* mï&t »* **^ *«** ***' ** V1.HTII2X JAAK Pantserkruiser Potemkin (E/senstein, 1926) Russische Film Een hoogtepunt der cinematografie Links: Storm over Azië(Poudovkin, 1928) ; rechts : Turksib (Vostokfitm, 1930) ,,» i 1| Sovlct Cinema" (Voks. Moskou) IJFTIEN jaar Russische filr.i tien jaar Russische filmkunst Want de eerste jaren na hè' decreet van 27 Au gustus 1919, dat d< gehele foto- en film industrie onder het beheer bracht van het Commissariaat van opvoeding «n onderwijs, bleef de productie voorna melijk beperkt tot directe propaganda films, welke de massa onmiddellijk voor de strijd moesten winnen. Dt Sowjet operateurs filmden episode i. uit de burgeroorlog, sowjet-congressen sowjet-feesten en demonstraties. Dhelden van deze films waren de massa'^ waarvan Lenin in 1917 verklaarde dat zij het volk waren dat WP was gefotografeerd te worden: maken geschiedenis". De tweede periode was de uitbreiding van de propaganda tot de opvoeding. In 1922 gaf Lenin de stoot tot productie van een serie films over Het leven van de volken in alle landen" en tot orgasatie van bioscoop afdelingen speciaal l voor het platteland en de achterlijke streken in hetOos-f ten. In 1925 vij;| jaren na de ovei neming van de film-j industrie, die toe i feitelijk nog nit-' bestond en van de grond af moes' worden opgebouwd legde Eisenstel met zijn Staking" de eerste steen voor een specifiek Russische f:1 kunst, die een hoogtepunt voor internationale cinematografie zou be tekenen. Namen als Dziga Wertovl Eisenstein, Poudovkin, Dovzhenkc ??om maar enkelen van de mees( bekenden te noemen spreken voo: zich zelf. Zij betekenen o.a. het vinde: van nieuwe uitdrukkingsmiddelen, de consequente toepassing en onrwi keling van reeds door anderen gevonden mogelijkheden: de volks,,typen" n massa's en de montage. Hun kracht ontleenden deze kunste naars aan het opgenomen zijn in groot, bewust willen, een mass, streven naar grote, bijna bovenmen' selijke, doeleinden. En die kracht werd in de aanvang nog versterkt door het geweldige pathos van de Links : Oe gene ra/e /i/n (Eisen stem en Alexandrov, 1929) Rechts: De com mune von Parijs (Kozintsev en Trauberg, 1929) D. C. VAN DER POEL revolutie. Deze krachten waren het, die aanvankelijk personen in staat stelden tot kunstuitingen van overwel digende werking. Want in het bewuste massale streven van de eerste jaren konden toch deze persoonlijkheden sterk domineren. Ondanks dit persoonlijke karakter van de Russische films der eerste glorierijke periode hadden zij dit ne gemeen: een bewuste wil tot op voeding, tot leiding van de massa, op de weg naar een gezamenlijk doel. Hier wortelt een tweede onderscheid van de Russische film ten opzichte van de grote internationale productie. Uit de kracht van de gezamenlijke wil marréli,Jiet revolutionaire pathos ontstond ?ger t,j machtige uiterlijke vorm die om zijn uiterlijkheid nu, na zovele jaren van consolidatie van de U.S.S.R., gaarne als formalisme" wordt be stempeld. Uit het bewuste gemeen schappelijke streven naar leiding ont stond het innerlijk verantwoorde, dat in het algemeen typisch is voor de Russische film. Innerlijk verantwoord tegenover het uiterlijk verantwoorde van het product van de internationale industrie. Innerlijk naar de inhoud verantwoord, samengaand vaak met de scherpste uiterlijke vertekening in de periode van het formalisme". Basis van de Russische film moest zijn en dit gold en geldt voor scenario, regie en spel een brede en diepe kennis van de sociale en historische processen in het algemeen en van de sociale en historische grondslag van het gegeven |»i.»Tj' het bijzonder. Om het even of zoals bij Eisen stein -?het persoonlijke dramatische conflict geheel voor het grote sociale verband, de enkeling voor de massa, moet wijken, of ??zoals bij Poudov kin?meer realistisch" de personen, de karakters die de revolutie heeft r voortgebracht, mede de sleutel vormen tot het sociale gebeuren. Bij elke schakering van de Russische film blijft dit ne element meer of minder geslaagd de basis en het moet de basis blijven, omdat steeds deze ^ doelstelling geldt: de massa te steunen, te helpen en vóór te gaan bij het vervullen van haar grote histo rische taak. Met het