Letterkundig leven GIDE IN MAGAZINE-SFEER H. Marsman Jo' Otten: Muizen en Demonen (v. Lochum Slaterus, Arnhem) DE verhalen van Otten vertoonen doorgaans een kinder achtige voorkeur voor de perversiteit van het magazine; zonder een dosis gangsterachtige criminaliteit, opium, alcohol, Mitropa-cosmopolitisme en film-erotiek kan de auteur het blijkbaar niet stellen. Maar plotse ling schrijft hij, tusschen deze hopelooze zwendel door, een goed en poignant vet haal. In zijn vorigen bundel (?Angst, dierbare vijandin...."; de kitsch van den titel is helaas al zeer symptomatisch ) overtrof hij zich zelf met Noodlottig vaderschap", een verhaal van onmiskenbare waarde. In Muizen en Demonen" had de Biecht in de gevangenis" (het Verhaal verdient een beteren naam) aan Nood lottig vaderschap" gelijkwaardig kun nen worden. Om dat geheel te bereiken zou er echter nog al in geschrapt moeten worden, en het blijft de vraag, of Otten's kinderlijk-conventioneele verteltrant, vol herhalingen en weinig concreet, de novelle niet toch te sterk zou blijven beheerschen. Het is echter het eenige stuk uit dit boek, dat de moeite van een dergelijke bewerking waard lijkt. Het thema is op n toegevoegd" element na sterk Gideaansch; zoo verwant zelfs met dat van l'Immoraliste", dat de herinnering aan dat boek zich voortdurend opdringt. Dat Gide hem bij de concep.ie heeft voor oogeri gezweefd, geeft Otten in zekeren zin toe; hij verklaart dat de ik" uit zijn Biecht" bezeten wordt door een Gideaansche ferveur", dat hij zich erotisch niet kan bepalen tot zijn vrouw, dat hij alzijdig zou willen leven, stuk voor stuk thema's van Gide, vooral uit zijn eersten tijd, en al zeer duidelijk ontleend aan Les Nourritures Terrestres" eri l Immoraliste". Ook de lx." van Otten gehoorzaamt aan deze neigingen en de vervreemding, die hierdoor ontstaat tusschen hem en zijn vrouw (die curieus genoeg even eens Marceline heet), vormt verreweg het beste deel van zijn verhaal. Hier toont Otten zich een goed psycholoog en, ondanks zijn cliché-toon, een voort varend verteller. In afwijking van de twee menschen in l Immoraliste" voeren deze Marceline en haar man een feilen strijd om het kind, terwijl ook de moord van de ik" op Marceline niet aan Gide is ontleend. Deze moord komt overigens het verhaal niet ten goede hoeveel tragischer sterft Marceline bij Gide i , maar hij be vredigt misschien op papier Ottens voorliefde voor criminaliteit. De strijd om het kind, in wezen een uitstekend motief, al is het overbekend, had kun nen slagen, als Otten de gevoelens van den man voor dit kind niet zoo banaal en melodramatisch beschreven had. Technisch maakt de schrijver een ruim gebruik van een procédé, dat sterk herinnert aan de monologue intérieur, maar dat zich te ver van het onmiddellijk betrappen van het onderbewuste verwijdert, om ten volle monologue intérieur te zijn, en dat daardoor ook veel minder aanschouwe lijk werkt. Bovendien geeft deze pseudomonologue intérieur Otten helaas alle gelegenheid, om weg te zwijmelen in de vervalschte gevoelens van bed, bar en boudoir. Hij is ongetwijfeld op zijn best, ?waar hij zoo feitelijk mogelijk vertelt. Weliswaar vervalt hij daarbij vrij spoedig in het gladde en al te gang bare, maar niettemin: hier ligt zijn kans. Zijn eenige mogelijkheid om aan de kitsch te ontkomen lijkt mij voorloopig een zoo scherp mogelijk verteld verhaal, wellicht beheerscht door zijn meest reëele gevoelens: levensangst, verlangen naar veiligheid, liefde