r £ ONZE LEESBIBLIOTHEEK OP DE VIERDE ETAGE ACHTER DE LEVENSMIDDELEN-AFD. HEEFT RUIM 48.000 BOEKEN IN DE MODERNE TALEN 1 BOEK PER WEEK (13 boeken per kwartaal) 1.10 2 BOEKEN PER WEEK (26 boeken per kwartaal) 1.75 3 BOEKEN PER WEEK ? (39 boeken per kwartaal) 2.50 4 BOEKEN PER WEEK (52 boeken per kwartaal) 3.00 Boeken voor Jongens en Meisje» van eiken leef lijd l Als iemand verre reizen doet.... Verschenen Catalogus voor Jongens* />% /?>{Meisjesboeken U.ZD en l Juli begon het nieuwe kwartaal! Uitleenboeken worden niet toegezonden deQyenkorf AMSTERDAM Ifw joon het ja^cn/cucn m ? 9 De technisch-commercieele opleiding van het Instituut voor den Autohandel te Driebergen in wezen een polytechnicum is een unicum. De Automobielwereld van Nederland geeft allén reeds aan 150.000 menschen werk. Q Zij die Driebergen met behoorlijke papieren verlaten, komen daarom regelmatig aan den slag, ook in het buitenland en in andere bedrijven waarin de combinatie techniek en handel een rol speelt. ? Een enthousiaste leiding maakte het Instituut voor den Autohandel tot een interessante instel ling, waarvan U meer behoort te weten. Vraagt daarom nu even onze gratis brochure G. aan. INSTITUUT VOOR DEN AUTOHANDEL - DRIEBERGEN Externe leerlingen. , Twee internaten. IN MV rr n Ter gelegenheid van de"jaarlijksche'studiereis onzer Jongelui*naar [het buiten land geeft ten Londensche autobus oj> een uitermote glad proef terrein een demonstratie, hoe men het slippen van den wagen corrigeert. Een vacantie in Tirol WEINIG Hollanders bezoeken dit prachtig gedeelte van Zuid-Tirol. Innsbriick staat by velen op het programma, maar inen schijnt er niet makkelijk toe te komen nog iets verder Zuidelijk te gaan. En toch.... Een snelle electrische verbinding brengt ons van Innsbriick in een paar uur over den Brennerpas (1370 M.) naar Colle Isarco, dat op 1100 meter ligt in het dal van de Isarco, (Eisack), of eigenlijk in het elleboogstuk waar het dal van de Eisack en dat van Pflersch (Val di Fleres) samenkomen. De reis is dus niets ingewikkelder dan b.v. naar menig gebied van Zwitser land, waar men verschillende bergplaatsjes eerst na minstens twee maa overstappen kan bereiken. En verge lijkt men nu deze beide landstreken eens, dan zal menigeen concludeeren dat Zuid-Tirol wat aantrekkelijkheid van het landschap betreft, stellig niet onder doet voor de mooiste stukken van Zwitserland. Men vindt er ook veel bosschen, treft er een rijke vegetatie aan, is vrij dicht bij de Dolomieten, en een vacantie in een plaatsje als Colle Isarco door gebracht biedt dan ook een zeer groot aantal mogelijkheden. Colle Isarco is zeer in trek bij de Italiaansche aristocratie, die in de zomermaanden de hitte van de laagvlakte zooveel en zoolang mogelijk ont vlucht in koel gelegen bergoorden. Nu kan men zich moeilijk naar het uiterlijk beter gesoigneerde menschen voor stellen dan deze Italianen. De slanke vrouwen dragen tot in ieder détail verzorgde modieuse toiletten, terwijl ook de mannen met smaak en zwier gekleed gaan. Op eenigszins sportieve tochten is deze garderobe echter niet berekend en men ontmoet de Itali aansche gasten dan ook bijna uit sluitend op de gemakkelijke en ideale wandelwegen in de buurt van Colle Isarco. Juis?t die prachtige boschpaden en gemakkelijke wegen in de dalen, maken dit oord ook voor oudere menschen zeer aantrekkelijk. Doch wie jonger is en geen dure Italiaan", doet er verstandig aan bij een bezoek aan deze streken een uit rusting mee te nemen, die berekend is op grootere tochten en bergtoeren, Het is mogelijk eenvoudige bergtochten te maken, zooal? naar de Rosskopf, de Weisspitze of de Amthorspitze (2755 meter), van welke laatste men een onbeschrijfelijk mooi uitzicht heeft over het berglandschap in wjjden omtrek met de roze, gekartelde Dolomieten als achtergrond. Maar men kan ook grootere trips onder nemen; dan blijft men een of meer nachten uit, moet voor