IN SPANJE DE OORLOG Een reportage van een Spaanschen aviateur j £ zit in een soort waschkom met je beenen tegen je borst, je oog voor de opening, waardoor de mitrailleur omlaag steekt: je ligt op den loer. Maar de ruimte, die je observeeren moet is volstrekt onevenredig aan het vermo gen van den menschelijken blik. Ergens beneden in een hoek springen onophou delijk wolkjes op van heel dichten en heel witten rook, die opnieuw worden gevormd, zoodra ze vervagen. Daar wordt gevochten. Een lichte druk met je voet op de pedalen en je torentje maakt een korte, bliksemsnelle beweging naar links of naar rechts. Beneden verandert alles met n slag net als in de bios coop. Maar de hemel is steeds gelijk. Het is trouwens niet de hemel die je inte resseert, maar de ruimte tusschen den hemel en je toestel, tusschen de aarde en jezelf de lucht. Daar kan het gevaar vandaan komen. Het gevaar, dat is iets, dat beweegt. Als men in een vliegtuig zit, kan iets dat beweegt niets anders zijn dan een ander vliegtuig: alle ande re voorwerpen zijn onbewegelijk en zoo ze al verschuiven, maken ze toch geen levende beweging, geen beweging die vat op je heeft. Maar de levende punten moet je onderscheiden vóór het al te duidelijke voorwerpen zijn gewor den, vóór ze zijn binnengedrongen in de baan, die je zelf beschrijft, want op dat oogenblik zijn ze met je verbonden door een band, die moeilijk te verbre ken is: net zoo iets als de algemeene zwaartekracht: er is een ruwe schok voor noodig om zich er van vrij te maken. De Taag, een arme, vermoeide rivier, stroomt door de Castillaansche vlakte, diep weggezonken in haar bedding. Maar te Talavera ds' la Reina komt ze weer aan de oppervlakte, om schijn baar te verloopen in het zand. Dat is tenminste den indruk, dien men van het object Taag", nabij het objectief" Talavera heeft, als de hoogtemeter 1200 meter boven den zeespiegel aan geeft. Nog niet zoo lang geleden hebben de Marokkanen Talavera genomen. De strijd om Madrid is begonnen. Met drie bombardementsvliegtuigen en vijf ver kenners een verhouding van n tegen tien van de anderen" *? moet men.doen wat men kan en op den koop toe den gedemoraliseerden milttieleden en den voor hun lot bevreesden Castillaanschen boeren den indruk geven, dat de republikeinsche luchtvaart be staat. Thans wordt het station en het vlieg veld van Talavera gebombardeerd. Kleine schitterende dingetjes dwarre len door den wind: het zijn de richtingvleugels van de bommen, die men los laat op het station. Er schieten daar beneden dan hier, dan daar, ruikers van zwarten rook op, gelige vlammen stij gen op uit de gebouwen, een locomo tief scheurt open, een lang rood dak verdwijnt. Het bommenspoor, dat het vliegveld in tweeën snijdt, trekt een volmaakt rechte lijn: dat geeft je een levendige voldoening. Dat is het eindpunt. Je gaat weer. Dat zou anders nooit eindigen, dat gaan en komen naar de beweginglooze prooi, die spiralen, die bochten, die glijvluch ten. Men voelt zich thans verlicht en een soort gluiperige vreugde maakt zich meester van de zeven leden der bemanning: zij deelen die aan elkaar mee door hun blikken. Plotseling klinkt van het achterste torentje een kreet, verscheurend en onmenschelijk, als een sirene boven het lawaai der motoren uit. Dat heeft maar n beteekenis: onmiddellijk ge'hoorzamen handen en oogen; de eersten tasten naar den mitrailleur, en de oogen tasten den hemel af met een krachts inspanning, haast even penibel als die van een arm, die tracht een te zwaar gewicht omhoog te drukken. Juist ach ter je zie je drie zwarte punten: een zachtkens schommelenden driehoek. Een oogenblik later zie je er nog maar twee en wel beneden je. Het vizier van het wapen kiest de meest nabije en volgt die. Maar dan is alles plotseling verdwenen en is de kameraad in het achterste torentje bezig met een reeks woedende salvo's. Het ding" komt van boven. Drie maal ratelt de mitrailleur. Dan opnieuw de