?'M ? vooral met de eerste. Deze fabriek, die met een groot Duitsch kapitaal werkt, lijdt door dezen concurrentiestrijd ook verliezen, maar weet, dat zij het langer kan uitzingen; zij tracht thans ook reeds bij de onderhandelingen de Leerdamsche fabriek op te slokken, zonder dat er waarborgen zijn dat het werk in Leerdam op den duur wordt gehand haafd. Tot een onderlinge afspraak, waarbij er voor alle drie fabrieken een levensmogelijkheid zou zijn, weigert de regeering te dwingen; zij speelt de concurrentiebelangen zoodoende in de kaart. DE KWATTA-FABRIEKEN in Breda verkeeren vooral hierom in moeilijkheden, omdat zij niet mee hebben willen doen aan de strekking bij sommige hunner concurrenten, om de oudere arbeiders te ontslaan en het werk in hoofdzaak door halfwas jeugd te laten verrichten. Nu de regeering dit verschijnsel niet tegen gaat, heeft het Kwattabedrijf het meerendeel van zijn volwassen werkkrachten ontslag aangezegd en voor de rest een loonsverlaging aange kondigd; hierbij wordt eenigszins ge speculeerd op de mogelijkheid dat via den rijksbemiddelaar misschien toch een regeeringsingrijpen geforceerd kan worden. Wanneer dat vliegertje echter niet opgaat zijn de arbeiders de dupe. Des te meer reden is er om in dezen noodtoestand alle producten die hier even goed en niet belangrijk duurder worden vervaardigd, in eigen land te laten maken. Daarom hulde aan de Shell die hier drie tankbooten tegelijk van stapel liet loopen. Daarom de vraag, of de absolute noodzaak om de serie nieuwe Douglasvliegtuigen in Amerika te laten bouwen, terwijl wij hier toch goede vliegtuigenindustrieën hebben, wel gebleken is. HET CONFLICT IN DE WERKVER SCHAFFINGEN in het Noorden van Noord-Holland is nog tragischer: Het is begonnen onder de Wieringer werk loozen maar heeft zich naar enkele andere trachten uit te breiden. Van een wanhoopsstemming over eerst een geringe verlaging der werkverschaffingsloonen, die vooral bij slecht weer niet boven den steun" konden stijgen en vervolgens een rouleeringssysteem, waardoor de voordeelen der werkverschaffing grootendeels wegval len, hebben communisten gebruik ge maakt voor een dolzinnige agitatie om het werk te doen neerleggen. Nu heeft staking bij werkverschaffing, die een gunst is, natuurlijk geen enkelen zin, maar toch hebben een vrij groot aantal zich laten overhalen en door terreur de anderen gedwongen zich aan te sluiten. Het resultaat is natuurlijk alleen een groot aantal slachtoffers, die eenigen tijd zelfs uitgesloten worden en alleen wat voedsel in natura krijgen. Gelukkig is men van alle kanten bezig het conflict tot een goed einde te brengen. DE DE RUIJTER", het nieuwe oor logsschip, heeft zijn eerste proefvaarten gemaakt en is alom gefotogra feerd, besproken en bewonderd. De nieuwe kruiser is inderdaad een tech nisch wonder, waarover men in ver rukking kan raken, wanneer men ver geet, dat het eigenlijke doel toch ver nietiging van even mooie praestaties van anderen en van menschenlevens is. Wij beweren hiermee niet, dat deze kruiser onnoodig is, het feit dat er in Indiëop de vloot weer verloven inge houden moesten worden spreekt in ge heel andere richting. Wij weten ook, dat onze regeering en ons volk oorlog niet wenschen en dat wij bij alle denk bare oorlogstoestanden, waarbij dit schip in actie zou moeten komen, zeer gerechtvaardigde gronden zouden heb ben, maar dit neemt niet weg dat de beste wensen voor deze nieuwe aan winst onzer marine is, dat zij nooit voor haar eigenlijke doel gebruikt zal behoeven te worden. PAG- H DE GROENE No. 3074 VOORTGEZET AGRARISCH De reportage van de week Jn aans/uifing