?l Vacantie in EIGEN land HEERLEN HOTEL GERMANIA ?-.« ? ? V.l.llB-*.!'* naflun^rt, (mimi. PviuioA v«n«l f 4.-. Ttl. 4717 Mod.rn comfort. G»r*f* | Hult v»n d« !«? rang, G«r* Centrum vmn Zuid Limburg. RHENEN Quwehand's Dierenpark n OOR KI HOTEL CECIL", Tel. 2320. Centrale verwarming; L/V/V/1\ IN stroomend koud en warm water. Komt U toch nu naar bulten, prachtige natuur, rustige ligging, prima keuken, vergaderzalen, garage, matige prijren. Vraagt prospectus! C. IAMMERS VAN TOORENBURG^ BVITEtf VfONE Pi P R 1 1 T J. TB. T. WIJNGAARDEN * Co., Tsl. MB67, HetMnw«f 2M - WiUrwtf tö. U/ C O l !? l Runt* LandKultjM ondtr «rcMMCWur gebouwd m. emtr. »»rw. w. m k. itr. wiur in|«bouwd b*4. Koopfom l 9OOO - f 11OOO. Hy». bMchlkbur. aondtr verplichting SOESTDIJK - SOEST T R KOOP villa m. centr. verw., bev. ruime suite, serre, r keuken, kelder, 3 si kam, v. wascht-, badk. met Ingeb. bad, zolder, f B car tuin * ? ? voor " Landbuiien n Villa's te huur v. F 26,?af. Grat. en (r. Wonlnggids b|] Woningbur. P. MAN, Eig. Ir. J. Q. F. GIJZBN c.l., beeed. mak., Steenholstraat 5 t/o. station Soestdljk. Tel. 2800. f\f\CTCD BC Cl/' Wanneer U rich dfnkt te vestigen aan den onvolprezen Velu we UVJj l CriDKlKZfV Zuid/oom, of aan den Rijn. komf dan naar OOSTERBEEK. >. , «.?f?i. rf.,-^. hu Amh.fit Hot Gemeentelijk Grondbedrijf heoft ichilterend gelegen bouwbulten«n toch d.rect b,| Arnhem tc|feinen 0or ^ nabl| he, g(lmeonto|j|k park Hemdene berg. Te HEELSUM: In het Wilhelminapark bij KI. Zwitjrrland" Inlichtingen Bur. f. ?emeintewerkin ZWITSERLAND voor opvoeding en onder wijs het ideale land NV.VERZEKERING-MAAT5CHAPPU ..MERCURIUS" OPGERICHT A9 1094 VERZEKERINGEN OP ALLERLEI GEBIED HOOFDKANTOOR: AMSTERDAM. C, KEIZERSGRACHT 570 .V. INSULAIRE HYPOTHEEKBANK Verkrijgbaar: 8-Jarlge HEERENBRACHT 244 S V. % PANDBRIEVEN a, 1OO «»/, 'n p AMSTERDAM C. g root f 1OOO N.V. DE HOLLANDSCHE VOORSCHOTBANK KRUI8WKQ 7O HAARLEM Oe Bank verstrekt voorschotten met een minimum van /1000.* op billijke en wat de terugbetaling betreft gunstige voorwaarden onder borgtocht of zake lijke zekerheid. Een prospectus wordt op aanvraag gaarne toegezonden. Internationale Cor responden tieclub vi u S* n GrötiS n! ie Kt i nyn m v t b'j eqmq van porto non &ur*»aju uccour", Postbuï?85, Den Haflq FRANSCH gegarandeerd In 2 maanden in de ECOLE TAMÉ, NEUCMAr»L 55, (Zwitserland). Onderwij* voor lederen leeftijd en op lederen tijd. Ook afzonderlijke cur«u»»en van 2, 3, 4 weken. Taai en handelidiploma in 3 en 8 maanden Proipectut. Denk nu aan Uw HAATGOSTDDH! (En... denk nu aan Van den Brul) Onze Afdeeling MAATKLEEDING is dit seizoen weder buitengewoon gelukkig geslaagd met den inkoop van haar stoffen. Moderne Schotsche cheviots, prachtige Tweeds, - de nieuwste dessins, de nieuwste modekleuren. Wij hebben onzen goeden naam te danken aan de kwaliteit onzer stoffen, aan de degelijkheid onzer af werking en aan de voornaamheid onzer coupe. Wij noodigen U beleefd uit, eens naar onze uitgebreide stalen-collectie te komen kijken. U zult aangenaam verrast zijn ... ook over de prijzen l P.v.d.BRVL Nieuwendijk 184, tegenover de Beurspassage. Zie ginds komt de D (die van Droste) weer aan! Een Sinterklaas zonder Droste-letters Is geen Sinterklaas. In de winkel zijn cTie letters het eerst uitverkocht; wacht daarom met Uw inkoop niet tot het allerlaatst. Let ook eens op die mooie doozen Droste Bonbons l De prijzen zijn dit jaar: ca. 250 gram ca. 150 gram ca. 75 gram 78 cent 45 cent 23 cent ALTUD WELKOMI Spaart plaatjes voor onze, albums. l l DE GROENE AMSTERDAMMER Redactie: Mr. R. H. DIJKSTRA, Mr. M. KANN, Mr. N. J. C. M. KAPPEYNE VAN DE COPPELLO, TH. MOUSSAULT en Mr. W. VERKADE ONAFHANKELIJK WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Red. en adm.: Keizersgracht 355, Amsterdam C. Tel. 