- ?'? «i c i L A.' Nieuwe lectuur DE PELGRIMSTOCHT DER MENSCHHEID Veertien boeken over verre en nabije geschiedenis DE groote opgang, dien het prachtige en toch goedkoope verzamelwerk De lage landen bij de zee" heeft gemaakt, dat bij tal van bezwaren op onderdeden toch een zeer waardevol boek is gebleken om een bréeden kring van landgenooten in contact te brengen met de vele frisschen nieuwe denkbeelden die in de laatste tientallen jaren over het verleden van ons vaderland zijn ontstaan, heeft er zeker toe bijgedragen den uitgever er toe te bewegen een dergelijk prachtwerk met honderden illustraties uit te geven over de algemeene geschie denis: De Pelgrimstocht der Menschheid (de Haan, Utrecht). Acht grootendeels jongere historici van naam (o.a. prof. Cohen en prof. Geyl) hebben onder redactie van dr. J. W. Berkelbach van der Sprenkel een voortreffelijke en zeer verantwoorden popularisatie-arbeid verricht, waaruit een werk ontstaan is dat velen gaarne in hun boekenkast zullen zetten en regelmatig ter hand nemen. Twee boeken leeren ons dat achter dergelijke boeken heel wat meer problematiek schuilt, dan wij het vlot doorlezend beseffen. Professor J. Huizinga laat in zijn opnieuw uitgegeven Gids"-artikelen over De Wetenschap der Geschiedenis" (Tjeenk Willink, Haarlem) zien wat de vraagstukken zijn, waarmee de geschiedenis heeft geworsteld en zal blij ven worstelen. En concreet toont prof. P.Geylin?De Kernproblemen van ome geschiedenis" (Oosthoek, Utrecht), hoezeer deze problematiek ook ons eigen land en ons eigen nationaliteitsbesef raakt. Heel duidelijk blijkt het, dat er in onze hoofden nog heel wat aan de lagere school ontleende mythen rondspoken over de eigenlijke kern van het Neder landerschap. En prof. Geyl kan overtuigend aantoonen dat veel daarvan berust op een overheerschende positie van het calvinisme of op de supre matie van Holland over de andere gewesten, die beide thans hun tijd hebben gehad. Als grond voor een nieuw nationaliteitsbesef kon prof. Geyl niet anders zien, dan de eenheid van Noord en ZuidNtderlanders in cultuur, taal en karakter. En hij is heelemaal niet zoo overtuigd en kan daarvoor ook goede gronden aangeven dat de afscheiding van Belgiëin 1830 een gelukkige oplossing of zelfs maar een noodzakelijk kwaad is geweest. Zooals L. Picard in zijn overigens wel eenzijdige boek: Geschiedenis van de Vlaamsche en Groot-Nederlandsche beweging" (Mart. Nijhof, den Haag) even eens aantoont, zijn de Vlamingen en Brabanders de eigenlijk gedupeerden geweest; en met wat meer begrip en takt van Noord-Nederlandsche zijde had men hen zonder veel moeite als voorstanders van de Nederlandsche eenheid kunnen behouden. Veel van de oorzaken en het verloop van de Afscheiding van België" ligt nog in het duister en het is eigenlijk voorbarig om daarover zooals prof. Cölenbrander in een deel van de Ned. Historische Bibliotheek (Meulenhoff, Amsterdam) doet, thans reeds een samenvattend verhaal te geven. De nauw keuriger historicus Prof. C. Genet son heeft hetzelfde willen doen, maar heeft die poging opgegeven, toen hem bleek hoe beneden alle critiek" de officieele bronnenverzameling over dien tijd was. Toen heeft hij zijn plan vervangen door een aanvulling van deze bronnen met een publicatie van de stukken uit de Koninklijke en andere geheime archieven Mui terij en Scheuring 1830" I en II (Sijthoff, Leiden), Hoewel een bronnenverzameling, is dit werk toch uitermate boeiend voor ieder die zich voor dezen tijd interesseert. Wij leven zoo snel dat wij thans ook reeds een Geschiedenis van Nederland onder de regeering van Koningin Wilhelmina" (Scheltensen Giltay, Amsterdam) mogen ontvangen. De eerste twee afleveringen van dit boek van prof. H. Brug mans beloven een prachtwerk, dat gereed moet zijn bij het 40-jarig