/? * \ l KOAIAIËN op i l Eén bom verwoestte dit huis van boven tot onder, scheurde het open en legde zijn binnenkamers te kijk. De overb/ijfse/en der bewoners vond men onder het puin.... In de stations van den ondergrondschen sboorweg hebben tal van Heden vooral vrouwen en kinderen' een schamele slaapplaats gevonden^ die tenminste meestal bescherming biedt voor de bommen TOEN in November van het vorige jaar de opmars der op standelingen Madrid genaderd was en de bevolking dezer stad in steeds heviger mate werd blootgesteld aan luchtbombardementen, achtte de Spaanse regering het nuttig, aan per sonen uit verschillende landen ge legenheid te geven een bezoek aan de Spaanse hoofdstad te brengen. Daartoe aangezocht door de Nederlandse af deling van het Comitéde coördination et d'information pour l'aide a l'Espagne républicaine, een internationale orga nisatie, die zich ten doel stelt voor lichting te geven over en humanitaire hulp te brengen aan democratisch Spanje, hebben Ds. N. Padt en schrijver dezes eind November van het vorige jaar een reis gemaakt naar Madrid. Dit bezoek behoefde slechts van korten duur te zijn, daar het beoogde de vorming van een indruk omtrent de gevolgen van de burgeroorlog voor de Madrileense bevolking. Toen wij in Valencia aangekomen ons verdere reisplan op het ministerie bespraken. stelde ik aan den secretaris van minister Del Vayo de vraag of het door hem voorgeslagen verblijf van n dag te Madrid wel voldoende zou zijn. Zijn veelbetekenend antwoord luidde: n dag is reeds te veel! Ons verblijf te Madrid, dat overigens eenige dagen duurde, gaf ons ruimschoots gelegen heid tot het vinden van een bevesti ging van deze uitspraak. TEGEN het vallen van de avond vertrokken wij pe.r auto uit Va lencia naar Madrid, een reis van ongeveer 350 K.M. Wij kwamen dus eerst in het holst van de nacht op de plaats van onze bestemming aan. Ge durende het laatste deel van de reis mocht onze auto geen licht meer voeren en natuurlijk is Madrid 's nachts nog intensiever verduisterd dan Valencia. Zo kwamen wij eigenlijk pas na het M r. N. A. Stempels een bekende figuur uit den kring der jongere liberalen, beschrijft hieronder de indrukken, die hij in de laatste dagen van November 7056 in Madrid heeft opgedaan. Hij heeft deze reis met. ds. N. Padt uit Zutphen als particulier per soon ondernomen, op uitnoodiging van het ComitéHulp aan Spanje ontwaken tot de ontdekking, dat het hotel, waarin wij waren ondergebracht, zich in het hart van de stad bevond, aan de Gran Via, een der grote boule vards, recht tegenover het hoge tele-1 foongebouw, waarvan de gevel de sporen droeg van een kanonschot. Schuin tegenover ons hctel had een ? vliegtuigbom een groot gat in de straat < geslagen en een enorme verwoesting in het daarbij gelegen gebouw aange richt. Aldus was de eerste indruk, op gedaan bij het verlaten van ons hotel. Dit was echter slechts kinderspel ver geleken bij de verwoestingen, welke wij op onze tochten door Madrid te zien kregen. Elke beschrijving moet hier beneden de afschuwelijke werkelijk heid blijven, elke foto schiet hier te kort; dit gevoelt men als men staat voor wooncomplexen van vijf, zes verdiepingen, die van boven tot onder verwoest zijn, als men zich bevindt op het hoofdplein, de Puerta del Sol, waar de bestrating op talrijke plaatsen is weggeslagen, waar men aan alle kan ten puinhopen ziet van wat eens ge bouwen waren. MEN denke niet, dat het alleen of in de eerste plaats de voor open bare diensten bestemde grote gebouwen waren, waarop de bombardementen gericht waren. Ook de dichtbevolkte uitgestrekte wooncomplexen