Schilderkunst HET IJDELE PORTRET Jan Engelman HET is een opmerkelijk ver schijnsel dat het publiek, on danks de bedrijvigheid van *ele photografen die de allure van den kunstenaar aannemen, vragen blijft naar het geschilderde portret. Wandelt men bijvoorbeeld door de zalen van het Stedelijk Museum te Amsterdam, waar de najaarsoogst der leden van Sint Lucas" aan de muren hangt, dan wordt men getroffen door het aantal conterfeitsels waarvoor een opdracht moet zijn gegeven. Het geschilderde portret schijnt voor tal van burgers nog een der stilstaande momenten" van hun leven te zijn, en dat is goed zoo, men is geneigd er een teeken van nog niet ontvluchte cultuur in te zien. Voor den kieskeurigen beschouwer van beeldende kunst is deze bereidwilligheid, om zich te laten schilderen, echter geenszins genoeg. Hij vraagt het goede portret, datgene wat er niet komt yoor de ijdelheid van den afgebeelde, en ook niet door de ijdelheid van den schilder1), maar een portret waarin de uitgebeelde lichamelijkheden karakter en ziel van het sujet aan den dag brengen. Er zijn er niet zooveel, onder de hedendaagsche Nederlandsche schilders, die dat maken kunnen. Breitner, Toorop, Veth, Haverman, v. d. Maarel en Isafic Israëls zijn dood, en we weten wat dat beteekent, in het verband. Er zijn Roland Holst en Van Konijnenburg voor het vergeestelijkte, Van Dongen en Sluyters voor het hartstochtelijke portret. Er is het portret van Charley Toorop, en dat* van de nieuwe, gladschilderende Rea listen. Het portret van den schilderenden hoogleeraar Huib Luns reken ik niet tot de portretkunst die behaagt of door echtheid opvalt. Hij heeft zich ditmaal gewaagd aan een statiebeelte nis van Mgr. Dr. G. van Nooit, den katholieken deken van Amsterdam, en al zal het niet afsteken bij vele heden daagsche werken die men in pastorieën pleegt aan te treffen, naast priesterportretten uit vervlogene tijden zal het zich niet met waardigheid handhaven. De statiebeeltenis is voor den portrettist de moeilijkste opgave. Nergens immers is, als hier, het gevaar zoo groot om de accessoire (statiemantels, steken, degens, soutanes, colliers, waaiers, ridderorden, zuilen en meubi lair) belangrijker te maken dan den mensch. Een prachtig voorbeeld van een hedendaagsch statieportret acht ik de beeltenis van de Comtesse de Noailles, door Van Dongen met een onvergelijkelijk raffinement tot een geheel van wezenstrekken en kleur saamgebracht. Dat dit den heer Luns onbillijk verplettert weet ik, maar ik kan toch niet nalaten dat vurige visioen even in de herinnering te roepen. Ik doe het, om door vergelijking duidelijk te maken, dat Huib Luns een ij del portret schildert, dat hij een te groot gebaar maakt om te veel leegte heen en haastig verzot s op de moei lijkste problemen der beeldende kunst (die hij niet aan .kan), terwijl Van Dongen, waarlijk .' door" de~ jnuze" gekust, spelenderwijze het gefund e e r d-k a k i n e u z e aanbrengt, waarom het in een statieportret gaat. Luns is zijn onderwerp, onder nemend genoeg, genaderd als .een , regisseur. Maar hij is ook in de regie blijven steken. Daar is de schrijftafel, de boekenkast, de schoorsteenmantel, de eindelooze serie paarse knoopjes, de kop (uiterlijk redelijk gelijkend), de handen: het tweede gezicht (vorm loos en slecht), en toen alles klaar was heeft hij nog het harige hoedje met het paarse koordje, als een pannekoek, neergelegd aan de voeten van den Amsterdamschen deken. Maar dit alles is niet tot een eenheid gebracht, niet uit een eenheid, uit een stroom geschil derd. En waar is de psychische beelte nis, waar de naïeve en intellectueele geest van dezen priester? Ook is er geen sprake van colorJstische harmonie, en dat is heel voornaam, omdat we nog altijd voor Cézanne's natuurgerechtigde overdrijving voelen, dat een schilder is un homme, qui s'exprime au moyen des couleurs et rien de plus". Huib Luns heeft de attributen van een geleerd priester