f ... N.V. Kunsthandel P. DE BOER Heerengracht 474, Amsterdam. Tentoonstelling van nieuwe aanwinsten zomer 1937. Werken van Rembrandt, Albert Cuyp, Jan van Goyen, Salomon v. Ruysdael, A. v. Dijck, Werkdagen 10?5 uur. Louis Ie Nam, Tïntoretto, Lucas Cranack. . i V ?' ( t FRANS HAL TER GELEGENHEID VAN HET 75-JARIG BESTAAN VAM HET MUSEUM GEOPEND EL.KEX DAG VAK 1O TOT 5 UUR - EXTREE F 1.TENTOONSTELLING l JULI TOT 30 SEPTEMBER 1937 FRANS HALSMUSEUM HAARLEM HOOGST BELANGRIJKE TENTOONSTELLING van 16e en 17e Eeuwsche Oud-Hollandsche Meesterwerken in de zalen van de FIRMA D. KATZ SPOORSTRAAT 33-37 TE DIEREN BIJ ARNHEM TOT EN MET 15 SEPTEMBER 1937 GEOPEND ALLE DAGEN, OOK DES ZONDAGS, VAN IO?6 UUR EN 'S AVONDS VAN 7?9 UUR. FIRMA D. KATZ SPOORSTRAAT 33-37 TE DIEREN BIJ ARNHEM TELEFOON 42O2 EPE(ei«.) PERMANENTE EXPOSITIE CHRIS LANOOlJj fKhenen op den Grebbeberjf LOSSE NUMMERS VAN DE GROENE: 20 Ct. NUMMERS OUDER DAN DRIE MAANDEN: 60 Ct. TOEZENDING ALLEEN NA ONTVANGST VAN HET BEDRAG OP POSTGIRO 72880 OF GEM.G1ROG. 1000 VAN DE GROENE AMSTERDAMMER W- ~l Schilderkunst DE EZELSTRAP van Kasper Jan Engelman HET groote dagblad de Telegraaf schijnt er tegenwoordig belang bij te hebben den burgerman en zijn welbekend gezond verstand" naarstig in het gevlij te komen. Ook de kunstrubriek legt daarvan getui genis af. Alle herinnering aan de dagen van Matthijs Vermeulen en Jan Greshoff is weggevaagd, de rubriek wordt volgestopt met jubelende stukken over prulfilms en verder met leuke, vlotte, volksverbonden, veelmalen gespatieerde artikelen over de actualiteiten in het artistieke leven. En wat mag u zijn overkomen, criticus Kasper, dat gij u plotseling ontpopt als applaudissant bij de meer dan dwaze bemoeizucht van de Nazileiders, die zich herinneren dat bij hun moeder thuis het oleografietje naar Defregger aan den muur hing, reden waarom zij thans te vuur en te zwaard het impressionisme, expressionisme en cubisme willen uitroeien? Hebt gij, mét uw baard, nog wat anders ver loren, of is dit uw ware gezicht ? Nim mer hield ik u voor een hartstochtelijk overtuigde, uw onbegrip tegenover een schilder als Herman Kruyder was zelfs onthutsend, maar ik dacht u toch te moedig om op de tentoonstelling van ontaarde kunst" te München rond te loopen als een hond met den staart tusschen de poot en", zooals gij het zelf, in hooge mate plastisch, beschrijft. EEN Hollandsch criticus alsslippendrager van een artistieken Hitler en de met ressentiment geladen Nazareners het is wel een opwekkend gezicht! Dat bij de opening van het Haus der Deutschen Kunst te Mün chen, en van de genoemde afschrik wekkende tentoonstelling, de beroerd ste banaliteiten over kunstenaar en gemeenschap werden opgewarmd en als gloednieuw uitgevent, dat zoo veel jaar na dato de vettigste Beotiërsmentaliteit werd gesteld tegen over kunstverschijnselen die allang historisch zijn bezonken, daarover zwijgt Kasper. Hij vindt echter een overheid, die dat tot haar taak rekent, die op deze wijze van kunst regeeringszaak" maakt, uitmuntend en navolgenswaardig. Hij acht den staat een beschermingsinrichting, die den kunsttempel moet zuiveren en de kunst genezen.... God beware ons er dus voor, dat Kasper ooit naar de macht grijpt, want even vreedzaam als hij er uit ziet, even rücksichtslos zal hij alles kapotmaken wat hem mis haagt op een