IIE CIIIS 100 JAM Een gids ook in het staatkundig leven? PROF. DR. G. A. VAN POELJE IS de Gids, de voorname gids, de thans honderjarige, de gids bij uit nemend» heid door blijvende verdienste en door recht van eerstgeboorte, ons volk ook in het staatkundig leven tot een gids geweest? 't Komt er maar op aan, hoe men de taak van een gids ziet, men zich de be trekking tusschen gids en volk denkt. Het tijdschrift, dat bij zijn eerste ver schijnen den ondertitel voerde:,,Nieuwe Nederlandsche Letteroefeningen", was aanvankelijk zeker niet als staatkundig orgaan bedoeld. Naarmate het een meer algemeen karakter verkreeg, ruimde het ook aan de bespreking van staat kundige vraagstukken plaats in, maar van een streven naar regelmatige en systematische volksvoorlichting is wel nooit sprake geweest. En de jaren, die ons van zijn oprichting scheiden, zagen de actief-staatkundige, dat is de ' politieke ontwikkeling van het volk in snel tempo voortgaan: de mogelijk heid zoo ze al ooit aanwezig was dat n gids de gids voor allen zou zijn op dit gebied, werd daardoor kleiner met den dag. Maar kan niet de gids van een volk óók een tijdschrift zijn, dat zich recht streeks slechts tot een minderheid richt, maar dat doet op zulk een wijze, dat allen aan wat het brengt aandacht moe ten geven; het moeten bestrijden, bij vallen of bloot vermelden, met het ge volg, dat het toch tot het gansche volk doordringt en aldus, direct of indirect,. bijdraagt aan de vorming van dat volk in zijn geheel? Als men deze vraag bevestigend be antwoordt, en zelfs prijst, dat de op eenvolgende redacties in dezen zin hun taak hebben verstaan en trachten te vervullen, dan blijft nog de andere vraag over, of men van een gids moet verlangen, dat hij ons voorgaat bij het klimmen naar nieuwe, nog niet be reikte toppen, óf dat de gids aan iederen redelijken wensen voldoet, als hij ons veilig voert langs bekende, zij het niet steeds gemakkelijke paden, tot aan de uiterste grenzen van het reeds geexploreerde gebied. Zou men het eerste verlangen, dan zou men niet verder komen dan tot een getemperd welwil lend oordeel over de praestaties van den Gids. Visionair zijn z'n redacteuren en medewerkers wel haast nooit geweest. De lijnen, waarlangs de staatkundige ontwikkeling van ons volk zich be woog, zijn niet vooraf in den Gids aan gegeven. De Gids heeft begeleid, ver klaard, voorgelicht, voor ondoordachtheden behoed; exploratie-arbeid op staatkundig terrein is er zelden in ver richt. Zelden; er zijn uitzonderingen. Van Deventer's Een eerschuld" lijkt ons er een van. Maar het nieuwe, het vlammend nieuwe, komt in het alge meen slechts tot uiting in een kleinen kring van gelijkgezinden, niet in het gemengd gezelschap van bezadigden, die ter volksvoorlichting bijeen zijn. Maar vat men de taak van den Gids beperkter op, en het is redelijk, dat men dit doet dan moet men er kennen, dat zijn arbeid van een eeuw toch ook voor de staatkundige ont wikkeling van ons volk wel van groote waarde is geweest. IK noem drie namen: Buys, Van Vollenhoven, Krabbe. Buys, de soepele, ontvankelijke geest docent bij alles wat hij schreef, gidsredacteur gedurende dertig jaren, van 1863 tot aan zijn dood. In een reeks van artikelen, alle geschreven in den zelfden handzamen, gemakkelijk aansprekenden stijl, heeft hij de staatkun dige ontwikkeling van c ns volk in den Gids gevolgd, ze aan het