op hetgeen d agrarische ambtenaar van ons Open baar Ministerie de vorige week te berde heeft gebracht tegen de tot dusver gevoerde denderende landbouw-crisispolitiek en derzelver extravagantiest buitelingen en salto's (waarbij menige salto mortalety geven wij thans het deel van zijn requisi toir, dat na de pauze werd uitge sproken en zich voornamelijk bezig houdt met den rundveestapel en de zuivel. De wa»»endc.... melk WIJ komen thans tot de rund veehouderij en de overheids bemoeiingen te haren aan zien. Over het resultaat kunnen wij al zér kort zijn: na zes jaren crisis en drie jaren rundvee- en zuivelpolitiek" is in elk kwartaal de melkproductie grooter dan in de overeenkomstige periode van een voorafgaand jaar! Nog steeds wast de melkstroom, nog steeds stijgt de boterproductie, hoewel de mogelijkheid van loonenden afzet der producten in binnen- en buitenland veel en veel kleiner is dan vóór de crisis. Wij hebben den tijd beleefd, dat de leiders onzer landbouwcrisispolitiek op de lumineuse gedachte kwamen op ruiming" te houden en wel onder de melkkoeien. Men zou een kwart mil lioen drachtige koeien gaan afslachten. Men stapte over de moreele bezwaren, daaraan verbonden, heen en gaf aan dezen noodsprong den fraaien naam van het twee-voor-én-systeem", om dat, zooals minister Verschuur in de Tweede Kamer in ernst uitlegde, niet alleen de melkproductie in het heden werd beperkt door het dooden van melkkoeien, doch evenzeer in de toe komst door het gelijktijdig dooden der aanstaande kalveren. Men vergat ech ter, dat de helft der kalveren uit stier tjes pleegt te bestaan, die gemeenlijk geen melk geven, terwijl van de over blijvende 50 pCt. slechts weinig meer dan de helft het tot melkkoe brengt, omdat vele dieren vóór dien tijd aan kalverziekte sterven of onvruchtbaar zijn.... Doch men had nog iets vergeten, nl. teeltbeperking. Het gevolg daarvan laat zich gemakkelijk raden: de toe stand kon worden vergeleken bij het laten leegloopen van een badkuip, terwijl vergeten wordt de water kraan dicht te draaien. Onuitvoerbare regelingen VELE oude of onproductieve koeien, die anders naar den slager zouden zijn gegaan, gingen nu naar den stier, om vervolgens in den naam der vee stapel-inkrimping bij de regeering voor goed geld te worden ingeleverd als blik-koe", want het vleesch ervan werd ingeblikt ter distributie onder werkloozen en behoeftigen. De fout ontdekte dr. Coltjn, toen hij na het aftreden van minister Verschuur ad interim diens portefeuille overnam. Er waren toen reeds bijna 100.000 koeien afgeslacht. Dr. Colijn zette het slachten stop, voerde een teeltbeper king in en zette pas een klein jaar daarna het afmaken weer voort, terwijl P. H* Laagland tevens een groot aantal jonge kalveren werd ingeblikt tot yelïied veal. Met dat al was men veel te laat ge komen met zijn maatregelen; de jongvee-stapel was sterk uitgebreid en de melkstroom was niet meer te stuiten. Toen was het in de eerste maanden van het vorige jaar dat men het besluit nam, voortaan niet langer alle melk voor steun in aanmerking te doen komen, doch slechts een zekere hoeveelheid, gebaseerd op de normale productie. Men zou dit gaan uitre kenen .... per boer volgens ingewik kelde formules, waarin de basispro ductie, de grondsoort, de veedichtheid en andere factoren per bedrijf! een rol speelden. Na een half jaar rekenen trad de regeling in werking, zonder dat de voorbereiding ook maar op stukken na gereed was. Aangezien echter iedere boer ervan overtuigd was, dat de maatregel in dien vorm practisch onuitvoerbaar was, beperkte niemand zijn melkproductie. Na vier maanden