WITER WDNE « ': ' f 'i Ir}. .;> TV i . : f i ~V ' !? AMPQQPnflDT WAARLIJK BUITEN WONEN? MIVILIlOrUUll l Vestigf U dan aan den zoom van hef WESTERWOUD; het fraaie bosehcomplex ten Zuiden van Amersfoort. Rondom een groot natuurreservaat kunnen terreinen voor het goede type landhuis worden verkocht. Lage belastingen in Leusden, Woudenberg en Maarn, Inhchtingnn N.V. 'T SCHOUTENHUIS" te WOUDENBERG. Tel. 22. D E B l LT J TH'v- WIJNGAARDEN & Co., Tel. 28367. Hessenweg 286 - Waterweg 85. l "^ ? **???? Rtantt Lindhultj** ondtr architectuur gobouwd m. e«ntr. »«rw. w. «n k. ttr. wattr. l Inftbouwd bad. Koopsom f 9OOO f 11000. Hyp. bochlkbair. Ontbledlni zonder verplichting, l Rl ARIPIIM Landel-'ruïti8en gezond wonen inschitt. natuur. Lage bel. (b.v. DLHIYIUUIYI 39 opc. fondsbel.) Geschikt bouwterr. zonder wegbel. off rondafstand. Inl. M. OLANDA, Langestr. 118, Tel. 4788, Hilversum en bij de makelaars. SOESTDIJK SOEST BUNGALOW TE KOOP, boog gelegen met ruim uitzicht bev. f Rt\nn Dicht bij trein 5kamers, serre, keuken, kelder, schuur en 800 M' tuin v. '? UUUUj?? en autobus Landhuizen en villa's te huur v. f.95.?. af Gr. en fr. Wonfngglds bij Woningbureau P. Man, Eig. Ir. J. O. F. Gljien, c.i., beBed. makelaar, Steenhofstr. 5 t/o station Soestdljk. Tel. 2300. WAT GIST ER TUSSCHEN CHINA EN JAPAN? Alleen wie de voorgeschiedenis van Japan.de tradities en de leefwijze der Japanners kent, krijgt een duidelijk beeld van de moeilijk heden in de China-Japan-kwestie Leest daarom: KOMAKICHI NOHARA JAPAN ZOO ALS HET J? 3e DRUK MET RUIM 80 GROOTE FOTO'S ? ING. Fl. 3.50 - GEB. Fl. 1.50 ? ALOM IN DEN BOEKHANDEL ? VITCJ. XEDERXAXDSCHE KEURROBKERIJ - AMSTERDAM l_i /")/""J C~Tp D D ET C tf Wanneer U zich denk! te vestigen aan den onvolprezen Veluwf '-'V-f J ' CIXDCCIV Zuidzoom, of aan den Rijn, komt dan naar OOSTERBEEK. buiten en toch direct bij Arnhem ^et Gemeentelijk Grondbedrijf heeft -ïchittorend gelegen bou> terreinen voor U nabij het gemeentelijk park Hemolsche bi-ry. T,- HEELSUM: In het Wilhelminapark bij ,,KI. Zwitsei land". Inlichtingen Uur. ». Bemeentewerken. 1'in'iinutimnnuiuiiiiiiiiiniiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiHiiiiiiiuHiiiiiiiimmiinniimiiiiniiiiuimiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliit DE GROENE 52 maal is goedkooper dan 52 maal De Groene Koop geen losse nummers, maar neem een abonnement Van heden af tot l Januari slechts f 4.BON ADMINISTRATIE DE GROENE" KEIZERSGRACHT 355 - AMSTERDAM Postflrp 72880 - Gtnratnu Giro G 1000 . TtUfoon 37964 Mijne Meeren, Ik abonneer mij van l Augustus af op De Groene Ik stort daartoe f. 4.?op girorekening No. 72880 Naam: Straat:. Nr\ Woonplaats: 24.7,37. Handteekening: '" Het nieuwe bouwen De weg der nieuwe zakelijkheid y»'g££3l .l^*" "" " S ?" -.-?- r^ HOEWEL zich in de architectuur der nieuwe za kelijkheid meerdere op vattingen voordoen,be hoeft men zich over reacties of tegenstroomingen nog geen zorgen te maken I Vergelijkende b.v. de Avro-studio en het Grand Hotel Gooiland, beide te Hilversum, kan men zeer uiteenloopende karakters opmerken. De Avro-studio is een ingewikkeld samengesteld, volstrekt modern, nog niet beproefd, gegeven, dat een minder strenge architectuuropvatting waar schijnlijk nimmer tot een oplossing zou gebracht hebben. Terwijl men daaren tegen in het Hotel Gooiland het gevoel heeft, dat de ruimten haast spelender wijze tot stand kwamen. Dit verschil in opvattingen binnen het kader van het nieuwe bouwen heeft altijd