en bescherming, belichaamd in een vrouw of in den kindertijd; en een sterke gehechtheid aan een dochter, in het algemeen, aan een kind. Paradijs der zonderlinge zielen Marcel Jouhandeau: Le Saladler (Ottlllmard, Parijs) IN sommige der uitmuntende ver tellingen, die Marcel Jouhandeau in Le Saladier" heeft bijeenge bracht, spelen de gebeurtenissan zich, als gewoonlijk, af in het dorp Chami nadour" of onder menschen, die op eenigerlei wijze met deze gemeente in verband staan. Chaminadour leent zijn naam niet aan een reëele verblijfplaats van normale Fransche burgers, doch het is de symbolische en samenvattende aanduiding voor het, overigens nogal tragisch, paradijs der zonderlinge zie len, dat de mysticus en fantast Jouhandeau zich denkt als woonoord voor de gestalten, die zijn verbeelding oproept ter belichaming "zijner zedelijke waardeleer en ter bevrediging van zijn, op de grens van realiteit en sur realiteit werkzame, fantasie. De moraal, welke Jouhandeau in zijn merkwaardig boek L'algèbre des valeurs morales" heeft ontwikkeld, betreft niet de verhouding, waarin goed en kwaad tot elkaar staan, maar stelt den onverbiddelijker! eisch van het groot formaat": bij gelijke intensiteit is er geen verschil tusschen goed en kwaad, doch van een wezenlijke kracht hangt het af, of men in staat is zich /l een eigen wereld te scheppen. In deze wereld en dit is slechts van belang zal het verbond met God zich kunnen bevestigen. Het dorp Chaminadour cen traliseert alle zielen, die, in de realiteit der alledaagsche wereld zonderling, hier hun eigen sfeer, bestaansmogelijkheid en lotsvervulling vinden: een mystieke plek gronds, waar ruimte is voor de belijding der moreele levensbeschou wing van al wie door een merkwaardige innerlijke structuur of een noodlottige geestelijke afwijking op eigen wijze God moeten vinden. Niet dit moreel absolutisme en zijn mystieke verbeeldingsvorm echter zijn beslissend voor de zeldzame bekoring welke Jouhandeau's werk bezit. Hij beschikt, ter plastische verwezenlijking zijner fantasie, over een curieus en weergaloos overtuigend verteltalent, dat hem de gelegenheid biedt, een surreëele conceptie tot de scherpste en onvergetelijkste realiteit te herleiden. Figuren als M. Godeau, als les Pincengrains, als in dezen bundel de pastoors Paucier en Diverneresse etsen zich onuitwischbaar in onze herinne ring. Met een ironie, waarin de biltere verachting voor de burgerlijke middel matigheid schijnt opgeheven, beschrijft hij de wereld, die de zijne is geworden: in La Commode" het conflict tusschen recht en rechtvaardigheid, dat illus treert hoe bij volstrekt rechtsgebruik een misbruik ontstaat, waartegen de toegewijdste liefde het smadelijk moet afleggen; in ,,Le Corbillard" den strijd van de nuchtere, doch bigotte en intri gante Mademoiselle Bourotte tegen den pastoor, die godsdienst en zedelijk heid niet hetzelfde oordeelt; in ,,La bouille" de ondermijnende en vernieti gende kracht van een schaterlach, welke de kindschheid van een heime lijk afwijkingen vertoonenden magis traat ten gevolge heeft. Als vertelling overtreffen Ma pureté" en ,,Le cadavre enlevé" echter alle overige stukken uit dit boek. Het eerste om de beklem ming, dia van het relaas der weduwe over de mislukte huwelijken van haar dochter en van haar zoon uitgaat, en om de psychologische scherpte, waar mee Jouhandeau in allen eenvoud van . stijl en toon de problemen in hun on oplosbaarheid en levensverwoestend karakter stelt; het