regeeringsjubileum van onze Koningin. Of het verband met dit jubileum een ietwat onevenredige plaats aan de personen van het Koninklijk Huis tegenover het overige cultureele en politieke leven (op zich zelf met groote objectivi teit beschreven) veroorzaakt, of dat dit alleen een kwestie van inzet is, wachten wij in de volgende afleveringen met belangstelling af. Een sterk sociologischen inslag heeft het wat verouderde werk van De Roever en Dozy Het leven onzer voor ouders" (Holkema en Warendorf, A'dam) gekregen door de bewerking en voortzetting van dr. F. H. Fischer, die in het eerste deel, dat thans verschenen is, een zeer waardevol inzicht verschaft in de struc tuur van de oud-Germaansche en middeleeuwsche maatschappij. DE Pelgrimstocht der menschheid houdt niet op een oogenblik op, maar zet zich dagelijks voort en hoezeer de herinnering van den afgelegden weg samenhangt met de wijze waarop het pad der histoire contemporaine" wordt betreden, bewijst bijna elk van de vele boeken die daarover bijna dage lijks verschijnen. Een der prettigste manieren om zich daarin te verdiepen, is om door ervaren journalisten rondgeleid te worden in de verwarde en verwarren de wereld van het heden, hetzij over een bepaald onderwerp, hetzij over een bepaalde, zeer korte periode. Beperkt men zich niet op een dezer twee manieren, dan gaat men zelfs bij een zoo knap boek als John Gunther's Europa in de branding" (De Lange, A'dam) vragen naar algemeener verband en principieeler achtergrond, dan de uitmuntend gekarakteriseerde personen en de met scherp waar nemingsvermogen weergegeven gebeurtenissen. Dan gaat men toch meer vragen naar het karakter van groepen en naar geestelijke stroomingen dan een waarnemer die geen socioloog, filosoof of theo loog is in staat is te doen. Dan valt de voorkeur toch gauw op het beperkte onderwerp, zooals de kleine monografieën in de Periscoop-serie (Ned. Keurboekerij) die geven Dr. van Blankenstein over het thans wel weer zeer actueele Woelig België" en Jules Sauerwein over de ministeries van Buitenlandsche Zaken en hun leidende krachten in Oorlog, Vrede, Departementen" of den beperkten tijdsduur als de jaarboeken van De Torentrans die sedert het jaar 1933 door Dr. van Blankenstein en L. Cohen zijn samengesteld. Om op het bij denzelfden uitgever in Nederlandsche bewerking verschenen standaardwerk Nieuwe geïllustreerde Wereldge schiedenis" dat tot 1930 loopt aan te sluiten heeft de bewerker daarvan, dr. J. Romein, onlangs een tusschendeel Het jaar der verrassingen 1931 en het jaar der mislukkingen 1932" geschreven. De vele illustraties, die in deze boeken Het jaar 1931" enz. tot 1936 aan De Groene zijn ontleend, doen ons met genoegen constateeren, dat ook ons eigen blad een niet onbelangrijke registrator en wegwijzer is in de geschiedenis die wij zelf eiken dag beleven. W. VERKAD en aezon. Encyclopaedie voor lichaamscultuur en lichaamsverzorging. (SchellensenGiltay, Amsterdam). OM te beginnen: de titel is al misleidend. Want, op enkele uitzonderingen na (waar dit werk handelt over zuigelingen of di etvragen) is het een boek-voor-de-vrouw. En daarmee zijn wij aan des Pudels Kern. Het is onbegrijpelijk dat een aantal dames en heeren van wie de meesten werkelijk wel een artsdiploma zullen bezitten zich er toe hebben geleend om als contribuanten voor dit na-sla-werk bijdragen te leveren. Het staat geheel in het teeken (om voor een verfoeilijke zaak een verfoeilijk woord te gebruiken) van de schoonheidsbèhandeling en dito chirurgie". Nu is er geen vrouw op de wereld of zij kent een of ander physiek minderwaardigheidsgevoel. Het is, voor gewiekste handelslieden, gemakkelijk daarop te speculeeren. Fabrikanten van fard en poeder, van wenkbrauwstiften of brassières mogen daar hun voordeel mee doen. Het