' WITSERLAND als touristeni land, dat is aller eerst het land, dat op zijn ansichtkaarten "^_ lijkt, al zal men dat niet willen toegeven op 'n mistige Hollandschen ochtend aan een haastig ontbijt, wanneer zoo'n kaart van een reizende kennis naast 't hard gekookte eitje ligt en men het blauw van de lucht, het groen van het meer en het violet der bergen voor kitsch uitmaakt, onderwijl mistroostig kijkend naar het volledige gamma van grijze tinten, waaruit op dat oogenblik het Hollandsche zomerlandschap is opgebouwd. In Zwitserland echter blijkt de kitsch werkelijkheid of liever blijkt er berhaupt van kitsch geen sprake meer te zijn, er bestaat slechts een boeiend en steeds wisselend landschap van een volkomen acceptabele kleurenpracht. Zooals muziek in het gehoor kan liggen, zoo ligt Zwitserland in het gezicht bij de groote massa toeristen en daarom wordt Zwitserland minstens zes maanden per jaar drie in den zomer, drie in den winter, door het buitenland vreedzaam in bezit genomen en raakt de Zwitser in dien tijd, qua inwoner, op het tweede of derde plan. De tourist speelt er dan de baas. Maar naast, of liever te midden van dit over wegende touristen-Zwitserland ligt een ander Zwitserland, minder populair, minder druk bezocht, maar even schoon en even ingesteld op het waardig ontvangen van zijn gasten. Het is dat deel van Zwitserland, waar de nationale vlag wit kruis op roode fond een dubbele beteekenis krijgt, omdat ze hier de negatieve voorstelling van het Roode Kruis symboliseert. Dit tweede Zwitserland is het land van de Heilbader, en van de Kurorte, van de warme bronnen, de genezende baden, de heilzame natuur. De splitsing van Zwitserland in een gezond touristisch gedeelte en een bronnengebied, waar zieken komen een splitsing, die zich in de practijk al voltrokken heeft, heeft het bezwaar, dat de gewone tourist bevreesd raakt met zijn opvallende gezondheid en vitaliteit te detoneeren in een om geving van zieken en herstellenden in in zijn reis plan Heilbader en Kurorte stelselmatig zal overslaan. En dit zou slechts ten nadeele van dezen vitalen tourist zijn, die daardoor niet alleen eenige prachtige plekjes van Zwitserland mist, maar bovendien zijn verder leven zal moeten doorbrengen met valsche voorstellingen over deze Zwitsersche badplaatsen, die hij geneigd is met Hollandsche ziekenhuizen en sanatoria te identificeeren. En dan te bedenken, dat n dag bijv. in Rheinfelden met de divertisse menten van thé-dansant, cabaret en tooneel hem tot andere inzichten gebracht zouden hebben .... ! Rheinfelden is door een historicus die Kleine Stadt mit den grossen Erinnerungen" genoemd, tegen woordig draagt het een meer aan den tijd aangepast devies: die Stadt, die heilt und verjüngt". Omdat het aan den grooten weg Basel-Zürich ligt kennen Het tweede Zwitserland Het land van bronnen en baden Z! . en zijn zij met n/etsziende^oogen voorbijgesuisd automobilisten het waarschijnlijk uit een snellen doortocht naar lokkende verten en zijn zij met nietsziende oogen voorbijgesuisd aan de oude stadswallen, dateerend uit de lode eeuw, aan het even oude raadhuis en de rijke barokkerk van 1228 en het nog grootendeels gave Romeinsche Amphitheater, het Augusta Rauracorum. De Romeinen hebben hier al hun Solebaden" genomen tegen maag en ingewanden-kwaaltjes en een genees middel, dat 19 eeuwen zijn reputatie handhaaft, moet wel verdiensten hebben, zou een leek zoo denken. En dat denken ook tallooze patiënten, die naar Rheinfelden toekomen om de Sole" te laten inwerken op hun zieke organen en gewrichten. Zij doen dit iets anders dan de oude Romeinen, want zij hebben nu hun privé-badkamer in het Saline hotel, waar zij de Sole" naar believen aan hun badwater kunnen toevoegen en zij gaan hun Salzwasser drinken in een moderne Trinkhalle aan de bron zelf of in het Concertzaaltje onder de tonen van een strijkorkestje. ZWITSERLAND bezit 'n 250-tal geneeskrachtige bronnen, het hoeft dus niemand te verwon deren als de kuurplaatsen vaak angstig dicht bij elkaar liggen, maar de natuur is te hulp gekomen in zooverre, dat zij ieder van deze bronnen 'n andere samenstelling heeft gegeven zoodat elke bad plaats zich op een bizonder geneeskrachtig bestand deel kan beroemen, waarvan zij het alleen recht heeft. En zoo kan in de buurt van Rhein felden Bad Schinznach bestaan met het monopolie der sterkste zwavelbron van Europa, die ergens in de bedding van de Aar gelegen moet zijn en zijn zwavelhoudendwater al menig eeuwtje naar boven heeft geperst, zonder dat men ooit de feitelijke oorsprong gevonden heeft. Ook hier moeten de Romeinen de ontdekkers van de bron en haar voor treffelijke eigenschappen geweest zijn, een GriekschRomeinsch beeld van Hygiea, gevonden in de rivier bedding, schijnt tenminste in