tweede om de onuit puttelijke variaties op een reeds zoo vaak door hem gespeeld thema, door de prachtige evocatie der provinciale sfeer van kleinzielige achterklap, wan begrip en bekrompen middelmatigheid, waarin het door mystieke zekerheden geïnspireerde leven van eenige uit verkoren zonderlingen als in een bovenaardsch belichte werkelijkheid wordt getild. Deze bundel vertellingen levert het hernieuwd bewijs van het episch talent, de geestelijke veerkracht, het vermogen tot de arabesk en de merkwaardig crea tieve kwaliteiten der moreele levensbe schouwing van den sublemen prozaïst Jouhandeau. D. A. M. BINNHNDIJK Indiëzonder atmosfeer P. A. Ban m (Manrlta): Goena-Goena (Wereldbibliotheek, Amsterdam) IN het land der blinden is noog koning, en waar Hollanders ge woonlijk niet haar Indiëgaan met literaire preoccupaties, kon het ge beuren, dat P. A. Daum, op zich zelf een tweederangs romancier (zooals E. du Perron in zijn toch zeer waar deerend gehouden inleiding betoogt), onze eerste koloniale romancier, werd, zoowel chronologisch als qualitatief, mevrouw Székely-Lulofs en De stille kracht" niet te na gesproken. Van een zijner meest geslaagde romans vindt men hier een herdruk. Goena-Goena" is wat men later een society-roman zou noemen, met een sterk accent op de maatschappelijke sfeer en een opvallend gemis aan onper soonlijke of bovenpersoonlijke atmo sfeer, wanneer we enkele natuurbe schrijvingen, waartoe de reis van een inlander aanleiding geeft, uitzonderen. Dit gemis aan atmosfeer is misschien typisch voor de geheele koloniale literatuur; men treft het, op een veel hooger plan natuurlijk, eveneens aan in de Indische hoofdstukken van du Perron's Het land van Herkomst", en wellicht kan men het terugbrengen tot de eigenaardigheden van1 het Indische landschap en het Indische leven zelf, waarvan het eerste wel grillig is, maar ook uiterst monotoon, en nooit vervaagd, nooit eigenlijk ge heimzinnig, terwijl het tweede niet de vloeiende overgangen kent van kern naar middenstof, van blanke naar inlander, die voor het suggereeren van menschelijke verhoudingen nu een maal noodzakelijk zijn. In het gebrek aan atmosfeer is de Indische atmosfeer nog het best getroffen! Bij Daum werkt bovendien stellig de invloed van Fransche voorbeelden mee; zijn stijl en verteltrant is concies, zakelijk en droog. Couperus' mystiek" ontbreekt, ondanks de occulte krachten in de intrige (een huwelijksdrama met een van de gewone driehoeken en een happy end); met Couperus gemeen daarentegen heeft Daum de realis tische" dialoog en de zin voor drama tische toespitsingen. Zijn roman is een. zeer leesbaar geheel, zonder nu be paald onuitwischbare herinneringen achter te laten. S. VESTDIJK ?AC, 8 Dl GROENE No. 311 r- ' » 4 Horst Wcsscl in Vlaanderenland Emlle Buysse: Parade In den Herfst nacht (Amsterdamsche Keur kamer) DEZE parade" is een nachtelijk tochtje van een veertigtal Dietsche militianen, waarbij twee van die brave romantische jongens op bevel van een deerne, die den symbolischen naam draagt van Alice d'Alsace, zoo maar mir nichts dir nichts" uit een hinderlaag in den rug worden ge schoten. Ondergeteekende, die precies in de buurt woont van den leider der Dietsche beweging, heeft echter tot nog toe niet kunnen vaststellen dat dergelijke avontuurlijke gebeurtenis sen zich in ons rustige West-Vlaanderen reeds zouden voorgedaan hebben. De Horst Wessel-romantiek is den heer Buysse blijkbaar naar het hoofd gestegen. Maar zoolang