37964 - Postglro 72880 - Gem. giro G 1000 De abonnementsprijs bedraagt f 10.?per jaar OPGERICHT IN 1877 Abonnementen kunnen met elk nummer Ingaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang worden opgezegd 13 NOVEMBER 1937 DE FIGUUR RAMS A Y MACDONALD Herinnering aan een kostbaar leven Mr. M. KANN DE geschiedenis-periode, die het Britsche Rijk doorleefde' tijdens den wereldoorlog en gedurende de jaren daarna, wordt geken merkt door drie politieke figuren: Churchill, Lloyd George en MacDonald. De exponenten van het conservatisme, van het liberalisme, en van labour maar als zoodanig boven alles nationaal. Zij maakten alle drie een zekere ontwikkeling door, zoodat hun plaats in het openbare leven niet steeds dezelfde was. Wie zich zelf daarbij het meest gelijk bleef, is moeilijk te zeggen. Het doet er trouwens niet veel toe. Deze drie representatieve figuren zijn hier slechts daarom in n adem genoemd, omdat zij de drie gegeven punten voor stellen waardoor het mogelijk is een lijn te beschrij ven, die het verloop van de Engelsche politiek aangeeft een politiek die van doelbewust, forsch, dynamisch en succesvol vergleden is naar het moeras van slapte en halfslachtigheid, bereid willigheid tot ieder vaag ideaal, ieder compromis en volkomen gemis van ieder realiseerbaar doel. Churchill, de geniale en ondoordachte en in zekeren zin zelfs idealistische geweldenaar, die, wanneer hij met het menschen-moordende avontuur van Gallipoli zijn zin had mogen doorzetten, ongetwijfeld den wereldoorlog met de helft van den tijd bekort had. Lloyd George, niet minder krachtdadig van geestïlijke portuur, die den Europeeschen oorlog misschien het zuiverst van allen heeft gezien als een vraagstuk van grondstoffen en munitie, dat hij organiseerde tot het bittere eind om daarna, na den vrede, een politiek voor te staan (tegen de Fransche belangen in, en in hoogeren zin ook tegen de Engelsche) van bescherming van Duitschland en van een onge twijfeld later door de feiten gelogenstraft ver trouwen in het Duitsche Rijk; een politiek overi gens, waarop deze ,,toovenaar uit Wales" nu wel ruiterlijk is terug gekomen. En Ramsay Mac Donald, de arbeidersleider uit Lossiemouth, die zich als pacifist van den oorlog afzijdig hield en pas na '18 de groote rol in de Britsche en in de wereld politiek durfde aanvaarden. Daarmee was de koers, die het Britsche Imperium zou varen, vastgelegd. HET is steeds moeilijk op den dag van den dood van een staatsman tot een definitief oordeel over zijn beleid te geraken. Vooral wanneer de datum, die de beëindiging van zijn politieke loop baan markeert, zooals in dit geval nog nauwelijks historie'is geworden. Aan den anderen kant stelden de drie punten, die wij hierboven aannamen, ons toch in staat om schetsmatig de naar beneden gebogen lijn aan te geven, die de Britsche historie in de laatste decenniën heeft doorloopsn. En dat niet alleen. Het is in het jaar dat achter ons ligt ook duidelijk geworden, dat die lijn weer omhoog loopt. Dat er een omkeer is gekomen in de Engelsche geestesgesteldheid. Het zij hier slechts als bewijs aangevoerd hoe daarvóór slapheid, halfheid en ondoordacht idealisme, in de plaats gekomen waren van de oude doelbewustheid. Ondoordacht idealisme Maar er is niemand, die ooit aan de goede trouw van MacDonald heeft kunnen twijfelen. Noch toen vrijwel iedereen zich van hem afkeerde omdat hij in den oorlog zjjn practisch pacifisme voortzette, noch toen de affaire met den Zinovjef-brief een einde maakte aan zijn eerste, betrekkelijk korte regeerings-, periode, die Engeland de eerste arbeiders-regeering gebracht had, noch toen- zijn laatste regeeringsperiode leidde tot een scheuring in de arbeidersVOOR ELKE BEURS 'N set! BROCHES 20 STUKS PAG, 2 DE GROENE N*. 