Historisch Archief 1877-1940
WEENEN
OOSTENRIJK
HOTEL BRISTOL
esesBE-=s^»~sBs^=9=^
Prijzen naar de tijden ?
alle comfort
Tel. Adres: Brlstolhotel
GRAND HOTEL
Ie Rangs Hotel
360 kamen
200 Privébaden
RESTAURANT VAN INTERNATIONALE BEKENDHEID
MATIGE PRIJZEN
HOTEL IMPERIAL
Kar n t ner ring 16 Ie Rangs Hotel, grootste comfort
PRIJZEN NAAR DE TIJOEN ? TEL ADRES: IM PERIALHOTEL
INNSBRUCK
HOTEL KREID
Voornaam famlllehotel met all* modern
comfort. VLAK BIJ HET STATION
Prljnn nur de tljrfm
T.ltfoon 37 - T«l. Adrw: KREIOHOTEL
KITZBÜHEL 800 Meter
STRANDBAD SCHWARZSEE 22?26°C.
Centrum voor AUTOTOCHTEN In het mooiste
gletscher- en meerengebied van de Oost Alpen.
Hahnenkamm Kabelbaan 1700 Meter.
MODDERBAD KUREN LUCHT KUREN
w mimmm
Hthntnkamm 1800 M»t»r.
It Rinp Heul. All* mod«m comfort.
International* keuken.
P«nilonprljz«n v»n * 11.- tf.
KLEIN NATUUR MODDERBAD 80-23°C.
BADGASTEIN S A LZ BURG 1083 Meter
BADGASTEIN
Prospectussen bij de Kurkommission
het sedert 500 jaren
best beproefde mine
raalbad voor zenuw-,
gewricht*- en
ouderdoms ziekten 6
IGLS - T i rol - 900 Meter
GOLFHOTEL IGLERIOF
Hal Gezelschapszaal Bar Weensch orkest Dans
Uitgestrekte wouden Meer. en zonnebaden Eigen golf links T«nn/$
Het leidende huls In de
mooiste bergstreek.
Alle modern comfort.
GERLOSPLATTE BIJ KRIMML
Sporthotel Gerlosplatte .700 M
Centrale verwarming Stromend water Wandelingen en auto-tochten,
Boschrijke omgeving Van Juli af nieuwe autoweg tot hotel. Penslonprijzen van
os. 7.?af. Prospectus bij den eigenaar K. WALTL, Oosten rijksch Verkeersbureau
LECH a/ARLBERG
WTMEBGERHOF
Alle comfort 100 bedden.
American Bar ? Zwembad.
PenilonprIJs 6s
VORARLBERG
linn A Dl D r DS* 'n het heerlijke Alpenland
VUKAKLDtKu in het Westen van Oostenrijk
Inlichtingen en Prospectussen: OSTERREICHISCHE VERKEHRSWERBUNG,
Utrecht, Stationsplein 22. Tel. 14470.
Fremdenverkehrsverband, Bregfnz/Yorarlbtrg
PENSIONPRIJZEN 8-14 SCHILLING
Vraagt prospectus en prijsopgaaf
B0n parel der OotteDiQkMlie
AlpenTHet 1700 M. hoog ge
legen KÖRBF.RSEE-HOTEL (?
bet comfortabel Famlllehotel
met 80 bedden. Strand, bosch.
jacht en vischgelegenheld. Mei
de hotelauto van
BregenzFeldMrch en van Langen aan
den Arlberg.
Eigenaar: P. X. STROLZ
PAIIJS
IMPOSSIBLE, monsieur lesénateur,
vïngt Utres seulement pour les
parlementaires l
Mais.... je suis ancien sous
secrétaire d'Etat!
J'dis pas non, mais j'ai pas
d'ordre pour les anciens, monsieur Ie
sénateur I....
Deze en andere toneeltjes speelden
? * ? ,? j. - -»
waren de doeleinden, welke beoogd
werden, van socialen aard.
