Letterkundig leven ENGELSCHE BOEKEN O John Garrett SCAR WILDE is altijd het slacht- tend als altijd, beschreef reeds de Enoffer geweest van uitersten in de gelsche eigenschap, bekwaamheid te kritiek. Buiten Engeland heeft verbergen onder een voorgevende midJ-* J-i~--«»;rrV>tt!H in HP wnnrden die AntoTegengif tegen Demonie S. VESTDIJK VCl VE.£1.». v..»,,. . = delmatigheid, in de woorden die Antonius na Caesars dood tot de menigte richtte: Ik heb geen woorden, wijsheid, geen gewicht, Noch kunst, noch voordracht, noch de macht der taal, vier boeken over hem verscnenen, uw Om 'smenschen bloed te prikk'len. landgenoot G. J. Remer schreef in het Aan deze eigenschap en aan zijn Engelsch een rustige en objectieve geest dankte Fox zijn macht over zijn studie ovet zijn leven en weiken, en mcdemenschen. Toen zijn broer een nu komt VINCENT O'SULLIVAN met een zoon kreeg, waardoor een erfenis, die waardevol boek, dat er veel toe zal anders op hem zou zijn teruggevallen bijdragen de verkeerde voorstellingen, en waarop hij reeds geld had opgeno men, hem ontging men vaak den indruk gekregen, dat een genie in dat land niet veilig is: werd niet Byron aan den schandpaal gezet en Wilde in de gevangenis? In elk geval is de belangstelling in Wilde er met de jaren niet op verminderd; alleen in Frankrijk zijn het laatste jaar vier boeken over hem verschenen; uw * ? i. _ j. J w door Frank Harris gewekt over Wil de's laatsten tijd in Parijs, recht te zetten. Harris teekende Wilde tegen het einde van zijn leven als een gees telijk en moreel volkomen gedege nereerde. O'Sullivan heeft Wilde goed ge kend maar is nooit intiem met hem IMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUUUK BESPROKEN WORDEN: Vincent O'Sul l /Van : Aspects of Wilde (Constable) Edward Loscel/es : Charles James Fox (Oxford (Jniversity Press) H.E.Botes: A House of Women (Cape) The Shell" Engf/sh Country Gu/des (Architecturo/ Press) Richard Wyndham: The Gent/e Sovoge (Cassell) imniliiMliiilllluiililiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii men, hem ontging, t iep Fox:,, Ziedaar een kleine messias, geboren om de Joden te ver derven." HE. BATES heeft met A. HOUSE OF WOMEN een boek geschre ven, dat tegelijker tijd spannend n leerzaam is. De lezer volgt met intiem met nem geweest, hij had nooit eenige verplich- ademlooze spanning de lotgevallen ting jegens Wilde, noch deze jegens van Rosie, eerst in haar vadeis café, hem. Zijn getuigenis en zijn oordeel we- late r op de boerderij van haar man, en gen daarom des te zwaarder. Wilde had haar guerilla met haar schoonmoeder in de gevangenis te Reading den moed en-zusters. Doch deze roman werpt om voort te leven verloren, en daarmede tevens een helder licht op het leven op het vermogen om door zijn geschriften een boerderij in de ooilogsjaren, toen op een groot aantal lieden in te werken. de viouwen het wetk der mannen In alle andere opzichten bleven zijn deden; op den tijd van voorspoed daarna, capaciteiten onverzwakt. Tot het laatst toen zelfs Maudic zoo roekeloos met toe was hij een brillant causeur. Het geld weid dat hij een gramofoon kocht, laatste dat van hem is opgeteekend en op de harde jaren die volgden en « ,; j;?? ? . . i. »^_ _?t was een geeestige woordspeling, die volkomen karakteristiek voor hem was: lm am dying, as l have lived, beyond my means." O'Sullivan laat ons ruimschoots geleidden tot de crisis en bankroet. Er zit elementaire boelenkracht in dezen roman, hij is niet geschreven door een stedeling die een week buiten" is ge weest, maar door een schrijver die zelf -?'-?? . ?? . .t,..??ti. O'Sullivan laat ons ruimscnoois ge- wccai, ^««»» ««?. , nieten van Wilde's kostelijke gesprek- wortelt in den grond'dten hij beschrijft. !