deze racis tische roes zich enkel op het geduldige papier uitwerkt, kan men dit zonder linge schouwspel met een glimlachende belangstelling beschouwen als een paroxystisch en parodistisch symptoom van een geestesgesteldheid, die inder daad bij een bepaalde fractie onzer Vlaamsche jeugd heerscht. De landsliefde" waarvan deze novelle getuigt is oprecht en als dusdanig sympathiek. Het is echter bepaald jammer dat de wijze waarop deze zich uit zoo sim plistisch blijft met zijn naïeve tegen stelling tusschen de wufte Fransche Alice en de blonde en maagdelijke Vlaamsche Maria. Wij waanden der gelijke heldinnen voorgoed verdwenen met wijlen den Vlaamschen bard Emmanuel Hiel.... Of de heer Emile Buysse in onze Vlaamsche Letteren de faam zal weten te evenaren van zijn grooten naam genoot, kan uit deze eerste novelle moeilijk voorspeld worden. Wij wenschen hem hiertoe zich een minder brooddronken romantischen kijk op het leven eigen te maken. Zoo wij hem met zijn held Boudewijn mogen ver eenzelvigen, dan staat zijn litteraire carrière er heusch niet kwaad voor, want.... Maria helpt hem, in eindelooze herhaling van correctie en dictaat. Zij doen bovendien tezamen den hof. Zij halen daaruit hun groensels en hun patatten...." Hierbij zal de heer Buysse alvast de goedkeuring weg dragen van Voltaire, die, al was hij maar een Franschman, dan toch een groote litteraire autoriteit blijft. Stelde zijn Candide, na even beroerde poli tieke en erotische avonturen, niet wijselijk vast: qu'il faut cultiver son jardin" ?.... RAYMOND BRULEZ Bibliografie K. Smellk: Sbip Ahoy l (H. Menlenboff, Amsterdam) DIT verhaal is voorzien van een inleiding, waarin ons medege deeld wordt, dat er in onze literatuur van de laatste halve eeuw meer over thee dan zee geschreven is. De inleider had ook kunnen opmerken, dat er in onzen decadenten tijd meer geschreven is over kip dan schip, meer over kwast dan mast, meer over blonde haren dan wilde baren. Smelik's boekje, ontdaan van taai en stijlfouten en van eenige zoutwateruitdrukkingen, is misschien geschikt als leerstof over een echt vaderlandsch onderwerp, voor de laagste klasse van H.B.S. en kweekscholen. De volwassen lezer, zonder uitgesproken maritieme neigingen, houde zich voorloopig liever bij thee. KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 126 ? AMSTERDAM Doorloopend Tentoonstellingen ? ? n..1.1... Naar Oostenrijk HET AANGEWEZEN LAND VOOR UWE WINTERSPORT lm alle wintersportplaatsen uitstekend ski-onderricht door leeraren, voorzien van staatsdiploma Ondanks waardevermindering van den gulden is een verblijf in Oostenrijk nog altijd goedkoop SPECIALE GOEDKOOPE HOTELARRANGEMENTEN VOOR EEN VERBLIJF VAN 7 DAGEN VANAF O.Sch. 40. Wedstrijden en feestelijkheden BELANGRIJKE REDUCTIES op de Oostenrijksche Bondsspoorwegen: Na een ononderbroken 7-daagsch verblijf in Oostenrijk 60% op de terugreis, alsmede 30% op willekeurige andere reizen. VRAAGT UITVOERIGE BROCHURES Inlichtingen bij alle reisbureaux en bij den Oostenrijkschen Propagandadienst voor Vreemdelingenverkeer, Stationsplein 22, Utrecht. THERMALBAD HOFGASTEIN 870 M. b. d. zeesplegel. GRAND HOTEL Ie RANG Telefoon 56 en 57 Alle comfort Thermalbaden Dans Bar Regelingen voor gezelschappen Internationaal publiek Volledig pension S 15.?tot S 24.?. Van 3 Januari af weekarrangementen Inclusief Thermalbad en belastingen S 130.?. Seizoen 19 DECEMBER tot einde FEBRUARI. MARIENHOF Hofgastein Het geheele jaar geopend. Illlllllllll onder nieuw beheer |||[||!