bestaan, naar gelang de opdracht was, en naar gelang de aard of de be gaafdheid van den ontwerper was. De uitersten der opvattingen zou men kunnen aanduiden: eenerzijds: dogmatisch en systema tisch, verstandelijk en Abstract, becij ferd en w44r in plan en constructie, in n woord analytisch, het bouwwerk als begrip"; anderzijds vormend, subjectief en levend, beduidend in plan en con structie, in n woord synthetisch, het bouwwerk als symbool". Eener zijds het scherpe, anderzijds het diepe inzicht. Beide uitersten binnen de grenzen van het nieuwe bouwen, dat uitgaat van den mensch in de moderne werkelijkheid, waarin hij medewerkend, gevormd is. Er zou geen reden zijn om dergelijke verschillen te signaleeren, wanneer niet de simpele leuzen voor een bouw kunst, z.g. ontstaan uit slechts een in tellectueel ABC, vat dreigen te krijgen waarbij men zou gaan vergeten dat het schoone bouwen pas boven dat ABC van zuivere constructie, economie en nuttigheid begint! .Het is begrijpelijk, dat de nieuwe bouwkunst zich in den aanvang zér principieel toonde. Het was noodig cul tureel schoon schip te maken, het ABC van het bouwen van dezen tijd weer op te stellen, en het in de handen van onbedorven, onbevooroordeelde vakmenschen te leggen. Aanvanke lijk hield men zich liefst verre van het gepraat over kunst. EEN typische leuze uit die eerste tijden van De Acht" (1926) luidde: het is niet uitgesloten, schoon te bouwen maar het ware beter voorshands leelijk te bouwen en doelmatig, dan paradearchitectuur op te trekken voor slechte plattegronden.'* Zooals men ziet, zonder terughou ding werd voorloopig ten koste van het belangrijkste, het vraagstuk van de bouwkunst op den beganen grond gezet. Nuchter, zakelijk en wetenschappelijk, gekeerd tegen de kunst" van de zwartdassen en de flaphoeden, de valsche houding, de onbeschaafde geesteloos heid, de individualistische willekeur. Maar sindsdien heeft de nieuwe za kelijkheid het uitgangspunt tot een gezonde bouwkunst veranderd. De geordende, klare plan-indeeling, de juiste economie van materiaal en gebruikseischen, in dienst gesteld van Arthur Staal (Architect De Acht") het leven, het zijn de gaan soortgelijke uitersten in haar ontkenmerken en verwor- wikkelingsverloop. Het doet er weinig venheden der nieuwe toe, dat de goede verzamelnaam voor zakelijkheid, maar opk de nieuwe, jonge kunsten nog niet gevan haar allén! De ?/ vonden is of wordt: de overeenkomst van den scheppingsdrang uit overeen komend verlangen, is er niet minder om. Hetzelfde verlangen, tot een tot ver antwoording geneigde cultuur, het zelfde geestelijke, gedisciplineerde ni veau, dezelfde schoonheidsontroering. De dichters van b.v. de Gemeenschap, de schilders als b.v. Pijke Koch, Fernhout, Ket, Willink, Schumacher, Hynckes zou men van dezen stijl" kunnen zwartdassen en flaphoeden houden alleen nog den lachlust gaande. Meer echter dan die sterke eigen schappen alleen ooit zouden hebben kunnen doen, is de zaak van het nieuwe bouwen echter voortgedreven door haar stijl", haar kunst" ! Want het is te simpel voorgesteld, dat architectuur niets meer dan de toepassing van eenige intellectueele begrippen, dan het technische, sociale noemen. (Het begrip stijl" genomen ABC zou zijn. als het gemeenschappelijk spontane in De klassieke of Gothische bouwkunst de nieuwe kunst, als uitdrukking van beoordeelen, uitsluitend naar construc- nieuw levensgevoel). Ook hier de printie-rnethoden, utiliteit, sociale of anti- f cipieelen