hoort eeji flacon heerlijk*, geurige Eau de (fologne Boldoot.f fioldoot il een Kers t verrassing, die altijd welkom is. La|t U de Boldoot-clllectie even verleggen. Imperiale 25 cent en%ooger. Veritablf 20 cent en höoger. Uw Geschenk EaudcCoIoqnc ?^ <sa? *S K: r l Beitel tijdig Uw tafel voor de Kerstdagen ?? . ' . ' en Oudejaarsavond RestRoyal - Den Haag Lange Voorhout 44 - Telefoon 115583 De ontwikkeling der na tuurwetenschappen gedu rende de laatste zestig j aren VAN de ontwikkeling der natuur» wetenschappen hebben in de afgeloopen 60 jaren Nederlan ders in zo hoge mate bijgedragen, dat de geschiedenis van hun werk die hunner wetenschap in hoofdtrekken weergeeft. De namen van hen, die in de aanvang van dit tijdperk werkzaam waren brengen ons de juistheid dier uitspraak direct voor ogen: in de natuurkunde van der Waals Sr., Lorentz en Kamerlingh Onnes, in de scheikunde van 't Hoff, Franchimont en van Bemmelen, in de biologie Donders en Hugo de Vries. In de tach tiger jaren werken als jongeren in hun laboratoria Zeeman, van Romburgh, Bakhuis Roozeboom en Schreinemakers, Einthoven, Eykman en Went. Reeks van klassieke namen, waarbij niet minder dan zeven Nobelprijs winnaars ! En daarop is de generatie gevolgd, die zich nu aan de natuur wetenschappen in ons land wijdt. In het laatste kwart der negentiende eeuw ontwikkelt zich tot grote hoogte de klassieke natuurkunde, die in zo hoge mate kind der negentiende eeuw is. Zij wordt allereerst beheerst door de thermo-dynamica, op de wet van het energiebehoud en het principe van Carnot gegrondvest. De verhouding tussen het gedrag der stof en toegevoerde energie wordt begrepen en haar complement, de leer der molecuulbeweging, wordt ontwikkeld. Het is in de eerste plaats J. D. van der Waals Sr., die steunend op het werk van Gibbs en van Clausius baanbrekend werk doet en zo indirect toont, hoe de moleculen, als realiteiten aanvaard, ons het gedrag der stof doen beseffen. Kamerlingh Onnes plukt experimenteel de vruchten van dit theoretische werk en ontsluit het terrein der uiterst lage temperaturen door het absolute nulpunt zo dicht mogelijk te naderen. Door zijn er varingen leert men het benedenste grensgebied der molecuulbeweging kennen. Lorentz werkt theoretisch in dezelfde richting, maar bouwt boven dien verder aan Maxwell's electromagnetische lichttheorie, vindt met Zeeman de schoonste experimentele bevestiging daarvan en wordt door zijn verder diepzinnig theoretisch werk een der voorlopers van de nieuwe tijd, die in de 2oe eeuw aanbreekt. WIJHEK.. Thermodynamica en moleculahe theorie, zij beheersen ook de physische chemie van het fin de siècle. De jonge van 't Hoff in zijn Utrechtse jaren is de eerste, die de consequentie aanvaardt dat men de structuur der stoffen drie! dimensionaal moet denken en het leidt hem tot het schema der koolstof. tetraëder en de verklaring der optische activiteit. In zijn Amsterdamse jaren bouwt hij de theorie der verdunde oplossingen en de chemische thermo dynamica (los van Gibbs) op eigen wijze op. Zijn opvolger, Bakhuis Rooze boom, steunt weer op Gibbs' klas. sieke leer en grondvest in zijn kort hoogleraarsleven de leer der hete» rogene evenwichten op volmaakte wijze. Ook in de organische chemie is de realiteit van de atomen en hun rang. schikking in het molecuul werkhypothese. De grote Franse en Duitse onderzoekers hebben de structuur» chemie opgebouwd en Franchimont leidt deze tak van wetenschap hier te lande. Alle organici in Nederland zijn zijn leerlingen of leerlingen van zijn leerlingen en bouwen verder aan het grote gebouw der synthese. Eén gaat er een eigen weg, van Romburgh. Zijn werk aan het laboratorium van de Plantentuin te Buitenzorg voert hem op de weg van het onderzoek der stoffen uit de levende natuur; deze door hem al zo vroeg ingeslagen weg is de organische chemie van vandaag geworden. Zijn opvolgers zetten, die moderne richting in het Utrechtse laboratorium voort, maar van Rom burgh blijft de pionier. Er is nog zo iemand, die een eigen weg gaat, J. M. van Bemmelen ook hij is door de ervaring uit het leven (de landbouwproefstations) getroffen, nl. door het gedrag der bodemkolk den. Eenzaam en onbegrepen werkt hij; en eerst op zijn tachtigste verjaardag erkent de wereld den Altmeister der Kolloidchemie". IN het eerste decennium der zoste eeuw wordt de vorige periode afge sloten en breekt een nieuwe aan. Af sluiting ligt in het verkrijgen ene r vol komen zekerheid omtrent de realiteit der moleculen en atomen, dus van de discontinuiteit der materie, bovendien groote verschei denheid armban den in alle prijzen leeren tasch met spiegel en beursje, donker blauw, groen, bruin of zwart, 17x17 cM. metz enCO 5?5 handschoenen van soepel leer ecru met bruin leidschestraat amsterdam hoogstraat 16 den haag PROF. DR. H. R. KRUYT en bescheidener geworden 'komt de realiteit van het electron als eenheid van electriciteitshoeveelheid rast te staan en