leegte. De mitrailleur achteraan ratelt nog, in heel haastig tempo. En zie ! dan draait de kameraad daar zich om en steekt lachend de hand omhoog. Hij zingt: in de verte tegen den hemel wentelt lang zaam een vliegtuig om en om, zoo langzaam, dat men zou zeggen: het voert een manoeuvre uit. Het is een Heinckel en de mitrailleur van het achterste torentje heeft hem gehad". Twee andere vliegtuigen vluchten, elk naar een kant. En plotseling lijkt alles volkomen onsamenhangend te worden. Het heeft allemaal niet langer ge duurd dan een minuut of drie. De mecantcien steekt een sigaret op. Men komt weer tot rust: twee kleine gaatjes in een vleugel, dat is alles. Alles is voorbij, volkomen voorbij. Men: ver baast er zich over, dat gebeurtenissen zoo labiel kunnen zijn. OM zeven uur 's avonds brengt een autobus de vliegers terug van het vliegveld Bar a j as naar Madrid. In den wagen zitten een stuk of tien arbeiders. Een van hen zit naast me en vraagt: ,,Hoeveel'vliegtuigen hebben we?" Altijd dezelfde vraag overal. Ze weten, dat dit een van onze zwakste. punten is. Ik antwoord, net als altijd: Heel weinig, maar we slaan er ons wel door. We hebben vandaag een Duitsch vlieg tuig naar beneden gehaald." Zooeven was mijn buurman nog ernstig, om niet te zeggen somber. Maar het be richt, dat ik hem geef, eleetriseèrt hem Geweldig! Daar moet ik vanavond een extra glas op drinken! Wie heeft dat gedaan ?" En hij staat op om den kameraad uit het achterste geschutstorentje geluk te wenschen en hij schreeuwt zijn mak kers het goede nieuws toe. Het wordt in de autobus een geweldig lawaai. Voor hen is een neergeschoten vliegtuig een gedenkwaardige overwinning, een bijna definitieve zege. Een neergehaalde vij and, dat is de zekerheid, dat alle ande ren kunnen worden neergehaald" en potentie! reeds neergehaald zijn. Dit volk ontdekt zijn krachten met een dronkenschap, die het heel wat dingen doet vergeten. Het is in deze geestesgesteldheid, dat het volk zich niet alleen overwinnaar voelde, nadat zij de kazerne de la Montana, waaruit naar alle kanten mitrailleurs staken,.(, met de bloote vuist ingenomen hadden, maar ook onoverwinnelijk door de gunst der goden, gelijk een held van Homerus of een aartsengel. Zij herha len allen: Met de bloote vuist!" en dat is volkomen juist: de op elkaar vol gende golven van Madrilenen, mannen vrouwen, kinderen en grijsaards, heb ben de kazernes overstroomd met de kracht van hun eenstemmig lan. De legers van Franco en Mola sloten zich' aaneen bij Badajoz, marcheerden op naar Navalmoral, naar Talavera, naar Toledo en het volk bleef het mirakel" van la Montana vereeren eri de neder lagen beschouwen als droevige onge lukken, zonder gevolgen evenwel; als PAG. 16 DE GROENE No. 3116 een even verschrikkelijke als onwezen lijke hypothese bleef het de mogelijk heid eener definitieve nederlaag vooruitgesloten houden. DE Eerste Fransche republiek had zijn Carnot. De Sovjets hadden Trotski. Maar de Spaansche republiek had niets dan het gewapende volk. Dat is Spanjes noodlot, oorlogen zonder bevelhebbers. In 1809, bij de zegevierende Fransche invasie, heeft don Andres Torre j on, burgemeester van Mostoles, een dorpje op 19 kilometer afstand van Madrid, het eenvoudig op zich genomen, Napo leon den oorlog te verklaren: hij deed het uit naam van het volk en zijn aan matigend gebaar is niet zonder echo gebleven en niet zonder gevolgen. In 1936 heeft Franco den oorlog ver klaard aan de achterneefjes van Andres Torrejon en Mola voegde er de min achtende uitdaging aan toe: Tegen ons kan het volk niets beginnen". De uitdaging werd niet alleen met geestdrift aangenomen, maar zelfs met ziekelijke overspanning. De generaals verslaan op hun eigen terrein: dat was een onderneming, waarmee de trots van eiken man, van elke vrouw, van elk volkskind gemoeid was. Mannen, vrouwen, kleine jongens, allen met elkaar, door eenzelfde lan gedreven, wierpen zich op straat r