i ? u ?"?»*, AZANA LARGO CABALLERO Een Spaansche synthese EEN volk zijn problemen, zijn kenmerkende trekken en zijn streven wordt soms op schematisch duidelijke wijze weerspiegeld in degenen die op een dramatisch oogenblik, op een keerpunt in zijn geschiedenis, zijn lot in handen hebben. De drie namen Azaüa, Largo Caballero, Companys zijn op dit oogenblik in Spanje en voor Spanje meer dan de namen van drie willekeurige regeeringspersonen. De dragers van die namen beli chamen elk afzonderlijk een bepaald aspect van Spanje en van de Spaansche problemen, en gedrieën vormen zij de samenvatting van de democratische republiek zooals deze in 1931 was ontworpen en in 1936 door den volkswil werd bevestigd. Azafia is de belichaming van het liberale en democratische ideaal zooals dit, naar achttiende en negentiende eeuwschen Franschen trant in Spanje door een kleine groep van burgers en intellectueelen werd ge koesterd, het ideaal van den stoffelijken vooruitgang, van de heerschende macht van het intellect, van den gestadigen groei van het volk op de basis van vreed zaam overleg en geduldigen, toegewijden arbeid, van het geloof in de regeeringskunst, den natuurlij ken goeden wil, en de begrijpbaarheid en oplosbaar heid van alle politieke, maatschappelijke en econo mische vraagstukken. Largo Caballero is de beli chaming van het arbeidersideaal uit het einde van de vorige eeuw, vervolgens gewijzigd en verdiept door de na-oorlogsche ervaringen en leeringen. Largo Caballero vat samen den geest en het streven van die arbeiders die aanvankelijk evenwijdig met den negentienden-eeuwschen burger liepen tot zij, in het groote wereldconflict met zijn revolutionnaire schokken, begrepen dat hun streven, hun doelein den, hun idealen aanstormden tegen het gelijkmoedig-optimistische, met passer en meetsnoer uitge rekende en opgebouwde wereldje van den aan het werkelijke, dramatische leven vreemd geworden burgerman. Companys (spreek uit Companjs) ver tegenwoordigt de laatste ontwikkelingsphase van het tot zelfstandigheid ontwaakte Catalonië, Cataloniëdat eigen taal, karakter, politiek en sociaal streven heeft herwonnen, en binnen de werkelijk heid van het moderne wereldgebeuren bewust, moe dig maar bezonnen zijn weg kiest, en gereed is dien tot op het einde te volgen, in het vaste geloof dat dit einde waardig zal zijn aan de oude Catalaansche geschiedenis, namelijk een naar eigen recht en nor men geregeerd welvarend volk dat kunst, letteren enarbeid lief heeft en beoefent. ^ ' Azana ?^^ AZANA is als liberaal en democraat de bevesti ging van een wet die wij in de geschiedenis meenen te kunnen vaststellen. Het liberalisme en de democratie ontspruiten en gedijen slechts op een bodem van maatschappelijken welstand en verstan delijke ontwikkeling. Vandaar dat de democratie in Spanje een kwijnende plant is geweest. Zij schoot krachtig op in het begin van de zestiende eeuw, werd toen neergeslagen en kwijnde tot in de twintigste. Don Manuel Azafia is geboren in een van die weinige werkelijke burgerfamilies die Spanje voor de twin tigste eeuw heeft gekend. De vorming van den jongen Manuel is uitdrukking van Spaansche traditie en moderne zelfbeschikking en zelfstandig initiatief: via hét instituut der Augustijner monni ken gaat hij naar de Madrileensche universiteit en vervolgens, als zich onderscheidend student, met een beurs naar Parijs. Dit gebeurde in de jaren waarin Spanje gedwongen werd zichzelf, critisch te herzien, na de zware tegenslagen van 1898, die de jeugd aan 'Spanje, zijn wezen en zijn richtlijnen deden twijfelen. De scherpe, intellectualistische geest van Azana wette zich aan de ruwe kanten van de Spaansche historie, en sneed vervolgens diep in in het wezen van de groote Spaansche vragen. De met koele ironie, zakelijke opmerkingsgave