VI [Val en! hq da bc Toiili SENTIMENT en INTELLECT Gedachten over Devaluatie en Welvaart Hoogleerur aan de Technische Hoogsschool te Delft en de Handelshoogeichool te Rotterdam WANNEER eens de ge- pr0f. Df. If. J. schiedenis geschreven zal worden van dezen tragischen tijd, van zijn nobele aspiraties en zijn droevige mis* lukkingen, dan zal de historicus goed doen bijzondere aandacht te wijden aan de psychologische analyse van de persoonlijkheden, die in de democratische landen de dragers zijn geweest van de nationale en de internationale politiek. Wanneer hij deze dan con trasteert met de persoonlijkhe den der dictators, dan zal hij al spoedig de verklaring vinden van het succes der laatsten en de nederlagen der eersten. De dic tators, stellig niet minder dan de democratische leiders, zijn emotioneel in hun woorden, be rekend op het effect, dat zij behooren tejhebbeh opdegrtote massa. Maar, anders dan de democratische leiders, zijn de dictators tot de macht gekomen in een langdurigen en moeilijken strijd met alles wat zich tegen die macht verzette en zij vertoonen daardoor in hun daden een lenig opportunisme, dat in laatste instantie voortdurend bestuurd wordt door een scherp op de werkelijkheid ingesteld intellect. Hun berekeningen komen uit; zij doen op het goede moment de succesvolle daad en bekreunen zich niet om inconsequenties ten aanzien van vroeger onder andere omstandigheden uitge sproken meeningen of genomen maatregelen. De democratische leiders daarentegen voelen zich bij al hun handelingen gebonden, niet alleen ain de gevoelens, welke hen vereenigen met hun vol gelingen, maar ook aan bepaalde maatregelen van technisch-organisatorischen aard, die voor hen tot beginselen of tot dogma's zijn geworden en die zij ook dan trachten toe te passen wanneer het evident is, dat de werkelijkheid voor deze maatregelen geen redelijke kans van welslagen biedt. Zij staan met de werkelijke werkelijkheid, met de concrete mogelijkheden dus altijd op ietwat ge spannen voet en worden daardoor vaak tot de droe vige figuren, die steeds het goede willen, maar het slechte tot stand brengen. De catastrofale mislukking van den Volkenbond met zijn hersenschimmen over collectieve veiligheid en zijn volstrekte machteloosheid, is van deze dogmatische politiek een voorbeeld. De averechtsche maatregelen op het gebied van het geldwezen zijn een ander, in hun gevolgen misschien nog noodlottiger voorbeeld. WANNEER men in Nederland spreekt of schrijft over de internationale economische moeilijkheden, is het een geliefkoosd loopje er dan niet zonder zelfvoldoening op te wijzen, dat wij daaraan in Nederland geheel onschuldig zijn en dat wij deze moeilijkheden uitsluitend hebben te ondergian als gevolg van de fouten van anderen. Men ziet daarbij dan vlotweg over het hoofd, dat weliswaar de wijze waarop de economische moei lijkheden zich in de verschillende landen doen gelden Li elk land sterk afhankelijk is van de nationale en de internationale structuur van zijn bedrijfsleven, maar dat deze moeilijkheden toch in eerste instantie in alle landen van precies denzelfden aard zijn. Overal vecht men tegen het spook der werkloosheid, overal worstelt men met het ontzagwekkende probleem om een productievermogen, dat potentieel in staat is de bevolking een redelijke mate van wel vaart en bestaanszekerheid te verschaffen, ook metterdaad aan deze natuurlijke bestemming te doen beantwoorden. In een aantal landen is men reeds in de eerste jaren van de groote crisis, gedeeltelijk door het-toeval, gedeeltelijk door den invloed van een behoorlijk voorbereide publieke opinie, tot het resultaat ge komen, dat het loslaten van den gouden standaard een der middelen is om de crisiswerkloosheid, zij het ook slechts in zekere mate, te verzachten. Hand having van dezen standaard in tijd van crisis beteekent immers beperking en ondermijning van de