-'- :?w:«- r»«, rtiaincron wiin zeldzaam levendig en ll&GC^.l TM»* «v --_~ ____ _ ken. In een tijd waarin muziek-in-blik de plaats heeft ingenomen van een goed gesprek, laat hij de gulden dagen van CaféRoyal in de jaren negentig voor ons herleven. De geheele kring George Moore, Pater, Beerbohm, Whistler, Aubrey Beardsley verschijnt in helder licht. Terecht legt O'Sullivan "?w---»-- --- ---- O De dialogen zijn zeldzaam levendig en do teekening der karakters in de ge sprekken is schitteicnd. De opbouw van het boek is strak en klaar. Bates heeft zich hier doen kennen als een romancier van groote dramatische kracht. Een tooneel als dat waarin de boer die, aan zijn bed gekluisterd en ..-.,..-_ AiiKutitiu: Moorden dood..?tii UulliynU' (XyKli en vtui 1)14inur. Ko44erdtutt) WANNEER iemands alphabetische lijst van Russische maat staven niet verder gaat dan de D, kan het natuurlijk voorkomen, dat een product van den zelfkant der lite ratuur, zooals deze nieuwe roman van Elisabeth Augustin, vergeleken wordt met Dostojewski. In lovenden zin geschiedde dit onlangs in een onzer dagbladen. Het grappige is nu, dat het eenige waardoor deze roman zich gunstig onderscheidt juist gelegen is in zijn on-Dostojewskiaanschen geest! Elisabeth Augustin is een opgewekte natuur met schrijftempo, die, ook als zij demonische onderwerpen behan delt, geen afstand doet van een opper vlakkig voortpruttelenden stijl, half huiselijk, half studentikoos, zoo in den trant van zou je zoo zeggen", ,,dat is vast," dat is niks over dreven," ? dat spreekt," ten minste wat je zoo noemt," welke wendingen voorkomen in een modernfilniische opmaak van korte zinnen, die geconcentreerd heet en dit niet is, omdat reeds het schrijven ervan geen concentratie vergt. Dostojtwski dus, omdat er Sergeij's Andtiejewitsjen optreden? Neen, maar een heel aardig en vlotgtschreven tegengif tegen Dosto jewski, een relaas van avonturen in Wolhynië, waartegen de romans van den Doolaard afsteken als diep en gedegen, een snel leesbaar en op onze vergeetachtigheid speculeerend antidotum tegen zwaarwichtigheid. Dit is heel wat waard. Maar zoodra wij ons een oogenblik rekenschap geven van de tragische realiteit, die aan het verhaal ten grondslag ligt, vooroorlogsche verhoudingen in Rusland, oorlog, bolsjewistische revolutie, dan wordt alles op eens een grap, een parodie, en niet eens een geestige parodie. Men zou het boek nog kunnen prijzen als amusementslectuur, maar daarvoor heeft het weer te veel literaire pretentie, en wie leest voor zijn genoegen dit broddelstijltje uit de clop.ken van Egon Erwin Kitch? in helder licht, lerecnt iegi \j aumvan u«v. -.v., _._,.. er den nadruk op dat Wilde nimmer een tot waanzin toe gemarteld door de "~ *---**? ? ????nnAan A\a. hu in rien ooïloe heeft opsterken drang tot schrijven heeft ge kend: hij had een drang om te improviseeien, en daaiaan voldeed hij in de conversatie. ,,Zijn vondsten komen niet in de stilte tot hem, maar in het gesprek", en daarin paste hij zich bij de stemming van zijn gehoor aan. Voor wie belang stelt in de herwonden die hij in den oorlog heeft op gedaan, uit zijn bed schiet op ieder die het waagt hem te naderen, zal lang in de herinnering van den lezer blijven. VOOR een paar weken had ik het voorrecht in den trein van SnowC R is hier een luitenant Olexander, die zich met veel sjeuïgheid door oorlog en revolutie heenslaat. Zijn diepere menschelijke reacties zijn zoek, maar Elisabeth Augustin liet zich ook de kans voorbijgaan om in hem de figuur van een actieven en oppervlakkigen bengel te scheppen, een