EEN van de belangrijkste punten uit Hitler's programma, toen dit nog propagandistische waarde had, was de nationaliseering van de Duitsche oorlogsindustrie, waartoe in de allereerste plaats de staalbedrijven van Krupp behooren. De extremistische nationaal-socialisten uit de dagen van strijd der partij hebben nooit onder stoelen of banken gestoken, dat zij de machtige positie van de particuliere wapenfabrieken in Duitschland voor Duitschland een gevaar achtten. In zooverre hadden 'de vredelievenden uit de geheele wereld er belang bij, dat Hitler's extremistische vrienden hun zin zouden krijgen. Want nationaliseering van wapen industrieën, gepropageerd uit een oogpunt van internationale veiligheid of uit een oogpunt van nationaal belang, is al lang een vurige, op het oogenblik weer ver van vervulling af zijnde wensch, die door millioenen niet-aandeelhouders in het wapenkapitaal gekoesterd wordt. In dit opzicht kunnen chauvinisten en internationalisten niet genoeg samen gaan. Het staat vast, dat de extremistische nazi's aan de Duitsche arbeiders in de staalindustrie ver schillende malen naar bepaalde zijden dreigende beloften hebben gedaan, dat het uit zou zijn met de alleenheerschappij van de groote heeren" en dat de Duitsche arbeiders zouden weten voor wie ze kanonnen, granaten en geweren maakten. En dit laatste was vooral tegen Krupp gericht, Krupp in Essen, Krupp in het geheele Roergebied, Krupp van de oorlogswerven, van de Berliner Börsenzeitung, van de Deutsche Flottenverein en van de talrijke schandalen, die de Kruppgeschiedenis ten deele tot een schandaalgeschiedenis hebben gemaakt. De extremistische vleugel van Hitler's partij wenschte het zekere voor het onzekere te nemen en de familie Krupp van haar macht in den Staat, waarvan men niet wist of ze ook altijd vóór den Staat en niet alleen voor de aandeelhouders zou zijn, te ontdoen. Men herinnert zich echter nog wel het door tastend optreden" van den Führer in den nacht van den dertigsten Juni 1934. Aan dit optreden stierven plotseling vele oude en zeer vertrouwde vrienden van Hitler: óók de bedreigers van de vrijheid der Krupp's! En na dezen nacht, die bovendien het zuiveren" en tijdelijk op non-actief stellen van de bruine, aan den roekeloozen roof ridder Rohm verknochte S.A.-heerscharen bracht, is er uit de partij nooit meer een bedreiging tegen Krupp, Thyssen, Bochumer Stahlwerke etc, ge hoord. Hitler's kleine contra-revolutie, die den be houdenden, met het Pruisische Junkertum ver bonden generaal Goering de zege bracht en openlijke getuigenis van zijn invloed op Hitler, deze kleine contra-revolutie heeft de strop om de halzen van de groote heeren" losgemaakt. Op het oogenblik is Duitschlands wapenindustrie net zoo min ge nationaliseerd als de industrieën van b.v. Armstrong-Vickers, waarvoor de pathetische en kostbare Basil Zaharoff een toegewijd handelsreiziger was. TOCH was het pas in 1936, dat het laatste woord door de regeering van het Derde Rijk in zake Krupp c.s. gesproken werd. In dat jaar bracht de Duitsche pers plotseling een serie artikelen, die de kwestie van de nationalisatie der oorlogstuigfabrieken aan de orde stelde. Met de grondigheid, die minister Goebbels' ministerie b.v. ook eigen is, werd deze kwestie van alle kanten bekeken. Maar de eindconclusie was toch anders dan de met heimwee aan Gregor Strassers theorieën denkende, zich stil houdende partij-veteranen hoopten. Men stelde wel degelijk vast, dat het voortbestaan van Krupp etc. als particuliere fabrieken wenschelijk was voor het heil van Duitschland. In later volgende drukken van Hitler's Mein Kampf" ontbraken alle passages, die in dit opzicht verwarring zouden kunnen stich ten. Bovendien bracht Hitler vlak na de genoemde serie artikelen in de Duitsche pers met veel tam-tam een officieel bezoek aan Essen, waar hij door dr. Krupp von Bohlen als onzen geliefden leider" toegesproken werd. Hiermede werd een welbewuste campagne zoo goed als afgesloten. Een campagne, die alle Duitschers moest overtuigen van het pa triotisme en van de Duitsch-sociale gezindheid der Krupp's. Een motie van vertrouwen was het in de particuliere wapenindustrie van Krupp; een laatste woord der Hitlerregeering, een openlijke keuze van