credietverleeningi dus beperking van de actieve geldcirculatie, dus vergrooting van de werkloosheid QOUDRIAAN zaak nooit de betrouwbare en duurzame grondslag zijn van een internationaal geldstelsel. MEN heeft met het enkele feit van het loslaten van den gouden standaard volstrekt niet de oplossing van het geld vraagstuk gevonden, maar men heeft zich althans losgemaakt van een doode formule, van welke met zekerheid vaststaat, dat zij dwingt om de crisis [te verscherpen in plaats van deze te matigen. De landen, die tot het laatste toe getracht hebben het oude dogma van den gouden standaard te redden, hebben aan den lijve ondervonden hoe zij daardoor hun welvaart en daarmee tege lijkertijd hun geheele sociale en politieke structuur naar den ondergang voeren. Zij hebben daarmee noch zichzelven, noch de menschheid in haar geheel een dienst bewezen dan alleen deze, dat zij nog eens en vermoedelijk voor het laatst in de wereldgeschiedenis hebben gedemonstreerd tot welke absurde gevolgen de hand having van den gouden standaard in een crisisperiode moet leiden. Deze demonstratie ten aanschouwen van het wereldpubliek is thans sedert enkele weken geëindigd. En wanneer men nu de afscheidsredevoeringen naast elkaar legt, waarmede men in Frankrijk, Zwitser land en Nederland het verlaten van den gouden standaard heeft begeleid, dan treft een merkwaardig verschil. In de Fransche en Zwitsersche verklaringen is een ruime plaats gegeven aan de economische voor deden, die deze daad zal opleveren. In de radiorede van dr. Colijn daarentegen werd van deze econo mische motieven met geen woord gerept. Deze sterk in mineur gestelde verklaring beriep zich alleen op f inahcieel-technische motieven en vond haar hoogte punt in de pathetische verklaring, dat het de Nederlandsche Regeer ing onnoemelijk zwaar is gevallen van haar eerepositie afstand te moeten doen." De Nederlandsche Regeering aldus deze ver klaring heeft haar aan den gouden standaard gevonden muntpoliti«k (bedoeld is: geldpolitiek) niet alleen beoordeeld van economisch standpunt, maar haar steeds ook gezien als een zaak van financieele waardigheid, die nimmer vrijwillig mocht worden prijsgegeven." En men meent te mogen aannemen, dat de overgroote meerderheid van het Nederlandsche volk gehoopt heeft, dat wij in staat zouden zijn geweest onze beproefde rustige monetaire politiek te blijven voortzetten." Met deze sterk emotioneel gekleurde woorden keus en zinswending heeft Nederland als laatste der Mohikanen den gouden standaard vaarwel gezegd. Alle andere emotioneele motieven, die in het geding van den gouden standaard aan het woord hadden kunnen komen, zooals bijv. het onnoemelijk zware leed, dat drie jaar aanpassingspolitiek over de Nederlandsche bevolking heeft gebracht, kwamen niet aan het woord. Het zuiver verstandelijk afwegen van de voor- en nadeden van devaluatie versus aanpassingspolitiek nog minder. De ne sterke emotie van het koppig volharden tot het bittere einde zonder om te zien naar de gevolgen had al het andere geabsorbeerd. HET loslaten van den gouden 'standaard door de Nederlandsche Regeering is dus niet de over winning van een beter economisch inzicht. Het is alleen maar de met spijtigheid erkende nederlaag van een bepaalde f inancieele techniek, die zichzelf ad absurdum had gevoerd. Onder deze omstandigheden rijst de vraag of de nieuwe periode, die thans voor Nederland is aan gebroken, inderdaad dévoordeden zal opleveren, die de voorstanders van devaluatie van dezen maatregd op grond van theoretisch inzicht en practische er varing steeds hebben verwacht. Er is echter in deze naar mijn meening alle reden voor optimisme. En wel om twee redenen. In de eerste plaats zegt de Nederlandsche ver* -. « gciucirvutauc, uua vcigiuv/vuig »«*** u« TT^IIUW^»...»