Historisch Archief 1877-1940
/? *
\ l
KOAIAIËN
op
i
l
Eén bom verwoestte dit huis van boven tot onder, scheurde het open en legde zijn
binnenkamers te kijk. De overb/ijfse/en der bewoners vond men onder het puin....
In de stations van den ondergrondschen sboorweg hebben tal van
Heden vooral vrouwen en kinderen' een schamele slaapplaats
gevonden^ die tenminste meestal bescherming biedt voor de bommen
TOEN in November van het
vorige jaar de opmars der op
standelingen Madrid genaderd
was en de bevolking dezer stad in
steeds heviger mate werd blootgesteld
aan luchtbombardementen, achtte de
Spaanse regering het nuttig, aan per
sonen uit verschillende landen ge
legenheid te geven een bezoek aan de
Spaanse hoofdstad te brengen. Daartoe
aangezocht door de Nederlandse af
deling van het Comitéde coördination
et d'information pour l'aide a l'Espagne
républicaine, een internationale orga
nisatie, die zich ten doel stelt voor
lichting te geven over en humanitaire
hulp te brengen aan democratisch
Spanje, hebben Ds. N. Padt en schrijver
dezes eind November van het vorige
jaar een reis gemaakt naar Madrid.
Dit bezoek behoefde slechts van korten
duur te zijn, daar het beoogde de
vorming van een indruk omtrent de
gevolgen van de burgeroorlog voor de
Madrileense bevolking. Toen wij in
Valencia aangekomen ons verdere
reisplan op het ministerie bespraken.
stelde ik aan den secretaris van
minister Del Vayo de vraag of het door
hem voorgeslagen verblijf van n dag
te Madrid wel voldoende zou zijn. Zijn
veelbetekenend antwoord luidde: n
dag is reeds te veel! Ons verblijf te
Madrid, dat overigens eenige dagen
duurde, gaf ons ruimschoots gelegen
heid tot het vinden van een bevesti
ging van deze uitspraak.
TEGEN het vallen van de avond
vertrokken wij pe.r auto uit Va
lencia naar Madrid, een reis van
ongeveer 350 K.M. Wij kwamen dus
eerst in het holst van de nacht op de
plaats van onze bestemming aan. Ge
durende het laatste deel van de reis
mocht onze auto geen licht meer voeren
en natuurlijk is Madrid 's nachts nog
intensiever verduisterd dan Valencia.
Zo kwamen wij eigenlijk pas na het
M r. N. A. Stempels
een bekende figuur uit den kring
der jongere liberalen, beschrijft
hieronder de indrukken, die hij in de
laatste dagen van November 7056
in Madrid heeft opgedaan. Hij
heeft deze reis met. ds. N. Padt
uit Zutphen als particulier per
soon ondernomen, op uitnoodiging
van het ComitéHulp aan Spanje
ontwaken tot de ontdekking, dat het
hotel, waarin wij waren ondergebracht,
zich in het hart van de stad bevond,
aan de Gran Via, een der grote boule
vards, recht tegenover het hoge tele-1
foongebouw, waarvan de gevel de
sporen droeg van een kanonschot.
Schuin tegenover ons hctel had een ?
vliegtuigbom een groot gat in de straat <
geslagen en een enorme verwoesting
in het daarbij gelegen gebouw aange
richt. Aldus was de eerste indruk, op
gedaan bij het verlaten van ons hotel.
Dit was echter slechts kinderspel ver
geleken bij de verwoestingen, welke
wij op onze tochten door Madrid te zien
kregen. Elke beschrijving moet hier
beneden de afschuwelijke werkelijk
heid blijven, elke foto schiet hier te
kort; dit gevoelt men als men staat
voor wooncomplexen van vijf, zes
verdiepingen, die van boven tot onder
verwoest zijn, als men zich bevindt op
het hoofdplein, de Puerta del Sol, waar
de bestrating op talrijke plaatsen is
weggeslagen, waar men aan alle kan
ten puinhopen ziet van wat eens ge
bouwen waren.