kwam de mededeeling, dat de verdere uitvoering werd opgeschort en wér drie maanden later volgde de definitieve intrekking onder mededeeling, dat weldra andere maatrege len" zouden worden genomen. Onderwijl echter.... had de melk productie haar stijging onverpoosd voortgezet en dat is nog steeds zoo. Als nieuwste . maatregel is nu ge komen de verlaging van den melksteun, met het klaarblijkelijke doel, dan in hemelsnaam maar op deze wijze den melkstroom in te dammen. In plaats echter van dit doel openlijk toe te geven, is medegedeeld, dat deze aderlating van de veehouders wenschelijk is met het oog op de kosten van het levens onderhoud (van de boter-consumenten wel te verstaan, want de margarineprijs is niet verlaagd l). Te voren reeds werd het veevoeder belast met hetzelfde verkapte doel, echter onder het motief van steun aan de inlandsche olieindustrie, hoewel kort daarna.... ook de binnenlandsche veekoek-productie werd belast. Men kan zich dus voorstellen, hoe de veehouders in den lande denken over de landbouwcrisispolitiek, want zij hebben hun melkproductie waarlijk niet uitgebreid vanwege de rendabiliteit ervan, doch uit pure wanhoop. Velen bijvoorbeeld hebben hun veestapel uit gebreid in den tijd, toen gerst, rogge enz. nog geheel ongesteund waren, een gevolg dus van het feit, dat er geen systeem zat in de landbouwcrisispoli tiek, welke slechts achtereenvolgende landbouwproducten zag, doch geen nationale bodemproductie als geheel. Het glibberige pad der lioterpolltlek VAN de wonderlijke zaken op dit gebied moeten wij nog noemen het systeem", het boter-teveel op te ruimen door geforceerden export tegen afbraakprijzen (40 cents in 1934 en 45 in 1935) naar Engeland in hoeveel heden, die het viervoudige bedragen van den normalen uitvoer. Dit op ruimen" geschiedt zóó radicaal, dat het verplichte botergehalte der mar garine moest worden verlaagd van 40 tot xo pCt En intusschen weer klinken in het Engelsche Lagerhuis protesten tegen den Nederlandschen boter-regen en in ons eigen land kost de margarine ruim het dubbele van wat onze boter in Engeland opbrengt. Niettemin trachten de leiders onzer agrarische politiek aan te toonen, dat deze boterexport, die ten koste gaat der margarine-consumenten en op re kening komt van de natie, nationaaleconomisch voordeelig is, omdat de boter negen stuivers opbrengt en de ingevoerde margarine-grondstoffen slechts twee dubbeltjes per kilo kosten. Wederom echter heeft men iets.... vergeten, nl. dat voor het produceeren van melk en boter, noodig zijn: groote hoeveelheden ingevoerde kunstmest, veevoederstoffen, werk tuigen en machines! Zoo ziet men dus, dat ook de hoofdzaak der agrarische crisispolitiek nl. de bemoeiing der overheid met den voornaamsten productietak: de melk veehouderij, het grootst mogelijke fiasco is geworden, dat men zich kan denken, want in plaats van zes jaren daling, moet zes jaren stijging der melk en zuivelproductie worden geconsta teerd. Deze is thans zóó groot geworden, dat geen steun daar meer tegen opge wassen is. Consument en boer klagen gelijkelijk en.... beschimpen elkandei inplaats van de oorzaak te zoeken bi; de stelselloosheid der crisispolitiek. Voegen wij er tenslotte nog aan toe. dat als gevolg van het stelsel" dt kleine boer in nooddruft en kommer ten onder dreigt te gaan, omdat de steur onafhankelijk is van bedrij f sgrootte en behoefte, benevens dat de teelt van gerst, rogge en haver op den rand var. de mogelijkheid geschiedt, dan is hè' duidelijk, dat in geen enkel opzich1 kan worden gesproken van succes o' resultaten; men haalt geld op en ver deelt dit op verkeerde