*. , ... -_-_ f -oEen gddsteisel, dat het nationale economische leven klaring, sprekende over de pogingen, die ondernomen in zoo sterke mate benadedt, kan uit den aard der zullen worden tot opheffing van de handelsbdemmeringen en tot stabilisatie van het internationale gddverkeer, dat de Regeering zich daarbij niet overgesft aan al te rooskleurige verwachtingen". In plaats van de vroeger van regeeringszijde uitgespro ken illusie dat de redding misschien meer nabij zou zijn dan menigeen verwacht" en dat dan de deva luatie als sluitstuk" op haar plaats zou zijn, is dus thans een ved realistischer inzicht in de werkelijke verhoudingen getreden. Het inzicht, dat internationale stabilisatie op goudbasis nog onafzienbaren tijd op zich kan laten wachten, vindt trouwens en dit in de tweede plaats een sterken steun in de Engdsche verklaring van Zaterdag 26 September j.l., waarin nadrukkelijk het volgende is gezegd: Geen enkde wijziging van de monetaire poli tiek van Engeland kan het gevolg zijn. Het pond sterling zal een vrij devies blijven, niet vastge koppeld aan het goud of aan eenig ander devies. Onze politiek ( d.w.z. de Engelsche) zal ook voortaan geheel rekening houden met de behoef ten, die de binnenlandsche welvaart van de landen . van het Britsche gemeenebest met zich mede brengt. Het egalisatiefonds zal gebruikt worden voor het binnen de perken houden van de koersschommdingen op de wisselmarkt en aldus den internationalen handel vergemakkelijken. Wij wenschen duidelijk te doen uitkomen, dat de Engdsche regeering niet met opzet het pond sterling zal deprecieeren als represaillemaatregel tegenover de door Frankrijk voorgestelde mone taire maatregelen." Deze Britsche verklaring bevat niets anders dan hetgeen voor goede kenners van de Engelsche pu blieke opinie op dit punt reeds lang vaststond. Zij bevat ook het eenige dat onder de tegenwoordige omstandigheden practisch bereikbaar en op den duur houdbaar is. Men zal zich dus moeten wennen aan de gedachte, dat wij een onafzienbaar tijdvak van zwevende valutaverhoudingen zijn ingetreden. Want zonder medewerking van Engeland is internationale sta bilisatie niet denkbaar en de ervaringen van Enge land met den gouden standaard zijn te slecht en die met het vrije sterling te goed om te verwachten, dat dit land op zijn duiddijk uitgesproken meening zal terugkomen. Er is nog altijd een spreekwoord, dat verband legt tusschen zeker koppig lastdier en het zich niet tweemaal stooten aan denzelfden steen. Ook voor Nederland kan dit spreekwoord toepas sing vinden. Het is trouwens meer dan waarschijnlijk, dat Nederland, dat evenals Engeland een zeer belang rijke import heeft aan grondstoffen, door middel van zijn valuta een sterk stabiliseerenden invloed kan uitoefenen op het binnenlandsch prijsniveau met alle wddaden daaraan verbonden. En zoo is het aannemelijk, dat deze Regeering. die drie jaar lang het vastloopen en tenslotte d< volledige verbrijzding Van de door haar voorge stane politiek heeft moeten waarnemen, in haa laatste jaar de taak krijgt om de goede resultaten van de door haar steeds bestreden politiek tot star.'! te brengen. Kan de waarheid zich op nobeler wijze wreke i aan hen, die haar, ondanks zichzelf, al te lan.; hebben miskend? DE strijd vóór en tegen devaluatie is in Nederlan.l met ongekende heftigheid gevoerd. Niet daa-, waar hij in de eerste plaats gevoerd had behooren worden, namelijk in het Parlement en in de groo;? pers. Maar wel in vergaderingen en in tijdschrif artikelen. Want dit is het onvergankelijk goede van c e democratie, dat zij zichzelf corrigeert. Wanneer ecu bepaald orgaan zijn natuurlijke functie niet verrichr, bestaat er volle vrijheid om andere organen 'e scheppen, die deze functie overnemen. En hoe nuttig, ja onmisbaar, deze voorbereid!; g van de publieke opinie is geweest, hebben de laatste dagen overduidelijk aangetoond. De devaluatie :s door het Nederlandsche volk in zijn overgrote meerderheid niet ontvangen als