die richting te wijzen en verder zijn de historische feiten in de annalen van het Kurhaus opgeteekend, even zoovele bewijzen van de bekendheid, die deze badplaats door de eeuwen heen genoten heeft. Groote figuren uit de historie hebben hier hun jicht, hun rheumatische pijnen of andere lichamelijke ongemakken achter gelaten en hun namen vormen de beste reclame voor dit lieflijk gelegen, in voornamen stijl opgetrokken Bad. Zwavel heeft bepaald een onaangenamer! reuk; dat is de eenige negatieve opmerking, die men over het voortreffelijke Bad Schinznach zou kunnen maken. Maar men staat verbaasd over de hermeti sche afgeslotenheid van het badgedeelte, waar de reuk gelocaliseerd bleef en waar het sterke zwavelgehalte af te lezen is op de aangetaste muren, de vernielde buisleidingen, die nu voornamelijk door houten vervangen zijn en de geëtste ruiten. Maar de meest blijvende herinnering bewaart men aan de enkele actieve Kurgasten, die niet genoeg hebben aan hun zwavelbad, maar ook nog de zwavelwaterstof gaan inhaleeren, ter meerdere glorie van hun keel. Bij deze plaatsen zijn wij in het Vor-Alpinegebied, het land is nog vrij vlak, 't neemt een aanloop naar de machtige bergen aan den horizon en er kunnen toeristen zijn, die zich hier bekocht voelen, nu ze geen alpen voor hun geld krijgen. Voor deze veeleischende reizigers is Ragaz ideaal gelegen. Hier is beginnend bergland, waardoor zich de wilde Tamina een grilligen weg baant naar den Rijn door geheim zinnige kloven en diepe ravijnen. In een van die kloven, de Taminaschlucht, ontdekten monniken van het klooster Pfafers in 1038 een heetwaterbron, die zij eerst op zijn geneeskracht testten door er dagen lang in te baden. Dit klooster heet thans Kurhaus Bad Pfafers en het is de meest romantische omgeving om er een vacantie in door te brengen. De heele sfeer van het middeleeuwsche klooster moet werken op iemands fantasie en de Taminaschlucht, slechts bereikbaar via het Kurhaus, is verbijsterend van romantische schoonheid. Er is een bruischende bergstroom, er zijn rotswanden, die hoog boven je hoofd samengegroeid zijn, er is een houten loopbrug, die naar de bron leidt en tegen twaalf uur 's middags valt een enkele zonnestraal als schijnwerperlicht door 'n spleet in het plafond" en zet de kloof in een vreemd-wazig licht, waarin de stoomwolken van de bron omhoog krinkelen. VERDER doordringend in het Engadin-dal wordt het bergland wilder en grootscher. Op deze trajecten van stijging, vol terrein-moeilijkEen Zwitsersch Hei/bad" omstreeks /550 heden groeit de bewondering voor de Zwitsersche spoorwegen. Even gemakkelijk, even veerkrachtig als in het laagland neemt" de trein deze moeilijk heden, boort zich door kilometerslange rots gevaarten en balanceert over hoogpootige viaducten. Zoo bereikt men het stationnetje Schuls en kan men kiezen tusschen den landelijken eenvoud van Schuls, met zijn enkele hoofdstraat, waarlangs de oneven redig groote hotels staan, het mondain-getinte leven van het Kurhaus Tarasp en de combinatie van natuur en mondaniteit in een der drie hotels van Vulpera. In Tarasp vindt men het Kurhaus in Grand Style", de romantische overlevering van een voor-oorlogsche instelling. Hier is nog iets van de weidschheid, de krullerige pracht, de spiegelglas architectuur van een voorbij tijdperk; hier zijn Kur-Kappelle, het park met de con-sordine fontein, de geluidlooze service van het personeel, dood gewaande elementen, die toch nog iets van hun charme bewaard hebben en vooral tot een oudere generatie, die deze service nog kan houden voor persoonlijke attenties, sterk zullen spreken. Zoo vindt men de Zwitsersche badplaats in niet eindi gende verscheidenheid. Wil men na de Duitschgeoriënteerde Kurorte een meer Fransch-getinte dan gaat men naar Bex-les-Bains en als men een maal daar is zal niemand verzuimen met het kreu nend bergspoortje tot Villars-Chesières te gaan om in Villars-Pallace de som van alle goede eigenschap pen der Zwitsersche Hotels opgeteld te vinden. De 250 geneeskrachtige bronnen van Zwitserland worden in een twintigtal badplaatsen geëxploiteerd en zooals ieder van deze bronnen een andere samen stelling heeft, zoo vindt men in ieder van deze bad plaatsen een andere omgeving, een anderen stijl, een speciale sfeer. Maar in deze opvallende variatie hebben zij toch weer n eigenschap gemeen, zij dienen ieder op hun manier de gezondheid zonder te vervallen in de ziekenhuissfeer, die voor gezonde menschen zoo afschrikwekkend is. En daarom zal een bezoek aan dit tweede Zwitserland voor vele touristen een openbaring worden, die kan leiden tot een uitvagen der onderscheiding tusschen een touristisch Zwitserland en een genezend Zwitser land. C. B. ... ter meerdere glorie von hun keel PAG. 18 DE GROENE No. 3190