blijkt ook van andere vormen van energie, dat ze niet in voljtomen willekeurige dosering over gedragen kunnen worden (Quanten theorie). De wetmatigheid der spectra is bekend, maar op de wijze van de wetten van Kepler, er heeft een Newton ontbroken om ze een mechanische verklaring te geven. De Deen Bohr wordt die Newton en stelt zijn nu algemeen aanvaarde atoomtheorie op, die ons bovendien enerzijds talloze eigenschappen der stof in al zijn ver scheidenheid doet begrijpen, anderzijds weer allerlei nieuwe vraagstukken aan de orde brengt. De radioactiviteit, die de onderzoekers in de tijd der eeuw wisseling diep ontroerde, krijgt zijn begrijpelijkheid; het axioma van de onvergankelijkheid der elementen ver valt en de kunstmatige bereiding van een element uit een ander komt in het bereik der mogelijkheden. Veel wat vroeger als specifiek beschouwd werd, lost nu op in algemeenheid en de aan dacht voor de atomen als gehelen ver schuift naar die voor de atoomkernen. Dat alles dringt tot herziening van beginselen die vroeger als evident aan vaard waren en die nu, nu de grenzen verschoven zijn, om nieuwe overweging, om toetsing, om herziening vragen. De vraagstukken worden algemeen en worden verschoven van een in ruimte en tijd ontwijfelachtig bepaalde werke lijkheid, waarin die beperktheid opge heven is. Ook de chemie plukt de vruchten ran deze gigantische ontwikkeling der natuurkunde. Nu het periodiek systeem der elementen niet meer alleen een schema, is, maar de uitdrukking van begrepen samenhang, krijgt de an organische chemie een geheel nieuwe inhoud. Nu het electrisch karakter van her atoom doorzien wordt, komt er een inzicht in de verhouding van het molecuul tot zijn samenstellende ato men als nooit te voren. Ook hier wijkt veel wat specifiek, toevallig scheen voor het inzicht in oorzakelijke nood wendigheid. Er is dan een Nederlander, die werk van grote portuur levert, zowel op het gebied der physica als op dat der 't physische chemie. De naam van dezen nen levenden Nederlander willen wij noemen, omdat men tot voor kort veelal vergat, dat hij Nederlander is. Thans is hieraan een eind gekomen door de aandacht, die hem door de toekenning van den Nobelprijs is geschonken. P. Debye heeft in het grensgebied werk van onverganke lijke betekenis gedaan, eerst door zijn methode van Röntgen onder zoek, toen door zijn vernieuwing der onentheorie en eindelijk op het al gemene gebied van het gedrag der moleculen en atomen in het electrische veld (dipooltheorie). IN de biologische wetenschappen mag het tempo niet zo stormachtig ge weest zijn als in de natuurkunde, ook deze wetenschappen hebben zich sterk ontwikkeld in de afgelopen 60 jaren. De evolutieleer mag dan niet meer zo apodictisch beleden worden als in de tijd van Darwin en Haeckel, zij heeft zich als vruchtbare werkhypothese volkomen gehandhaafd. De physiologie van dier en plant zijn belangrijk vooruitgekomen. De vitaminen en hor monen zijn als nieuwe elementen van grote betekenis in het middelpunt der aandacht gekomen. Ook hier staat een Nederlander, Eykman, aan de ingang van het nieuwe tijdperk; van hem stamt de ontdekking van het eerste vitamine, niet de onjuiste naam I In de planten» physiologie staat eerst Hugo de Vries, op de voorgrond, later zijn leerling Went, die de prikkelphysiologie uit bouwt en het eerste plantenhormoon ontdekt. Op erfelijkheidsgebied is het ook weer Hugo de Vries, die groot werk verricht, de herontdekking van Mendel's wet voert vervolgens deze weten schap in nieuwe banen. ZO is dan de zuivere natuurweten schap in zestig jaren enorm voor uitgegaan; over de toegepaste moeten wij zwijgen, gezien de beschikbare ruimte. In die jaren is de wetenschap veel wijzer en nochtans veel beschei dener geworden, de pretentie van een goedkoop materialisme heeft plaats gemaakt voor een bedachtzaam idea lisme. Grote ontdekkingen, baanbre kend nieuw werk, zij alle leren den natuuronderzoeker hoe klein zijn we ten, hoe diepzinnig de waarheid is ?:.,:-x/^^^r............/^B^P^.. R*............PJ..^|R^ SOVJET-UNIE Goed koop e Gezelschapsreizen met Paschen 12 DAGEN NAAR MOSKOU EN LENINGRAD THEATER ? POESJKIN-TENTOONSTELLING. VOLKSOPVOEDING onder leiding van ««n ervaren NEDERIANDSCHEN GIDS AMERSFOORT - AMERSFOORT van Donderdag 25 MAART lof en mei Maandag 5 APRIL Verdere inlichtingen en prospect. bi]i ALLE REISBUREAUX ?n Intourist-Informatiebureau j STADHOUDERSKADE 15 4J JEIEFOON 92824 . AMSTÊRDAM-Z. DROSTE luidt den f eest-tijd in! A i. . L i' ' Maak het gezellig met de feestdagen. Laat Droste's tractatie-mannetje voor wat lekkers zorgen! Kerstklokjes en Kerstkransjes, Hulstblaadjes en de bekende Pastilles. Wat Droste maakt is heerlijk en ... ALTIJD WELKOM l , '\ l! Spaart plaatjes uoor oivse albums. DROSTE VERPLEEGSTER CACAO l LITER PER 20 K.M. CABRIOLET LIMOUSINE F 1095.J. LEONARD LANG STADHOUDERSKADE 114 - AMSTERDAM PAG. 18 DE GROENE No. 3107 PAG. l* DE GROENE N.. 3107