ON Blum heeft zich aan zijn
r _.. ..?... -w
zin zoals de arbeiders wensten. De
lonen zullen 7?15 pCt. verhoogd en
in collectieve contracten opgenomen
worden. In deze contracten zullen
tevens minimum lonen worden
vastl l
L, woord gehouden. Reeds Zondag
middag vond er onder zijn presidium
een grote conferentie plaats tussen de
Regering, de Confédération Générale
..,._., de la Production franc.aise, welk
zich tijdens het laatste weekend veel- lichaam de werkgevers van de ganse
vuldig af in Parijs en omgeving. Franse industrie en handel
vertegenDoor het afsnijden van de benzine- woordigt, en het ComitéGeneral du
toevoer werd een distributie terstond Travail, het verbond dat de
arbeidersnoodzakelijk. In de banlieu gaven de syndicaten omvat en de leiding van de
pompen slechts zoveel als strikt nood- stakingsbeweging op zich nam.
zakelijk was om Parijs te bereiken. In Men werd het eens over de voor
de stad zelf werd de toestand van naamste geschilpunten en wel in de
Vrijdag tot Zondag bij het uur erger. '
Files van tenminste vijftig wagens
vormden zich bij de pompen en wacht
ten rustig op hun gelimiteerde hoeveel
heid brandstof. Zondag was het aantal .?..?. .w,..
T«IVtaxi's tot de helft beperkt, terwijl ook gesteld en zal de vrijheid van
organide overige auto's voor een groot deel satie aan de arbeiders verzekerd
worin de garage bleven. Het stadsbeeld van den. Ook zullen deze contracten een
Parijs was hierdoor merkwaardig stil. dwingend voorgeschreven
arbeidersNog een tweetal andere stakingen vertegenwoordiging in ondernemingen
spraken sterk tot het publiek. Vooral met meer dan 10 arbeiders regelen.
die bij de Messageries Hachette, welk Bovendien gaven de werkgevers ter
bedrijf de distributie van bijna alle conferentie bij voorbaat verzekering
Parijse bladen in handen heeft. Twee van hun medewerking aan de wetten
dagen lang moest Parijs zijn couranten welke de Regering Dinsdag daarna in
missen en geen van de bekende kreten, het Parlement zou brengen en die,
'die de sixième, dernière dition van de zoals men weet, een vacantieregeling
Paris-Soir en de andere boulevardbla- met behoud van loon, de 40-urige
den aankondigen, weerklonk. Slechts arbeidsweek en een wet op de
collecLa Populaire en l'Humanité, de orga- tieve arbeidsovereenkomsten omvatten.
nen van de voornaamste partijen van Het bekend worden van het resultaat
het Volksfront, maakten hierop een van deze conferentie bracht
Maandaguitzondering, morgen een grote ontspanning teweeg.
Intussen dromden de voorbijgangers Eerst langzamerhand drong het in de
samen voor de grote warenhuizen, provincies door, maar in de loop van
waarbinnen de stakers zo goed mo- deze week zal in geheel Frankrijk het
gelijk huisden. Op elke hoek en voor grootste deel van de stakingen tot het
elke ingang vormden zich levendige verleden behoren. In enkele gevallen
parlementen, waarin de toestand be- zullen stakingen over niet geregelde
sproken werd. Over het algemeen punten nog enige tijd voortduren.
hield het publiek zich zeer rustig, het
leefde sterk met de stakers mede,
maar de boulevard-parlementen gin
gen rustig uiteen.
VOOR de arbeiders is het resultaat
niet onbevredigend te noemen.
Maar het blijft een grote vraag of zij,
met het uitzicht op de huidige regering,
DE bijzondere wijze van staken, hetzelfde niet op soepeler wijze
verhet blijven in de werkplaatsen in kregen konden hebben. Thans is het
plaats van het voorheen gebruikelijke Franse leven gedurende vrij lange tijd
wegblijven, is uitgevonden zo ver- ernstig ontwricht geweest. Iets wat
zekerde mij een Frans ingenieur zijn sporen moet nalaten.
in de sterk gerationaliseerde, weinig Een aantal ondernemingen, welke
arbeids-intensieve bedrijven, waar voor 2eer zwak stonden, moesten hun
poorde normale productie weinig gesehool- ten voorgoed sluiten. Weliswaar zal de
de arbeiders nodig zijn om de nood- invoering van de 40-urige arbeidsweek
zakelijke handgrepen uit te voeren, de werkloosheid doen afnemen, maar
~~ het blijft voorlopig een open vraag hoe
de toonregeling bij de invoering van
deze arbeidsweek zal zijn. Behoud van
hetzelfde loon lijkt ondragelijk na de
laatste algemene loonsverhoging van
plm. 12 pCt. Wordt het oude uurloon
gehandhaafd, dan gaat de zojuist door
.«.«?*
Door het blijven vertoeven bij. de
machines werd door de stakers voor
komen, dat anderen hun plaatsen
innamen.