Russischen Tijl Uilenspiegel, of anders een Staurogin in het hersenlooze en superficieele. Waar dit niet geschied is, waar zoomin de levensloop van dezen Olexander als zijn figuur ons bijblijven, valt vanzelf de nadruk meer op de demonische tegenkrachten, die even min tot hun recht komen, maar die tenminste vervat zijn in een romancliché, dat houvast geeft. Marfa, de vrouw met de kattenoogen, die zekeren Stefan tot moordenaar van zijn broer maakt, en later met Olexander, en nog later met roovei sbenden gaat rondzwerven, is hier het gevaar voor mannen en schrijfsters. Zij mag Russischer zijn dan de luitenant, als meer dan een schim doet zij zich niet voor in dit boek, en zeker niet als het gepersonifieerde Kwaad, dat zij waar schijnlijk in de conceptie van t'e schiijfster moest voorstellen. Dit kan men tenminste opmaken uit het slot, waar zij haar gerechte straf niet ontloopt en gewoonweg geworgd wordt in de sneeuw met een gedwarrel van r'oode vlokken achter haar oogleden. In deze melodramatische coda ont hult rte schrijfster haar eigenlijke bedoelingen met een hoofdpersoon, wier vage en weinig zeggende gedra gingen zij waarschijnlijk voor zake lijke terughouding en het scheppen van een climax aanzag. Het is ken schetsend, dat de figuur van de moordenares, een vroegere vriendin van Stefan's vermoorden broer, ons hier evenzeer op het lijf valt als zij dit Marfa doet. Hotwel zij Swjato<> lawa Inatsjoetsjka heet. Men her innert zich deze vrouw niet zoo goed, en men bedankt er voor het boek nog eens over te lezen, dat is vast. Maar de naam is een baken, en op pag. 64, 65 en op pag. 116, 117, 118, treft men deze Slawa dan aan, in passages, die evengoed ingelascht konden zijn, toen het boek al voltooid was en er behoefte ontstond aan de voorgeschie denis eener moordenares. Maar mis schien werkte Dostojewski ook wel zoo, wie weet. Enkele teekenende détails, zooals op pag. 20 de beschrijving van een dikkt Soera, bewijzen, dat Elisabeth Augur tin eenig talent heeft. Maar wat baa ons dit in deze dwarreling van oppe; vlakkigheden, die een vacuüm i: de maag achter laten, zooals b. elk antidotum, dat doorgaans ee< braakmiddel is? S. VESTDIJI Voor wie belang stelt m ae ner- y VUUIIEV..H ... ~^.. schepping van een literair buitengewoon don kennis te maken met een charmant belangwekkende periode is dit een boek Hollandsen echtpaar en hun twee kin-4"*1" 7.P vertelden me dat ze jarei om te bezitten. deren. Ze vertelden me dat ze jaren geleden een vacantie in Engeland had den doorgebracht en dat z* steeds van plan waren geweest een tweede reis van dien aard te maken als hun kinderen groot genoeg zouden zijn om er van te profiteeren. Voor huns gelijken en voor anderen die dit land willen bezoeken beveel ik de nieuwe SHELL GUIDES aan. DOCH de beste biographie op zichzelf beschouwd -?van de laatste weken is die van CHARLES JAMES Fox door EDWARD LASCELLES. De hictorici uit de i9de eeuw hebben dezen grooten menschenvriend geen recht doen wedervaren, en het is niet moei- vcv». .«. ». lijk in te zien dat zijn moreele zwak- Men vindt er juist datgene in wat men heden en zijn zucht voor hazardspel wil weten en niet meer. Met hun prachhem weinig sympathie konden doen tige foto's en duidelijke kaarten, vlak verwerven in een tijd die een deugd- open liggend en handig van formaat, zaam leven als een onscheidbaar onder- vormen ze een eigen genre op dit gedeel van alle belangrijke prestaties in bied. Tot dusver zijn nog slechts zeven het openbare leven beschouwde. Las- graafschappen behandeld. Ik beveel celles toont ons Fox als den typisch vooral aan Kent (door Lord Clonmore), Engelschen staatsman die de traditie Dorset (door den kunstschilder Paul - - «?