waren kennelijk het mikpunt voor de vliegers der rebellen, voor wie evenals in Abessyniëhet rode-kruisteken der hospitalen niet veilig is. Direct strate gische voordelen te behalen kan niet het doel dezer bombardementen zijn, immers zij geschieden op ettelijke <' kilometers van de frontlijn. Het gaat hier om wat men met een technische term noemt demoralisatie van de burgerbevolking. Eén ding is ons echter wel overtuigend gebleken: deze bombardementen bereiken eerder het tegendeel van demoralisatie. De geest van verzet wordt door de barbaarse luchtaanvallen niet gebroken doch integendeel versterkt. Dit is de duide lijke reactie van de bevolking van Madrid, en ook bij volken buiten Spanje zou de 'reactie niet anders zijn. DE mens tezit nu eenmaal een groot aanpassingsvermogen. Wij hebben dit aan ons zelf kunnen consta- ? teren. Met verbazing vroegen wij ons' 's morgens af hoe het mogelijk was, N dat we, in een stad als Madrid ver- ' toevende, toch betrekkelijk rustig kon den slapen. Zeker, wij hebben paniek stemmingen meegemaakt, wij zijn met de mensen op straat meegerend naar een schuilplaats bij de nadering van een bommenwerper, wij hebben in zo'n schuilplaats met kloppend hart en toegeknepen keel het donderend geraas der dicht bij ons inslaande en ontplof fende bommen gehoord. Doch de schrik is slechts kort; als het directe gevaar voorbij is, gaat alles weer zijn gewone gang alsof er niets gebeurd is. Het angstgevoel is snel verdwenen, wat overblijft is een gevoel van woede over en haat tegen een laaghartige infame strijdmethode, die honderden en honderden non-combattanten, vrou wen en kinderen doodt of afschuwelijk verwondt. Wij zagen Madrid eind November 1936. En reeds toen waren wij ver bijsterd door de gruwelijke verwoes tingen welke er waren aangericht. Sindsdien zijn de bombardementen, vaak met nog grotere hevigheid, voort gegaan. Welk een aanblik moet deze stad, een der schoonste hoofdsteden van Europa, thans wel bieden? Er is veel gesproken en geschreven over evacuatie der burgerbevolking. Evacuatie, het klinkt zo eenvoudig, de practische uitvoering is zeer moei lijk. De voornaamste verbinding met de betrekkelijk veilige Middelandsche zeekust is de lange autoweg naar Valencia. Een directe spoorwegverbin ding van Madrid naar Valencia is er niet. Men bedenke voorts, dat Madrid een bevolking heeft van meer dan een millioen inwoners en bovendien bij de nadering van Franco's troepen over bevolkt was door een enorme toevloed van vluchtelingen, vooral vrouwen en kinderen, die de komst der zwarte troepen niet durfden af te wachten. (Het geldt in sommige ktingen als fatsoenlijk om Franco's troepen aan te duiden als de witten"!) Als men dit alles in aanmerking neemt en boven dien er rekening mede houdt, dat vrachtauto's e.d., welke Spanje boven dien slechts in beperkte mate rijk is, in de eerste plaats voor militaire doel einden moeten worden gebezigd, dan krijgt men enig begrip van de moeilijk heden, welke evacuatie oplevert. Ge durende de laatste tijd is het mogelijk gebleken ongeveer acht duizend per sonen per dag te evacueren, een respectabele prestatie, die echter tegen over de grote massa's mensen, die men in veiligheid zou willen stellen, slechts van bescheiden betekenis is. Wij werden diep getroffen door het lijden van een groot deel der bevolking. Dat de levensmiddelenvoorziening moeilijkheden oplevert bleek ons uit de rijen van wachtenden voor levens middelenwinkels. Brandstoffen waren zeer schaars geworden en de winter in Madrid is koud. Velen zijn dakloos geworden. Wij daalden om twaalf uur 's nachts af in een metrostation en zagen, hoe daar beneden in de gangen, op de trappen en perrons talrijke lieden, vooral vrouwen en kinderen, een scha mele slaapplaats hadden gevonden. Een hartverscheurend tafereel. En dit alles wordt met schier onbegrijpelijke gelatenheid gedragen. Men klaagt niet, maar wel is er een verbeten haat tegen de aanvallers. Dat Rusland een zekere populariteit geniet is onder de gegeven omstandig heden begrijpelijk. Dit betekent echter geenszins dat men sympathiseert met het communisme, dat in Spanje nim'.