het resultaat was een luidruchtige horde. Maar een horde, waardoor zij, die hadden ge meend haar in enkele obgenblikken uit elkaar te kunnen jagen, dan toch maar plotseling bleven steken. Het gewapende volk, dat is in elk opzicht, zoowel in den schoonsten als in den slechtsten zin, een bijzonder en onbedwingbaar iets. Dat krioelt, dat zingt, dat doodt en laat zich dooden: dat onderneemt een .bestorming van een batterij kanonnen, gewapend met pistolen en messen, en dat slaat op de vlucht voor tien luchtbommen, die niemand treffen; dat neemt de vruchtr baarste initiatieven, roept organisaties^ in het leven en middelen, die nog nooit' hebben bestaan, en tezelfdertijd maakt het, dat de gewoonste maatregelen geen effect kunnen hebben, dat de meest noodzakelijke organisaties niet kunnen functioneeren. Men kan vinden, dat dat subliem is, of roepen dat het absurd is. De Spaansche republiek had alleen dat om zich te redden. En toch moest deze massa, die zich niet had willen onderwerpen aan het georganiseerde leger en met volle kracht zijn haat tegen deze totalitaire" organisatie uitschreeuwde, zich in een leger veranderen, zich een strijdbare organisatie scheppen. Aanvankelijk was het de improvisatie met al haar scheppend lan en al haar wanhopige gebreken. Elke partij, elk vakverbond organiseerde in elke streek haar colon nes van strijders, elk geplaatst onder een bijzonder regionaal" comité, waarvan de band met andere comité's en met de centrale regeering natuurlijk nogal zwak was. Onder commando van den politieleen leider, die toevallig het minst in militaire kennis tekort schoot, vertrokken deze colonnes naar Saragossa, naar de Sierra de Guadarrama, naar Guadalajara, naar Siguenza, om daar tot staan te komen, waar het lan niet meer voldoende was en waar stra tegische overwegingen dat noodzake lijk maakten. Het totaal van punten, waar dit eerste lan tot staan kwam, vormde het front". En de oorlog begon. Het essentieele daarbij was niet ? de strategie. Het essentieele was, dat er een man was, in wien al de anderen vertrouwen hadden. EN dat hadden de soldaten bijv. in Fernando De Rose. Uit dit ver trouwen en alleen daaruit werd het bataillon Octubre"?een der beste van die, welke streden in de Sierra de Guadarrama geboren en gevoed. Een jongen van 28 jaar, klein, blond, met een open en vastberaden blik, al tijd haastig, altijd klaar om toe te PAG. 17 DE GROENE No. 3116 springen: zoo zag commandant De Rosa el italiano", er uit. Proeve van zijn bekwaamheid had hij afgelegd op de barricades van Madrid in October 1934 en voor den krijgsraad, die hem veroordeelde tot dertig jaar gevangenis straf, nadat hij om Largo Caballero te redden alle verantwoordelijkheid voor den opstand op zich had genomen. El italiano es un hombre con dos coj ones." Een enthousiaste, en eenigszins onvertaalbare vaststelling, maar het is op grond van deze bevinding, dat alle miliciens commandant De Rosa volgden, als hij, als eerste, een aanval ondernam met den uitroep: Wie volgt me?" Omdat het zijn stem was, die hun verzekerde: No pasa nadal" (Er is niets aan de hand!), zijn de jongens op hun plaats gebleven onder dezelfde bombardementen, die onder de kame raden naast hen paniek zaaiden. De kogels enerveerden De Rosa niet, dus hen ook niet. Het was een gevoelsband, heftig, bizar en teer, die niets bij uitstek militairs had. De methode of liever: de manier waarop deze jonge man erin geslaagd was zijn troepen in de hand" te heb ben, was niets minder dan een techniek. Eigenlijk was het een improvisatie van ieder oogenblik van een jongen, vol leven en vol moed. Toevallige vondsten. Op zekeren dag vroegen twee gevan genen, die zich socialisten noemden, mee te mogen vechten in de gelederen van het bataillon Octubre". De Rosa zelf aarzelde niet hen aan te nemen. Maar zijn soldaten, die leefden onder het schrikbeeld van het verraad, pro testeerden: Onbekenden aannemen, zonder zelfs een