- i?M««M arvWiitshire (doot Robe r t Byron). volgt dat men beter kan erkennen amateur te zijn dan als professional te worden erkend. Townshend kweekte knollen, Walpole was een man van het ? - ? - - -A. n_i j Nash) enWiltshire(doorRobert Byron). Wiltshire is het minst van al bedorven door de gruwelen van den revolutie bouw en heeft het zuiverst het karakter - - * * knollen, Walpole was een man v«ui uct uwun w» ..»>... land, Fox was cricket-expert en Bald- bewaard van open, zacht glooiend win fokt varkens. Shakespeare, alwe- heuvelland met vele prehistorische overblijfselen en de koele schoonheid van de goede grijze gothiek. EEN collega van Paul Nash, RICHARD WYNDHAM, heeft het verder van huis gezocht. THE GENTLE SAVAGE is een voortreffelijk reisverhaal over den Soedan. Dezs schilder schijnt met het woord even goed overweg te kunnen als rnet het penseel. Hij schrijft in het bijzon der over de Nuer (in Dinkaland), die hij ons als levend geworden Grieksche stand beelden schildert. Hij hangt een zachtsatirisch beeld op van de levenswijze der brengers van Europeesche bescha ving in Khartoem, en betreurt de propa ganda voor meer kleeren en kerken, die door de regeering van den Soedan wordt gesteund. Waarom, zoo vraagt hij, moet een beschaving altijd uit ver bitterde herinneringen worden ge boren ? Wyndham zegt dat hij de eerste blanke is die zijn zomer vacant ie heeft doorgebracht in het district dat bij in gewijden bekend staat als The Bog" (bog = veen of moeras), en van het geen hij er over vertelt verdient elk woord te worden gelezen. (Wie er aan begint zal er trouwens niet licht een overslaan.) Bibliografie Jun A pon t Gentlemen (A. W. Si.ji ? lioffs l itg. Mij., Leiden) ALS de lezer, terwille van hit avontuur, bereid is het met zin critrschen zin op een accoordje '-. gooien en over de psychologisc! e onmogelijkheden heen te lezen, c' o nu eenmaal noodzakelijk schijnen <? zijn, zoowel voor den modernen dete tive-roman, als voor de sensati film, zal hij zeker op een niet onar igename manier eenige verloren urTI met dit boek kunnen vullen. ;'e schrijver van Gentlemen", die zi h achter het onwelluidend klinkend pst idoniem Jan Apon verbergt, is iema -.d die schrijven kan en die, als hij zi-h daarvoor de moeite getroosten u '1< waarschijnlijk wel iets van be> r litterair gehalte maken kan. Ofscho <n ook dit boek weder ruimschoots te gebreken vertoont van de soort wa rtoe het behoort, is het interessan er dan de vervelende verhaaltjes v tn den op hol geslagen dorpsnotaris, '.ie den Nederlandschen detective-roman een aantal jaren onveilig gemar-kt heeft. ANDREAS LATZKO Bij zijn zestigsten verjaardag (N het begin van 1920 schreef Theodor Wolff in het Berliner Tageblatt een necrologie van den door de Horthyregeering opgehangen Andreas Latzko, den wereldberoemden schrijver van Menschen im Krieg". Zestien jaar later viert de Hongaarsche schrijver Andreas Latzko zijn zestigsten verjaardag in zijn rustige onbekende Amsterdamsche woning, die echter op dezen dag wel het cen trum van de wereld schijnt, want alle kamers staan vol bloemen en op een tafel liggen brieven en telegrammen uit Amsterdam, uit Nederland en uit alle deelen van Europa en Amerika. Ook een brief van een zijner uitgevers die hem tot zijn leedwezen mededeelt dat zijn laatste boek Lafayette" in Duitschland verboden is, nadat er duizend exemplaren verkocht waren. Eerbetoon aan den schrijver die zijn leven lang de Duitsche taal gebruikte, geen jood, geen communist, geen lid van een politieke partij is, die aan het front zijn plicht deed tot hij als een wrak naar het Hinterland