een ramp, maar n et een zucht van verliqhting; nergens vindt men mr ?r de vrees devaluatie beteekent inflatie". De Eegeering profiteert thans ten volle van het werk, <:.it haar bestrijders voor haar hebben verricht. De fdheid van den strijd vond, zooals elke felle gedachtenwissding, haar oplossing in een misv rstand. Men redeneerde volkomen langs elkaar het n. Voor de voorstanders van den gouden standaard was het een eere- en een gewetenszaak, waarin, de verstandelijke argumentatie slechts op het tweede of op het allerlaatste plan kwam. Voor de voor standers van devaluatie ging het om de opportuni teit van een technischen maatregd, welks voor- en nadeelen quantitatief ontleed en gewikt en ge wogen konden worden. Het gezonde verstand (Slot op pag. 14) De reportage van de week DE HEKS VAN WALLSTREET Een bedelares met 150 millioen dollar Haar schim dwaalt weer door New York City T"}ROCESSEN over een vermogen van tachtig f^ millioen dollar of ten naastenbij tachtig millioen, op n of meer komt het niet aan zijn zelfs voor Amerika geen dagdijksch werk. En als er dan nog bijkomt, dat achter de sluwe plei dooien en de met alsem geschreven processtukken de schim dwaalt van een nog niet vergeten vrouwdijke Harpagon, die Wallstreet herhaaldelijk in opwinding bracht door haar processen, dan is de bdangstdling van Amerika's lezend publiek dubbel begrijpelijk. Het proces, dat nu aan den gang is, wordt ge voerd tusschen mevrouw Matthew Astor Wilks en mevrouw Mabel Harlow Green, en het gaat daarbij om de millioenen van wijlen den heer Green, die de echtgenoot was van mevrouw Mabel en de broer van mevrouw Wilks. Deze heer Green overleed in Juni van dit jaar en liet bij testament niets na aan zijn vrouw en alles aan zijn zuster. Nu was het testa ment reeds dertig jaar vóór zijn dood opgemaakt, toen hij nog niet getrouwd was en toen zijn moeder, de vermaard? mevrouw Green, nog leefde. En hoe! Menig Ne;v Yorlrer knijpt thans zijn oogjes tot een ironische, glimlachende spleet en zegt: Doodjammer, dat de Heks zelf dit proces niet meer be-. leeft." inderdaad, want zij voelde zich in processen thuis als een aal in de modder. En dan: zij zelve is de oorzaak van het onontwarbare geval. Van haar stamt namelijk de testamentaire bepaling, dat t aar beide kinderen haar vermogen zouden erven onder het beding, dat zij het na hun dood aan niemand anders konden vermaken dan aan den langstlevende. En er stond nog een aparte clausule bij, om met zoo veel woorden een directe of indirecte begunstiging van echtgenoot of echtgenoote te verhinderen. Wat dreef mama tot zulk e:n testament? Heerschzucht, anders niet. Zij wou haar geld beheeren tot over haar graf heen. Ja tot over de graven van haar kinderen heen. Zoo was Hetty Green, die ongeveer honderd jaar geleden werd geboren en ongeveer twintig jaar geleden stierf. Stierf na een leven, dat het meest leek op een bedelaarsleven, hoewel zij zoolang zij leefde op 100.000.000 dollar werd ge schat en bij haar dood 150.000.000 naliet. Berucht speculante, die berucht gierig was. Die in haar jeugd De Koningin van Wallstreet" genoemd werd en later in de heele financieele wereld, die ten opzichte van haar slingerde tusschen respect en afschuw, de Heks van Wallstreet" heette. T N 1908 bevindt zij zich toevallig in Philadelphia» A als zij een tip krijgt, die haar waarschijnlijk een paar honderdduizend kan opbrengen, wanneer ze maar vóór sluiting van de New Yorksche Beurs ter plaatse is. Maar er gaat geen trein meer De vrouw, in haar versleten mantel en met haar ouden hoed op, snelt naar het station en bestelt een extra trein. Maar als ze hoort wat die kost, krijgt ze het op haar zenuwen, dat ze bijna flauw valt. Ze tracht af te dingen. Maar dat gaat niet. Eindelijk vraagt ze hoeveel ze kan uitsparen door van den wagon af te zien en op de locomotief te gaan staan. Vijf dollar zegt men haar. Goed. En