beleid. Overigens kwam de motiveering van dit beleid pas in 1937. En niet van de regeering maar van .... de familie Krupp. Zij liet haar huisbiograaf Wilhelm Berdrow in dat jaar bij Paul Schmidt Verlag te Berlijn uitgeven het rijk geïllustreerde boek Alfred Krupp und sein Geschlecht", waarin de in het Derde Rijk geschiedenis van haar geslacht en van haar bedrijven stond opgeteekend door den man, die de familie archieven tot zijn beschikking had. Deze laatste officieele Krupp-uitgave is een lyrische serenade aan het patriotisme en de sociale gezindheid van Alfred Krupp en zijn na komelingen. Men leest dit werk als andere officieele biografieën van groot-industrieelen en gelooft gaarne, dat dit voor het vragen en meeningen uit spreken ontwende Duitsche volk als overtuigingsmateriaal voldoende is. De Führer zal wel weten, wat hij doen moet met de Krupp's en hij zal ook wel weten wat hij gedaan heeft in 1934 me* z'Jn vroegere, extremistische vrienden, die nu geen vuist meer maken tegen de groote heeren van Essen. DE zaak zou hiermede en met de wetenschap dat Krupp inderdaad Duitschland bewapent op het oogenblik, afgeloopen zijn als niet in hetzelfde jaar 1937 nog een boek over Krupp verschenen was, ongeveer tegelijk met dat van den huisbiograaf Wilhelm Berdrow. Twee boeken over Krupp in n jaar en beide geschreven door mannen, die zich haasten om van hun liefde voor Duitschland te getuigen en van hun eerlijk nationale gevoelens. Want ook de schrijver van het tweede boek, ofschoon sinds 1933 emigrant, stelt er prijs op te verklaren, dat hij tot het schrijven van zijn manuscript Krupp, Deutschlands Kanonenkönige" (Europa Verlag, Zürich) ge dreven werd zuiver door verknochtheid aan den Duitschen grond. Bernard Menne heet hij en hij is allerminst een pacifist of kultuur-bolsjewistische" weglooper. Integendeel: Menne, die bij Krupp werkte, dr. Krupp von Bohlen kent en tegelijk met hem in 1923 door de Franschen in Essen gevangen genomen werd, is hiervoor o.m. veel te goed op de hoogte met allerlei details van den strijd der extre mistische nazi's tegen de particuliere wapenindustrie, die door Hitler zelf den kop ingedrukt werd. Voor de wereld buiten Duitschland, die niet genoegen behoeft te nemen met Wilhelm Berdrow's officieel goedgekeurde serenade aan Krupp, is na het lezen van Bernhard Menne's werk genoeg aanleiding om verbaasd en ietwat opgeschrikt te zijn. Uit Krupp, Deutschlands Kanonenkönige" krijgt men namelijk een zeer actueel begrip van duisteren internationa len wapenhandsl, van ontstellende aandeelenmani pulaties, van beïnvloeding der pers, regeeringen, hooge officieren, samenwerking tusschen de wapen fabrieken van de verschillende landen, ongeacht de politieke constellatie. Maar het gaat er den schrijver van dit boek niet om de wereld op te schrikken. Hij wil alleen maar aantoonen, dat het Derde Rijk wel tot nationalisatie van de wapenfabrieken had moe ten overgaan, omdat diezelfde wapenfabrieken slechts bezield werden door honger naar dividend en er nooit toe zullen en kunnen overgaan hun commercieele politiek in het buitenland ter wille van het eigen land te wijzigen. Krupp, zegt Menne in andere woorden, verbergt zijn ware aangezicht achter een stroom van bro chures en boeken door den huisbiograaf Berdrow, die telkens weer in de Kruppgeschiedenis de aan het licht gekomen bedenkelijkheden heeft moeten verbloemen. Dr. Krupp von Bohlen heeft Hitler ge dwongen zijn zijde te kiezen en de Krupp bedrei gende partijgenooten uit den weg te ruimen. Gedwon gen .... met bedreigingen van verschillenden aard. Ook Alfred Krupp deed dit al zoo. Dat ondanks de tegen hem in gebrachte beschuldigingen van wapen handel met de Franschen, vlak voor en tijdens den Fransch-Duitschen oorlog, ondanks dit hevige Duitsche persschandaal, de Duitsche Keizer toch openlijk zijn vriendschap voor Alfred demonstreerde, kwam, omdat Alfred op tijd wist te dreigen met het naar huis zenden van zijn tienduizenden werkers enz. Dat is altijd n van de voornaamste wapenen der Krupp-directie geweest, waarmede, volgens Menne, ook Hitler, die vergrooting van de werk loosheid, gisting in het Roergebied allerminst kon gebruiken, murw is gemaakt. Zesentwintig dagen voor zijn dood, vertelt