liberaal be ginsel, zooals hij dat zag, getoetst, en dat liberaal beginsel zelf verklaard. Zedelijke voornaamheid was, naar Fabius' woord, de kenmerkende trek van zijn karakter. En dezelfde oud leerling, politiek een tegenvoeter van den meester, schrijft in 1928 bij de plechtige herdenking van Prof. mr. J. Th. Buys, ter gelegenheid van zijn honderdsten geboortedag, omtrent diens publicistischen arbeid: En be woog zich Buys van Januari 1865 tot November 1892 op het glibberige pad van de politieke histoire contemporaine wie weet de plek te wijzen, waar zijn voet is uitgegleden? En schoon Buys van verontwaardiging kon trillen en in vlammende taal toornen, waar overschreed hij ooit de schreef van smettelooze riddereer?" Is, in den beperkten zin, dien ik aangaf, een tijd schrift niet gids van het volk, dat ge durende dertig jaren van zulk een man het orgaan was? Dan van Vollenhoven, de nobele, de man van encyclopaedische kennis. Ook hij koos gedurende vele jaren de Gids, als hij zich in beknopten vorm tot een ruimeren kring dan die van zijn onmiddellijke leerlingen wilde richten. Over Hogendorp schreef hij in den Gids, zijn sterk beeldende schets Professor Thorbecke verscheen erin, maar ook zijn 's Lands internationaal beleid" (1923), een klemmend betoog voor actieve, zelfbewuste buitenlandsch staatkunde, tot het verlaten van het negativisme, dat met Nederland remt of zwijgt" afdoende gekenschetst was. Terecht mocht Colenbrander den ge storven vriend aan het slot van zijn levensbericht noemen: een onzer trouwste medewerkers, wiens stralende verdiensten wij geroerd herdenken". En eindelijk Krabbe, gestreng en mild, de staatsrechtleeraar bij uitne mendheid. In 1900 reeds schrijft hij in den Gids over de Constititioneele mo narchie." En sedert verschijnen van tijt tot tijd opstellen, alle gedragen door denzelfden hoogen geest, waarin hij zijn inzichten over recht en staat, zoo als deze geleidelijk zich ontwikkelden en rijpten, in het licht der volle open baarheid bracht om in 1927 te besluiten met het korte, maar hoog gestemde afscheidscollege: Staaten Recht". Ver moedelijk hebben slechts weinigen zijn inzichten ten volle aanvaard, maar wie zal den invloed schatten van deze arti kelen, die de meest zelfstandigen, hen die het minst in overgeleverde staats rechtelijke dogmata waren verstrikt, er toe brengen moesten om zich opnieuw te bezinnen over de diepste grondslagen van het publieke recht! Zeventig van de honderd jaren om vat de medewerking van deze drie grooten aan den Gids: Buys trad als redacteur op in 1863; Van Vollenhoven leverde zijn laatste bijdrage (Opgang van 's Prinsen lot, en neerwaartsche gang) in 1933, het jaar van zijn te vroegen dood. En hoeveel groepeert zich om hen heen ! Dit artikel is geen kroniek, en ik noem dus slechts enkele namen. Quack, redacteur van 1863 tot 1894; de Beaufort, eveneens redacteur gedurende lange jaren (1876?1894), die in 1895 in den Gids den arbeid be gon, dien zijn zoon met piëteit en be kwaamheid voltooide, en die ons, eerst in Gidsartikelen en later in boekvorm, de voorloopige geschiedenis bracht van de voor de staatkundige ontwikkeling van ons land zoo gewichtige vijftig jaren, 1868?1918. Over de levenden zwijgen wij; met weemoed worde nog vermeld het artikel van Huart (toen nog te Leeuwarden) uit 1927: Een kanselierschap in Nederland" (naar aanleiding van de nieuwe Comptabili