gebied, dat altijd heeft gegolden voor de meest vrije der vrije republieken en als zoodanig werd erkend door de machtigste despoten uit het verleden, voor wie kunst óók regeeringszaak was, maar anders, hoofscher, vorstelijker, intelligenter... HET valt natuurlijk makkelijk, uit de Duitsche kunstproductie na den Europeeschen oorlog ettelijke excessen naar voren te halen, die inderdaad erg leelijk, erg erg" en erg overbodig zijn. Zoowel de oorlogspsychose als de humanitaire Aufschwung, die er op volgde, vonden makkelijk exploitabele kanten aan het altijd tot catastrophale ontwikkelingen en tot grootspraak ge neigde karakter van den Duitscher. Is een ander expressionist, de Duitscher is natuurlijk mér dan expressionist. Is een ander fel van kleur, de Duitscher wordt kakelbont. Dit echter is inhaerent aan het ras, aan het edelras, en het is een bijzonder goedkoop foefje, om er de Joden en andere, als vadei landsloos beschouwde figuren, voor aansprakelijk te stellen. Om het heel onvriendelijk, maar met den Hollandschen volksmond te zeggen: de Duit scher heeft geen hart, maar twee magen. Hij vreet expressionisme, wan neer een ander er zijn bekomst al van heeft. Verandert hij van bewind, dan zal hij natuurlijk Defregger vreten tot hij er kindsch van wordt. Matiging in zulke zaken is een verworvenheid" der cultuur, en het hart groeit, ter plaatse waar de maag zich rantsoe neert. Waarmee maar gezegd worde, dat het een verwerpelijke tactiek moet heeten, thans zoo mateloos op Duitsche kunstexcessen af te geven, omdat men het land had aan de republiek van Weimar. IK heb noch George Grosz, noch Otto Dix ooit voor een groot kunste naar gehouden. Ik vond ze documen tair niet zonder belang, maar om de dikke tendenz weinig genietelijk. Werk van zulke menschen, en van vele anderen in Duitschland, was duidelijke tijdvakkunst, dat eenige graden blijft beneden de temperatuur van het werkelijk artistieke, van kunst met blijvende elementen. Maar wat men dezen expressionisten niet kan ont zeggen, dat is, achter die tendenz, een vaak lucide besef van de noodpositie waarin de moderne Europeaan kwam te leven door zijn niet meer beheerschte mechanisatie, door het plotseling op nieuw verschijnen van dierlijke in stinctieve krachten, die men lang gebonden waande en waarvan het. , . nationaal-socialisme de meest conse quente bevestiging is. In zooverre deden zij een werk dat gedaan moest worden door wie er aanleg voor had, in zooverre waren zij historisch nood wendig. Zij maakten een balans op, en moeten niet verwonderd zijn dat de deconfiture er op volgde, die hen zélf dreigt weg te vagen. PURE nonsens is het, als criticus Kasper, woonachtig in het nimmer bedreigde Groet, aan deze menschen thans voorhoudt, dat men van den oorlog den soldaat óók kan schilderen wanneer hij slaapt, rookt of Madeion kietelt. En een waar exces van onnoozelheid wordt het, wanneer men hun komt vertellen dat Delacroix een veldslag schilderde als een bouquet rozen" of dat er door de Duitsche romantici in de vorige eeuw liefelijke landschappen zijn geschilderd. Deze ezelstrap naar de Duitsche kunstenaars, die onmogelijk worden gemaakt door een bewind dat zich met alles en iedereen bemoeit, ook met de intiemste convicties, teneinde te zorgen dat het volk rilt voor de martialiteit van dat bewind en zijn innerlijke