aan wind en weer blootgesteld, voortdurend den machinist tot groo tere snelheid aanzetttende, volbrengt zij de reis: de magere zeventigjarige Heks, met haar hard en kwaadaardige gezicht, haar lange knokige handen, en haar fladderend grijs haar. Is dat een vrouw op rüe locomotief? Het is een wezen, dat spreekt en handelt als een man voor wien Wallstreet beeft. Ze komt vóór sluiting van de Beurs te New Work aan, n zij verdient driehonderdduizend dollar. Van nu af leidt zij een geldleven, geen persoonlijk leven. Wd trouwt zij een heel rijken koopman, Edward H. Green, en krijgt twee kinderen, maar als haar man door gewaagde speculaties zijn vermogen heeft verloren, verlaat zij hem. Niet omdat zij niet van hem houdt, maar omdat hij blijkt, geen gdd te kunnen verdienen. Dat wekt haar diepste verachting. Liever dan met hem verder te teven, keert zij hem een vaste kleine toelage uit. Zijzelf woont op derderangs gemeubileerde kamers in Brooklyn of Hoboken. Meestentijds onder den naam Dewey", dat is de naam van haer hond. Als zij hondenbdasting moet betalen, verandert zij van naam. Kamerverhuurders moeten niet weten, hoe ging van een schuld een tweedehands equipage overnam, wou ze die oo'c al bij de bank onderbrengen, maar ontmoette toen einddijk een voorzichtig geuit protest. Verder durfde de directeur niet gaan, want mevrouw Hetty was zijn grootste klant. Dat hij haar gratis een kamer moest afstaan, met een tafel en bureaubehoeften en een telefoon, en dit alles na tuurlijk gratis, dat sprak voor den directeur vanzdf. Hetty Green, c/e heks van Wallstreet pEN klein roze wichtje, precies als andere kleine roze wichtjes, ligt zij in haar wieg in den staat Massachusetts in 1834. Maar nauwelijks is zij een mooi slank meisje, of de menschen in New England nierken op, dat sparen en geldverdiènen haar in het !4oed zit. Als bij de schatrijke tante, bij wie zij wordt opgevoed, de gasten na tafel hun verkreukelde servet opzij leggen, vouwt zij ze netjes op, om ze nog eens t* laten gebruiken. Bij den dood van die tante erft zij anderhalf millioen dollar, en op die anderhalf niillioen beginnen dan haar talenten te woekeren. 2 ij kreeg slechts de helft van tante's vermogen, en het eerste wat zij doet is, om de andere helft te gaan procedeeren, en wel op grond van een testament, dat alle instanties voor valsch houden. Niets schrikt haar af .-Zij is nog nauwelijks bezig met dit proces, of van haar vader erft zij zes millioen, maar ook die andere anderhalf millioen moet zij hebben. PAG. 4 M/SROENE No«IPI7 rij k zij is. Dieeischen dan ook, met het oog op haar eenig schamele koffertje met waardeloozen inhoud, altijd betaling vooruit. En met die verhuurders heeft ze altijd ruzie, om een verloren flesch, die zij in de gang had gezet, en dergelijke. Met de waschvrouw, die haar natuurlijk te duur" was, kwam ze overeen, dat voortaan alleen de onderkant van haar onderrokken behoefde te worden gewasschen. Liet ze alleen den buitenkant van haar onderkleeren reinigen, zij woonde ook aan den buiten kant van New York, juister gezegd: in Hoboken, waar men reeds in den staat New Jersey is. Zij ver diende haar gdd in New York, en wist op die manier tientallen jaren lang aan allerlei belastingdruk te ontkomen. Telkens werd zij op een of ander aan geslagen, en voerde dan processen. Toch had zij natuurlijk in New York wel eens het een en ander noodig, maar nergens konden de belastingambte naren aantoonen, waar haar eigendommen zich daar bevonden. Later bleek, dat zij behalve haar effecten en diamanten ook koffers met nachtgoed, bovenkleeren en zdfs etenswaren aan een bank in New York in bewaring gaf. Toen ze eens voor ddPAG. 5 DE GROENENo. 