sommige ge deelten een gids nemen en zoekt on derdak in de gezellige berghutten van de Club AJpino Italiana. Er gaat een eigen bekoring uit van zulke tochten. Men zwerft rond ver gezeld door het, iets levends en vertrouwds hebbende, geluid van snelstroomende bergriviertjes; verrukt over telkens weer andere vergezichten, over de bergweiden met 'hun bonte alpine flora en de schilderachtige boerderijen. Men wisselt een vroolijk Orüss Gott" met de bewoners die men onderweg tegenkomt en onder de blauwe lucht vergeet men het lieve moederland en alle zorgjes en soesah thuis. Op deze wijze komt men ook op een* natuurlijke manier in aanraking met de gemoedelijke bevolking, die nog door en door Tiroolsch is. In het officieele en openbare leven op de hoofd plaatsjes bemerkt men nogal wat van de laag Italiaansch fascisme, die door de overheid over het au-fond vol strekt ou-Italiaansche Zuid-Tirol is uitgestreken, maar onder deze laag behielden land, dorpjes, hofsteden en menschen onaantastbaar hun eigen -typisch Tiroolsch karakter. De kosten van een verblgf in Ita liaansch Tirol zijn niet hoog. De reis erheen is door den vrij grooten afstand een post van beteekenis. Men kan in de uitnemende doorgaande wagens, die naar Innsbriick rijden, echter zon der eenig bezwaar derde klasse gaan zitten en hetzelfde geldt voor het stuk Innsbrück?Collo Isarco, dat een deel is van een der voornaamste verbindin gen tusschen Noord- en Zuid-E uropa, waarover o.m. de treinen van Berlijn naar Home loopen. Het leven zelf vergt niet veel uit gaven. Er zijn hotels en hotel-pensions, waar men voor 20?25 Lire per per soon per dag heel goed terecht kan, en deze prijzen worden nog weer aan merkelijk lager wanneer men met meer personen is en wat langeren tijd blijft. Dan is men tot arrangementen be reid met flinke reducties. Nog genoegelijker is het met een aantal menschen, familie en vrienden onder elkaar, een chalet of een tage in een groot huis te nemen en dan zelf een eenvoudig huishouden te voeren. Men is zoodoende ook veel vrijer. Maar men voege zich dan naar de plaatselijke omstandigheden en ge woonten wat voedsel, dranken enz. betreft. Met een lire, die ons Hollan ders maar -^ 12 cent kost, kan men op deze wijze stellig beneden de uit gaven blijven van een zelfs zuinig gevoerd Hollandsen huishouden. Na een ontbijt met versche, croquante halve maantjes (in dit land telt gelukkig de consument nog mee) trekt men met z'n allen er op uit. Ook de huisvrouw kan mee en behoeft zich eventueel over het eten niet bezorgd te maken. In het zeldzaam schilder achtige Pflorsch-Tal zijn overal buiten-restaurants, waar voor een luttel aantal lires een voortreffelijke schotel spaghetti met tomatensaus en gerasp te kaas wordt opgediend. Neemt men nu zelf wat broodjes mee, dan kan men op deze wijze een heelen dag weg blijven, zonder dat het direct in de papieren loopt. Dan is er de Chianti, de bekende roode Italiaansche wijn, die de won derlijke kracht bezit je heelemaal van je geboorteland los te maken en de ?vacantie-stemming intenser te doen voelen. Bij voorkeur moet men die Chianti drinken in een van de oude albergo's met dikke muren, die men in elk plaatsje en ook her en der ver spreid aantreft. Wanneer men uit het ketsend-felle zonlicht van deze Zuidelijke bergstreek in de kamers van zulk een herberg" binnenkomt, lijkt alles donker en unheimisch. Maar men voelt er zich al spoedig thuis, misschien ook eenigszins door die Chianti. En wat een warme gloed komt er ineens over de plechtig donkere kleur van het vertrek, wanneer door het raam een zonneflits den weg vindt naar de glazen mét zacht bewegenden rooden wijn. Eenige van de gemoedelijkste en mooiste albergo's bevinden zich in het oeroude plaatsje Vipiteno, of Sterzing, zooals het in vroeger Oostenrijk nog heette. Het is het Vepitenum" der Romeinen en men wandelt er uit Colle Isarco zoo eens telkens voor de ge zelligheid