MEN denke niet, dat het alleen of
in de eerste plaats de voor open
bare diensten bestemde grote gebouwen
waren, waarop de bombardementen
gericht waren. Ook de dichtbevolkte
uitgestrekte wooncomplexen waren
kennelijk het mikpunt voor de vliegers
der rebellen, voor wie evenals in
Abessyniëhet rode-kruisteken der
hospitalen niet veilig is. Direct strate
gische voordelen te behalen kan niet
het doel dezer bombardementen zijn,
immers zij geschieden op ettelijke <'
kilometers van de frontlijn. Het gaat
hier om wat men met een technische
term noemt demoralisatie van de
burgerbevolking. Eén ding is ons
echter wel overtuigend gebleken: deze
bombardementen bereiken eerder het
tegendeel van demoralisatie. De geest
van verzet wordt door de barbaarse
luchtaanvallen niet gebroken doch
integendeel versterkt. Dit is de duide
lijke reactie van de bevolking van
Madrid, en ook bij volken buiten Spanje
zou de 'reactie niet anders zijn.
DE mens tezit nu eenmaal een
groot aanpassingsvermogen. Wij
hebben dit aan ons zelf kunnen consta- ?
teren. Met verbazing vroegen wij ons'
's morgens af hoe het mogelijk was, N
dat we, in een stad als Madrid ver- '
toevende, toch betrekkelijk rustig kon
den slapen. Zeker, wij hebben paniek
stemmingen meegemaakt, wij zijn met
de mensen op straat meegerend naar
een schuilplaats bij de nadering van
een bommenwerper, wij hebben in
zo'n schuilplaats met kloppend hart en
toegeknepen keel het donderend geraas
der dicht bij ons inslaande en ontplof
fende bommen gehoord. Doch de
schrik is slechts kort; als het directe
gevaar voorbij is, gaat alles weer zijn
gewone gang alsof er niets gebeurd is.
Het angstgevoel is snel verdwenen,
wat overblijft is een gevoel van woede
over en haat tegen een laaghartige
infame strijdmethode, die honderden
en honderden non-combattanten, vrou
wen en kinderen doodt of afschuwelijk
verwondt.
Wij zagen Madrid eind November
1936. En reeds toen waren wij ver
bijsterd door de gruwelijke verwoes
tingen welke er waren aangericht.
Sindsdien zijn de bombardementen,
vaak met nog grotere hevigheid, voort
gegaan. Welk een aanblik moet deze
stad, een der schoonste hoofdsteden
van Europa, thans wel bieden?
Er is veel gesproken en geschreven
over evacuatie der burgerbevolking.
Evacuatie, het klinkt zo eenvoudig,
de practische uitvoering is zeer moei
lijk. De voornaamste verbinding met
de betrekkelijk veilige Middelandsche
zeekust is de lange autoweg naar
Valencia. Een directe spoorwegverbin
ding van Madrid naar Valencia is er
niet. Men bedenke voorts, dat Madrid
een bevolking heeft van meer dan een
millioen inwoners en bovendien bij de
nadering van Franco's troepen over
bevolkt was door een enorme toevloed
van vluchtelingen, vooral vrouwen en
kinderen, die de komst der zwarte
troepen niet durfden af te wachten.
(Het geldt in sommige ktingen als
fatsoenlijk om Franco's troepen aan te
duiden als de witten"!) Als men dit
alles in aanmerking neemt en boven
dien er rekening mede houdt, dat
vrachtauto's e.d., welke Spanje boven
dien slechts in beperkte mate rijk is,
in de eerste plaats voor militaire doel
einden moeten worden gebezigd, dan
krijgt men enig begrip van de moeilijk
heden, welke evacuatie oplevert. Ge
durende de laatste tijd is het mogelijk
gebleken ongeveer acht duizend per
sonen per dag te evacueren, een
respectabele prestatie, die echter tegen
over de grote massa's mensen, die
men in veiligheid zou willen stellen,
slechts van bescheiden betekenis is.
Wij werden diep getroffen door het
lijden van een groot deel der bevolking.
Dat de levensmiddelenvoorziening
moeilijkheden oplevert bleek ons uit
de rijen van wachtenden voor levens
middelenwinkels. Brandstoffen waren
zeer schaars geworden en de winter in
Madrid is koud. Velen zijn dakloos
geworden. Wij daalden om twaalf uur
's nachts af in een metrostation en
zagen, hoe daar beneden in de gangen,
op de trappen en perrons talrijke lieden,
vooral vrouwen en kinderen, een scha
mele slaapplaats hadden gevonden.