onderzoek in te stel len.. .." De Rosa gaf hun gelijk: In derdaad, we moeten zekerheid hebben: ik zal zelf vanavond wel zien." Des avonds vertrok hij op patrouille, alleen met de beide recruten. Halverwege in het gebergte bleef De Rosa een oogen blik staan, hij haalde zijn revolver uit den gordel en gaf hem aan zijn met gezellen: Hou vast, hij hindert me !" Zoo zetten zij den patrouilletocht door Jullie kunt gerust zijn," verklaarde hij'bij terugkomst aan zijn soldaten, die bezorgd hadden gewacht, zij zijn volkomen betrouwbaar." Een gezonde militaire geest zal mis schien van oordeel zijn, dat dit meer lijkt op een stunt" voor een avonturen-film, dan op de daad van een aan voerder. Maar toen Trotski te Sviajsk de locomotief van zijn pantsertrein te rugzond om het zijn soldaten duidelijk te maken, dat voor niemand terugtocht mogelijk was, was dat een soortgelijke daad. Na dergelijke heldendaden heeft het bataillon Octufare" nog een tijdje be staan. Totdat De Rosa gedurende een aanval op een rots van vier meter rechtop bleef staan, om goed te laten zien, dat niet alle kogels hun doel be reiken, en door een kogel in het voor hoofd werd gedood. De miliciens van het bataillon Oc tubre" schreiden ds verweesden, toen zij te Madrid, het geweer aan den schou der, achter zijn lijkkist defileerden. Het bataillon werd ontbonden: zonder De Rosa kon het niet langer leven. Het is door dergelijke formaties, dat de eerste aanval der generaals werd gestuit, en zij zijn het ook, die Toledo hebben ver loren en Castilliëtot Madrid toe. MIDDEN in het najaar, toen Marok kanen en Tercio reeds op veertig kilometer afstand van Madrid waren doorgedrongen, praatte ik over den toe stand met een milicien. Ik vertelde hem van mijn bekommering en gaf uiting aan mijn critiek, want er was nog heel wat wanorde en zorgeloosheid. Tenslotte zei hij, met een uitbarsting van onge duld: M Zeker, zeker Maar wan neer zij aan de poorten van Madrid staan, trekken we allen uit met onze vrouwen en kinderen en dan zal men wel zien." Men moet erkennen: inderdaad dat is het ongeveer, wat zij hebben gedaan. NICOLA CHIAROMONTE NEDERLANDSCHE GRONDBRIEFBANK NV GEVESTIGD TE AMSTERDAM UITGIFTE van f 1.500.000.- 4 pCt. Obligatiën (Grondbrleven). in stukken van nominaal f 2500.-, f 1000,-, f 500.en f 100.- aan toonder. Ondergeteeken.de bericht, dat zij de inschrijving op boven genoemde obligatiën (grondbrieven), met recht van voorkeur voor houders der nog uitstaande per l April 1937 aflosbaar gestelde 6 pCt. obligatiën (grondbrieven), openstelt op Donderdag, 25 Februari 1937, van des voormiddags 9 uur tot des namiddags 4 uur, ten kantore van de NEDERLANDSCHE HANDEL-MAATSCHAPPIJ, N.V. te Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage tot den koers van SB'/g pCt. op de voorwaarden van het prospectus dd. heden, waarvan «xemplaren, benevens inschrijvingsformulieren, bij de boven genoemde kantoren verkrijgbaar zijn. NEDERLANDSCHE GRONDBRIEFBANK N.V. Amsterdam, 19 Februari 1937. LINGUAPHOON-PLATEN SPAANSCHE TAAL WIE WIL OVERDOEN OF RUILEN VOOR ENGELSGH ? Brieven onder nummer 507, Bureau De. Groene. iiiHiiiiiiiiiiuiuiiiiiiiriiMiiinnn nniiiiiiiitiuuiuiuiitiii DIT SPECIALE NUMMER gewijd aan n onderwerp, heeft uit den aard der zaak een eenzijdiger» inhoud. De volgende weken bevatDe Groene weer z'n gewone rubrie ken: binnen- en buitenla'ndsch over zicht; literatuur, tooneel, muziek, schilderkunst en film; vrouwenleven; natuur en techniek; feuilleton; puzzles en schaken, enzoovoort, enzoovoort. DE GROENE HOUDT U OP DE HOOGTE! atls >JfO>\\ BON ADMINISTRATIE DE GROENE" KEIZERSGRACHT 355 - AMSTERDAM Pottflro 71880 -Gemeente Giro G 1000 - Telefoon 37964 Mijne Meeren, Wilt U mij als abonnéop De Groene inschrijven? Ik zend U hiertoe f9.25. Naam: Straat: ... Woonplaats: Nr. 20.Z37 Handteekening: Abonnementen kunnen te allen tijde iniiin, &<h slechts tl) htt van e«n iaarunt ni oDierrlnr vee' l Dcetmhar ?InrfUan