en de dichterlijken. sociale opvattingen, geeft hoogstens Poëzie, woord dat alles omvat: het een kijk op de doode onderdeden. ' veronderstelt de ontvankelijkheid voor In architectuur geldt, op den van zelf- de diepste, meest schokkende ontroesprekend gaven ondergrond, slecht' f ringen, voor de blijvende krachten van die hooge waarde, die meer is dan nut- het leven. Het is vijand van de natura listische verburgerlijking, van het al tigheid, doeltreffendheid, abstracte waarheid, begrip en kennis, de waarde die, in en voor den tijd, tijdeloos is. Alle technische, sociale en organisa torische analyses zijn zér noodzake lijke voorwaarden, doch niet meer. Een architectuur, zakelijk beperkt, zou in het onmetelijk gebied van mo dern technisch werk: bruggen, wegen, schepen, treinen enz. immers onvind baar klein worden. 1 Waarvoor gewaarschuwd moet wor den is dus, dat men, de architectuur van lompen en van vuil verlost, naakt uitge kleed, nu niet, in de schöonmaakwoede, met het waschwater moet wegsmijten ! N het werk en het woord der nieuw- i zakelij ken stroomt dat waschwater ' nog herhaaldelijk voorbij, vóór het gebruik helder, maar er na troebel. In De 8 en Opbouw" (1935) las men b.v. een waardeerende beschouwing van surrealistische schilderkunst, foto montage e.d. door Ir. van Loghem, welke hij in nauw contact met de nieuwe architectuur beschouwde. Een zekere reinigende stimulans > heeft futurisme, dadaïsme, kubisme, surrealisme enz. op de nieuwe kunst weliswaar gehad, maar mij lijkt het standpunt juist, dat ieder verband met dergelijk werk beslist van de hand wijst. De jongeren der nieuwe zakelijk heid zoeken naar een natuurlijke har monie, (als b.v. de Grieken). En zij raken het na-oorlogsche chaos-tijdperk gelukkig teboven, waarin o.a. de foto grafie sterk overschat werd, en waarin ijzerdraad-, lucifersdoosjes- en glas plastieken (ik vul aan met de schilder-* kunst van vierkanten, strepen en nieren in diepbepeinsd evenwicht) voor de hoogste en positiefste uitingen van den menschenlijken geest golden. DE teekenen van nieuwe stijl" zijn niet alleen in de architectuur te vinden. Schilderkunst, muziek, let teren, beeldhouwkunst maakten soort gelijke vernieuwingen door, en onderBIJ DE FOTO'S Links: Seinhuis van de N.S., door Ir. $. van Ravesteyn. Rechts: Waar de nieuwe zakelijkheid niet was, niet is en nooit zal zijn. (Galeries Modemes. Amsterdam. Arch. D. Brouwer). van te spitsvondige, gesplitste intellectua lisme, van de alledaagschheid, die geen vleugels aanschiet en geen hemel kent." Een uiting van Jan Engelman, die ons verlangen naar nieuwe architec tuur mede vertolkt. Een ander citaat uit een recensie van Herman Rutters over nieuwe mu ziek, beginnende met een verklaring van den componist Badings, waarin bijna letterlijk dezelfde woorden ge bruikt worden, die wij reeds meermalen over nieuwe architectuur aanwendden: Een groote verscheidenheid van , nieuwe formules en uitdrukkingsI wijzen is langzamerhand ingebur. eerd, alle uiterlijke voorwaarden voor het ontstaan van een nieuwen stijl zijn aanwezig, doch wat nog schijnt te ont breken, dat is de alles meesleepende be zieling, die aan de in de moderne muzi kale dialectiek sluimerende mogelijk heden zin zal geven, maar die vooral richtend zal moeten werken op de thans zoo willekeurig verspreide krachtlijnen. Korter uitgedrukt: Wij hebben onze nieuwe techniek, maar nu moeten wij er iets mee doen. De tot het hyper-individualistische toegespitste