«r''grote, aanhang kon verwerven. ' Ervoor is het te zeer in strijd mét de .r i individualistische Spaanse volks aai t Het is mij trouwens in allerlei gesp.''-.ken opgevallen hoe sterk de hoop bij velen leeft dat tenslotte Engeland een overwinning van de rebellen, dus van Duitsland en Italië, niet zal willen gedogen. U KOMT TOCH OOK IN DE TANZ KLAUSE? Marnixstraat b/h Leidscheplein Matiné4-6.80 - Avond 8-1 dat allen verbindt ANGEL OSSORIO Y GALLARDO Gezant der Spaansche Republiek te Brussel IN den strijd, dien de verdedigers van de Republiek zoo dapper volhouden, bezield met een verbazingwekkenden burgerzin, vertoont zich het verschijnsel van een zedelijke orde, die duizend maal interessanter is, dan alle oorlogs daden. Dit verschijnsel is het volgende: wij zien nauw verbonden formaties strijden, die niet alleen van verschil lenden, maar zelfs van tegengestelden aard zijn: de oude formaties van de bewakers van een ondergegane sociale orde (de Guarde Civila", de militaire politie, officieren van leger en marine) n de volkomen nieuw gevormde troe pen, gesmeed door de republikeinsche regeering, de burgerij, vertegenwoor digd door de republikeinsche partijen, het klassieke en evolutionaire socialis me, en haar ongeduldigen revolutionai ren vleugel, het communisme, het syndicalisme (dat den staat ontkent, voor welken het door middel van ,,di recte actie" sociale groepeeringen in de plaats wil stellen), en ten slotte het traditioneele anarchisme, den ge zworen vijand van alle politieke machten. Welke factor heeft al deze verschil lende menschen kunnen vereenigen voor een zoo zware taak, dat ieders eigen leven op het spel staat? Een poli tiek systeem? Een sociaal program? Een gemeenschappelijk doel? Een aan n persoon gebonden fetischisme? Een verzwegen belang? Neen. Hun beweegredenen zijn onbaatzuchtig en zuiver. Hun systemen, programma's, doeleinden zijn verschillend. Fetischen zijn er niet. leder heeft zijn eigen plan nen. Tot den dag vóór den militairen opstand lagen deze groepen met elkaar overhoop. En zoodra de opstand ge indigd zal zijn, zullen zij wederom met elkaar overhoop liggen. Wat is dan déband, die hen verbindt? Op welk uitgangspunt ontmoeten zij elkaar? Wat is het gemeenschappelijk wachtwoord? De band, het uitgangspunt en het wachtwoord bestaan uit n enkel woord, het magische en onsterfelijke woord, dat de ziel der volken steeds weer doet.trillen: Vrijheid"! Dit woord weerklinkt in toespraken tot de strijders, in de vlammende woor den van politieke redenaars, in dag bladartikelen, in nieuwsberichten.?Voor de burgervrijheden l" Voor de vrij heid van de Republiek!" Voor de vrijheid der arbeiders !" Voor de vrij heid van ons en onze kinderen l" Voor de vrijheid, die wij met onze stemmen hebben veroverd en die wij met de wa penen verdedigen!" Dat is de strijdleuze, de grond voor de opofferingen en de dageraad der overwinning. Presi dent Azafia heeft het op zeer gelukkige wijze uitgedrukt: Het volk strijdt thans evenzoo als in 1808. Toen streed het voof zijn onafhankelijkheid. Nu strijdt het voor zijn vrijheid." En