Een hartverscheurend tafereel. En dit
alles wordt met schier onbegrijpelijke
gelatenheid gedragen. Men klaagt niet,
maar wel is er een verbeten haat tegen
de aanvallers.
Dat Rusland een zekere populariteit
geniet is onder de gegeven omstandig
heden begrijpelijk. Dit betekent echter
geenszins dat men sympathiseert met
het communisme, dat in Spanje
nim'.«r''grote, aanhang kon verwerven.
' Ervoor is het te zeer in strijd mét de
.r i individualistische Spaanse volks
aai t Het is mij trouwens in allerlei
gesp.''-.ken opgevallen hoe sterk de
hoop bij velen leeft dat tenslotte
Engeland een overwinning van de
rebellen, dus van Duitsland en Italië,
niet zal willen gedogen.
U KOMT TOCH OOK IN DE
TANZ KLAUSE?
Marnixstraat b/h Leidscheplein
Matiné4-6.80 - Avond 8-1
dat allen verbindt
ANGEL OSSORIO Y GALLARDO
Gezant der Spaansche
Republiek te Brussel
IN den strijd, dien de verdedigers van
de Republiek zoo dapper volhouden,
bezield met een verbazingwekkenden
burgerzin, vertoont zich het verschijnsel
van een zedelijke orde, die duizend
maal interessanter is, dan alle oorlogs
daden. Dit verschijnsel is het volgende:
wij zien nauw verbonden formaties
strijden, die niet alleen van verschil
lenden, maar zelfs van tegengestelden
aard zijn: de oude formaties van de
bewakers van een ondergegane sociale
orde (de Guarde Civila", de militaire
politie, officieren van leger en marine)
n de volkomen nieuw gevormde troe
pen, gesmeed door de republikeinsche
regeering, de burgerij, vertegenwoor
digd door de republikeinsche partijen,
het klassieke en evolutionaire socialis
me, en haar ongeduldigen revolutionai
ren vleugel, het communisme, het
syndicalisme (dat den staat ontkent,
voor welken het door middel van ,,di
recte actie" sociale groepeeringen in
de plaats wil stellen), en ten slotte het
traditioneele anarchisme, den ge
zworen vijand van alle politieke
machten.
Welke factor heeft al deze verschil
lende menschen kunnen vereenigen
voor een zoo zware taak, dat ieders
eigen leven op het spel staat? Een poli
tiek systeem? Een sociaal program?
Een gemeenschappelijk doel? Een aan
n persoon gebonden fetischisme?
Een verzwegen belang? Neen. Hun
beweegredenen zijn onbaatzuchtig en
zuiver. Hun systemen, programma's,
doeleinden zijn verschillend. Fetischen
zijn er niet. leder heeft zijn eigen plan
nen. Tot den dag vóór den militairen
opstand lagen deze groepen met elkaar
overhoop. En zoodra de opstand ge
indigd zal zijn, zullen zij wederom
met elkaar overhoop liggen.
Wat is dan déband, die hen verbindt?
Op welk uitgangspunt ontmoeten zij
elkaar? Wat is het gemeenschappelijk
wachtwoord?
De band, het uitgangspunt en het
wachtwoord bestaan uit n enkel
woord, het magische en onsterfelijke
woord, dat de ziel der volken steeds
weer doet.trillen: Vrijheid"!
Dit woord weerklinkt in toespraken
tot de strijders, in de vlammende woor
den van politieke redenaars, in dag
bladartikelen, in nieuwsberichten.?Voor
de burgervrijheden l" Voor de vrij
heid van de Republiek!" Voor de
vrijheid der arbeiders !" Voor de vrij
heid van ons en onze kinderen l" Voor
de vrijheid, die wij met onze stemmen
hebben veroverd en die wij met de wa
penen verdedigen!" Dat is de
strijdleuze, de grond voor de opofferingen en
de dageraad der overwinning. Presi
dent Azafia heeft het op zeer gelukkige
wijze uitgedrukt: Het volk strijdt
thans evenzoo als in 1808. Toen streed
het voof zijn onafhankelijkheid. Nu
strijdt het voor zijn vrijheid."