en doordringend inzicht uitgesproken redevoeringen in het Ateneo, de Grieksche markt" te Madrid waar al wat dacht zijn meening verdedigde, vestigden de aandacht op den man die nooit glimlachte maar wiens oogen onderzoekend, speurend zich vasthechtten op iedere vraag en op ieder gelaat. Zijn geschreven woord was gepolijst als zijn geest, er sprankelde iets in van het op schoonheid en klaarheid getransponeerde reli gieuze gevoel uit zijn jeugd. Het Spaansche politieke leven en de maatschappij dwongen tot het samenvoegen van ontledend be schouwen en hervormend arbeiden: Azana zocht zijn weg naar de actieve politiek, maar vond dien pas geopend bij de onmiddellijke voorbereiding en de uitroeping van de Republiek. Zijn klassiek geschaafde geest die zich als serene normalisatie keert tegen den st u wenden, onbeheerschten drang maakte van hem, over wien de mare van tyrannieke revolutionnair begon te loopen, inderdaad den arbiter tusschen rechts en links. De intellectualistische democraat stond tusschen de steeds meer op revolutionnaire actie aandringende arbeiders en de weer opdringende feodale machten. Na twee jaren werd hij op zij gedrongen. In de drie jaren die volgden liet Azafia zich leeren door de nieuwe feiten en de vroegere geschiedenis, en trok de voor hem moeilijke maar met verstandelijke integriteit aanvaarde conclusie: hij ontwierp en grondvestte het Volksfront, de coalitie van alle republikeinsche groepen tegen den dreigenden stormloop van de feodale partijen. Hij kwam door zijn benoeming tot president van de Republiek bui ten de levende actie te staan, hetgeen velen betreur den. In het tragische conflict van heden heeft Azana zijn door de Grondwet aangewezen plaats waardig ingenomen. Wat deze man die wars is van alle onbeheerschte passies, die eerbied heeft voor de wet en de rechten van de naasten, die gelooft in de Rede en in den wil tot het goede in deze maanden gele den heeft kan slechts hij zelf zeggen. Wij, die de vorming van zijn geest in woord en geschrift van nabij hebben mogen volgen en de uitdrukking daarvan op zijn massalen, met groeven en vlakken gebijtelderi kop meenen te kunnen onderscheiden, waren diep getroffen door het tragische leed dat daaruit sprak toen wij dezer dagen naar hem op zagen als om, op zijn gelaat, de aanwijzingen van de oplossing van het Spaansche raadsel te lezen. En hij herinnerde toen aan de woorden uitgesproken bij de aanvaarding van zijn hooge ambt: ik zal een president zijn die zoomin door het extremisme van de eene als de andere partij onder den voet zal geloopen worden. Inderdaad. Hij belichaamt het geloof in de wet en het gezag, en wijst op de noodzakelijk heid van de bestendiging daarvan. Largo Caballero EEN jaar lang worden de wildste geruchten ver spreid over dezen man, over wien een ieder die nader tot hem treedt en met eerbied voor zijn eerlijke, menschlievende bedoelingen zijn geest en karakter wil leeren kennen, zeer voorzichtig zal oordeelen. Largo Caballero weerspiegelt de innerlijke geschie denis van vele Spaansche arbeiders: een harde, armoedige jeugd, een ontwakend verstand in de jongelingsjaren met devoot respect voor het ge schreven woord, het boek dat een omsluierd geheim is. Reeds bijna een volwassen man leert men lezen en leest tot men inziet dat het moeilijker is te ver staan wat men leest dan de woorden te ontcijferen. Dan volgen jaren waarin men een deel van zijn nachtrust opoffert om te lezen, te leeren, en te be grijpen. Tenslotte meent men te begrijpen, datgene wat het meest dringt: het ontzaglijke maatschappe lijke leed en de kennelijke onrechtvaardigheid. Men gaat tot actie over, en wil ingrijpen, hervormend ingrijpen in het uiterlijk gebeuren. Men gelooft in den mensen en wil zijn sfeer veranderen om alles te verbeteren. Men gelooft in