Volgens het Franse recht is deze
wijze van staken, zo goed als bij ons,
in strijd met de wet. Ook Léon Blum
aarzelde niet dit, in antwoord op een .... ^?^.?VAS, r^nvivcu wmai weer te
vraag in de Chambre des Députés, te niet. Een feit waarin zij moeilijk zullen
verklaren. Een antwoord overigens, berusten.
dat, wat vorm en inkleding betreft, een Met dat al heeft Parijs merkwaardige
staaltje was van grot: parlementaire dagen beleefd. Maar Parijs zou de
ervaring en redenaarskunst, De dui- hoofdstad van Frankrijk niet zijn, als
zenden stakers waren immers de kie- u-i * * ' ' '
zers die het hem mogelijk maakten te
regeren. Hij voegde aan deze verklaring
_*_ « * ?**??
de arbeiders verworven winst weer te
dan ook toe, dat hij geen reden zag om
tot een gewelddadige ontruiming vau
de werkplaatsen over te gaan, en
f?_- f..,
het hoewel eerst verwonderd over de
omvang der gebeurtenissen de toe
stand niet als een natuurlijke ont
wikkeling der dingen beschouwde en er
al spoedig volkomen mee vertrouwd
was.
zeker niet zo lang de werkgevers er Nu de stakingen door succes hun
zelf niet om vroegen. Veeleer zag hij de kracht hebben verloren, wordt de
aanzaak van de Regering gelegen in J--*^ ' ~ "
arbitrage en pogingen tot verzoe
ning van de partijen.
De stakingen droegen immers alle
het karakter van een meer of minder
impulsieve reactie op de crisistoestand,
die voortdurend verdergaan
de loonsverlagingen veroor.
zaakte. Hoewel de uitslag
van de verkiezingen natuur
lijk van grote invloed was op
de stakingen en de morele
stemming der stakers, toch
dacht van den Parijzenaar in dubbele
mate gericht op de daden van de
nieuwe Regering. En deze zullen,
naar het zich laat aanzien, vele zijn.
Parijs, o Juni.
B. W. HAVEMAN
Bij Examens
blijft men kalm en helder, indien men vooraf
M IJ n hard f» Zenuwtabletten gebruikt.
Koker 75 et. Bij Apotheekrs en Drogisten.
rr
V
'11
? v
Thorbecke's huis aan de Garenmarkt te Leiden
Thorbecke en zijn vrouw in hun Leidsche jaren
THORBECKE'S HUIS
Bedevaart naar de Garenmarkt
HET is Zaterdagavond en 'Hervormingsdag
(31 October) van het jaar 1835 en reeds laat
op den avond, als de 37-jarige professor
Thorbecke op zijn stille studeerkamer aan den
Bree(de)straat te Leiden voor de tweede maal
zijn ganzenveer in de inkt doopt tot het schrijven
van een brief aan zijn jonge verloofde in het verre
Saksen. Toen hij de pen juist voor de eerste maal
had ingedoopt, was hij opgeschrikt door belgelui en
het onverwachte bezoek van zijn oud-leerling mr.
Gordon uit Den Bosch, en Thorbecke was zoo goed
niet of hij moest voor den gast thee zetten en een
lang gesprek beginnen. Eerst laat is de gast weg
gegaan en nu schrijft de pen in het Duitsch: Hij
was een van mijn beste toehoorders en ik mag hem
zeer graag, maar nu kwam hij mij ongelegen, en ik
heb hem mijn verstrooidheid bij het gesprek
nauwlijks kunnen verbergen". Wat maakte den jongen
geleerde zoo verstrooid? Er is een dubbele reden,
die hem verlangend maakt dezen avond nog aan
zijn Adelheid te schrijven: Ten eerste is er dien
morgen na een dagenlangen rit door de diligence
een brief uit Dresden gekomen van de liefste hand",
die een wereld van geluk voor hem heeft opgebouwd
en waaraan hij in een wederwoord uiting moet
geven. De tweede reden is, dat hij als gevolmach
tigd minister" een belangrijken stap voor hun beider
toekomst heeft gedaan: hij heeft het huis bezichtigd.