zij hun gegund en het is volgens de regels van het spel. Dat een uitgever dit malsche wei-tje kiest om af te grazen met een duur boek is zijn zaak; dat evenwel lieden van de nobelste professie daar aan meedoen, is gewoonweg een schandaal! Maar, het is waar, de reclame eischt in den vegenwoordigen tijd óók wat.... Tot nog toe wisten wij, dat wat wij in een winkel kochten, wel eens teleur kon stellen. Maar wanneer wij bij de wetenschap aankloppen, willen wij gerust zijn dat wij tenminste niet misleid worden. Die gerustheid schijnt echter uit den tijd te wezen. Zie, in een hoofdstuk over Aesthetische Chirurgie" op blz. 82 de volgende zin (of onzin) : Ziezoo, nu zie ik er weer normaal uit, zei mij onlangs een vrouw van zestig, opstaand van de operatietafel".... Attesten, opgewekte toespraken, van op de operatie-taf el ontwakende grootmama's plachten tot dusverre zelfs nog niet in cigaretten-advertenties te worden opgenomen. Wie de moeite neemt deze passage na te slaan, zal zien dat ik niet overdrijf, wanneer ik dat een advertentie-tekst noem, want het gaat zóó door: Ze bleek feeling te hebben voor de stroomlijn van dezen tijd." Hoef ik nog te zeggen, dat dit boek geïllustreerd is met filmsterren en lieve danseresjes in badpak? Tenslotte is dit werk, zooals ieder medisch leekenboek, zelfs niet ongevaarlijk voor wie het in den nood wil hanteeren. Klap dit onsmakelijke boek liever dicht en roep uw eigen, echten dokter ! BETERSCHAP/ Zeven auteurs opziekenbezoek. (Bigot en van Rossum, Amsterdam) NEEN, dan dit boek! Of ge nu zelf ziek zijt, of dat ge het aan uw zieke nicht komt brengen (in welk geval ge het zeker niet laten kunt om het rst te lezen) dit is gewoonweg een juweel. Een aan zeven kanten geslepen kroonjuweel. Van Duinkerken, Henriëtte van Eyk, Fortuin, Kelk, Luger, Ritter en Veth hebben de dolste, dwaaste, vermakelijkste en meest superieure bijdragen geleverd, die zij, als geschenkjes op ziekenbezoek wisten te offreeren. Het is dus óók een encyclopaedie, en nog wel een die geïllustreerd is door Jo Spier. Breng het direkt mee, want als dit niet helpt, helpt niets. Maar als niets helpt, helpt dit tóch l M. K. JEUGDLECTUUR I sec, Ellsabeth Foreman Lewls: Ho-Min g, een meisje uit het nieuwe China (Thieme, SEutphen) MOEST ik een prijs geven voor het belangwekkendste jeugd boek van dit najaar, dan zou ik dien toekennen aan een vertaald werk: Ho-Ming, een meisje uit het nieuwe China door Elizabeth Foreman Lewis. De schrijfster was onderwijzeres in het binnenland van China en ondervond als een zegen den omgang met de bewoners, wier levenskunst en wijsheid diepen indruk ,op haar maakten. Zij toont in dit boek een open oog te hebben voor de problemen van het groote rijk, waar eeuwen van analphabetisme een oude geestescultuur intact hebben gelaten, maar waar nu aan de fundamenten geschud wordt door een jeugd met drang naar studie en nieuwe wetenschap eenerzijds, met haat en neigingen tot destructie anderzijds tegen al het nieuwe uit het Westen, waarvan zij de diepere waarde niet doorgrondt en dat zij bestrijdt met middelen van verraad, doodslag en terrorisme. Dit boek is: de Opstandigen van het Oosten", het geeft meer dan Pearl Buck of de film De Goede Aarde, het geeft wat er leeft onderde jongeren, in boven- en onderstroomingen. Ho-Ming wordt van arm boerenkind vrouwelijke dokter: de nieuwe wetenschap verovert haar, terwijl zij er Zich inwerkt, maar sterk voelt zij tevens de beteekenis van wat zij erfde aan cultuur, en onbewust zoekt zij naar een synthese. In dezen tijd, nu het machtige rijk van eertijds aange vallen en verscheurd wordt, heef t het boek actueele beteekenis; daarom 'alleen al zou men het graag aan onze opgroeiende jeugd geven, maar ook zonder den strijd in het Oosten is dit zeker het beste boek van