teitswet). VERGIS ik mij niet, dan vallen uit de latere jaren geen artikelen te .vermelden, waaraan voor ons staat kundig leven uitzonderlijke waarde kan worden toegekend; wel zijn er een paar gevallen, die aarzelen doen ten aanzien van de vraag, of plaatsing niet beter achterwege was gebleven. Intusschen heeft sedert 1934 een ten deele vernieuwde redactie zich in zoover tevens tot nieuweren levensstijl be kend, dat zij aan het maandelijksch menu een hors d'oeuvre" vooraf laat gaan, eerst genoemd van de redactie", daarna, blijkbaar om tot uitdrukking te brengen, dat niet de collectiviteit voor den heelen schotel aansprakelijk is: Stemmen uit de redactie". Hierin wordt van een wat verheven stand punt, men zou van een katheder kunnen spreken, het openbaar gebeuren op allerlei terrein gevolgd en met bezonnen en sobere woorden beer itiseerd,als men meent, dat daar reden toe is. Het is zeker niet onmogelijk, dat d aldus min of meer geactiveerde redactie op deze wijze eenigszins het politiek ge weten worden zal van het bezonnen, misschien zelfs het zeer-bezonnen ge deelte van het Nederlandsche volk. In ieder geval geeft zij reeds nu twaalf keeren per jaar aan velen het bevredi gend gevoel, dat zij over de een of ander zaak ongeveer zóó hebben gedacht als de redactie van de Gids. Dit moet men niet gering schatten. Alles tezamen geloof ik, dat er voor den beoefenaar van het publiek recht en voor een ieder, die zelfbewust in het politieke leven staat, reden tot groote erkentelijkheid voor wat de Gids in den loop van een eeuw heeft gedaan en ge bracht. En de toekomst? Zoolang er in Nederland leesgezel schappen en leesportefeuilles zijn, blijft er ruimte voor een tijdschrift als de Gids. Het is dus maar de vraag, of de redactie het tijdschrift op het oude peil zal kunnen handhaven. En dit hangt niet af van de groote massa van haar medewerkers, maar hiervan, of de besten en waardigsten" zich niet wen den tot vakorganen en organen van bepaalde politieke partijen, maar tot medewerking aan het buiten de par tijen staande .tijdschrift bereid blijven. Dit moet worden afgewacht. WINTERSPORTinOOSTENRIJK! THERMALBAD HOFGASTEIN 870 M. b. d. ceesplegel. GRAND HOTEL Ie RANG Telefoon 56 en 57 Alle comfort Thermalbaden Dans Bar Regelingen voor gezelschappen Internationaal publiek Volledig pension S 15.?tot S 24.?. Van 3 Januari af weekarrangementen inclusief Thermalbad en belastingen S 130.??. Seizoen 10 DECEMBER tot einde FEBRUARI. PARKHOTEL MARIEN HOF H o f g a s t e i n Het geheele jaar geopend. onder nieuw beheer Dir. HANS STRASSHOFER Eersterangs Hotel Fraai aangelegd park. Installaties voor physische therapie,'diathermie, hoogtezon. Gedurende den winter voordeelige prijzen voor gezelschappen Kurhaus Sendlhof, Stroomend ' koud- en wtrm water, centrale verwarming, lift, zonnlce llf f Ing, f roote terrassen - Auto, Garate, Thermal baden In huls. Het feheele Jaar geopend (van l October tot 20 Mei vol penilon Inclusief alle kosten 12?13 Sch.) Galtür 1600 meter Intern, win t e r s po r t p l a at s Ideaal skigebied voor beginnenden en geoefenden. Centraal oord voor de heerlijke Silvretta tochten. Spoorwegstation Land eek aan de lijn Ar l berg Vlugste verbinding met K.L.M. unrn n nmjTurmii ALLE COMF°RT ? DAGELIJKS HU l tL rLULrl l HUKN NAMIDDAGCONCERTEN EN UW l U L. l kUVII l IIVJIlll AVONDAMUSEMENTEN Galtür Matige prijzen Prospectussen PoSthotel RÖSSLE" _ GALTÜR Alle comfort - 80 bedden - Goede keuken - Billijke prijzen GASTHUIS-PENSION Centrale verwarming, goede keuken, PAZNAUNERHOF" bm'^ prijzen; - Speciale,condities OALTüR 16QO METER voor Jamtalhütte (2167 Meter). Skischool Silvretta19 Galtür Doorloopend Ski-onderricht en tochten van midden December tot einde April, voor beginnenden en geoefenden l; *"! 