waarin zij zullen wonen en staat op het punt het te
koopen: De eigenaarwil het nietverhuren enikkan
niet besluiten het te laten gaan, omdat ik denk, dat
jij er plezier in zult hebben". Hij wil nu verslag doen,
hoe het huis er uitziet en minutieus beschrijft hij
alle kamers en zet telkens achter den Duitschen, den
Hollandschen naam voor elk vertrek. Bij de beschrij
ving van den tuin wordt hij lyrisch: Dieser Garten,
nach dem Hause von einer Reihe Linden begranzt,
und ferner fast zu dicht mit den köstlichsten
Obstbaumen besètzt, ist wohl der grösste von Leyden,
und nicht leicht wird man im inneren einer grossen
Stadt ein ansehnlicheren finden. Da gibtszu arbeiten,
anzulegen, zu ordnen und zu verschöneren für ein
langes Leberi Nun* was sagst du, mein
Madchen?" Hij schrijft dan verder, dat hij het huis voor
/7ooo kan koopen; het is veel en zou het veel
liever huren: maar de tuin is allzuhübsch und
erquicklich" en de woning zoo geknipt voor de aan
staande vrouw des huizes, het geheel ein so stiller,
behaglicher, heimischer Sitz des Glückes, was du
mir bringst," dat hij den roekeloozen stap van den
aankoop maar zal doen.
Het huis is gekocht en Thorbecke en Adelheid
hebben het na hun huwelijk, dat het volgend jaar
in Juli gesloten werd, betrokken en hebben er bijna
14 gelukkige huwlijksjaren gewoond. Hier worden
de beroemde colleges gepraepareérd, van hier rijdt
hij uit om in 1941. zijn rectorale rede te houden over
Mr. W. VERKADE
Van Slingelandts pogingen om den staat te her
vormen' ' en daarmee tegelijk zijn eigen hervormings
plannen aan te kondigen voor de goede verstaanders;
en daarheen keerde hij dienzelfden Ssten Februari
1841 terug, terwijl in zijn hoofd nog de woorden,
waarmee de ouden drieman van 1813, Van der
Duyn van Maasdam, hem heeft tosgedronken,
naklinken; de aansporing om niet te rusten maar
voort te gaan, want het land voor zijn toekomst
rekent op hem".
Het is dit huis ook, dat al zijn kinderen worden
geboren: Jetje, Rudolph, Herman, Wiwietje"
(Willem, de latere landsadvocaat), Merrijtje en de
kleine Frederik, die twee maanden na zijn geboorte
is gestorven, de eenige schaduw op al deze gelukkige
levensjaren.
HET is dus dit huis op de Garenmarkt, dat ieder
die zich in Thorbecke verdiept heeft en de nu
onlangs verschenen briefwisseling tusschen Thor
becke en Madonnaatje" (zooals hij zijn vrouw
daarin steeds noemt) heeft gelezen i) moet trekken.
En in de gelegenheid het te bezoeken door vriende
lijke toestemming van de huidige eigenaren, de
familie van der Heyden, stapten wij dezer dagen ter
bedevaart voor de woning Garenmarkt 9 af. Door
de beschrijving, die Johan Rudolph aan zijn ver
loofde gaf, zijn wij dadelijk thuis. Ja, hier rechts is
het zijkamertje dadelijk bij de voordeur en verderop
in de gang rechts de binnenkamer en links de
keuken. Hier springt dus reeds het huis uit achter
het perceel no. n.
Maar waar is de trap gebleven die tusschen
zijen binnenkamer in moest zijn?" vragen wij den
huidigen zoon des huizes, die architect is. Wij
hebben ons niet vergist, hier was inderdaad vroeger
een trap, die thans weggebroken is en waar een
berghok is overgebleven. ,,De trap is overgebracht
naar het vroegere binnenplaats j e dat teruggebracht
is tot een lichtgat van nauwlijks een meter breedte l"
Achterin het huis treffen wij dan aan weerszijden
de tuinkamer en de zaal" aan, vooral deze zaal is
het die allerlei herinnering aan Thorbecke oproept.