zwakte niet te zien komt (vergeten wij niet dat groote dooden als Lehmbruck, Corinth en Mare mee in het verdom hoekje geraakten 1), deze ezelstrap en deze pluim op den hoed van den overbeterlijken Duitschen f rik en den 'onverwoestbaren Feldwebel, ze waren onzinnig en laf, Kasper. KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 128 AMSTERDAM Doorloopand Tentoonstellingen De Tintoretto-tentoon stelling te Veneti A, C, Willink ZES honderd jaren van Europeesche schilderkunst drukken op onze smalle schouders. Wie zal er ons een verwijt van kunnen maken, dat wij dezen last tot afmetingen trachten terug te brengen, die ons draagvermogen niet te boven gaan? Met het klimmen der jaren, verdwijnt ook de onrust van iets verzaakt" te hebben; met veel wat ons au fond levenswaard was, hebben we, afge rekend. En met wat er overbleef, willen we ons zóó vertrouwd maken, dat het 'iragen daarvan ons een vreugde wordt. Het oude Europa spant zich, vooral 'Ie laatste jaren, opvallend in, groote tentoonstellingen van n of meer ioude meesters in te richten. Wat ook 'de directe aanleiding hiervan moge zijn, regeerings- of kunsthandelaarspolitiek, voor ons, schilders, kan het slechts, zoolang er nog een greintje fighting spirit" in ons zit, beteekenen: ,,meet je met deze kerels". Want onze bewondering kan nooit in die volledige bedwelming overslaan, waaraan zich museumdirecteuren, conservatoren, antiquairs met hun klanten, mogen overgeven. Deze waakzame houding mag Nietzschiaansch, Don Quichotterig, ja zelfs zelfgenoegzaam genoemd worden, wij willen niet slechts tegen dezen illusteren achtergrond van technische en artistieke geweldenaars, maar in voort durende confrontatie met elk hunner afzonderlijk, als het moet, iets maken, wat wij kunnen vertoonen". DE tentoonstelling van schilderijen van Jacopo Robusti, genaamd: il Tintoretto, letterlijk: het verversjong, (1518 1594) omvat 76 werken, die niet alleen uitstekend zijn opgesteld, rnaar zijn ontdaan van het vuil, de vergeelde vernis en de overschilderingen van ruim driehonderdvijftig jaren. Gedurende deze tentoonstelling, die tot in den herfst duurt, zijn de anders in het donker verborgen zesenvijftig schil derijen in de Scuola di S. Rocco, door diffuus geworpen kunstlicht zichtbaar gemaakt. Maar om op de eigenlijke tentoonstel ling terug te komen: in twee groote lalen van het Pesaro paleis, die elk i)ijna een verdieping beslaan, zijn de jjrootste doeken, met afmetingen van uier bij vijf meter opgehangen. Overweldigd door de physieke" hvermacht, die van deze monster,loeken op ons neerdaalt, probeeren wij toor een strategische nadering van details, den eindaanval op te schoren inderdaad, het' lukt ons, onvertelijk geschilderde brokstukken van ppen, voeten, rompen en dieren te De Amsttrdamscht schilder A. C. Wil link schrijft in nevenstoond artikel over de Tintoretto-tentoonste/l/ng te Venetië, die meer doen zeventig werken van den meester omvat. ?IIIIIIIUIUIII Maar bij het achteruittreden, voelen ?we ons teleurgesteld en beleedigd door zooveel overgroote nadrukkelijkheid. Hoeveel aannemelijker werken deze, voor het meerendeel bijbelsche, visi oenen in een kleiner formaat, bijv. in ie fotografische reproducties, die ons misschien hebben verleid tot dezen bedevaartsgang. Olieverf is het aangewezen mate riaal, om de plastische