4 i bon PAG. 4 DE GROENE No. 3112 "l l ir De reportage van de week Kees uit het woonwagenkamp Spannende jacht naar een doodgewonen" keeshond WIE zou onzen gezelligen, alledaagschen Kees niet kennen ? Iedereen, en tóch ziet u meer Engelsche terriërs, Belgische bouviers of Duitsche herders dan Hollandsche keezen. 'n Kwestie van mode noch onze zilver- of goudgestroomde Hollandsche herder, noch ons smousje met z'n pittigen snuit, noch onze kees met z'n kittigen staart zijn erg in trek. Hoewel er voor deze inheemsche slagen fokkersclubs bestaan, die voor onze vaderlandsche rassen propaganda maken, blijft het aantal patriottische hondenvrienden be scheiden, dit in tegenstelling tot de animo voor sommige buitenlandsche rassen als Cocker Spaniels (waarover een ander maal). Onze drukke, knusse kees is totaal verdrongen door zijn immers veel interessantere" ! neven, den blauw-tongigen Chineeschen Chow Chow en den (althans in het op vallende bekynologeerde siertype) effen witten arctischen Samoyeed of sledckees. Vóór de naoorlogsche invasie van, overigens beziens- en hebbenswaardige, importrassen was 't keessie een wel zeer algemeen, ja ordinair straat motief ; nu is hij een levend fossiel. Let u maar 's op: er gaan maanden voorbij zonder dat u een kees ziet of Kees" hoort roepen... Zoo heeft een mijner kennissen drie maal moeten adverteeren om een gewoon wit raszüiver keesje te kunnen bemachtigen, terwijl in 1905 mijn vader maar even in Den Haag de straat op hoefde om zoo'n sneeuwwit, zachtbevacht schildersmodel te vinden als aanvullend attribuut voor zijn bekende kinderportretten. Ach, onze, uit geroeide, vergeten schipperskeesjes, waar het eens van krioelde.... Gelukkig heeft een ras-rasfokster zich zoo juist over dit volksras ontfermd, heeft het in eere hersteld, nog net op tijd. Die keesroman is zóó. » DE Engelsche liefhebberij- en handelsfokkers zijn wakkerder hondenmeppers dan wij: in de eerste plaats hebben zij hun eigen strekelijke gebruiksrassen gebombardeerd tot 's werelds cou rante soorten: hun heelen Britschen terriertroep, hun spanielspan, hun setter-set, den collie, resp. den renbaangreyhound, den whippet; vervolgens hun foxhound naar alle werelddeelen uitgevoerd, hun uitgestorven reus, den lerschen Wolfshond teruggefokt, daarop de vreemdsoortigste z.g. vader-' landsche .rassen van andere volken aangenomen en veredelend in reinteelt verder gefokt; waaronder den Skandinavischen Eikhond ('n onadelüjk tusschending van herder en boerenkees), den Finsk Spet ('n eveneens halfbakken Fin), den keizerlijken Chinee schen paleis-pekinees, den Thibetaanschen Lama-' terriër, den Afghaanschen windhond, enz. Onderwijl blijft Engeland als het modehond-aangevend cen trum zijn inlandsche verwaarloosde (straat)honden opdiepen, zooals den groven Welsh Corgt zooiets kunt u ook fokken als u maar even een tax en een fox vermengt, den Staffordshire bullenbijter, den voorlooper van John Buil's bulldog immers: British.to the bone. Al die hondsche nieuwe