neo-romantiek moest onver mijdelijk op een reactie uitloopen. De uiterst verfijnde tonaliteit sloeg om in atonaliteit". De vroeg-twintigste eeuwers, beu van de romantiek, vluchten in de aromantiek". Weg met alle gevoel"! Maar beide categorieën vervielen in de fout van alle aesthetische revolutionairen: zij richtten zich in hun ijver niet tegen de excessen, maar ook tegen het goede, dat aan die excessen ten grondslag ligt. De jongere generatie is niet meer tevreden met alleen materieele dingen, welker vulgaire zin haar niet ontging. De jonge bouwkunstenaar neemt geen genoegen meer met analyses. Hij acht het kortzichtig om in naam van den bevrijde mensch", of der gelijke sociologische slagwoorden voor een architectuur te willen, ijveren, die alleen het modern-geconstrueerde doel treffende betracht, en, daarbij stilstaand, ornamentiek en monumentaliteit uit sluit. IN Nederland zijn thans de werken van den reeds gestorven architect J. Duiker (van wien het, in den aan vang van dit artikel genoemde, Hotel Gooiland te Hilversum is) de schoonste uiting van nieuwe architectuur, terwijl de laatste werken van Ir. S. van Ravesteyn ongetwijfeld voorbeelden van nieuw-zakelijke bouwkunst zijn, die de aanvankelijk gestelde begrenzingen wijd overschrijden, Van Ravesteyn heeft in zijn werken immer meer dan het alleen nuttige" gezocht, en hoewel hij een productief pionier van het nieu we bouwen is, zich steeds van de nut tig, dus mooi l" leuze onthouden, tegen welke fraze hij menigmaal is opge komen. Zijn .interieurs hebben op de jongeren groóten invloed uitgeoefend. De laatste werken, o.a. de afdeeling Verkeer en Toerisme in ons Parijsch paviljoen, de Brandwaarborg Mij en de nog niet voltooide ombouw van het station, beide te Utrecht, en het station Feijenoord hebben beroering in deze kringen verwekt. Buiten deze kringen gnuifde men zoo'n beetje van het mag weer l", daarmede de op de architectuur losgelaten vrije fantasie bedoelend. Men beoordeelt daarmede v. R's werk wel zér slecht, waarschijnlijk in de hoop het te kunnen annexeeren. Maar door het handha\J£n van alle verworven heden van het Nieuwe Bouwen is zijn werk verbonden aan het onze en blijft. gescheiden van de anderen." De orthodoxen der nieuw-zakelijken vinden dat van Ravesteyn's opvattingen niet meer met alle stellingen van de nieuwe zakelijkheid te vereenigen zijn, terwijl anderen de resultaten van deze laatste werken minder gelukt achten dan vroegere, maar het met van Rave steyn's pogingenin ieder geval eens zijn. Doch met groote belangstelling ziet de jongste groep der nieuwe bouwers zijn scheppingen, waarin de andere beeldende kunsten (zij het dan van dezelfde school") weer tot uitdrukking komen, en waarin, behalve deze kun sten, ook weer het onnuttige" orna ment de architectuur ter zijde staat, om haar ook van deze zijde, en niet alleen door lucht, licht en zon, open bebouwing, groenstrooken en model keukens, rhenschelijk" te maken. ^ Interieur der Brand Waarborg Mij; architect ir. S. van Ravesteyn SOWJETSTIJL Ehrenburg over Russische architectuur ILJA Ehrenburg is op onderzoek uitgetogen' naar den stand van de cultuur in Rusland en de resultaten zijn niet bemoedigend voor degenen, die in dit opzicht groote ver wachtingen koesterden van den sowjetstaat: de wansmaak zegeviert in Rus land op alle fronten. Is het te gelooven", klaagt de schrijver, dat de tijdgenooten van een Stalin en een Tsjehjoeskinexpeditie zich verheu gen met poesjes, zonsondergangen, zeenimfen