de historische ontwik keling tot het goede, een ontwikkeling die uitgaat, en gestuwd wordt door het verstand een gave, scheppende kracht den goeden wil en den in de geschiedenis kenbaren zedelijken en maatschappe lijken vooruitgang. Dan de ontgoocheling. Tusschen de maatschappelijke gerechtigheid en de wantoe standen van heden ligt een barricade: de onwil van hen die hun eigen voordeel en welstand zoeken, zonder oog en hart te hebben voor het leed, -het onrecht waaronder anderen gebukt gaan. Dan be stormt men tenslotte die barricade, omdat het moet... en deinst voor de gevolgen terug. Dit is Largo Caballero. Zijn verlegen, goedige glimlach en zijn lange, nerveuse, beenige handen probeeren te vergoelijken wat er aan stormende, zoekende kracht ligt in zijn gepassioneerde, donkere oogen, waarin op kalme oogenblikken de peinzende gloed ligt van dengene die wijsheid en berusting zoekt. Largo Caballero, jaren lang democratisch en republikeinsch arbeider, reformist met zooveel geloof in de evolutieve kracht van de geschiedenis dat hij als sociaal raadgever de rechterhand wilde zijn van den dictator Primo de Rivera, en zóó wars van sociale revolutie dat hij in de eerste jaren van de Republiek tempert en in den opstand van Asturi ter zijde blijft staan ! Tot hij het geloof in de lijnen der geleidelijkheid van de geschiedenis verliest, en door den aanval der rechtsche partijen de wet der sprongsgewijze ontwikkeling erkent. Dan neemt hij de leiding op zich van den tegenaanval, maar matigt aanstonds want men kan zijn eigen natuur niet ver loochenen. En heden ten dage herneemt hij zijn oude plaats: hij tempert de ongeduldige, vulcanische naturen, wijst op de waarborgen der geleidelijke ontwikkeling onder het toezicht van wetten die deels uitdrukking zijn van historisch geworden toestan den en deels vooruitgrijpen op een begeerde en nood zakelijk geachte hervorming, welke echter slechts stapje voor stapje nader komt. Zoo staat Largo Caballero thans voor het voet licht: als temperende, matigende kracht die den opmarsen der massa's regelt naar de voorschriften van het gevestigde gezag en de orde. Largo Caballero een Spaansche Lenin ? Een mythe van hen die zoomin Largo Caballero als Lenin kennen, want dit zijn twee mannen van principieel verschillende inzichten, richtlijnen en doeleinden, en vooral van verschillend karakter. Companys L LUIS Companys i Jover, over wien de voorbij ganger die hem zou zien wandelen op een van de zonnige boulevards van Barcelona slechts zou zeg gen een keurig burgerheer", is als staatsman en als president van het veel besproken en bij velen berucht geworden Cataloniëeen nuchter gegeven waarop de stoutste verbeelding geen vat heeft. Companys is een modern Catalaan. Macia was de verbinding van de verguisde en verdrukte Catalaan sche provincie met het zich als land en volk bewust wordende Catalonië, en dit gaf aan Macia den nim bus van volksheld. Companys is de moderne Cata laan, president van een zich als staat en natie bewust geworden gebied, een man met een helder inzicht in de taak die hem als leider van een landbouwend, neringdoend en industrie-beoefenend volk is opgelegd. De eerste indruk dien hij maakt is die van bankdirecteur, fabrikant of jurist: een puntige, naar het zakelijke en onmiddellijk gegevene gerichte geest die voorzichtig combineert maar snel en vast besloten een behoedzaam genomen besluit uitvoert. De ontwikkeling van Cataloniëtot zelfstandig onderdeel van een nauw gesloten, federatieven Spaanschen staat is de laatste jaren op zeer kundige en zekere wijze geleid door Companys. Het feit der nationale bewustwording van Cataloniëwas nog slechts door volkomen verblinde menschen te loo chenen. Een uiterst delicate taak was het dit tot nationalen overmoed en zelfoverschatting neigende