Menne, heeft kapitein Rohm zijn luitenant Von Detten in Essen de Krupp-arbeiders laten toespreken en de Krupp-directie laten bedreigen. Eén dag voor Röhm's dood liet Hitler zelf in Essen geheel andere, voor de Krupp-directie veel prijzender woorden hooren. Toen, zegt Menne fel en verbitterd, was voor ingewijden het lot der extreme nazi's al beslist. Krupp had hun dood geeischt en Hitler moest toegeven; niet alleen voor de reeds genoemde bedreiging, die werkloosheidsvergrooting zou beteekenen en gisting, maar ook voor zekere beloften van de Kruppbedrijven, die het Duitsche leger, waarvoor niets in het buitenland Alfred Krupp gekocht kon worden, toch een snelle bewapening garandeerden. Van inperking en schifting, vaderlandsche belangen ter wille, van buitenlandsche afzetgebieden door de Kruppbedrijven, is volgens Menne geen sprake. Hij geeft een staatje van de stijging der Krupp-dividenden in de laatste jaren en verklaart deze stijging hoofdzakelijk uit Krupps buitenlandschen handel: direct, door stroomannen of van fabrieken uit, die in feite in Krupps handen zijn. GEDETAILLEERD gaat de schrijver in op de historie der organisatie van dezen buitenland schen handel der Krupp-bedrijven, die hij in de eerste plaats als een verraad tegenover het Duitsche volk ziet en die zijn lezers als een bevestiging voor komt van alle duistere en huiveringwekkende ver moedens, die reeds in vroegere publicaties over den wapenhandel uitgesproken zijn. Ook uit Menne's boek blijkt, dat men juist in tijden, die een hoog conjunctuur van den vrede brengen, de grootste activiteit der wapenproducenten en hun handelaren kan verwachten. Want dan komt het er op aan millioenenbedrijven, met kapitale bezittingen en geweldige verantwoordelijkheid tegenover de aandeelenmarkten, aan het werk te houden. In de achter ons liggende, internationaal rustiger en min der gespannen perioden, die ook bij velen het geloof brachten aan volkenbond en wereldvrede, zijn, vol gens Menne, ook de Krupp-agitatoren intrigan ten, en politici" aan het werk geweest. Alfred Krupp is ook hiervan is Menne even zeker als van zijn andere beweringen de schepper van de Kruppsche handelstactiek, die het daglicht niet kan velen en zeker niet het daglicht over Duitschland. Alfred wist reeds, voor geen spionage, corruptie, chantage en gevaarlijke intrigues terugdeinzende, naar avontuur en geld dorstende figuren van het slag Zaharoff aan zich te binden. Lieden, die er in slaagden wantrouwen te zaaien tusschen landen en gewapende conflicten uit te lokken. Die in het bui tenland financiers bereid vonden om zich, voor Krupp's rekening, in concurreerende ondernemin gen te steken en in persorganen, die daarna b.v. prompt begonnen te ageeren tegen de bij de legers van hun land gebruikte wapens, niet door Krupp geleverd .... De huidige handelstactiek der Kruppfabrieken, zooals Menne die beschrijft, is dan ook een conse quent voortbouwen op de door Alfred Krupp ge legde basis. En in dit verband richt hij om te besluiten en de verleiding verder uit zijn werk te vertellen te weerstaan ook een speciale waarschuwing tot Nederland. Dit mooie, kleine land, zegt hij, is voor de Kruppbedrijven altijd de basis geweest van hun algeheelen, buitenlandschen handel en is dit nog. In den wereldoorlog vooral heeft Krupp hier vasten voet gekregen. Die en die firma's Menne somt, een heele reeks op van bekende Nederlandsche na men verleenen hun bemiddeling bij den verkoop van Kruppsche kanonnen. De chef van de geheime, Nederlandsche wapenproduktie is Krupp-directeur Buschfeld". Menne gaat dan verder met Neder landsche banken te noemen, die in Krupp's financieeringssysteem betrokken zijn en verklaart een zeer bekend, door hem met name genoemd Neder lander, kopstuk in de Nederlandsche industrie, tot een van de grootste wapenhandelaren" van wier arbeid het groote publiek zelden iets ervaart. Deze man heeft, zegt Berhard Menne, seine Hand in all den blen Affairen, die wie Giftblasen ber dem Sumpf der kruppschen Geheimproduktion aufsteigen." Deze passages maken Berhard Menne's boek, dat aan de geschiedenis van Krupp in het derde Rijk zeer bijzondere aspecten verleent, vooral ook voor ons land belangwekkend. E. WEST PAG. 4 DE GROENE No. 3190