en oehoe's, die beter op de commode van de tante van Goebbels of op de schrijftafel van Baldur van Schirach dan in het huis van een klassebewusten proletariër passen ?" En wie bederft den smaak van den Russischen proletariër ? Niemand anders dan Mostorg", de staats handelsonderneming zelf. Wanneer het nu rriaar bij deze katjes of zons ondergangen van het burgerschap bleef! ' ; Helaas ziet Ehrenburg zich genood,zaakt een algemeene philippica te houden, die de bewonderaars van de Russische filmkunst, de Russische architectuur, gelijk in het algemeen den opbouw i van de Russische cultuur te denken moet geven. Sowjetstijl" is de leuze; maar wat is achter deze leuze verborgen? Vroeger wijdden de schilders hun ambities b.v. aan een vrouw bij het venster". Thans ont waart men in de tentoonstellingen te Moskou stukken met hetzelfde onder* werp, maar nu luidt het opschrift: Rustende Kolchosboerin" en iedereen is betooverd door deze revolutionaire kunst". Paardjes, wier vader reeds lang in de Tretjakowgalerij hangt worden Rossinanten van den rooden .soldaat". Op lakwerk verschijnen sowjetsoldaten ten tooneele in dezelfde houding als vroe ger de ridder George. Wat te zeggen van den grappenmakers'', die den kantklosters van Wologda den raad geven, in plaats van de oude ornamenten tractoren of vliegmachines tot onder werp van haar werk te kiezen ? EN de architectuur ? Is hetgeen men in Moskou ziet, de stijl van een nieuwe groote klasse of veeleer een stijl Gonzales" de stijl van den rijken heer Gonzales uit Barcelona, die tot Ehrenburg heeft gezegd: Ik heb .geld genoeg, om mij niet met n stijl tevreden te stellen. Ik heb mijn archi tect opgedragen, den Moorschen stijl met den Gothischen en den modernen .te vermengen en dat mag dan naar mij, stijl-Gonzales heeten".... ? Ontstellend, roept Ehrenburg uit, wanneer thans te Moskou een ge bouw voor de componisten" in den vprm van een harp is gebouwd, waarbij den verbaasden toeschouwer de woor den van den dichter Nadson te binnen kunnen schieten: ,,Al breekt de harp ook, nog ruischen de accoorden".... ,,Helaas worden zulke accoorden bij Ons van steen gemaakt en ruischen zullen zij ten minste verscheidene decennia", zegt 'de teleurgestelde ont dekkingsreiziger. En hij weet niet, of hij moet lachen of klagen, wanneer hij leest, dat een fabriek te Kramatorsk een antiek portaal met streng Dori sche zuilen" krijgt. Is dan tenminste de film een roemrijk document van de sowjetcultuur? Ach, terwijl zelfs een Dr. Goebbels zijn filmmenschen aan1 beveelt bij de Potemkin" school te gaan, zijn bij ons filmenthousiasten aangetroffen, die onze regisseurs voor stellen, de burgerlijke films van Ameri ka en Frankrijk te copieeren" en ter wijl men de kunst van een Eisenstein, Westow, Dowchenko moest bevorde ren, Cultiveert men de meest zoetelijke gevallen. Laten wij," roept Ilja Ehrenburg aan het slot van zijn philippica ver bitterd uit al deze katjes, al deze droefgeestige illustraties in steen en beton den oorlog verklaren"", laten wij ze vijanden der revolutie" noemen! Zal echter deze curieuze oproep niet botsen op den stillen tegenstand der aanzienlijke personen", wier ver schijnen in het tegenwoordige Rusland ongetwijfeld in een geheimzinnig ver band staat met het welbehagen der katjes en het protsenschap der antieke portalen ? Het ziet er naar uit, dat de heer Ehrenburg zich met de rol van Don Quichotte heeft bezwaard en tegen windmolens te velde trekt! ?....??-v' '^^J^A