wijze, waardooi van saneer ing en aanpassing der bodem productie aan de gewijzigde afzet omstandigheden zoo goed als geer sprake is! Er moet verandering komen! OP dit psychologische momen wacht Nederland vol spanning o; het rapport der kapstokcommissie van Loon, welke door minister Decker is ingesteld, om te onderzoeken, of er zoo ja op welke wijze de landbouw crisispolitiek dient te worden gewijzigd Dat in de gedachten van zeer velei in den lande het systeem Landbouw en Maatschappij" waarover later een belangrijke plaats inneemt, word bij den dag duidelijker, want het to dusver gevolgde systeem, met zij t 6000 crisisambtenaren en 12 V2 milli oen gulden uitvoeringskosten per jaai kan en mag niet blijven voortdurer Het is over vrijwel de geheele liniv failliet. De late erkenning van d t faillissement zal thans de saneering d< te moeilijker maken, doch niet rnind*' noodzakelijk. Want de verdrukking van handel en middenstand en oo.t van de bedrijfsvrijheid der boeren zélf. lieten wij nog buiten beschouwing Ook het zakenleven roept om ve andering. Voor kleine verwondingen: het ideale Reeds varia ) 15 et 9-H Verkrijgbaar bij Apothtk«r« *n Drogisten 1ISKWIE EN GEMEENSCHAPSZIN Bij het 50'jarig bestaan van Verfcade's Fabrieken ZAANDAM.... De electrische trein brengt u er twee maal in het uur langs weiden met vele en breede slooten, langs havens met lange rijen weekende boomstammen van den houthouthandel en voor de houtbewerking. Maar wie tusschen de lage groengeschilderde huisjes doorhobbelt merkt al spoedig, dat het hart van Zaandam door een ander bedrijf wordt beheerscht. Op een oogenblik heeft men het zelfs aan weerszijden van de hoofdstraat.dan draait de taxi naar links en glijdt verder tot de beschuit fabriek, waarin de kan toren zijn opgenomen. Binnen wordt nog overal gewit en geverfd, want Zaterdag zal het groot feest zijn; dan bestaat de fabriek een halve eeuw en moet alles er in de puntjes uitzien! Bij het naar boven loopen hooren wij het dreunen van de drie beschuit-units, in staat veel meer dan een millioen beschuiten per dag te produceeren. Aan den eenen kant worden in de groote deegkneedmachines het meel, de gist, de melk, de vele eieren en de suiker gestort. 120 Meter verder komen de beschuiten er bruin en bros uit. Wat is er op dien weg al niet gebeurd ? Het deeg is automatisch in kleine stukjes verdeeld, platgerold en met blikken bakjes bedekt, en langzaam rijden de vele platen met deze doppen door de lange gasovens, totdat zij juist de volmaakte beschuitbollen" bevatten wanneer zij aan de andere zijde den oven weer verlaten. Ingenieuze machines halen de bolders uit de vormen, die daarna ratelend op een band zon der eind vallen en daar ,,den weg terug" aanvaarden. Ondertusschen zijn onze aanstaande beschuiten op den loopenden band voortgeschoven en door een inte ressante machine zóó doorgesneden, dat de bovenste helft weer omgewipt wordt en de beide helften met hun witten kant naar boven de tweede gasoven-spelonk in schuiven. Als zij ook daar uitgekomen zijn en er nu als echte" beschuiten uitzien, maken zij nog eenmaal een langzame reis om net voldoende afgekoeld te zijn als, in het volgende vertrek, rappe meisjeshanden hen in de papieren zakken schuiven. Want in tegenstelling met de vorige zaal, waar de honderdduizenden beschuiten tot stand kwamen maar slechts een enkele man, verloren in de ruimt;, de werkende machines controleerde komt hier voor het eerst de handenarbeid te pas; de handbewegingen, zelf bijna automatisch gewor den, der vroolijk zingende meisjes zorgen, dat het broze goedje netjes in de zakjes terecht komt en de