Tooneel Vrijheid op de planken in Amerika EEN aantal stukken van uiteenloopenden aard behandelde dit tooneelseizoen te New York actueele sociale vraagstukken en nu ik de belangrijkste er van gezien heb, ben ik van n ding overtuigd: de vrijheid moge in vele opzichten ook in ?Amerika een fictie zijn, op het tooneel kan ten minste nog alles gezegd worden wat er in de hoofden en harten van de menschen omgaat! Vandaar dan ook waarschijnlijk, dat alle theaters stampvol zijn, want dit soort tooneel voorziet werkelijk in een be hoefte, (evenals trouwens de stukken die religieuse kwesties behandelen en waarvan er op een oogenblik niet minder dan vijf tegelijk gingen!). Van deze stukken is Golden Boy" van den be roemden Clifford Odets kennelijk dat van den gearriveerden" radicaal; het wordt gespeeld door ge routineerde acteurs, met een draaitooneel en conventioneele decors, en doet denken aan een Heyermans-familietragedie, gecombineerd met gangster motieven en een flinke dosis sentimentaliteit. Dit is daarom merkwaardig omdat Odets nog een paar jaar geleden vurig en hardnekkig streed tegen alles wat commercieel en bourgeois is, en met zijn eerste stukken Waiting for Lefty" en Awake and Sing" de stuwende kracht was van het revolutionaire Group Theatre", dat toen in een klein theater downtown, in het New-Yorksche quartier latin speelde. Sindsdien ging hij echter naar Hollywood, en de groep waar hij bij hoorde en die dezelfde overtuiging had als hij, is nu uitgegroeid tot een zeer respec tabel gezelschap, dat op Broadway speelt en in de praktijk niet veel meer van anderen verschilt. Heet van 't vuur zijn daarentegen Pins and Needies" en The cradle will rock". Beide zijn in revuevorm, met muziek en zonder eenige decors, in elkaar gezet door tot nog toe vrijwel onbekende lieden en gebaseerd op hedendaagsche conflicten in de industrieën, het leven van werkloozen en immi granten, binnen- en buitenlandsche politiek enz.; beide hebben een, door de spelers zelf onverwacht, succes behaald in ongewone omstandigheden. Pins and Needies" was ingestudeerd door een aantal arbeiders en arbeidsters in de New Yorksche kleedingindustrie, in de drama-afdeeling van hun Union. Na een paar opvoeringen in de Labor Stage bleek het succes zoo groot dat zij besloten hun ge wone werk er aan te geven en tijdelijk iederen avond op te treden. Na afloop van dit seizoen gaan zij echter allen weer in hun baantjes terug, zooals de meisjes mij met een zucht vertelden. It is just one of those things, you know", zeggen zij met die oogenschijnlijk niets-zeggende uitdrukking, waar mee in New York alle onverklaarbare lotsbeschik king good luck of bad luck", geaccepteerd wordt. Intusschen straalden zij van satisfactie over alle belangstelling en het succes, dat lang niet iedereen op Broadway zoo in den schoot valt als het hun deed, en dat voornamelijk is toe te schrijven aan de groote mate van humor waar deze revue vol van is. Het is soms galgenhumor en een vrij bittere vroolijkheid {Ingezonden mededeeling) JAN HA.VICKSZ STEEN 1626?1679 HET GEBED VOOR DEN MAALTIJD. Tentoongesteld Zomertentoonstelling FIRMA D. KATZ - DIEREN TOTEN MET 15 SEPTEMBER. Boven : Overzicht van een scène uit Julius Caesar in het Mercurv Theater te 'New York, onder regie van Orson Welles. Het stuk werd gespeeld zonder decor, voor den bloedrooden achtermuur van het tooneel in modern costuum. De scènes, met schijnwerpers belicht, met mo derne menigten, fascistischen groet, geven aan Shakespeares tragedie een felle actueele politieke realiteit. Links naar rechts: Orson Welles als Brutus, verder Metellus Cimber, Casca.Joseph Hollander als Caesar, en Cassius. * Hiernaast : De vier vredesengelen uit Pins and Needies" de door arbeiders gespeelde musical revue. De engelen stel len voor: Chamberlain, Mussolini, een Japansche militarist en Hit/er. (?Song of social significance" en de zang- en dansschets van 4 little angels of peace", zie foto) maar de tekst is nooit banaal en soms zelfs zeer amusant, de muziek is voortreffelijk n alles wordt zoo vlot en met zooveel vuur en overtuiging gespeeld dat het succes voor de hand lag. HET succes van The craple will rock" van Mare Blitzstein, die ook o.a. de muziek schreef bij de films van Hemingway en Ivens, Spanish Earth", is zeker niet aan vroolijkheid toe te schrijven, want het is somber en zwaar en de humor ten opzichte van predikanten en salon-socialisten is, naar Europeesche opvattingen tenminste, weinig origineel. Hier zijn het echter de persoon en de muziek van Blitzstein, n de sensationeele première die het stuk bekendheid gaven. Het werd n.l. verleden jaar onder leiding van de W. P. A. Works Progres Administration van de regeering ingestudeerd, maar toen het publiek al voor de première arriveerde sloten de Federal Theatre officials het thater, waarschijnlijk toch bang dat dit stuk te ver ging. Spelers en publiek trokken toen en masse naar een ander theater, waarheen in der haast getelefoneerd was en dat snel zijn deuren open de, en hier werd toen op eigen verantwoording, zonder decors, costuums of orkest The cradle will rock" vertoond. Blitzstein, aan de piano op 't tooneel ge zeten, begeleidt de songs, kondigt aan wanneer een nieuwe scène begint, wie de spelers voorstellen enz. Alle spelers zitten gedurende het heele stuk op twee rijen stoelen achter op het tooneel en komen naar voren wanneer hun rol dat vereischt. Het geheel is uiterst grimmig en wanneer de eerste verbazing van de zaal over het ongewone schouwspel voorbij is krij gen zij verder geen kans meer om te lachen. Toch is het succes van het begin af aan fenomenaal geweest en sindsdien zijn de decorlooze stukken populair. Boven alles wat ik hier gezien heb gaat voor mij de voorstelling van Julius Caesar. Ook hier geen de cor: de steenen achtermuur van het tooneel en wat men van de zijmuren ziet is donkerrood geverfd; twee treden vormen de eenige tooneelindeeling; costuums zijn gewone pakken en donkergroene uniformen. Hoogtepunt zijn de speeches van Brutus en Mare Anthony, die op een hoog spreekgestoelte staande, het volk toespreken, terwijl het schelle licht van schijnwerpers alleen op hen valt en het volk op het tooneel een donkere, moeilijk te onderschei den massa blijft, waarmee het publiek, eveneens na tuurlijk in het donker, als het ware n geheel vormt. Sterker dan ooit treft in de dagen die wij nu net beleefd hebben het tijdlooze, het voor altijd geldende van dit stuk en men realiseert zich hoe locaal en ge limiteerd, daarmee vergeleken, alle plays of social significance" zijn". E. VAN HALL-NIJHOFF N.V. KUNSTHANDEL P. DE BOER GROOTE ZOMER TENTOONSTELLING IN DE ZALEN HEERENGRACHT 474, AMSTERDAM Dagelijks (behalve Zondags) Geopend van 10-5 uur PAG. tl DE GROENE N». 3191