dan te denken, dat er menschen waren in onze dagen, die dachten, dat vrijheid" een versleten begrip was, een waan der voorouders, een zinledig woord! De tragische werkelijkheid heeft aan den dag gebracht, dat inte gendeel de vrijheid een doel is, dat ge* heele volken aantrekt. De strijders van thans zullen morgen zeer uiteenloopende stroomingen . vertegenwoordigen; maar heden zijn zij alleen maar: -strij ders voor de vrijheid. Opdat Spanje vrij blijft, hun zonen niet in slavernij ver72-jorige vr//williger u/t net Regeerings/eger vallen, geven zij zonder aarzelen hun leven. De barbaarsche aanval heeft hun duidelijk gemaakt, dat de vrijheid de eerste voorwaarde is voor iedere ver dere gedachte. Eerst leven, dan filo sofeeren", zegt het wijze spreekwoord, dat men thans met recht kan onder schrijven: allereerst moet men de vrij heid hebben, om er vervolgens het juiste gebruik van te maken. Hierin ligt de diepste grond voor den strijd tegen de rebellen. De rebellen, die den grondslag van het Recht heb ben verlaten, ontkennen de vrijheid. De regeeringsgetrouwen mogen zich op de vrijheid beroepen, omdat zij op de wet steunen. Dit is de verklaring van het feit, dat hier broederlijk vereenigd zijn: militairen, republikeinen, socialisten, communisten, syndicalisten en anarchisten. In den grond is hun gemeenschappelijke leuze: Slaven.... nooit!" Het is duidelijk, dat het woord vrij heid" thans een ruimere beteekenis heeft, dan in de XIXde eeuw. Het gaat thans niet om een filosofisch en zelfs niet slechts om een politiek beginsel. Men strijdt ook voor de economische bevrijding. Niemand vergist zich op dit punt en niemand strijdt voor zelfzuch tige doeleinden. De soldaten strijden voor de vrijheid van iedereen, van alle burgers, van hen die thuis zijn inbe grepen. De prijs der overwinning zal economische bevrijding zijn. Zij eischen haar bij voorbaat en wij hebben hetrecht niet ze hun te weigeren. Dat zou een schande zijn. En bovendien een domheid, omdat zij de macht hebben alles te nemen, wat zij willen, zonder onze grootmoedige gebaren af te wach ten. De groote taak der juristen zal be staan in het ontwerpen van wetten, formules en instellingen, die een zoo groot mogelijken socialen vooruitgang met zoo min mogelijk economische schade mogelijk maken. Dat wil zeg gen het nemen van zulke maatregelen, dat Spanje niet de verwarring behoeft door te maken, waar de andere landen onder te lijden hebben gehad. Na deze dagen van marteling zullen er betere komen, maar ook moeilijkere. Zij, die heden n zijn, zullen uiteen vallen. Zoodra het geschut zwijgt, zul len de tegenstellingen zich doen voelen. Het is menschelijk, maar al te menschelijk, dat ieder zijn eigen stokpaardje wil berijden. Zij die aan het fascisme zijn ontkomen, kunnen nog ondergaan aan hun eigen onverzettelijkheid. Het zal goed zijn, als zij zich dan nóg het prach tige woord herinneren, dat hen thans vereenigt, als zij weten, dat als zij de vrij heid verliezen, zij alles verliezen, en dat zij dan de wonderlijke opoffering waarmee zij het geweer hebben opge nomen en hun bloed hebben gestort, onvruchtbaar maken. Volksmilitianen, soldaten die trouw zijt aan het gezag, plichtsgetrouwe gen darmes, onverschrokken vliegeniers, gij die de uitdrukking zijt van burger zin, die uit het volk voortkomt en voor het volk strijdt I Sta een veteraan als ik ben, en die op zijn eigen terrein ook veel gestreden en geleden heeft, toe u vol bewondering te begroeten met de kreet, die zijn leven glans heeft gegeven en zijn ziel in gloed heeft gezet: Leve de vrijheid!" PAG. 10 EN II DE GROENE Ne. 3116