gestuurd moest worden en nooit iets misdreef, behalve dan dat hij een afschuw van den oorlog had. Waartoe hij dan toch tenminste, twintig jaar lijdend onder de gevolgen van shell-shock", wel eenigszins het recht had. Het is duidelijk dat Andreas Latzko zijn zestigste verjaardag in Neder land kon vieren, wijl de Horthy regeering in 1920 Andreas Latzko natuurlijk niét had opgehangen, doch in tegendeel uiterst vriendelijk behandeld. En laat ik liever die amusante epi sode vertellen, dan lang en breed over de verdiensten van den schrijver te causeeren. De episode was namelijk amusant, behalve dan voor den heer die in de plaats van Andreas Latzko opgehangen was. In 1920 ging het bericht door de wereld, dat Andreas Lat?ko ter dood veroordeeld was. Amerikaansche kran ten hadden zijn naam gevonden onder die welke gepubliceerd waren als ter dood veroordeeld" en een storm van verontwaardiging ging door Europa, en in het Fransche en Italiaansche parlement werd geïnterpelleerd; kar dinaal Mercier en de vier andere Bel gische bisschoppen protesteerden, gelijk met Anatole France, Romain Rolland, Gerhart Hauptmann; Alexander Moissi blokkeerde het Hongaarsche gezant schap in Berlijn en verklaarde aan een wanhopigen ambassadeur, dat hij niet eerder zou weggaan alvorens per telefoon de stem van Latzko gehoord te hebben. Op dat oogenblik vertoefde Latzko in de woning van sen familielid in Budapest, onbewust van alle beweging die om zijn naam ontstaan was. Toen nu toevallig bekend werd dat Andreas Latzko zich in Budapest bevond, ademde de Horthyregeering op, want zij had nu het tastbare bewijs dat er tenminste iemand waarvan men beweerde dat hij opgehangen was, zich in leven bevond. En de staatssecretaris van Buitenlandsche Zaken begaf zich in de woning waar Latzko vertoefde en smeekte hem mee te gaan naar den minister en de minister zag Latzko en het incident werd opgehelderd". Er was een zekere heer Laszlo opge hangen, die zich wat te zeer aan de regeering" van Bela Kun verbonden had. En of Latzko, de onopgehangene, nu maar aan de wereld verklaren wilde dat hij niet opgehangen was. Zóó komt het dat Andreas Latzko, de gehangene, met een diplomatenpas met bijzondere opdracht van de Hongaarsche regeering" naar het bui tenland reisde, opdat alle lieden die de Horthyregeering met telegrammen en protesten geplaagd hadden, zouden zien dat nog niet iedere schrijver die opgehangen is, noodzakelijk dood is. In het Salzburger Volksblatt van 31 Januari 1923 vindt deze geschie denis zijn epiloog. Daar bezondigt Latzko zich aan de voor een schrijver afschuwelijke daad van een ingezonden stuk. Het is noodig, want in sommige kringen neemt men het hem nog altijd kwalijk dat hij opgehangen en niet dood is. Heeft men hem niet uit Oos tenrijk uitgewezen, omdat het gerucht door de wereld gegaan is van zijn executie.. .. ? Dat is toch gedemen teerd ! werpt Latzko tegen. In de eerste plaats is mijn lijfelijke aan wezigheid al voldoende démenti en dan is er de officieele tegenspraak van de Hongaarsche regeering". Dat kan wel zijn," spraken de Weensche autoriteiten. Maar iemand van wien een dergelijk gerucht gegaan is, hoewel gedementeerd, kan niet heelemaal zuiver zijn. Binnen de vier en twintig uur dus.. .." En zoo schrijft dan deze schrijver van Menschen im Krieg", Marcia Reale", enz. enz. zijn ingezonden stuk. En uit de bewoordingen kunt gij tevens den aanval reconstrueeren : Ik verklaar hierbij: ad. i. Ik heb te velde als luitenant van het Feldkanonenregiment No 15 op de hoogte van Brh (Divisionskommando Britof) en later in het bosch tusschen Canale en Görz, onge veer 2 Kilometer Noord-Westelijk van