prijs-zegel den zak goed afsluit. JA", zegt een der beide directeuren, de heer ,, A. H. Verkade, een oogenblik later, als wij in het eenvoudige maar smaakvolle privé-kantoor met zijn groene tinten en enkele schoone kunst werken gezeten zijn, vroeger verpakten wij de beschuit in blikken, de bekende beschuitbussen van Verkade" en het is aan dit idee, dat wij den eersten bloei van onze fabriek te danken hadden. Het was n.l. net in den tijd, dat de moderne hygiëne haar triomftocht in ons land begon, de menschen vonden de blikverpakking prachtig en .... wij kregen nu het volle profijt van onze goede bualiteit, want met het onder onzen-naam verkoopen van minderwaardige, maar betere provisie gevende beschuit was het natuurlijk met n slag uit; en bovenal: wij waren van een locaal bedrijf een leverancier voor het geheele land geworden! ,,Nu hebben wij den bok aan 't touw", noemde mijn vader dat." Achter mij tinkelt het klokkenspel van een prachtstuk van een staande Oud-Hollandsche klok, zeker een paar honderd jaar oud, maar onderhouden, alsof hij net gloednieuw uit de handen van klokken maker Schouten kwam. Een geschenk van het gezamenlijk personeel bij ons veertig-jarig feest in 1926" en het personeels-orgaan De Kern" van 18 Mei van dat jaar wordt mij toegereikt, waar in kleuren en geuren het vorige jubileum wordt be schreven: de redevoeringen van de directeuren, van den president-commissaris, den vertegenwoordiger van den minister, van het personeel en van burge meester Ter Laan, maar ook de gift van Fl. 100.000 voor een Weduwen en Weezenf onds van het personeel en van de feestgave, varieerend van Fl. 10 tot Fl. 40, al naar -de loonklasse, voor de mannen ver pakt in een leeren portefeuille, voor de meisjes en jongens in een beurs, en tenslotte ook de taart, die ieder na het feest nog thuis vond als onverwachte verrassing. Van de plannen van dit feest mag ik u nog niet alles vertellen, veel moet een verrassing blijven en uw blad komt nog juist vóór den feestdag uit. De tijden zijn natuurlijk minder dan tien jaar PAG. S DE GROENE. No. 3074 geleden, maar van onzen kant zal het feest toch veel lijken op dat van toen. Wel mag ik u vertellen, dat onze tweede halve eeuw ingeluid zal worden met den bouw van een nieuwe chocolade-fabriek." Dit wordt dan het vijfde fabrieksgebouw op het terrein; achter deze beschuitfabriek liggen immers nog de biskwiefabriek en die der waxine-lichtjes". Daartusschen en daarachter hebben wij reeds de ont spanningsterreinen van het personeel opgemerkt: het voetbal-terrein, de grasvelden voor de meisjes met den zweefmolen en andere heerlijkheden en aan de biskwiefabriek gebouwd het ontspan ningslokaal, waar de meisjes, die voor een groot deel uit Amsterdam komen, 's middags hun boterham eten en daarbij tegen minimum prijzen (een kop thee voor .... n cent) wat kunnen drinken, uit voeringen van de Harmonie en waar 's avonds vaak voorstellingen, lezingen enz. zijn. Waarom die ne cent niet cadeau gegeven wordt en het drinken gratis verstrekt? Dat vinden wij principieel niet juist. Zóó wordt het veel meer gewaardeerd, is er ook veel meer respect voor de thee zelf. Op allerlei wijzen probeeren wij onze menschen ook recspet voor het materiaal dat zij zelf verwerken in te boe zemen. Dat ligt ook reeds in de woorden, waarmee mijn vader onze fabriek opende en waaraan wij ons steeds hebben gehouden: Uitsluitend goed en voedzaam brood te bereiden uit prima grondstoffen en tegen den laagst mogelijken prijs; en van de arbeiders wordt verlangd, dat zij door oplet tendheid bij den arbeid mede werken, want alleen langs dien weg kan er voor