volk de juiste, in het algemeene Spaansche belang passende plaats te doen innemen. Wrijvingen, vele wrijvingen met Madrid", zoo wel het republikeinsch-democratische Madrid als het reactionnaire Madrid van 1933 tot begin 1936. Companys overzag het geheel der problemen, de nationale en de industrieele, de schijnbaar tegen strijdige economische belangen en den tarievenstrijd, en Companys baande den weg naar het wederzijdsch begrijpen op het gebied van het wederzijdsch belang. Als linksch republikein en burgerlijk demo craat was zijn positie in 1934 uiterst moeilijk: een verbinding met de extremistische arbeiderspartijen strookte niet met den burgerlijken staatsman, een coalitie met reactionnaire partijen was den demo craat onmogelijk. Hij loste het probleem op door een ridderlijke zelfopoffering welke slechts weinigen aanstonds begrepen hebben. Companys heeft in 1934 Cataloniëgered, en de Catalaansche arbeiders voor het lot van hun Asturische kameraden behoed. Het assimilatie-vermogen van den kundigen, nuchteren staatsman Companys blijkt heden in het woelige Cataloniëduidelijk. Companys is doordron gen van de billijkheid van vele eischen van de arbei ders, zijn scherp, zakelijk verstand doet hem tevens de essentieele fouten onderkennen van het huidige economische systeem, basis van het oudere regeeringsstelsel. De linksch republikein heeft zooveel adaptatie-vermogen dat hij den arbeider gelijk kan worden en de wereld van uit diens oogen kan bezien, maar de burger-democraat vult deze visie aan, en ontwerpt een regeeringsstelsel en sociale wetten waarbinnen een maatschappij, die van handel, landbouw en nijverheid wil leven, zal kunnen bloeien. En daarom heeft Companys zijn vriendelijker!, rustigen glimlach behouden toen de brand over Cataloniëuitsloeg. Hij heeft dien brand, zonder veel ophef te maken, helpen blusschen, en hij leidt nu den wederopbouw. Zijn devies kan zijn: recht, orde en een open geest voor de nooden van ieder ter heil zame correctie der landswetten, die steeds aller belang en welzijn moeten beoogen. DR. J. BROUWER PAG. 8 DE GROENE No.1116 'j t De houding der Kerk DAT er menschen zijn, die bij voorkeur de religie of de kerk aansprakelijk stellen voor al hetgeen er mis gaat in de maatschappij, mag ons nooit weerhouden van de er kenning der waarheid, indien deze waarheid beschamend zou zijn voor een gedeelte van onze geloofsgenooten, wellicht ook voor onszelf. Het verkeer de goed te praten, omdat de tegenstan der misbruik zou kunnen maken van het feit, dat het verkeerde wordt erkend en toegegeven, is lage politiek, den christen onwaardig. Van den anderen k ant: men behoeft niet verder te gaan dan de feiten dringen. Ieder, die het evan gelie kent, weet dat het geen aanleiding biedt tot het ontstaan van maatschap pelijke wantoestanden. Met andere woorden: hetgeen de katholieke verant woordelijke instanties in Spanje door verwaarloozing of veronachtzaming misdaan zoudsn hebben, dat misdeden ze niet, omdat ze katholieken zijn, maar omdat ze menschen zijn. Hun schuld valt alleen sterker op, daar zij zoo wei nig overeenkomt met hun levensleer. Juist als katholieken hadden zij deze menschelijke schuld moeten vermijden. Of de priesters het volk in Spanje op zettelijk hebben uitgebuit, is een ge wetensvraag, die zeker niet blindelings kan beantwoord worden. Men zou hun bedoelingen moeten kennen, of de do cumenten (indien ze bestaan) waaruit die bedoelingen blijken. Zoolang we dit materiaal missen, kunnen we den wan toestand het best analogisch beoordeelen, n.l. door de vergelijking met andere wantoestanden in de kerkelijke ge schiedenis. Het katholicisme is twee duizend jaar oud. Het heeft mér mee gemaakt dan de burger oorlog in Spanje. Een verval van het kerkelijk leven is niet iets nieuws, het is nauwelijks