Aisovica, tegenover de Italianen ge staan, tot ik den 2den September 1915 met een granaatschok in het veldhospitaal bij Pravacina en vandaar in het garnizoenshospitaal Laibach getrans porteerd ben, om eindelijk na de ver schillende hospitaalétappes, als invali de, 40 jaar oud, en slechts 39 kilogram wegend, ontslagen te worden, Eerst in dezen toestand begaf" ik mij naar Zwitserland. ad. 2. Dat ik met mijn litterairen arbeid den vijand gediend heb, wordt door het feit weersproken dat mijn boeken gedurende den ganschen duur van den oorlog door de Fransche, Engelsche en Italiaansche censuur verboden waren; in Amerika werden op bevel van het War Office meerdere tienduizenden exemplaren tot brei ge stampt. ad. 3. Ik was ncóh tijdens de Beiersche Radenregeering, ncch tijdens de Hongaarsche Bela Kun-epoche in Hongarije ook slechts een half uur aan wezig, en had noch met de eene, ncch met de andere Regeer ing ook slechts d*1 geringste verbinding. Daaruit volgt dat ik nooit van de boóze Horthyregeering gevangen of op de geringste manier lastig gevallen ben. Ik verklaar hiermede onherroepelijk voor de allerlaatste maal dat ik met den opgehangen bolsjewistischen aan voerder Dr. Laszlo niet identiek ben.. en ik zal in de toekomst ieder die mij een andere vrijheidsstraf toeschrijft dan de veertien dagen kazernearrest, die ik als Einjahrig-Freiwilliger geboet heb, gerechtelijk vervolgen." Salzburg 30 Januari 1923. Tcnny van Ottirloo t n Frits van Dongen in Robber" Film ---^??- ... )t"MW^f De Nederlandsche film een stap vooruit WAT een mensen die opgehangen is en niét opgehangen, zoodat hij nog léft en zelfs in Amsterdam zestig jaren wordt.. .. met een aantal schoone boeken op zijn naam, na die executie geschreven.... er al niet toe brengen kon openlijk te getuigen van shell-shock en invaliditeit. Omdat het nu eenmaal gevaarlijk is te be lijden dat men een gruwel heeft van den oorlog, en volkomen aannemelijk dat men in zoo'n geval toch wel ergens opgehangen kon zijn. J. VAN HOORN ,.lluliber", Itoyal-Concern DE eerste indruk van Rubber" is, dat de Nederlandse film hier. mede een kleine stap vooruit heeft gedaan; de tweede indruk, een gemis aan evenwicht. Een rustige na beschouwing handhaaft deze beide in drukken. Bij een film, welke gemaakt is naar een zo bekende roman als Rubber" van mevrouw Székely?Lulofs is het gewenst in de eerste plaats de verhou ding van de film tot dit boek vast te stellen. In de film Rubber" is ten op zichte van het boek Rubber" zoveel veranderd, dat men goed doet de film geheel los van het boek te beschouwen. Dit heeft bovendien het voordeel, dat een beoordeling van de film vrij blijft van eventuele waardering of critiek ten opzichte van de roman. De lezer van het boek, die dit niet doet en de. film wil zien als illustratie of ver-beelding van de roman moet be drogen uitkomen. Hij vindt alle figuren veiwrongen en de inhoud verdraaid. En hij mist de werkelijke problemen, welke het boek aanraakt. Nemen wij dus de film. 1 De inzet is een verrassing. Dit is een ander Indië, dan dat van De Jan tjes" of Suiker Freule"! De Neder landse film is hiermede op een ander en hoger plan gebracht. Dit is de eerste indruk. De tweede indruk is een teleurstel ling. Zodra het persoonlijke element van de mensen die in dit land leven ? en werken meer op de voorgrond treedt, krimpt de film als het ware in. De breede opzet verschrompelt. Land en werk, welke als achtergrond van al het verdere gebeuren even groot hadden moeten blijven, als ons bij de inzet is getoond, vallen weg. De makers zijn onmachtig gebleken, de stijl vol te houden. Nu moge wel als verontschuldiging dienen, dat de