3IM partij, omdat zijn bewind (althans in binnenlandsche aangelegenheden) allengs nationaal en ronduit conservatief was geworden. Het kan zijn dat de Geschiedenis, die barmhartig zijn kan, voor zijn beleid verklaringen vindt, die ons ontgaan. Zooals het er in het tegenwoordig tijdsgewricht uitziet, is hij de man die veel heeft toegelaten, tengevolge waarvan de atrociteiten, die het tijdsgewricht van vandaag kenmerken, zich als een schadelijk virus hebben kunnen ont wikkelen en die niets heeft gedaan om de rampen, die zich over het hoofd van Europa uitstorten, in de kiem te smoren. Daarbij, het zij nogmaals uitdrukkelijk gezegd, schijnt hij steeds het goede te hebben gewild. Het eerste echec van Europeesch belang leed hij reeds in zijn eerste regeeringsperiode. Twee sterke mannen schenen toen het lot van den vrede in handen genomen te hebben: Herriot en Mac Donald. De Volkenbond zou sterk en levend worden: het z.g. Protocol van Genève werd ontworpen. De sanctie van het internationaal recht zou in het Handvest geïncorporeerd worden. Alle Staten zouden verplicht worden den vrede te eerbiedigen, allen zouden gelijkelijk van de daadwerkelijke vredesgarantie genieten. Een aanvaller zou geen kans meer hebben. Maar daarvoor zou men desnoods moeten vechten. De groote mogend heden vooraan. De Britsche Dominions, die nauwe lijks vijf jaar den tijd hadden gehad om van den wereldoorlog op adem te komen, voelden daar begrijpelijkerwijze niets voor. De groote massa weigerde daar zich in Europeesche vraagstukken te verplaatsen. Men bleef liever afzijdig. Van Mac Donald was het een groote politieke fout het chapiter van weerbaar-making van den vredesbond zonder voldoende propaganda en zonder de noodige voor bereiding aangesneden te hebben. Nu was zoo goed als bewezen dat dat niet ging. HET is opmerkelijk hoe groote politieke figuren niet ontkomen aan de menschelijke eigen schap, meer dan eenmaal in dezelfde fout te ver vallen. Door een te vroeg en niet wei-overwogen streven naar volmaaktheid is de Volkenbond tot niet veel meer dan een praat-college gemaakt, zij het dan ook een zeer nuttig praat-college. De fout was, dat de werkelijk gewaarborgde inter nationale samenleving nog niet opgebouwd was geworden. Uit het niets, of uit niet heel veel meer dan niets, kon hij niet geschapen worden. Degenen waar het op aan kwam, begrepen het belang niet. Deze fout herhaalde MacDonald in zijn tweede regeeringsperiode. Dat was de ontwapenings conferentie. Doet in deze dagen de Japansche kanonnade van Sjanghai ons niet weer aan het jaar '31 herinneren? Het was de spot der realiteit, de gebeurtenissen die zich reeds toen in het Verre Oosten afspeelden, terwijl men te Genève bijeen was om over ontwapening te spreken! Reeds bij de allereerste gesprekken zat men op een zandbank. In de oogen der op resultaten beluste toeschouwers was Frankrijk de schuldige: hoe kon men ont wapenen zonder garantie, zonder vredeswaarborg, zonder Sécurité? Dat was van de zijde van Frank rijk volkomen begrijpelijk. Maar Engeland dacht er niet aan die garantie te verstrekken. En Mac Donald had er nog minder aan gedacht dit punt te bekijken voordat de conferentie bijeenkwam. Er zijn ten slotte veel redenen geweest, die maakten dat de ontwapeningsconferentie tot mis lukken gedoemd was. Tegenwerking kwam er ook van Duitsche zijde. Maar hoe het ook zij, men kan dit vaststellen: van dien tijd dateert de nieuwe bewapeningswedloop. ' i ? ' . EVENWEL niet in Engeland. Dat die daar pas later begon, is ook een zaak waaraan Mac Donald niet geheel vreemd is. PAG. 3 DE GROENE Ne. 3454 Maar, zooals gezegd, die periode behoort tot het verleden. Om weer op die twee mannen terug te komen, die wij naast MacDonald hebben genoemd: het is Churchill geweest die, als een zware locomo tief de Engelsche