heen; het is maar een uur loopen en het stadje is zeer interes sant en schilderachtig. K. N. L. BEZEMER PAG.26 DE GROENE No.3063 WIJ en de wetenschap TECHNIEK EN REFERENDUM Machinale Statistiek WEKEN lang teeft iedereen die op het redactiebureau van De Groene kwam met een ernstig gezicht de vraag gesteld: En hebben jullie het niet verschrik kelijk druk met het Referendum?" De waarheid getrouw heeft dan natuurlijk de ondervraagde redacteur Ja" ge zegd. Maar geen der vraagstellers heeft er een vaag vermoeden van gehad, hoeweel werk er eigenlijk wel moest worden verzet vóór de uitslag kon worden bekendgemaakt. Laten we, om een rond getal aan te houden, zeggen dat er 30 ooo stem biljetten zijn binnengekomen. Dit be tekent dus dat er in zeer korten tijd 30000 enveloppen moesten worden opengemaakt en 30 ooo biljetten opengevouwen. Wat bevat nu zo'n biljet? In de eerste plaats zeven gegevens betreffende degeen die het heeft in gevuld: woonplaats, geslacht, beroep, opleiding, leeftijd, godsdienst en poli tieke richting; vervolgens de antwoor den op vier vragen. Nu gaan we ons vragen stellen; allereerst eenvoudige, b.v.: Hoeveel katholieke stemmers zijn er? Maar als we belangwekkende conclusies willen trekken moeten we natuurlijk steeds meer detailleren, b.v. Hoeveel katholieke stemmers zijn er in Rotterdam? Hoeveel katholieke stemmers in Rotterdam hebben op vraag I antwoord 2 gegeven? Hoeveel katholieke stemmers in Rotterdam, die op vraag I antwoord 2 hebben gegeven, hebben bij vraag III hokje 5 zwart gemaakt? U voelt dat zich hier een duizeling wekkend aantal mogelijkheden voor. doet. En nu hebben we de zaak nog sterk vereenvoudigd; we kunnen en moeten in tal van gevallen nog veel verder in bizonderheden afdalen en b.v. vragen: Hoeveel mannelijke katho lieke stemmers in Rotterdam met een zelfstandige positie, die middelbaar onderwijs hebben genoten en tussen de 30 en 40 jaar zijn en op vraag I ant woord 2 hebben gegeven.... enzovoort En dan hetzelfde voor alle plaatsen, gezindten, leeftijden en beroepen, voor allerlei combinaties van antwoor den. Daar is niet meer uit wijs te worden l" zegt u. Ja, waarom eigenlijk niet ? Elk van die gegevens ligt beschik baar in de stembiljetten. Ze groeperen is alleen maar een kwestie van sorteren en tellen, telkens maar weer volgens andere gezichtspunten sorteren en tellen, tellen, tellen Dat is het inderdaad wat er met de stembiljetten van ons Referendum moest gebeuren, en als het had moeten gebeuren op de wijze zoals u zich dat vermoedelijk voorstelt, zou er voor de rest van dit jaar een hele ploeg tel lers mee bezig zijn, met een reserve^.^_f^^ i f r, ploeg om geleidelijk degenen te ver vangen die naar een inrichting voor zenuwzieken zouden moeten worden gebracht. Dat u de uitslag nu al krijgt en zonder dat er slachtoffers bij gevallen zijn, hebt u te danken aan Internatio nal Business Machines, in de wande ling Hollerith genaamd. WAT toch is het werk dat er moet gebeuren? Sorteren en tellen. Zowel het ene als het andere kan machinaal worden verricht. Maar n ding kan tot dusver nog geen enkele machine, nl. geschreven schrift lezen. Het komt er dus maar op aan, de gegevens van elk stembiljet op zo danige wijze uit te drukken, dat een machine ze kan lezen. Om te beginnen zijn hiertoe de stem biljetten vercijferd", d.w.z. elk ant woord is in een getal uitgedrukt. Het invullen van deze cijfers alleen gaf een ploeg van veertien man drie weken werk. Nederland is ingedeeld in 94 kieskringen; elke kieskring kreeg een nummer. Er zijn twee geslachten, man en vrouw: de ene werd i, de andere 2 genoemd. Onder de stemmers bleken vele beroepen te zijn: elk beroep kreeg zijn nummer. Op deze wijze kan men de 7 -{-4 antwoorden op de vragen door een rijtje getallen voorstellen, en 36, i, 24, s, 3, 7, 07, 2, i, 2, 2 betekent in deze cijfercode: een man nelijk persoon, wonende in Amster dam, van beroep reiziger of