iets ongewoons. Het zegt niets over de ker kelijke leer, die er in geenen deele door geraakt wordt. Het bewijst alleen, dat het christendom, ook voor den christen, niet de natuurlijke bestaansconditie is, maar dat het een zeker bedwang oplegt, waaraan de menschelijke natuur zich zoekt te onttrekken. In alle eeuwen z'.jn er menschen geweest, ook onder de meest verantwoordelijken, bij wie deze natuur sterker bleek dan die leer en in alle eeuwen hebben die menschen aan het kerkelijke ideaal een zekere schade toegebracht. Dat de Spaansche ?g ;estelijkheid, collectief genomen, slech-. ter zou zijn dan b.v. de Hollandsche katholieke geestelijkheid was in de ja ren der Hervorming, geloof ik niet. De priesterwijding maakt geen einde aan de natuurlijke strevingen naar macht, naar bezit, naar voortplanting, - naar gemak, naar weelde, die allen men schen eigen zijn en die alleen door de tucht worden teruggehouden. Deze in stincten verzetten zich tegen de ascese, en ze doen dit op verscheidene wijzen. Ze verzetten zich rechtstreeks door hun kracht te doen voelen, en dan zijn ze misschien het minst gevaarlijk, maar ze verzetten zich ook indirect door het inzicht te verduisteren en den smaak te verflauwen. Deze laatste actie'is het meest téduchten, omdat ze bijna niet wordt opgemerkt. Geleidelijk-aan,zelfs bij plichtsgetrouwe en in zeker opzicht voorbeeldige menschen, krijgen de machtsbegeerte en de weeldezucht de overhand op de geestelijke levenswijze. Doet dit verschijnsel zich, onder invloed van verschillende factoren, niet slechts individueel, doch collectief voor, dan ontstaat er een wantoestand, die een heel respectabel uiterlijk kan vertoonen, tot plotseling blijkt, hoe erg het is. Wie in dezen algemeenen toestand leven, zijn er nauwelijks aansprakelijk voor. Ze hebben de heerschende men taliteit overgenomen. Ze zijn er in op gegroeid. Ze zien er de gevaren niet van. HET is best mogelijk, dat de Spaan sche geestelijkheid een groot deel van de ellende had kunnen voorkomen, PAG. 9 DE GROENE No..3l 16 maar dat zij zich hier niet van bewust was. Ze leefde het leven, zooals het ge worden was en dacht er niet over, het te veranderen. Ze zag de armoede en aanvaardde haar als een feit. Ze zal in menig geval den nood gelenigd hebben, waar ze kon, zonder zich te verdiepen in de oorzaken van den nood. De charitas werd niet geheel verwaarloosd, maar ze was geformaliseerd. In den tijd, die aan de Fransche Revolutie voorafging, was het niet anders. Men kan niet zeggen, dat de priesters onder de regeering van Lodewijk XIV slechte menschen waren. Ze. war en voor het meerendeel geen heilige menschen, geen heldhaftige geesten. Ze waren brave menschen met menschelijke ge breken. Maar een bijzonder verlichte, die den toestand scherp zag, als Bossuet, durfde te spreken over de schan de van de kerk". In 1659 preekt hij ovei het lijden van Jezus in de persoon der armen en roept uit: ,,Hun ontevre denheid is gerechtvaardigd. Waarom is er die ongelijkheid in bestaansvoor waarden ? Allen zijn toch uit hetzelfde slijk gemaakt! Niets kan dezen toe stand billijken .... Ut fiat aequalitas" dat er gelijkheid weze, beveelt Sint Paulus." In 1662 houdt hij de vastenpreeken in het Louvre en behandelt de parabel van den rijken vrek: De ar men sidderen voor u, ze schamen zich over hun ellende, ze sterven van hon ger, ze sterven, mijne h eer en, op uwe grondbezittingen, in de nabijheid van uwe kasteelen, in uw steden, aan de poorten uwer woningen, en niemand komt hen te hulp! In verwijderde pro vincies, maar ook in deze stad, te mid den van zoo veel genot en zoo veel uitspattingen, sterven tallooze gezinnen van armoede en wanhoop. Dit is een gedurige, een openbare, een onbetwist bare waarheid. Het is de ramp van onze dagen l" In 1663: ,,Wat weten deze armen