dit jaar. Johanna K. Kuiper: Asluk'w M a r ga (Kluitman, Alkmaar) OP iets jongeren ingesteld is een werk vaneen bekende Hollandsche schrijfster: Aslak'sMarga door Johanna E. Kuiper. De Lappen vormen nog altijd, sinds het mooie boek van Nelly van Hichtum, een goedaardig, vroolijk volk, waar veel interessants over ge schreven kan worden. Marga is een vondelingetje van Zweedsche afkomst, dat door haar stiefvader, den Lappenknecht Aslak, met veel liefde en zorg wordt opgevoed. Het boek is van een zuiver en beschaafd Nederlandsen, dat zich prettig laat lezen. Zóó natuurlijk is alles beschreven, dat de schrijfster enkele sexueele bijzonderheden, die in het verhaal thuis hooren, ook gewoon vertélt; ook spreekt zij over het liegen van de Lappen, die dat nu eenmaal niet kunnen laten". Het boek is inder daad van paedagogische waarde, zooals de uitgever speciaal vermeldt, maar zonder gepreek of gemoraliseer. Tjeerd Botteroa: Avonturen van een Uollandschcn jongen Lln Arlzona (Van Goor, Den Haag) HET derde boek, dat boven de massa Uitsteekt, speelt in Mexico:. Avonturen van een Hollandsen jongen in Arizona door Tjeerd Bottema. Een jongen, wien het op de U.L.O.school niet al te best gaat en die geen ouders meer heeft, wordt als zoon aangenomen door een oom, die een cactusfarm beheert en schilderijen maakt, 't Is avontuur van het begin tot het eind, maar alles is zoo wél omschreven en gedocumenteerd verteld, dat het wer kelijkheid lijkt. Tjeerd Bottema is gewoon, veel voorstudie van zijn onder werpen te maken: hij beschrijft de vreemde landen, alsof hij er zelf jaren woonde; ook dit lijkt mij een voorbeeld van een goed jongensboek vóór 10^ 16 jaar. We zouden alleen graag een kaartje van het land gezien hebben, opdat de lezers zich kunnen oriënteeren. J. RIEMENS-REURSLAG Letterkundig leven O? {Oen a mi S. VESTDIJK Streets," voor zoovtr het als zedenroman gelezen wil worden. rANNEER ik zeg, dat in dit boek een aborteur voorkomt, die Kosamund Lebmann: The Wcatber In the Streets (The Albatross, Hambure) MEN zou de psycho-analytische literatuur er eens op moeten naslaan of de,,familiebinding", naast zooveel andere, individueele bindingen (vader, moeder, broer, zuster en het eigen ik, niet te vergeten) reeds beschreven is. Iets voor bibliotheekratten. Wat ik hier familie binding" noem heeft niet zoozeer be trekking op de evidente rol die de eigen familie in onze psychische ontwikke ling vervult. Veeleer heb ik het oog op een familie-imago", dat, aan een in de jeugd bewonderde of benijde familie ontleend, als bewust of onbewust ge koesterd ideaal het geheele latere leven in al zijn uitingen, en niet alleen de erotische", beheerschen zal. Juist waar het prestige van de eigen familie te kort schiet, gaat het andere milieu, vaak het maatschappelijk onbereikbare, zijn smartelijke betoovering uitoefenen ; de onbevredigde mensch verlangt dan niet naar een beteren vader of een zachtere moeder, maar naar een ander familieverband van een zeer bepaalde structuur: een schemerige norm, die wellicht te beschouwen is als trait d'union tusschen de npersoonsbindingen en het z.g. sociale gevoel. In het patriarchale (b.v. Oud-Testamentische) familieverband is deze overgang trouwens reeds voltrokken. Een begin van kolonievorming" der complexen teekent zich af in de familiebinding, zij het ook nog slechts op kleine schaal, en daarom even vaak de ontwikkeling belemmerend als de verruiming van het ego be gunstigend, een kolcnievorming," die men waarschijnlijk aantoonbaar meer zal aantreffen bij vrouwen met haar sterk uitgesproken collectieve instinc ten dan bij mannen. THE Weather in the Streets" zal geen verstandig mensch voor een psycho-analytischen roman verslijten; niettemin ontleent het zijn beteekenis aan de eminente wijze waarop een