handels agent, die geen middelbaar of vak onderwijs heeft genoten en tussen de 35 en 49 jaar is, Rooms Katholiek en aanhanger van de Rooms Katho lieke Staatspartij, heeft op de vragen I. II, III en IV respectievelijk de ant woorden 2, i, 2 en 2 gegeven. (Vragen en antwoorden herhaal ik nu maar niet; u vindt ze op het stembiljet.) Een Hollerith sorteer- en telmachine kan deze cijfercode lezen, wanneer de cijfers zijn weergegeven door gaatjes in een Hollerith-kaart. Dit is een lang werpige kaart met veel kolomen wij hadden er maar veertien van nodig die elk de cijfers van o tot 9 bevatten. De reeks die we hierboven hebben opgeschreven, 36, i, 24 enz., is uitgeponst in de kaart waarvan de lin ker kolommen boven aan deze pagina zijn afgebeeld (de zwarte blokjes stellen gaatjes voor). Het principe is nu verder zo, dat de kaarten tussen electrische contactpunten doorgaan die elkaar BIJ DE FOTO'S Links: het ponsen der Hollerith-kaarten. Het meisje links op de foto bedient een controle-apparaat. Rechts onder: Een sorteer- (links) en. tel-machine (rechts), de laatste met drie tcibankcn. Rechts boven: Detail van de sorteermachine; de geponste kaarten worden door gummirollen snel voortbewogen. kunnen raken wanneer er een gaatje in de kaart is. De plaats waar het gaatje zich bevindt bepaalt de stroom kring die gesloten wordt en daarmee voor de sorteermachine: het vakje waarin de kaart terecht komt, en voor de telmachine: de plaats waar het telwerk n cijfer verspringt. Of: de plaatsen, want er kunnen verschillende tellingen tegelijk worden verricht. DE meisjes, die de ponsmachines bedienen hebben dit toet j noord geheel in de hand, ze werken ,,blind", de ogen gericht op de stembiljetten, met een gemiddelde snelheid van 600 kaarten per uur. Het ponsen zelf geschiedt natuurlijk electrisch. Ter controle gaan de geponste kaarten nog eens door een soortgelijke ma chine, die echter eenvoudiger van constructie is en waarbij de toetsen staafjes in beweging brengen die door de reeds geponste gaatjes heenglijden. Slaat de controlerende bediende nu een andere toets aan dan degene die de ponsmachine heeft bediend, dan glijdt het staafje niet door, het stuit op de kaart en de machine stopt. De telmachines werken met een snelheid van 24000 kaarten per uur, en er kunnen bovendien nog verschillende bewerkingen in n arbaidsgang worden verricht, zonder dat het noodzakelijk is dat deze bewerkingen met elkander samenhangen. Zoo bevat een telma chine drie rijen telwerken boven elkaar (op ds onderste foto rechts duidelijk te zien), en terwijl de kaarten door de sorteermachine suizen telt de bovenste rij de antwoorden op vraag I, de middelste rij de antwoorden op vraag II en de onderste die op vraag III. Intussen worden de kaarten wellicht gesorteerd volgens de politieke richting der stemmers l Het spreekt vanzelf dat voor de ver schillende sorteringen en tellingen elke kaart vele malen door de machine heeft moeten lopen. Voor het hele Fragment van een geponste Hollcrith-kaart Referendum zijn op die manier millioenen kaartgangen" nodig geweest. Toch heeft het hele machinale werk niet meer dan veertien dagen in beslag genomen. Hollerith machines zijn tegenwoor dig in gebruik op veel kantoren waar sorteer- en telwerk moet worden ge daan, maar het ligt voor de hand dat bij tal van firma's en instellingen zoals ditmaal bij De Groene wel eens zulke werkzaamheden voorkomen die met voordeel machinaal kunnen worden verricht, zonder dat daarom de aanschaffing van de desbetreffende machines loont. Voor dergelijke klan ten heeft de firma M. C. Boas te Amsterdam, die de Hollerith machines hier te lande importeert, een boekhoud en statistiekdienst. Het hier beschreven en afgebeelde gecombineerde sorteer-, telr en registreerapparaat is de z.g. volkstelling machine (die inderdaad bij de Nederlandsche volkstelling van 1930 is gebruikt). DR. B. HILMAN PAG. 24 DE GROENE No. 3083 \ \