geschilderd, en niet den priester, niet den mensch in den priester. EEN ander ijdel portret: dat van het Meisje aan het roer", door Ed. Gerdes. Een struische arische meid, die haar boot met kennis van zaken bestuurt, en het been met de zeilschoen flink gestrekt houdt, uitgevoerd met 'n eenigszins arrogant accent van nadrukkelijkheid (het tegendeel van het . instrumenteele), waarom men geneigd zou zijn dit blubo kunst te noemen. Maar aangezien zulks niet gaat, met het oog op het element dat 4éstruische meid .beheerscht, zullen we het bluwa-kunst noemen. In trou we: het is een Gartenlaube-prentje, quasi-knap geschilderd, met n kleur die decoratie* en geen kleur is. De kunst wortelt meer in een geheim dan in deze naakte fraaiheid. Maar het is altijd nog habieler gedaan dan het portret Mijn dochter" van Jac. J. Koeman, dat tot het concreetste mooier-dan-mooi hoort en een Duitsch coloriet voert, waarvan men de moge lijkheid in het land van Rembrandt niet meer aanwezig dacht. Bart Peizel's opvatting stoort minder, hoewel altijd nog genoeg, in zijn behaagzieke portret van een Dame in blauw en met hals snoer. Vlot, opgewekt is het, maar geestelijk klatergoud. Hoewel de superieure klasse van het portret bij Sint Lucas" niet ver tegenwoordigd is, heeft men te er kennen dat er betere zijn, meer be schaafde. Die van Lizzy Ansingh, van F. Bobeldijk, Gerard van Hove, Wout Schram, mej. Jacoba Surie, Georg Rueter. T i) Wie zal het portret van Prinses Juliana en haar bruidegom schilderen ? Zat men daar een gelikt heer voor nemen of een goed kunstenaar ? Zal men den vrij laten? man ZELDEN is Nederland zo trokken geweest bij dt i productie" op filmgebit d geval met de Rembrandt-film. J Meester is als adviseur en expert treden voor alles wat het h< karakter en de hollandse sfeer en dat is bij een film over uit de aard der zaak heel veel, alles. Er is een stevige perti gevoerd en wij hebben de eer g< een gala-wereldpremière. Het resultaat is, dat wij de heid hebben gehad ons zowel treft dat adviseurschap als lij de] première te blameren. En voor rige is het resultaat weinig gend. Geblameerd hebben wij ons persoon van Johan de Mees er, het resultaat, dat ondanks < ez« landse expert zo on-hollands bijna elke gemiddelde film Vf.n de productie internationaal of *-i is. En dit in de slechte zin van hetl loze internationale hotel-menu clusief nationale" schoteis Palace's, Majestic's, Metroj ole'j Geblameerd hebben wij ons persoon van de autoriteiten, die hollandse product bij de ga'a-j als hollands hebben ontvangen) de laatsten kan nog de veronl ging gelden, dat zij niet vooraf wat zij gingen toejuichen. J< Meester echter kan zich met verantwoordelijkheid onttrt is mogelijk dat men in Lont advies in de wind sloeg, maar nadat de film gereed was het r< dat hij in elk geval in hoofdz vkenj kennen, ten volle met zijn nram De perscampagne die hiei g< heeft het voordeel, dat wij m op de hoogte waren met < e van de makers en dat WE > nigheid. Na het verwijt betreffc vele historische onjuistheden en j kingen wat betreft de sfeer, dat dellijk na de Londense pers-] werd geuit, vond Zuckma er genheid om nog voor de c:fici! mière te verklaren, dat ru t hi ging om een biografie of k ai maar om de essentie van den penden kunstenaar" en ,, vat essentie van Rembrandt's and gevoeld." 'RADIO-STETHOSCO01 AL schoof zich het Wereldten toonstellingsnummer in de fre quentie, waarmede op deze plaats de radio-omroep in zijn organen wordt gepeild, de aldus vergroote afstand tusschen de uitvoering van eenige Nederlandsche premières en haar bespreking mag geen beletsel zijn, alsnog onzen stethoscoop er op te richten. Want haar verbreiding door de Nederlandsche radiozenders droeg de verdiensten van deze pioniersdaden wijd buiten de grenzen der plaats van uitvoering uit en demonstreerde de ware bestemming, die de radio-omroep zich in eersten aanleg ziet opgelegd. Intusschen is zich bij deze premières Zondag il. nog