regeering heeft voortgetrokken op het steile bewapeningsspoor. Lloyd George, wel licht wat laat van de dwalingen zijns weegs terug gekeerd, onderschrijft nu deze politiek ten volle. En de arbeiderspartij, die ver links van MacDonald was opgeschoven, verliest de noodzakelijkheid daarvan ook niet meer uit het oog. Het zijn juist de democratische en theoretisch pacifis tische machten, die op parate weerbaarheid aan sturen. Dat is niet zonder beteekenis. Juist in de conclusie dat op een gegeven moment de partij van den vrede naar de wapenen dient te grijpen, ligt de redding van de wereld. Het is de kostbare beteekenis van de figuur van MacDonald geweest, hiertoe den weg gebaand te hebben. Dat lijkt een paradox. Inderdaad, wanneer hij hiervoor de wegbereider was, dan was hij dat onbewust ? en uit een eigenaardig dualisme van zijn persoonlijkheid. Het zelfde dualisme trouwens, dat hem, van zijn idealen vervuld, vruchtelooze wereldconferenties liet openen. Een half jaar voordat hij de ontwapenings conferentie te Genève opende, had hij de zwenking in de Engelsche binnenlandsche politiek volbracht, die het zenith van zijn leven uitmaakte. Na de Duitsche economische debacle van Juli '31 begon Engeland te wankelen. Het is MacDonalds nooit genoeg te waardeeren verdienste geweest, dat hij toen. verzamelen blies. Hij diende het ontslag in van het tweede Labour-kabinet en vormde de natio nale concentratie. De verdienste lag in de verzaking. Dat daarin de leiding van zaken geleidelijk aan in handen van Baldwin over ging, was iets dat evenzeer het gevolg was van Mac-Donalds wankele gezondheid als dat het in den loop der dingen lag. Evengoed als na verloop van tijd het afsplitsen van de nationale regeering door het grootste deel der arbeiderspartij. Wat MacDonald, door zich aan de nationale concentratie te wijden, te kennen gaf, was dit: hij had, zonder op de tallooze waarschuwings borden te letten, en zonder zijn tocht goed te hebben voorbereid, den weg ingeslagen van vrede en volkeren-verbroedering. Op het uur van het gevaar sloeg hij onverschrokken den weg terug in. Noodzakelijkerwijze is deze levensgang ietwat summier voorgesteld. De Nationale Concentratie had zich reeds voltrokken, toen de ontwapenings conferentie bijeenkwam. En toen het, in '33, duidelijk geworden was dat Europa in een economisch con flict geraakt was, waarvan het onvermijdelijk was dat het uitgevochten zou moéten worden al dan niet met wapengeweld toen waagde hij zich nóg eens aan een tot mislukking gedoemde confe rentie, de Economische Conferentie van Londen in den zomer van 1933. Wij dienen hierbij n ding in het oog te houden. Dit telkens te hoog grijpen, dit telkens het doel voorbij schieten, waardoor slechts het tegenover gestelde bereikt kon worden van wat nastrevenswaard was, mag men MacDonald daar 2 el f wel voor verantwoordelijk stellen? Was het niet veeleer de Engelsche natie en de plaats die dit volk in de wereld inneemt? Zóó bekeken kan MacDonald zeker niet verantwoordelijk gesteld wórden voor den gang van zaken, die het indirecte gevolg was van het vacuüm dat door het onrijpe internatio nalisme ontstond. En zeker is hem niet alles mislukt. Met andere woorden: had MacDonald iets kunnen bereiken wanneer hij niet door de impulsen van het Engelsche volk zou zijn opgeduwd ? Wat hij bereikt heeft, was tenslotte den weg terug". Een weg die, onder Baldwin, er weer een werd van forschheid en krachtsbewustzijn. Zij het van een f orschheid die zóó geremd en zóó gereser veerd is, dat wij er ons, ongeduldig als wij, haastige toeschouwers, nu eenmaal zijn, voortdurend over ergeren. Maar komt dat niet omdatge/u/cftig aan dit krachtsbewustzijn nog de relatieve tekortkoming kleeft van het MacDonaldsche ideaal-voorop?". PAG. 14 DE GROENE Ne. 3193