snufjes kan men ont moeten op de Londensche Cruft Tentoonstelling, een soort hondenbeurs, dat Crufts", waar zich jaarlijks heel hondenlievend Europa ver n i gt en waarover ook bij ons krantenverslagen verschijnen. Merk waardigerwijze wordt deze gebeurtenis van oudsher op touw gezet door den stokouden heer Ch. Cruft, die zijn heele lange leven lang zelf nooit een woef je bezat. Hier dan zag een bekende kynophile, mevr. M. baronesse van Hardenbroek?van Hardenbroek, tot haar Nederlandsche verontwaardiging een z.g. Dutch Barge Dog, dus Hollandschen Woonschuit(kees)hond, onder den gezocht-Nederlandschen kennelnaam Bart of Zaendam", plus bijbehoorende fokteven, ook met dikopgelegde Hollandsche eigennamen als Geertje, Neèl, Klasina, Rika (ver moedelijk aangevraagd bij dienstbodebureaux van , eind vorige eeuw) "mooie, bovenstbeste keezen, maar.... rastechnisch niet ónze Barge Dog, maar ie reinsten, onvervalschten Pruisischen of dan Pommerschen Kees, den z.g. Spitz, dus wat hooger op de pooten, bedaarder, blauwer van vacht, kortom even anders van raspunten dan ons keessie-van-elken-dag. Dat kon mevrouw Van Hardenbroek niet verkrop pen: zij zou de wereld détypical Dutch keeshonds (spreek uit :kieshonds) laten zien, made in Holland. Evenals u en ik het zouden doen, dacht deze dame vlug even wat schipperskeezen, immers talrijk als musschen en katten, op te snorren en ? ? .. klaar is Kees! Maar.... Kriskras door de binnenlanden van ons sterk behonde land zocht de keeszoekster naar volbloed exemplaren van den ouden stempel, doodgewone, leuke, antieke keeshondenbeesten. Zij liep honderd boerenerven en duizend woonschuiten af, klopte bij alle ouderwetsche inboorlingen aan: Heeft u soms een keeshond?" Nee, dame, die zie je tegenwoordig nergens meer; we hebben wel een mooien Airedaler voor u .. ?." Wanhopig belandde mevrouw Van Hardenbroek op haar canine Odyssee, na allerhande basterds met keezige allures en rare krulstaarten, in wier onopgeteekenden stamboom wel eens een origineele kees was voorgekomen, ver worpen te hebben, tenslotte in een .... woonwagen kamp en ziet: tusschen de zich krabbende kindertjes en mandenvlechtende kerels (ze maakten echter heusch geen orthodoxe hondenmanden voor hun eigen canis familiaris) zag zij den, zich eveneens ferm krabbenden, rasechten, alhoewel verre van waschechten schippers- of Zigeunerskees. Uit dit nomadisch eind- of liever beginmateriaal fokte zij in haar Germaanschen kennel Walhalla", eerst te Eindhoven, nu te Nuenen, een authentieken keeshondenstam (op elke tentoonstelling kunt u ze bewonderen)* Toen zij in 't begin zoo'n weerbarstigen rekruut uit het woonwagenkamp in de waschtobbe stopte, was het of de oolijke, vroolijke oogjes zeiden: 't Is een best mensch, maar bij mijn baas, den scharensliep bleven m. zulke mishandelingen bespaard .. .." WAT dr. Franz graaf Zedwitz zegt van den nu a.'s natuurmonument uit restanten geredden Ibex of Steenbok: Die Geschichte dieses Thieres ist ein Epos", geldt ook voor den kees redivivus. Hier is het vooral een genetisch epos, want het heropbouwen van dit vlot slag honden, n.l. den grootformaat kees, niet den ver-Engelschten Pommerenian" dwergvorm voor den salon, uit dit fok-onzuivere alle gaartje eischte veel' teeltselectie, foktalent en feeling". Maar die heeft deze vaderlandsgezinde keezenmoeder heusch wel; reeds lang voor haar trou wen, als