hen en voor de leiding een bestaan verkregen worden door eendrachtige samen werking. Dit beginsel ben ik steeds beter gaan verstaan in den loop der jaren. Men zou het kunnen samenvatten in de woorden dienst" en samenwerking", maar dan betsr begrepen dan meestal geschiedt; onder samenwerking" wil ik verstaan het besef, dat wij menschen, een eenheid zijn, die nooit ongestraft verbroken wordt: wij kunnen niet zonder onze arbeiders en zij niet zonder ons; maar zien wij niet overal om ons heen, dat men doet alsof men zonder elkaar kan? En onder dienst" versta ik de onbaatzuchtige houding, die zonder te vragen naar tegenprestatie een goede zaak dient en die dat ook met vreugde doet omdat het gepaard gaat met het vertrouwen, dat uit het Goede alleen het Goede kan voortkomen. Dit streven wij zelf na in onze geheele bedrijfspolitiek: zoo streven wij vóór alles naar goede produc ten en naar een bedrijf, waarin allen tot het kleinste meisje toe met plezier werken, en wachten dan vol vertrouwen de uitkomst af. Wij weten dat onze basis goed is en behoeven dan ook geen vrees meer te hebben voor de consequenties of voor invloeden van buiten. De uitkomst heeft nog altijd bewezen, dat dit vertrouwen gerechtvaardigd is, zoowel wat het commercieele deel betreft als in onze verhou ding tot het personeel. Wij hebben dan ook nog nooit n dag staking gehad in deze vijftig jaar." Slechts eenmaal heeft het gedreigd" valt zijn broer Anton in, die zich inmiddels bij ons heeft gevoegd, dat was in den roerigen tijd na den oorlog. Wij gaven toe, om erger te voorkomen, maar ik ging zeer gedeprimeerd kort daarop naar Amerika, als werkgevers-gedelegeerde naar de eerste Arbeidsconferentie van den Volkenbond; maar daar heb ik allermerkwaar digste voorbeelden gezien van bedrijven, [die in den goeden geest werkten; en gemerkt; dat ik bij al mijn goede be doelingen toch mijzelf weer moest herzien. Op een goeden dag klaagde ik mijn nood -BIJ DE FOTO'S Boven: Speculaasjts op den looötndtn band. Onder: Luchtfoto van dt vier Verkades-fabrieken. Op den voorgrond Bakkerij de Ru/ter, daarachter de Beschuitfabriek. Links achter de Waxinefabriek, rechts de Biskwiefabriek bij een collega, wiens bedrijf ik zeer bewon derde. Toen zei hij: Geef mij eens zonder aar zelen antwoord op deze vraag: Houd je van je menschen?" Ik aarzelde natuurlijk toch even, waarop hij onmiddellijk inviel: Neen, zeg maar niets meer, het is al mis; als ik je dezelfde vraag gesteld had over je vrouw en kinderen, had je niet geaarzeld l" Toen heb ik begrepen, waar bij mij de fout zat." Wij spreken nog verder over de mogelijkheden, orn dezen geest ook op het personeel over te dragen, over de eersteen tweede kern", de personeel-vertegenwoordiging: Wat den vorm betreft, hecht ik daaraan weinig. Men kan met een kern in een ver keerden en zonder kern in een goeden geest met zijn menschen omgaan" zegt A. H. Verkade daarover, maar zijn vriendelijk glinsterende oogen geven mij de overtuiging, dat deze kernen" in den goeden geest bijeenkomen. Als ik straks weer in den trein naar huis rijdt, voel ik mij zelf verrijkt door het vertrouwen van deze fabrikanten in den geestelijken grond van hun arbeid en in mij trilt nog de raad van de huidige directeuren aan hun zoons?er werken al weer 5 jon ge Verkade's op leidende plaatsen in het bedrijf na: Wees moedig en onbevreesd in het doen van uw plicht en van datgene wat recht en goed is. Wees eerlijk tegenover uzelf en oefen u in het geduld met degenen, die niet onmiddellijk uw be weegredenen verstaan. En heb den moed terug te keeren, als gij inziet op verkeerde wegen te zijn." G. A.