werkingen, van de werkelijkheid in een vlak te suggereeren; maar waar dat vlak de afmetingen van een zaal krijgt, ontstaan levensgroote figuren van de lugubere verstarring uit het panopticum of actueel uitgedrukt ; we staren op een plotseling stilgezet filmbeeld. Ook het surrealisme lijdt aan dit euvel van al te groote overduidelijkheid en in tegenstelling met des makers bedoeling, wordt onze fantasie lamge legd. IN de zijzalen vinden wij den Tinto retto in een formaat dat wij voluit kunnen bewonderen. Hier wordt de bewegelijkheid van Michel Angelo ge temperd door een prachtig schaduwspel, dat reeds het clair-obscur voor spelt. Hier wreekt zich ook minder zijn eigenaardige werkwijze. In het don kerste vertrek van zijn woning bouwde Tintoretto met rijk aangekleede waspoppen op miniatuur trappen en pleinen zijn composities op. Ook Poussin zou honderd jaren later hetzelfde doen, maar hij schilderde daarentegen zeer kleine figuren, die de illusie niet ver storen. In zijn schilderij, de vechtende Kaïn en Abel, weet Tintoretto een dynamisch evenwicht te bereiken met den achter grond. Waar Michel Angelo de schaduw alleen noodig had om zijn figuur plas tiek te verleenen en daarmee het vol ledigst de monumentaliteit van de Re naissance verwerkelijkt, gaat Tinto retto op den weg, door Titiaan gebaand, naar het rijk van de verhullende scha duw, dat ons menschen, van eenrelatieveren tijd, zoo dierbaar is. En wat ons bovenal boeit, is hét ontbreken van elke sentimentaliteit. Deze mannen vechten, zooals bij Brueghel de menschen eten, drinken, luieren en dansen, zonder dat er aan hun menschelijke waardigheid ge twijfeld wordt. We vinden verder een reeks portret ten, zoo goed, dat wij kieskeurig wor den. Het meest is mij het portret van een oud heer bijgebleven. De bijna wat vele zeer oude menschen wel meer krijgen meisjesachtige rosigheid van de wangen, de bontomzoomde toga van prachtige paarsen, de geniale over gangen van den baard en het vleesch in de donkerten van den achtergrond, dit alles tezamen, doorstaat met glans de vergelijking met wat later Rembrandt, Fabricius, Valasquez en Goya schilderden. Tintoretto, de magiër van de extatisch bewogen bijbelvisioenen, overtuigde mij in zijn stilste portret. Film Filmmode en haar creaties WAT voor de mode het lanceeren van de seizoenmodelle n is, is voor de film het productieboek", een verzameling korte beschrijvingen en fotomontages van de films, die een bepaalde producent het komende speelseizoen zal uitbrengen, De Metro Goldwyn Mayer, met welker films de N.V. Ambio dit jaar drie Amsterdamsche Theaters Royal, Alhanibra, Corso zal exploiteeren, heefthaarboekal doen verschijnen, en dit de pers ter hand gesteld.... Een Garbo-film (?Maria Waleska") met Charles Boyer, De Goede Aarde" met Paul Mimi en Luise Rainer, de comedie De vlucht voor het huwelijk" met Joan Crawford en Clark Gable, Maiden voyage" met Robert Taylor en Luise Rainer; Jean Harlow met Robert Taylor in De man, die beslag legt" schijnen, op het eerste gezicht, wel het belangrijkst. Laurel en Hardy en de Mant Brothers maakten weer humor, er komt een Broadway Melody '1938 met Eleanor Powell. Wat van deze veelheid zal ingang vinden in de filmhistorie? , F. .. - . t '" ' ' '*- ~' jrr Boven: Portret van een ouden man. Onder: De overbrenging van net lichaam van den