En dan te denken, dat er menschen
waren in onze dagen, die dachten, dat
vrijheid" een versleten begrip was,
een waan der voorouders, een zinledig
woord! De tragische werkelijkheid
heeft aan den dag gebracht, dat inte
gendeel de vrijheid een doel is, dat ge*
heele volken aantrekt. De strijders van
thans zullen morgen zeer
uiteenloopende stroomingen . vertegenwoordigen;
maar heden zijn zij alleen maar: -strij
ders voor de vrijheid. Opdat Spanje vrij
blijft, hun zonen niet in slavernij
ver72-jorige
vr//williger u/t net
Regeerings/eger
vallen, geven zij zonder aarzelen hun
leven.
De barbaarsche aanval heeft hun
duidelijk gemaakt, dat de vrijheid de
eerste voorwaarde is voor iedere ver
dere gedachte. Eerst leven, dan filo
sofeeren", zegt het wijze spreekwoord,
dat men thans met recht kan onder
schrijven: allereerst moet men de vrij
heid hebben, om er vervolgens het juiste
gebruik van te maken.
Hierin ligt de diepste grond voor
den strijd tegen de rebellen. De rebellen,
die den grondslag van het Recht heb
ben verlaten, ontkennen de vrijheid.
De regeeringsgetrouwen mogen zich
op de vrijheid beroepen, omdat zij op
de wet steunen. Dit is de verklaring
van het feit, dat hier broederlijk
vereenigd zijn: militairen, republikeinen,
socialisten, communisten,
syndicalisten en anarchisten. In den grond is hun
gemeenschappelijke leuze: Slaven....
nooit!"
Het is duidelijk, dat het woord vrij
heid" thans een ruimere beteekenis
heeft, dan in de XIXde eeuw. Het gaat
thans niet om een filosofisch en zelfs
niet slechts om een politiek beginsel.
Men strijdt ook voor de economische
bevrijding. Niemand vergist zich op dit
punt en niemand strijdt voor zelfzuch
tige doeleinden. De soldaten strijden
voor de vrijheid van iedereen, van alle
burgers, van hen die thuis zijn inbe
grepen. De prijs der overwinning zal
economische bevrijding zijn. Zij eischen
haar bij voorbaat en wij hebben
hetrecht niet ze hun te weigeren. Dat zou
een schande zijn. En bovendien een
domheid, omdat zij de macht hebben
alles te nemen, wat zij willen, zonder
onze grootmoedige gebaren af te wach
ten.
De groote taak der juristen zal be
staan in het ontwerpen van wetten,
formules en instellingen, die een zoo
groot mogelijken socialen vooruitgang
met zoo min mogelijk economische
schade mogelijk maken. Dat wil zeg
gen het nemen van zulke maatregelen,
dat Spanje niet de verwarring behoeft
door te maken, waar de andere landen
onder te lijden hebben gehad.
Na deze dagen van marteling zullen
er betere komen, maar ook moeilijkere.
Zij, die heden n zijn, zullen uiteen
vallen. Zoodra het geschut zwijgt, zul
len de tegenstellingen zich doen voelen.
Het is menschelijk, maar al te
menschelijk, dat ieder zijn eigen stokpaardje wil
berijden. Zij die aan het fascisme zijn
ontkomen, kunnen nog ondergaan aan
hun eigen onverzettelijkheid. Het zal
goed zijn, als zij zich dan nóg het prach
tige woord herinneren, dat hen thans
vereenigt, als zij weten, dat als zij de vrij
heid verliezen, zij alles verliezen, en
dat zij dan de wonderlijke opoffering
waarmee zij het geweer hebben opge
nomen en hun bloed hebben gestort,
onvruchtbaar maken.
Volksmilitianen, soldaten die trouw
zijt aan het gezag, plichtsgetrouwe gen
darmes, onverschrokken vliegeniers,
gij die de uitdrukking zijt van burger
zin, die uit het volk voortkomt en voor
het volk strijdt I Sta een veteraan als ik
ben, en die op zijn eigen terrein ook veel
gestreden en geleden heeft, toe u vol
bewondering te begroeten met de kreet,
die zijn leven glans heeft gegeven en
zijn ziel in gloed heeft gezet: Leve de
vrijheid!"
PAG. 10 EN II DE GROENE Ne. 3116