binnenopnamen in Hol land zijn gemaakt, maar als men in staat blijkt deze beide elementen, land schap en interieur, vaak zeer geraffi neerd samen te voegen, dan mag de technische mogelijkheid worden aan genomen ook op deze wijze een groo tere stijl te handhaven. In totaal zijn 'trouwens de artistieke zelfstandig beeldende mogelijkheden van de montage niet steeds op het peil van de technische, waardoor de film ondanks alle goede kwaliteiten, eenheid van rhythme soms zelfs rhythme ber haupt"?mist. Het persoonlijke conflict is in deze film weinig gecompliceerd gesteld, al staat het in het middelpunt, en wij mogen aannemen dat dit gedeeltelijk is geschied met het oog op een beperkt aantal medewerkers. Het gaat met n enkele omweg naar het gewenste happy-end, dat door het optreden van een deus ex machina in de vorm van een amok makende inlander niet aan * waarschijnlijkheid wint. Overigens faalt ook op dit dramatische hoogte punt de montage. De debacle op de beurs, het feest op de club en de amok vormen een combinatie, welke ver plichtingen oplegt. Men dwingt hier de toeschouwer, eisen te stellen, welke niet worden vervuld. Nu is er misschien ook voor het gemis aan evenwicht in het geheel nog een verontschuldiging buiten de film als filrn om. Er is over Rubber" een en ander te doen geweest. Er is in de kranten geprotesteerd, dat Indi door mevrouw Székely?Lulofs niet voldoende van de goede kant werd ge toond, dat er dingen in het boek voor komen, die een ongunstige kijk op het leven en de mentaliteit van den Deliaan zouden geven, enz. Er is daarna verteld, dat dit alles overdreven was en dat naar aanleiding van deze protesten maar een zeer ondergeschikt onderdeeltje in de film is veranderd, dat men in den Haag toch heus niet boos was, en zo meer. Intussen komen al deze bijna ver geten berichtjes weer in onze gedach ten als wij de film zo kennelijk een draai zien nemen naar een dubbel happy-end; n voor man en vrouw n voor Indiëen de rubbercultuur. Is hier een aanvankelijke opzet werkelijk ge wijzigd en is daaraan voor een deel de teleurstellende wending in het beel dend vermogen van Rubber" te wij ten? Het zou een bewijs te meer zijn voor de artistieke onvrijheid van de filmproducenten, een waarschuwing te meer tegen een lichtvaardig gebruik van het begrip kunst" in dit verband. MET dat al is Rubber" niet ge worden wat de inzet beloofde en de Nederlandse film is hiermede niet gekomen boven het peil van een ge middelde buitenlandse. Dat dit peil reeds een flink eind gerezen is, mag worden herhaald. Het bewijst mogelijk heden en dan ten opzichte van onder werpen, welke voor ons inderdaad van meer belang zijn, dan vele, dat de buitenlandse productie brengt. Dat détails voor verbetering vatbaar zijn, spreekt van zelf, maar daar ligt niet het zwaai tepunt bij een jonge productie. Het spreken is hier en daar nog hinder lijk schools ? vooral de vrouwelijke hoofdrol is zwak bezet doch daar staat tegenover dat de zelfde film be wijst, dat dit kan worden over wonnen. Dat de bungalow op Brastagi in de mane schijn niet onder behoeft te doen voor Amerikaanse Kitsch is hopelijk ook niet de bedoeling van de makers ge weest. Dit alles is echter bijzaak en het zijn fouten, die kunnen worden verbeterd. Met Rubber" is bewezen dat de Neder landse filmproductie in staat is tot een product van gemiddelde buitenlandse kwaliteit Maar er is meer bewezen: dat een Nederlandse film zou kunnen ontstaan, welke boven die gemiddelde kwaliteit uitgaat ??als Rutten en de Meester in staat zouden blijken door te gaan op het begin van ,,Rubber". D. C. VAN DER POEL ?il 1.' PAG. 8 DE GROENE No. 3091 PAG. 9 DE GROENE No.3092