omtrent God? Ze zijn ge doopt en ze vormen een volk van ongeloovigen. Ze kennen het doopsel niet, dat ze ontvingen!" In 1669: Talloos zijn de zonden, waartoe de armoede de menschen misleidt. Het zijn zonden, die niet bekend worden, zooals bloedschande, omdat de menschen geen bed hebben en andere afschuwelijkheden van dien aard." De toestand werd opgemerkt. Hij werd niet veranderd, totdat het ge welddadig geschiedde. Hetzelfde is thans het geval in Spanje. Men kan niet de personen aanwijzen, die aan sprakelijk zijn. Men kan slechts de mentaliteit ontleden, en haar bestaan betreuren. i ZAL de Spaansche burgeroorlog een einde maken aan deze mentaliteit ? Het is volstrekt niet te zeggen, het is allén te hopeni Er zijn zooveel tegen strijdige krachten gemengd in dit ge weldige ontwikkelingsproces, er zijn zooveel complicaties in die krachten van politieken, socialen, economischen, /militairen, ideologischen aard, dat de evangelische eenvoud zich slechts moei zaam zal, kunnen ontworstelen aan de verwarring. Rechtvaardigheid wordt verbonden met goddeloosheid. De gods dienst wordt in dienst genomen en be schermd door de heerschzucht, terwijl niemand de heldere waarheid meer tusschen de leugens en de belangen onder scheidt. Er is in deze situatie niet blin delings te kiezen en men kan niet zeg gen, dat een goed katholiek aan de zijde van Franco moei staan, zoo min als men zeggen kan, dat degenen, die aan deze zijde staan, hierdoor slecht zouden zijn. Tot het tegendeel duidelijk is, ' moet men veronderstellen, dat ,zij het goede willen, zooals men dit ook moet veronderstellen van de katholieken die de regeering steunen. Het veiligst is voor den katholiek in het algemeen de zijde, die het evangelie koos: de zijde van de armsten. ANTON VAN DUINKERKEN 507, O BESPARING op Uw autokosten door een F l AT 500 Benzine-verbruik l :20 ? Prijs F. 995.Phenomenale rijkwaliteiten, twee ruime zitplaat sen, flinke bagageruimte. Snelheid 85 K.M. p. uur Nadere inlichtingen bij den Imp. J. LEONARD LANG Stadhouderskade 114, Amsterdam of een zijner agenten N.V. ROTTERDAMSCHE HYPOTHEEKBANK VOOR NEDERLAND GEVESTIGD TE ROTTERDAM De Directie deelt mede dat tot nadere aankondi ging alle nog uitstaande 5i;2%, 5 % en 4V2 % pandbrieven kunnen worden omgewisseld in 4 % Pandbrieven tot den koers van 993 4 % met renteverrekening tot l Maart 1937 en zonder be rekening van couponbelasting over het renteverschil. Spoedige aanmelding en toezending van de om te wisselen Pandbrieven is zeer gewenscht. De voor deze omwisseling bestemde Pandbrieven moeten ten kantore der Bank worden aangeboden met den talon en alle nog niet verschenen coupons: ROTTERDAM (C), 12 Februari 1937 Schiedamschestngel 89 De Directie voornoemd: Mr. N. P. C. VAN WIJK Mr. B. VAN ROSSEM 3 BOEKJES OVER SPANJE NO PASARAN DOOR l L J A EHRENBURG 48 paK.'met illustratie* 25 et. ZIJ KOMEN ER NIET DOOR DOOR LA PASIONARIA 70 pag. met Illustratie* £5 et. HET SPAANSE VOLK STRIJDT VOOR DEMOCRATIE TEGEN FASCISME met voorrede Mr. A. 8. DE LEEUW 78 pag. met Illustraties 25 et. Stort 75 ct. op giro 173.127 (Pegasus) en de 3 werkjes worden U fr. postjthuisgezonden. Uitgeverij PEGASUS" - Hemonystraat 5 - Amsterdam-Z. l Le Interesa la cultura espanola? i Dirijase a la Librerfa PLUS-ULTRA,, ! RELACIÖNES DIRECTAS CON. ESPANA. KEIZERSGRACHT 396 - AMSTERDAM, CENTRUM De eenlge algemeene boekhandel in Nederland die gespecialiseerd is in het Spaansche taalgebied. Verstrekt alle inlichtingen zonder verplichting. . Vraagt toezending Tam mijn geregelde aankondigingen! '?4 VAN RIJN S SMOSTERD LATIJN Schrift, cursus, DR. WIARDI SMIT, Flat Willemspark, Zeestraat 73, Den Haag. Studietijd 9 mnd, i uur p. d., 40 lessen in 2 seriën, ie serie f 7.50, 2e serie f 15.?. Boeken onnoodig. Vraagt pros pectus en beoordeeling. v ?