eene komen voegen en dit verschaft de gelegenheid, drie van onze vier groote omroepvereenigingen ii den daarvoor verschuldigden lof t: betrekken. De belangrijkste was. de eerste volledige auditie in concertvorm van Diepenbrock's instrumentale en vocale muziek bij Aristophanes' blijspel De Vogels" en de wereldpremiètj twee Nederlandsche declanato welke dat van Henk Eadin pendant van Hendrik Ar.drie representatie der Nederlarc kunst van onze dagen in bdafl overtrof. Deze primeur v/erdi V.A.R.A. uitgezonden in de| matig door haar gebroaJc matinee's van het Rottere a harmonisch Orkest onder let Eduard Flipse. De mins' noviteit was de uitvoering van] ner's Requiem in d, welk j« van den Oostenrijkschen me R.K. Gemengd Koor met noemd orkest onder leiding Verhoeff te Rotterdam tc-n en de K.R.O. in den aethcr In belangrijkheid plaatst lic deze beide uitvoeringen die Celloconcert, hetwelk Willen»! aan Marix Loevensohn deze scheidende jubilaris leiding van het Concertg^ onder leiding van Willem M» Portret van Mgr. van Noort door Huib Luns mogen wij ons dus bij de beg aan houden. -essentie van Rembrandt's land" 'banden van de beide Korda's 'jïseur en studio-architect en de Meester geworden tot een ?|]de filmatelier-sfeer en dan in nog overgoten met een fel [jicht, dat het tegendeel is van 'pndt's Holland. Dat het ook i kan is elders voldoende bewe.0 de Kermesse Heroïque" was [picturale sfeer meestal aanmerbeter. bij grenst vooral de buitenjtw-r aan de ergste film-kitsch, sis lan het oud-hollands marktvan onze plaatselijke feesten. lo<ale kleur" voor de wereldHet toppunt is wel bereikt in n, waarvoor men zelfs Remvsder nog wat langer heeft .en dan in werkelijkheid, zoals ndrickje ten behoeve van meer ich effect, eveneens in strijd > werkelijkheid, poserend heeft rven. id, men mag ter wille van de jje" Jwijken van de historische 'i dergelijke afwijkingen onalleen maar onmacht. i ais geheel blijft zwak en ook toont onmacht als wij enige n phats van film slechte literazien krijgen, terwijl de groepen ook wat betreft het gemomassa" soms hinderlijk aan ratie doen denken. iteurs doen hun best maar ii :s geen ideale Rembrandt |m>;w geen ideale Hendrickje Lhm;nk anno 1935 wekt bij de t< renover een costuum uit l eeu v wel eens twijfel. jet leven van Rembrandt brengt (ons evenmin nader als tot de l van den scheppenden kunstebaarvoor hadden wij trouwens Iran Juckmayer, de beide KorJohan de Meester niet nodig. "aarvaor liet Rembrandt ons , dat op dit punt geen aanvuloeft, pictmale film-kitsch heeft hij "tlfs 'net zijn roem niet vern h t dramatisch effect, dat hts r'in werk, maar ook zijn 'Jide!: object met grote getallen den, is niet van Zuckmayer. Indi op de film Paren", Ken rlj»tlled van Java (Odeon, Dea HM*) TWEE dingen domineren bij de indruk, welke men van deze film overhoudt; de grote, eer biedige, liefde voor de schoonheid van land en volk van Mannus Franken en zijn onmacht ten opzichte van het film-verhaal. Dit laatste is allerminst bedoeld als verwijt. De film moge dan een middel zijn tot story telling", er zijn ook andere mogelijkheden van hogere orde. En tot deze mogelijkheden behoort o.a. het bemiddelen van de schoonheid van een land en van een volk op een wijze als Franken dit met deze film doet. Hij geeft daarbij meer dan documentair materiaal. Hij reproduceert het be staande, maar hij reproduceert het met de gevoeligheid van de kunstenaar. Wij mogen dan ook waarderen dat hem de mogelijkheid geboden werd met deze prachtige stof te werken. Dat men hem daarbij tevens een ver haaltje opdrong behoort tot de scha duwzijden van het vak en de verwer kelijking van dit deel van de opdracht is het zwakke punt in deze film. Hierbij moet in het oog worden ge houden, dat deze film in hoofdzaak werd gemaakt voor een inlands pu bliek dat de taal verstaat n de legende welke aan het verhaaltje ten grondslag ligt. Wij, die ons met de titels moeten behelpen en daarbij gewend