familiebinding" tot grondslag is ge maakt van een liefdeshistorie, die zonder deze basis vrij gelijkvloersch gebleven zou zijn. De hoofdfiguur, een intelligente, ook artistiek begaafde vrouw, hetgeen, zoo al niet de kracht der binding, dan toch de bewust wording ervan verklaart, wordt, na een huwelijksdeceptie, verliefd op een meisjesideaal", in de gedaante van den gezonden, nogal onbeduidenden, maar door zijn uiterlijk en zelf verzekerd phlegma charmeerenden Rollo Spencer, wiens familie tot den lageren adel behoort. Olivia Curtis behoort tot de upper middle class"; Rollo's zuster was een jeugdvriendinnetje; later verloren de beide families" elkaar uit het oog. . Het is stellig geen toeval, dat in dit boek van en over een vrouw.de geijkte code, althans voor de helft, omgedraaid is: de aristocraat is hier ontegenzeglijk geestelijk de mindere van zijn mistress", in welke hoedanigheid zijn zuster en zelfs zijn moeder Olivia Curtis graag aanvaarden, zoolang er maar geen schandaal komt. 's Mans huwelijk is n.l. wat aan den abstinenten kant. Het navertellen van de verdere ge» schiedenis, met een deels zeer over-tuigende intrige", zal men mij moeten schenken; hoofdzaak is, dat dit alles eerst tot overtuigende en rijpe kunst meest ironische passages en deze moderne schrijfster laat aan haar gevoel slechts zelden den vrijen loop verkrijgen daardoor diepte" tragiek. Want het eigenlijke tragische con flict speelt zich niet af tusschen de vrouw en den minnaar, maar tusschen de vrouw en het meisje dat zij was. In love with the whole lot of them", verliefd niet op Rollo Spencer, ver liefd op de herinnering aan een familie: welk een motief voor een roman! Rosamund Lehmann heeft hier werkelijk alles van gemaakt wat ervan te maken was. Tragiek, van het minst luide soort, is er zelfs nog in de glijdende ontmaskering van de jeugd vriendin, Rollo's zuster Marigold; tot het eind toe ontroert ons de jeugdglans die Olivia ziet rondom deze lesbisch en wezenloos mondain geworden halve koppelaarster, een onvergetelijke creatie l Tragiek ook in de overmacht van Lady Spencer, Goddess of Morality," die nog zooveel voelt" voor Olivia, maar met dat al de Victoriaansche teugels strak in handen houdt, daarbij gesecundeerd door rei zende Engelschen en innkeepers, mist en miskraam, met malkander een atmosfeer vervormend waarin de liefde tusschen de twee wel onherroepelijk verdrinken moet. Liefde-zonder-octrooi is in Engeland nog iets moeilijker te huisvesten dan elders: dit is ongeveer de moraal van The Weather in the w verzot is op visschen in zijn vrijen tijd, zal men wel vertrouwen willen stellen in Rosamund Lehmann's vermogen om hoofd- en bijfiguren met enkele streken te karakteriseeren. Buiten en behalve den jagenden Brit Rollo, met zijn gemakzucht, het partij trekken van zijn slecht geheugen, zijn hondje, symbool voor zijn domesticatie (en voor de verwijfdheid van in den grond toch mannelijke Engelschen uit die standen), en Olivia's vroegeren man Ivor, een aardigen parasiet, herinnert men zich Olivia's broer en zuster, die haar psychologisch flankeeren naar den ondegelijken en den degelijken kant, met hun speciale oplossingen, dienovereenkomstig, van de familie binding in het algemeen. De kinder scène vanaf pag. 239, waar de jongste generatie haar oplossingen voorbe reidt, behoort tot het best denkbare in dit grotesk-malicieuze genre voor lezers die de kinderschoenen van het kinderidealiseeren ontwassen zijn. In de milieuschildering, in het partij trekken van meerstemmige episodes, het diner in het eerste deel ! is deze schrijfster trouwens even sterk als in haar individueele psychologie. Met uitzondering misschien van het bohême-milieu. Maar dat is geen schande: ik ken geen romancier die nog niet gestrand is op de schildering der kunstenaars