schoolkind nog, mendelde Mies" .er in den Haarlemmerhout bij Het Huis met de Beelden lustig op los met roodoogmarmotjes, waarin zij per se den er f f act o r van het pigmentlooze oog wilde vastfokken.... Moge onze herboren aparte Dutch Barge Dog als folklore gehandhaafd blijven en niet weer verwateren en in dezen vervlakkenden tijd van gelijkschakeling ten leste nog eindigen als opgezet museumexemplaar naast het wassenbeeld van den laatsten Volendamsch-Markenschen Mohikaan, die in fraai FryEngelsch den allerlaatsten toerist postcards aan smeert only a penny, Sir. We voelen ons evenwel wetenschappelijk ver plicht er op te wijzen, dat men het endemisme van vrijwel alle z.g. autochtone rasgroepen niet al te strikt heeft te nemen. Op grond van studie heb ik ten minste het idee der nationale rassen" laten varen: kweekdieren hebben geen nationaliteit, ze zijn polynat ionaal. De meeste vastelandsrassen, de z.g. vaderlandsche" der diverse naties, vinden bij de buren den ongeveer gelijken tegenhanger, bijv. de Hollandsche Kropper en de Gentsche, de Hollandsche herder, ruigharig of glad, en de Tervuerensch-Laekensch-Mechelsche, de Groninger meeuwkippen en de Oostfaalsche Pellen, de Kees en de Spitz, het oud-Hollandsche Zwartwitkuifhoen en de Padua, de greyhound en de sloughi, enzoovoort. Uit zoo'n nevenfamilie, die de darwinisten link" zouden noemen, kan men te allen tijde, als een der takken dreigt uit te sterven, zoo'n locaal type weer maken", zooals geschied is met den lerschen Wolfshond uit den naburigen Gentschen Deerhound en zooals onze nationale duivengrootfokker C. A. M. Spruyt uit Gouda, onzen Kropper hielp" via de ingekruiste Gentsche parallel. Dierkundig mogen slechts afgesloten gebieden als eilanden zich beroemen op zuiver inheemsch vee, bijv. Mallorca met zijn specifieken Windhond, den pedence mallorquin, een verren afstammeling der Pharao'sche hazenwinden, zooals we dien op papier of liever op steen kennen van Egyptische rel fteekeningen. Afgezien van afwijkende huisdieren en de indigene bevolking zelf hebben zulke geïso leerde wereldjes hun geheel eigen fauna en flora, zooals het Grieksche eilandje Zanthe, verleden jaar door onzen prof. Jan Versluys biologisch opnieuw ontdekt. Ook denken wij aan de belangwekkende Galapagos-eilanden, waar Dirwin in 1835 door het zich van n niet in het systeem" passende schild pad ineens zijn Ontstaan der Soorten en zijn, om met Bölsche te spreken, van bacil tot aapmensch"theorie in schemering voor zich zag, welke koud bloedige hem werelden opende en van den jongen Darwin een onsterfelijke figuur maakte inplaats van den provinciepredikant, die hij had zullen wor den, 'n Ongeïsoleerd open klein land als het onze mag dan ook maar ternauwernood spreken van inlandsche, laat staan van nationale oerrassen, alsof wij van een soort het alleenrecht bezaten. Maar toch, ons indigeen apart keesje, ook al kent de wereld meerdere keesachtigen, hoort essentieel in onze stadjes van blokgevels en grachten thuis. We moeten Baronesse van Hardenbroek dan ook dankbaar zijn voor deze renaissance: Mies heeft Kees gered ? ? ? ? klaar is Kees ! G. DE JOSSELIN DE JONG t i l J De zelfbewuste en telfmade oud-Hollondsche Schipperskees, opgekomen uit de heffe des hondenvolks, nu donk zij een Nederlandsche fokster acrdig op weg in het buitenland moderas te worden o/s Dutch Barge Dog" . (Foto WttMtad De Hond")