||||| Dir. HANS STRASSHOFER Eersterangs Hotel Fraai aangelegd park. Installaties voor physische therapie, diathermie, hoogtezon. Gedurende den winter voordeelige prijzen voor gezelschappen Kurhaus Sendlhof. Stroomend koud- ert warm water, centrale verwarmint, lift, xonnlfe llcslnf, (roote terrassen - Auto, Garafe, Therrnalbaden In huls. Het feheele jaar geopend (van l October tot 20 Mei vol pension Inclusief alle kosten 12?13 Sch.) Galtür 1600 meter' Intern, wintersportplaats Ideaal skigebied voor beginnenden en geoefenden. Centraal oord voor de heerlijke Si l vretta tochten. Spoorwegstation L a n d e c k aan de lijn Arlberg Vlugste verbinding met K.L.M. HOTEL FLUCHTHORN Galtür ALLE COMFORT - DAGELIJKS NAMIDDAGCONCERTEN EN AVONDAMUSEMENTEN Matige prijzen Prospectussen Posthotel ..ROSSLE" _ ff GALTÜR Alle comfort - 80 bedden - Goede keuken - Billijke prijzen GASTHUIS-PENSION Centrale verwarming, goede keuken, PAZNAUNERHOF" billijke prijzen. - Speciale condities QALTÜR 16OO METER voor Jamtalhijtte (2167 Meter). Skischool Silvretta" Galtür Doorloopend Ski ?onderricht en tochten van midden December tot einde April, voor beginnenden en geoefenden ZELL AM S E E, 780 M. boven Zee. Ideale wintersportplaats. Prima hotels en verzorging in alle gewenschte prijzen. Academische wereld-winterspelen in Zeil am See van 2 tot 7 Februari 1937. SCHMITTENHOHEBAHN 20001 btnn Zn in het Wintersportparadijs ZELL AM SEE 6 Berftochten 18 S., Q Berftochten 30 S. Door van de kabelbaan gebruik te maken'kan men zonder vermoeiende bestljging dagelijks meermalen van het bergsUtion (2000 M.) naar ZELL AM SEE van da 7 K.M. lange ski-afdaling genieten. , Beste oefen* «n tralnlngtmogelljkheld voor beginnenden en geoefenden. DE QOEDKOOPE WINTER8PORTBAAN VAN OOSTENRIJK. Voor wintersport naar VORARLBERG het heerlijke Alpenland in het westen van Oostenrijk! Arlberg ? Silvretta ? Montafon - Bregenzerwald zijn de schoonste ski-gebieden van Vorarlberg Internationale Wintersportplaatsen - Arlbergtechriiek Inlichtingen en Prospectussen: Oesterr. Verkenrswerbung Utrecht, .Tel. 144/0, de reisbureaux en het Landesverband für Fremdenverkehr in Vorarlberg Bregenz am Bodensee Solden ÓT2TAI-T"t0'- HOTEL SONNE" WVIUVII 1377 M. BOVEN ZEE 55 BIDDEN HOChSÖIden Berghotel Hochsölden" B»? HOOGST GELEGEN HOTEL IN OOSTENRIJK -2070 M. BOVEN ZEE Alle wintersport. Alle moderne comfort. Aangename en door Hollanders gaarne bezochte Hotels. ? Vraagt Inlichtingen en prospectus bij den eljenaai' van belde hotels 8. flURSCHLER HET ZONNIGE SKIPARADIJS! 1140-1467 M. b.d. zee. boven Dornblrn aan de Arlbergbaan. Alpenhotel 80 bed den. Kamers met stroomend water. Alle comfort. Pension van S 10.?af. Kortste verbinding mét K.L.M. Prospectussen. Bödele KORBERSEEHOTEL 1700 M. b/Z. 36 Kamers ilo bedden, alle comfort. Hotelauto-reisdienst van LINDAU BREGENZ FELDKIRCH. Ischgi 1377 m. Paznauntal, f i rol Wintersportplaats - Zomerverblijf Heerlijke skitochten voor i M i.' ? . beginnenden en geoefenden SKISCHOOL - RODËLBAAN - ZON ? WINDSTIL Korm. vtrblndln( mtt K. LM. Alpenhotel Post", centrale verwarming, stroomend koud en warm water, voornaamste huls ter plaatse Zflrs) ?/A. HOTEL ZURSERHOF Het voornaamste huis in Arlberg. 80 bedden, 20 baden, alle comfort. Sklschdol Zürserhof. Prospectussen L«oh a/A. GASTHOF PENSION OMESBERG zonnig gelegen, voortreffelijke verzorging, matige prijzen. Prospectussen. ?- «.lik. KW. ?»!«».. PAG. !7DttGROENb No. 'AG. 9 DE GROENE No.1111