3097 altijd en alleen aan geld te denken werd zij rijk, en had juist daardoor nooit iets aan haar gdd. Als een harpij, gereed voor den aanval, loerde zij voortdurend op de Beurs. Haar handels principe was daarbij hed eenvoudig: Koop nooit iets, omdat het goedkoop is, wacht nog, want het zal goedkooper op aarde worden. Als het op zijn allergoedkoopst is, koop dan." Dat was hed haar weten en al haar kennis. Toch had ze een vagen angst voor hetgeen achter dit leven op aarde ver borgen kan zijn. Zoo gierig als ze was aanphilantropie doen was haar bijvoorbedd volstrekt cnmogdijk trachtte ze haar hiernamaals een beetje te beveiligen met behulp van de Kerk. Dat deed ze door aan kerken te leenen, nooit te geven. 2» o leende zij eens aan een kerk een bepaalde som teg n twee procent rente. Die twee procent werd in het algemeen op tijd betaald, maar in n geval was de dominee op den vervaldag zelfs niet in staat tot afbetaling van die kleine rente. Met een verbeten gezicht ging zij toen naar den man, in wisn zij toch een soort portier van het Hemelrijk zag, en maande hem op zulk een ijskouden toon, dat hij ontzet een paar stappen terugdeed. Mevrouw," zei hij, uw hardheid zal u in den hemd worden aangerekend l" Zij antwoordde prompt: Dan zou ik maar meteen voor mijn arme zid gaan bidden, dominee l Want ik ga uw gijzding aanvragen." En zij deed het. 1LJET spreekt van zelf, dat over een vrouw als 1 A Hetty Green nog altijd allerlei anecdoten in omloop zijn. Op haar naam staan staaltjes van gierigheid, zooals men er in Europa op den rug schuift van de Schotten. Zoo vertelt men, dat zij als bijna tachtigjarige vrouw, toen ze in Bellow Falls in het Noorden woonde in Bellow Falls, omdat de belasting daar na ved loven en bieden had goed gevonden, haar vermogen op honderdduizend dollar te taxeeren l des nachts haar paard had laten inspannen om op straat te kunnen zoeken naar een door haar verloren postzegel. Ook den volgenden ochtend liet zij zich weer naar de zelfde plaats toerijden, maar vond daar den postzegel ergens diep in een van haar zak ken. Haar financieel wantrouwen was on begrensd. Zij gaf haar zoon eens een pakket mee met 15.000 dollar aan effecten. Toen de reeds veertigjarige man het pakket afleverde, bleek dat er slechts krantenpapier in zat. Zij had haar zoon voor de zoovedste maal op de proef willen stdlen. LJETTY GREEN stierf als de rijkste vrouw 1 van Amerika. Men kan niet zeggen, dat haar geld haar zegen heeft gebracht. Haar dochter trouwde, om in Godsnaam van haar weg te komen, een ved en ved ouderen man, en haar zoon is zijn hede leven kreupel gebleven door haar schuld. Hij had als veertienjarige jongen bij een sledetocht zijn knie gekwetst. Het was zoo ernstig dat een moeder wel den dokter moest laten komen. Maar He', ty wou geen dokters in huis hebben, want die kostten gdd. Zij verkleedde zich als bedelares en bracht haar zoon naar een kliniek voor minvermogenden in de buur t van New York. Daar herkende men haar echter en eischte betaling. Zonder te antwoorden nam ze haar jongen weer mee en begon op eigen houtje te dokteren. In 1916 stierf zij als de rijkste vrouw van Amerika. Haar zoon en dochter, die beiden naar de vijftig liepen, begonnen aanstonds niet het geld te smijten. Zij kochten landgoederen, pleiziervaartuigen enzoovoort. Toch ging hun gdd niet heelemaal op. En nu zijn er dan twee aan het procedeeren. Als de vrouw, die eenmaal De Koningin van Wallstreet" was, het wist, draaide zij zich in haar- graf om. De oude financiers in New York City, die haar wd niet meer als De Koningin" doch wd als De Heks van Wallstreet" hebben gekend, lachen met een zeker leedvermaak als zij hooren van de enorme sommen, die het proces door advocaten enzoovoort verslindt. . .. Sommen gouds, die De Heks" eens in haar grijpvingers heeft vastgehad. New-York, September '36. R. S. AAN INZENDERS VAN MANUSCRIPTEN wordt verzocht bl| hun bljdrtfen Mn gefrankeerd brlifomilai met adres vin den afzender In te sluiten. Op het adres ven stukken, voor de redactie be stemd, vermelde men geen namen van perionen. f i '\'£