karakter van deze grote taak wisselt ook het karak ter van de film. De burgeroorlog maakt meer en meer plaats voor de opbouw, of zijn uitbeelding krijgt een meer historisch of educatief karakter; naast de ernst van de strijd komen het wapen van de spot en de recre atie. In 1933 vindt men meer tijd voor de klassieke thema's en de humor. Maar de grondslag blijft de zelfde en deze grondslag vindt zijn ogenblikke lijke uitdrukking in de leuze van het socialistisch realisme", waartoe het Centrale Comitévan de C.P. 23 April 1932 de kunstenaars opiisp: een brede en diepe poging tot uitbeelding van de werkelijkheid van ons leven in de kunst". Voorde film geldt in de U.S.S.R. Chapajev" welke reeds in De Groene van 4 Januari werd besproken als de meest volmaakte uiting van dit socialistisch realisme, waarop wij ter gelegenheid van de openbare première nader hopen terug te komen. Voor ons moge dit streven naar socialistisch realisme in vergelijking tot de oudere Russische films een verlies schijnen van artistieke uitdruk kingskracht, het ontneemt niets aan deze andere belangrijke zijde, welke de Russische film speciaal ook voor ons heeft: het beeld van het wezen en het streven van een volk - ,,de burgers van het socialistische vader land" bij de opbouw van een nieuwe economische en socialistische orde ; bij het verwerkelijken van nieuwe mate riële en geestelijke grondslagen van zijn bestaan. SOVIET Cinema" geeft een rijk geïllustreerd en gedocumenteerd overzicht over de gehele belangrijke pe riode der Russische film?het machtige middel tot leiding en opvoeding van de massa tot in de verste uithoeken van het land van 1919 tot 1935, de leidende beginselen, het apparaat, de resultaten en de medewerkers. Wij vinden er vele goede bekenden (waar van wij er helaas een paar missen: Raismann's Gevangenis", De drie dieven") en vele onbekenden, die naar nadere kennismaking doen verlangen. Het boek geef t, zo niet volledig dan toch voldoende materiaal om een goed in zicht te krijgen in dit hoogst belangrijke gebied. En het doet bij herhaling de vraag stellen aan alle instanties, die dit aangaat, waarom ons nog steeds Russische journaals en documentaires worden onthouden, die waarschijnlijk belangrijker zijn dan veel wat wij nu te zien krijgen. l* v* ***?< Menschenarsenoo/ (Alexander Roon, 1929) RenéClair in Spook te Koop" (The Cthost Goes West ; Tusehlnsky, Amsterdam). RENÉClair heeft zijn laatste film in Engeland gemaakt en het resultaat is inderdaad een engelsche Clair. Iets van het lichte en beminnelijke van deze Fransman komt in deze, zo geheel andere omgeving niet tot uiting. Zijn gevoel voor humor en voor spot heeft hij behouden, maar het is vooral in het eerste gedeelte van de film meer getemperd. Men zou er een zekere mate van assimilatie met de nieuwe omgeving in kunnen vermoeden of een zekere mate van voorzichtigheid tegenover een volk, dat niet gaarne zo openlijk zijn zwakke kanten toont. : Dit alles neemt niet weg, dat Clair meteen met deze eerste film aan de overzijde van het Kanaal weer op onnavolgbare wijze een bepaalde ka raktertrek van zijn nieuwe omgeving in het zonnetje zet en daarmede tevens geheel up to date is. Het spook is typisch engels en het is daarbij een gegeven, dat wel niemand beter is toevertrouwd dan Clair. Maar Clair neemt er niet slechts de Engelsen tussen met hun geloof in spoken, hij confron teert meteen Amerika met het spook en het is merkwaardig hoe hij bij het oversteken van de oceaan met het netjes verpakte oude kasteel plus spook ook zelf verandert. Zoals hij de Engelsen laat zien in het fijne grijze licht van Schotland, zo plaatst hij de Amerikanen onder de schijnwerper. ? De spot past zich aan bij het object dat er door getroffen wordt en wordt daarvan als het ware zelf de reflex. Zo danken wij dan aan de nieuwe omgeving een nieuwe Clair, die ook van de toeschouwer een open oog voor dat nieuwe vraagt. Want wie deze film al te zeer ziet uit de herinnering, zal zeker n en ander missen, van het oude en tot zijn schade ook van het nieuwe. v. D. P, KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 126 * AMSTERDAM Doorloopend Tentoonstellingen l, ; "' * l \ t. l ? » Tien _doeejj J£iï«flSteüU J22Öl