krachtiger was opgetreden, n de Absssijnsche kwestie reeds in het nadeel van Itali beslecht zou zijn, n Duitschland zich met dit voor beeld voor oogen nog wel eens tweemaal bedacht zou hebben alvorens een der sterkste vredesbarrières van Europa te verbreken. Engeland, dat wil zeggen Eden en achter hem de meerderheid der Engelsche publieke opinie; maar in het kabinet en in de conser vatieve partij heeft hij mat grooten tegenstand te kampan gehad. . Nu wreekt zich déhalfslachtige houding die de resultante was van de tegengestelde stroomingen in de Engelsche regeeringskringen. En nu de mislukking dreigt, loopt ook de Engelsche regeering gevaar tusschen twee stoelen terecht te komen. De buitenlandsche debatten in het Lagerhuis vertoonen reeds het spook van een drievoudig monsterverbond van isolationisten als Amery en radicale pacifisten als Lansbury, wien de regeering te vér, en strengere voorstanders, vooral der Europeesche, collectieve veiligheid, als Austen Chamberlain en de meeste liberale en labour-voormannen, wien zij niet ver genoeg is gegaan. En de verdediging van Baldwin en de zijoen is maar zwak. Want de zelfde aarzelingen die Frankrijk t.o.z. van Italiëvertoond heeft, vertoont Engeland t.o.z. van Duitschland. In dit land heeft het besef van de onrechtvaardigheden van het Verdrag van Versailles de sterke nawerking, dat men geneigd is Duitsch land veel te vergeven en men vergeet dat het huidige bewind geheel andere oogmerken heeft dan dat van een Stresemann. Engeland heeft nu bij de bespresprekingen te Cenève in zooverre zijn zin gekregen, dat aan Eden nog een volle maand tijd gelaten is, om met Duitschland te onderhandelen alvorens er over sancties tegen Duitschland gesproken wordt. En als deze geen resultaten opleveren, zal Engeland dan nog blijven tegenstribbelen? En zal daarmee het stelsel van dezen Volkenbond ook voor Europa gefaald hebben? Veel zal er voor de beantwoording van deze vraag afhangen van het lot van het kabinet-Baldwin en van de Fransche verkiezingen, waarvan tot nog toe alleen met waarschijnlijkheid is te zeggen, dat het Volksfront de meerderheid zal krijgen en dat de communisten groote winst zullen behalen. IN SPANJE zijn de resultaten van de overwinning die het Volksfront aldaar ten deel is gevallen nog niet zeer merkbaar. Het eenig duidelijke is, dat de nieuw gekozen Cortes alle moeite doet alleenheerscher te worden in Spanje. President Zamora, die gepoogd had een middenkoers te houden, en in strijd met de grondwet het parlement meer dan tweemaal had ontbonden, is door haar met een afkeurend votum naar huis gezonden. En de ver kiezing van een linkschen president, die nauwer bij de huidige meerderheid in de Cortes aansluit, is te verwachten. Zoo dreigt het gevaar van het ontbreken van een tegenwicht en dus van een ,,dictatuur van het parlement." En al is deze van alle dictaturen nog de verdragelijkste, het blijft een dictatuur met de ge varen van dien. Gevaren die extra groot zijn omdat een krachtige regeering noodig is, die zoowel te kampen heeft met relletjes en provocaties van rechtsche groepen als met een financieele boycot der Spaansclie bankwereld, als mét de noodzaak van zeer ingrijpende en technisch zeer moeilijke agrarische hervormingen; een hervorming die zeer dringend is omdat de boerenbevolking reeds hier en daar het grootgrondbezit op revolutionaire wijze onteigent. De toestand is zoo gespannen dat de regeering-Azafia de gemeenteraadsverkiezingen tot rustiger datum heeft uitgesteld. Maar die is bij de huidige scherpe verdeeldheid nauwelijks in het zicht. IN BELGIË, waar het parlement gedurende negen maanden zijn macht uit handen had gegeven aan de ,,volrnachten"-regeering van Paul van Zee land, is deze periode thans ten einde geloopen. De rekenschap, die de regeering thans van het door haar gevoerde beleid heeft afgelegd in een uitgebreid document, heeft in de Belgische Kamer een zeer welwillend onthaal gevonden en dat is niet zoo'n wonder; deze regeering mag op belangrijke resul taten bogen: de werkloosheid is tot de helft gein. GROOTE LEICA FOTO-EXPOSITIE VAN 18 APRIL TOT EN MET 7 MEI 1936 IN DE ZALEN VAN ARTI ET AMICITIAE" ROKIN 112 -AMSTERDAM c. TOEGANG VRIJ Meer dan 1OO prachtige Leica-opnamen van Dr. Paul Wolft en Alfred Person K pos itie Is geopend; 18 April van 15.3O tot 21.30 uur. Verder dagelijks van 10 tot 18 uur. Bovendien Dinsdags en Zaterdags van 19 tot 21.3O uur ElC A-voordracht op 29 April 20.18 in Bellevue, Marnixstraat 4OO. Introducties verkrijgbaar bij den Fotohandel PAG. 3 DE GROENE No 3072 m