zijn aan de vlotte story telling van de Amerikaansche film, waarbij elk toegepast middel tot in het kleinste onderdeel bewust ondergeschikt en dienstbaar wordt gemaakt aan het verhaal, blijven hier een gemis voelen. Maar daar tegenover staat een winst, waarvoor wij gaarne alle vlotte treinlectuur-ophet-witte-doek in ruil geven: beelden van land en mensen, welke niet slechts dienen om ons naar een happy end te voeren, maar die opgenomen zijn om hun eigen schoonheid. Franken heeft ons destijds met Ivens de regen leren zien op een wijze, die ons nog steeds in het geheugen is gebleven en hij heeft een klein filmgedicht ge maakt van de,, Jardin du Luxembourg''. Wat hij nu van Indiëtoont doet de wens opkomen, dat men hem daar nog eens de vrije hand zal laten. En daar Mannus Franken juist een maand geleden weer naar Indiëver trokken is, mogen onze verwachtingen gespannen zijn. V. D. P. , De uitzending van deze prerd verzorgd door de A.V.R.O.. :rokk:n werken zoowel als «rin- moeten hier natuurlijk hxder' beschouwing blijven. pj hft volle licht gericht op itief, Jat deze inauguraties in ?ienlij'c wijderen kring uit;die> van hen, die haar ter Ijwoonden. Hier hebben onze jste o. iroepvereenigingen zich l haai cultureele taak bewust n di' dient als bemoedigend i in < eze rubriek te worden afd. or minister De Wilde aanvoornemen om de aan Radio-Ómroepvereer nde 'oorloopige machtiging [tin te trekken is begrijpelij"''et onopgemerkt gepasseerd. «is hier ongetwijfeld belanghet fait zelf, want practisch \v*~J??? > - weinig te beteezij moeilijk als een rden aangemerkt. Dezen den maatregel op te 'tot een poging, welke het " uit den aether moet weren, is een demagogische overdrij ving, die elk zakelijk nut ontbeert. Naar wat men ook in onzen omroep het ideaal moet achten: n organisatie, bevrijd van alle politieke en religieuze tendenzen, doch dan ook het vrije woord, slechts beperkt door de grenzen der staatswetten, eerbiedigend, is deze onbeduidende vereenvoudiging in ons hopeloos versnipperd omtoepwezen nog slechts een schuchtere schrede, die alleen fanatici door hun misleidend vergrootglas als een winst of verlies 4 van beteekenis kunnen zien. Onze omroep bracht ons dezer dagen de primeur van een opname der immer ijveriger en serieuzer werkende Deccafabriek: Bach's Concert voor 2 violen en Strijkorkest, gespeeld door Louis Zimmermann en Ferdinand Keilman met begeleiding van het Concert gebouw-Orkest onder Willem Mengelberg. Opvallende kenmerken van deze interpretatie zijn de frissche tempi van het eerste en derde deel, het weglaten der cadenzen en het gebruik van een piano inplaats van een cembalo. De opname dient te worden geprezen als een voortreffelijke aanwinst van het repertoire. G. K. KROP Geen inktvlekken meer! Ja welken «tand U den Verstclbarcn Evcnturp Vacuüm Vulpcahotuler ook draagt hij lom niet lekken! De ..automatische inktafsluitcr" itait den inkttoevocr volkomen af. soodra de dop wordt vastgeschroefd. Geien inkt meer in dra dop of onderaan den houder geen vlekken op Uw vingers of kleeding ! Dw Vertelbaren Evcrsharp Vacuüm Vulpcohoudcr kunt U sèlf precies naar Uw handschrift stellen; hij kan met n beweging worden gevuld en heeft een buitengewoon groote inktcapadteit. De doorzichtige houder toont U waaneer hij moet worden gevuld. Prijzen: f21.?, f24.?en f 27.50 met levenslang* garantie tegen elk gebrek. lutttn IvmtMr* <v!»«*ftw*n«i ff.?. f»Jft ffJi. m ?? feMfw EvtnlMr» »«l»««l«>«»«i IIXNL lt.1t. f J-W, 14.15 tmlttftt OVKAL VEtKtUGBAAt l Zie ginds komt de D (die van Droste) weer aan! Een Sinterklaas zonder Droste-tetters js geen Sinterklaas. In den winkel zijn die letters het eerst uitverkocht; wacht daarom met Uw inkoop niet tot het allerlaatst. Let ook eens op die mooie doozen Droste Bonbons l De prijzen zijn dit jaar: c*. 250 gram ca. 150 gram ca. 75 gram 70 cent 42 cent 22 cent V ' '' ? il!, f?' 'i ALTUD WELKOMI Spaart plaatjes voor orate albums. \ i , I