Is het de meubileering, Biedermayer-stijl, die Ons
zoozeer in den tijd verplaatst, dat het huis door het
jonge professorengezin werd bewoond? Is het het
merkwaardige plafond, waarvan de vlakverdeeling
er op wijst dat er vermoedelijk zolderschilderingen in
hebben gezeten ? Of is het de nauwkeurige beschrij
ving in bovengenoemden brief mit vier hohen und
i) Thorbecke, brieoen aan zijn verloofde en aan
zijn vrouw. Serie: Brieven van groote Nederlanders
onder redactie van Dr. N. Japikse. Uitg< Meulenhoff,
Amsterdam. Vele bijzonderheden in dit artikel zijn
aan dit alleraardigste boek ontleend.
PAG, 5 DE GROENE
Thorbecke's collegezaal" in zijn tuin te Leiden
breiten Fenstern seiner ganzen Lange nach,
ebensfalls die Aussicht auf den Garten". De naam zaal"
is inderdaad niet overdreven: het oppervlakte
schatten wij op 6 bij 15 M. Hier hebben de
Thorbeckes groote partijen en ontvangsten kunnen
organiseeren; hoeveel studenten er ook kwamen
thee slaan", er was hier altijd voldoende ruimte.
Hier zal ook de kerstboom gestaan hebben die
Thorbecke altijd zelf versierde; een kunst waarop
hij een weinig ijdel was.
Dat was hij ook op het maken van den bowl, die
op mooie zomeravonden in den tuin gedronken werd.
Van dien tuin heeft de romantische minnaar niets
te veel gezegd: het is de grootste en een der mooiste
van de geheele Leidsche binnenstad: zeker vijftig
meter diep en achterin waar Thorbecke de helft van
den aangrenzenden tuin bij kocht slechts weinig
minder breed. Van de vruchtboomen staan daar nog
altijd vele, en van allerlei soorten, niet alleen
appels en peren, maar ook noten, druiven en vijgen.
Van de andere hoornen zijn de linden verdwenen,
maar nog wel groeien er accasia's, die er honderd
jaar geleden al moeten hebben gestaan. Achter in
den tuin staat een prachtige, bruine beuk, die reeds
meer dan een eeuw oud geweest moet zijn, toen zijn
schaduw op zonnige zomerdagen het gezin Thor
becke beschutte.
ACHTER in den tuin, dicht bij het poortje naar
de St. Jacobsgracht staat een oudsteenen
tuinhuisje, het wordt nu als werkplaats gebruikt en
voor het opbergen van oude rommel. Dit donkere
hok was eenmaal.... Thorbecke's collegezaal,
geheel volgens de gewoonte dier dagen, waarin de
hoogleeraren zelf voor hun lokaliteiten moesten
zorgen en dergelijke hokken overal in de stad voor
dit doel dienst deden. In dit vervallen schuurtje is
dus het beroemde-college over de grondwet gegeven
dat in boekvorm als De Aanteekening" uit
gegeven, op het politiek-slappe Nederland als een
schot in een slapend woud werkte en dat de richting
aangaf voor de Grondwetsherziening, die in 1848
den grondslag legde voor onzen modernen staat.
Hier zaten dus de jongelui in grooten getale (hoewel
dit onderwerp geen examen-vak was) in gespannen
aandacht te luisteren, hier werd dus het geslacht
gevormd dat later de groote steun voor de nieuwe
grondwettige orde zou zijn. En nu een schuurtje .. I
Zoo vergaat 's werelds glorie. Maar het huis waar
Thorbecke met zijn Adelheid de door en door
gelukkige 14 eerste jaren van zijn huwelijk leefde
staat nog vrijwel ongeschonden, en wordt, met
piëteit voor de groote voorgangers, bewoond.
Zoolang Nederland belangstelling heeft voor zijn
historie zal dit huis niet vergeten worden.
Zorg tijdig: bruin te zijn!
Want een blanke huid wordt rood en pijnlijk
door de zon. Gebruik daarom tijdig
AMILDAzonnebruincrême, die Uw huid beschermt
tegen vervellen en zonnebrand en U tevens
snel mooi bruint, óók bij weinig of geen zon.
Flacan 90 et. Tube 60 et, Doos 50 en 25 et.