en intellectueelen, althans van de hedendaagsche; ik wijs op Jeanne van Schaik-Willing in ,,Sofie Blank". De wijze romancier houdt zich verre van deze vage spring in 't velds. Rosamund Lehmann's bohémiens, Olivia's vriendin, die veel springen en geniaal en ondoorgronde lijk doen en hun schilderijen niet af maken, wreken zich op de driedimen sionale" behandeling der familie binding door naar twee van hun dimensies te laten raden. Samengesteld uit bewegelijke streepjes, zijn ze nog talentvol genoeg geschetst, maar men gelooft noch in de importantie van de schilderes Anna noch in die van den beeldhouwer Simon, die, hoewel hij voor Olivia's affecten het tegenwicht tegen Rollo Spencer moet voorstellen, het heele boek door sphinxachtig en zelf lijfelijk afwezig blijft. Ook de onzicht baarheid van Rollo's vrouw is een fout, compositorisch," misschien een uiting van gemakzucht, waarmee de echtgenoot de schrijfster besmette. EEN uitmuntende dialoog doet niet geheel het gekunstelde van het gevolgde stijlprocédévergeten. Dialoog plus monologue intérieur a la Joyce aanvaardt men nog slechts, indien deze stijlmiddelen (met andere) ge relativeerd worden door middel van de ironie. Geestig en ironisch in wat zij te zeggen heeft, blijft Rosamund Lehmann tegenover haar puntjes puntjes-stijl van een onverstoorbaren ernst. Als geheel is het tweede deel dan ook daarom het meest geslaagd, omdat hier de mozaïekjes worden op gelost in den stroom van innerlijke mémoires die zoowel synthetischer zijn als meer getuigend van spontaneiteit. Deze en andere bezwaren doen echter weinig af aan de waarde van dit voor treffelijke boek. Gritische heldenvereering j. GANS Charles Plisnler: Faux passeports (EiUtions Corréa, Parijs) D' verwachtingen, die men van Plisnier na zijn verrassend de buut als romancier met Maria ges" koesterde, zullen in 't algemeen niet gering zijn geweest. Faux passe port s", dat men een bundel politieke verhalen kan noemen, heeft deze verwachtingen stellig niet beschaamd. Over het onderwerp revolutionnaire literatuur zijn de laatste twintig jaar talrijke dikke brochures en boeken geschreven, waarin dikwijls niet min der talrijke dikke domheden verkondigd werden. Aragon, de voormalige sur realist, legde er in zijn geschrift: Pour un réalisme socialiste" nog eens opnieuw getuigenis van af, hoe veel dwaasheden een overigens niet onverstandig en talentloos man ver zamelen kan, wanneer hij zich geroe pen of gedwongen acht de literatuur in het dogma Van de een of andere moederkerk te persen. Literatuur heeft waarschijnlijk voor alles de eigenschap, dat zij zich niet graag ergens bij laat N Faux passeports" beschrijft Plis nier met een degelijke kennis van zaken de milieu's van verschillende politieke agitatoren en koeriers. De Nieuwe Christenen" van Ter Braak treden hier in levende gedaante, dus bevrijd van hun al of niet theoretische verwerpelijkheid, op. Vooral in het knapste verhaal légor" blijkt, dat het niet altijd de nieuwe christelijkheid behoeft te zijn, die tot politieke actie drijft. En dat, wat ons in de menschen altijd het meest interesseerde en waar zonder het schrijven van romans over bodig zou worden, n.l. het vraagstuk wat een bepaald individu van de kudde scheidt, ook bij socialisten of commu nisten gelukkig niet anders is dan bij andere menschen. Wanneer men Plisle parti, même a plat ventre dans la boue, mais y demeurer!" En dit laatste allerminst uit christelijke zelf kastijding, doch uit klare berekening dat de tijd niet stilstaat en zich aan 't keeren is. De werkelijke tragiek van de gefusilleerden uit de processen van Moskou, die stellig maar door weinigen begrepen is, beeldt Plisnier ons meesterlijk uit, zonder over wegingen van sentimenteelen aard. Hij heeft daarbij een juist begrip gehad van de schier bovenmenschelijke span ning, waarin deze menschen jaar in, jaar uit leefden, hoe zij ieder woord, ieder gebaar in hun omgang met anderen, zelfs met hun allernaasten moesten wikken en wegen. Het beeld, dat Plisnier van deze verstikkende nier's waarschuwing voor in zijn boek atmosfeer geeft, is voortreffelijk en Le je de ce livre n'est pas moi" niet over het hoofd ziet, vindt men in de wijze waarop hij zijn afstand tot de handelende personen in deze vijf ver halen bepaalt toch een verre van rëligieuse geestesgesteldheid terug. On danks zijn bewondering voor den moed van deze agitatoren en fanatici, schort daardoor meesleepend, maar zelfs op de hoogtepunten van zijn verha l verlaat zijn critische blik hem niet, wanneer hij schrijft: Plus j'admirais eet heroïsme, plus j'en mesurais l'horreur." In Maurer", het eerste verhaal, ver telt Plisnier ons de geschiedenis van inlijven. Zij kan onmogelijk gedijen Plisnier nergens zijn critisch oordeel een rijpere Fermina Marquez, die in de geborneerdheid, die voor het domein van de politiek blijkbaar onont beerlijk is. Ik wil hiermee aller minst beweren, dat het aanvatten van politieke stof den noodzakelijken dood van den schrijver beteekent. Dit laatste standpunt is een literair dogma, dat men ook reeds als eenige tientallen jaren verouderd mag beschouwen. Wel lijkt het mij van de individueele betee kenis van den schrijver afhankelijk of hij zich de weelde veroorloven kan, den doolhof van het domein der poli tiek te betreden. Indien Romain Rolland en Aragon in dezen doolhof op over datgene wat hij zelf juist en noodzakelijk acht. Wanneer hij in légor" den uit Sowjet-Rusland ver bannen ouden geleerde laat zeggen: Les intellectuels qui découvreht la Révolution quand elte finit: pauvres gens! A genoux devant ce cadavre en sursis, si vous dites un mot d'elle, ils font chut....", dan richt Plisnier zich tegen de uitgebreide categorie kortzichtige dwepers, wier mystieke aanleg hen tot willige dienaren maakt van een reactie, die het masker van een vroegere revolutie draagt. De légor" van Plisnier behoort is geworden dank zij de toegevoegde Plisnier er weer als schrijvers uit te dimensie der familiebinding". Het voorschijn kwamen, dan wil het mij verhaal wordt er stereoscopisch door; voorkomen, dat het verschil in indivien zonder dat de schrijfster ons op een dueele kracht tusschen deze schrijvers, overmaat van jeugdherinneringen ont- althans wat hun ontmoeting met de haalt, is toch de jeugd als achtergrond politiek betreft, hiermee duidelijk besteeds voelbaar aanwezig. Zelfs de paald is. bleven steken, terwijl AndréGide en niet tot deze hinderlijke onnoozelen. Hij behoort tot degenen die in Rus land den eigenlijken gang van zaken zeer goed begrepen en desondanks de hoogste vertrouwensposten bekleedden. Zeker van het formaat van een Zinowjew, waarvan Plisnier in dit verband de woorden aanhaalt: Demeurer dans ditmaal niet door een fanatisme voor het katholicisme, doch voor de Spaansche communisten bezeten is, daarbij den voortreffelijk klinkenden naam Pilar Güilhen Y Ariaga draagt, doch overigens met dezelfde charme be schreven wordt als Fermina eens door Valery Larbaud. Pilar neemt de vlucht uit het ouderlijk huis met een Spaansch syndicalist Santiago Maurer, leert de nóoden van het bestaan in de politieke emigratie kennen en geraakt langzaam maar zeker op den weg terug, in dit geval binnen het beschermende com fort van het vaderhuis. ? Na in Mariages" hejt burgerlijk familieleven gepeild te hebben, blijkt Plisnier in Faux passeports" dok een scherp waarnemer van de milieu's, die gewoonlijk in oppositie tegen dat familieleven verkeeren, doch die voor de toekomst van Europa daarom nog niet van minder belang zijn. .1 PAG. 10 DE GROENE N» 1156 PAG. M DE GROENE No. 3156 l'