ttl*t» VAN HET C. Ramin; B£flft|f Directeur van de Timtur^fabriek M. J. Brusse JAREN geleden heb ik eens tegen den avond in een boemeltrein door Brabant gereden. In een van de grootere plaatsen was het compartiment achter het mijne par does vol geloopan met van die opgeschoten boerenkinkels, die daar dicht opeen de beide banken over elkaar bezetten. Zij kwamen blijkbaar van eenigerlei winteravondcursus of zoo. En zoodra wij weer verder boemel den, begonnen ze, allemaal met den baard in de keel, met die rauwe harde stemmen, die gewend waren ver over de landen te schreeu wen, een litanie te balken, waarbij ze den dreun hosklosten op den vloer. Dat ging zóó : n paar klompen en n paar klompen ben twépa-ren klompen. Twee paar klompen en n paar klompen zijn d-r-i-e pa-ren klom pen...." Toen eindelijk de laatsten aan de halte van hun bestekkie uitgestapt waren, hadden ze met koppigen overmoed ver over de dui zend paren klompen uitgebulkt. En mij lieten ze achter met een obsessie van holsblokken, waaronder ik levend begraven dreigde te raken.... Zóó veel klompen ! NU herinnerde ik mij deze dwangvoor stelling na mijn bezoek aan de Timturfabriek. En toen zag ik in, dat die klompenverbijstering dus toch nog maar een kin derverbeelding geweest was bij de profusie van schoenen. Want hoe weinigen dragen er klompen, die, wanneer je ze op een hoop zou gooien, een duintje zouden vormen in ver houding tot den schoenenberg als een Mont Blanc, alleen om de voeten'van ons, bewoners dezer lage landen, te schoeien. Omdat wij allen immers tw voeten hebben, die onvermijdelijk twee schoenen be hoeven 't zij vrouw, 't zij man, 't zij kind, ja, met recht van de wieg naar 't graf, om ons te beveiligen tegen de blubber en de steenen des aanstoots op onzen levensweg, waar ze dan ook telkens weer versleten geraken, en, na voor 't laatst te zijn gezoold en geachterlapt, met zelfs al eens een stukje er op, door aldoor maar weer vele millioenen nieuwe schoenen dienen te worden vervangen. En dan is Nederland onder de beschaafde landen nog maar achterlijk in zijn schoenenverbruik, met per hoofd van de be volking nauwelijks twee paar in het jaar, vergeleken met bijvoorbeeld Amerika, waar dit cijfer 3.7 is. Hoewel wij hier dan toch met elkaar jaarlijks nog 'n veertien millioen paar schoenen koopen. Ik heb deze wetenschap van den directeur van de Timtur-fabriek. Gevestigd te Waalwijk, in 't cen trum van de Langstraat: die machtige kubus van glas en staal, die tegen de avondlucht, glanzend licht doorschenen, herinnert aan tooverpaleizen uit de sprookjes. Hoewel 't in deze gebieden volstrekt niet allemaal weelde is. Wanneer je er binnenkomt in deze streek, dan bedenk je: hier hebben dus sedert den gildentijd al die solide schoenmakerijen het deugdelijke schoeisel gemaakt voor ons volk, om stevig te stappen, en bovendien voor heel wat buitenlanders. En door hun naarstigheid is 't den schoenmakers gelukt hun werkplaatsen uit te breiden tot groote bedrijven, sommige zelfs van internationale vermaardheid. Maar dan hang je 's avonds zoo'n beetje rond in vanouds het hotel Verwiel, dat hier al van 1824 in dezelfde familie de internationale bezoekers van deze industrie gastvrij ontvangt. En op de leestafel vind je natuurlijk ook de vakbladen. Daar tref ik de jaarrede" van den voorzitter van de Kamer van koophandel voor de Langstraat, die vaststelt: de teruggang in de schoen- en lederindustrie was op het einde van 1937 grooter dan in eenig jaar tevoren, en de sprongen achteruit waren in de eerste weken van dit jaar nog niet tot staan gekomen. In deze laatste weken steeg de werkloosheid nog aanmerke lijk. De ongebreidelde concurrentie leidt tot kwalitatieven teruggang van het product" en inscha keling van goedkoope, meest minderjarige en vrouwelijke arbeidskrachten". Inmiddels blijkt het opvoeren van de totale produc tie tot staan gekomen. In '35 werden er in ons land bij de 15 millioen paar schoenen gemaakt en inge voerd. In '36 nog ruim 14% millioen. De invoer, behalve van rubber schoenen, is verminderd, en wel van 1.342.634 paren in '36 op 1.238.485 in '37. De uitvoer nam in '37 weer wat toe van 61.800 tot 146.500 paren, wat nog altijd maar een bagatel is, vergeleken bij den enormen export van vóór de crisis. ONDER den indruk van deze sombere omstandig heden ging ik op bezoek bij den heer Raming, in dat imposante moderne fabrieksgebouw, waar hoog tegen den glazen gevel aanstaat: Timtur Shoes. In een weidsche marmeren hal, als het voor portaal van een internationaal bankbedrijf, moest ik mij melden voor den directeur. En weldra zat ik tegenover een nog jeugdigen, kloek gebouwden man van Amerikaanschen stijl, die mij daar, in die groote, voornaam verzorgde directiekamer denken deed aan den gezagvoerder van eenigerlei machtigen zeestoomer. Hij vertelde mij dat ook deze fabriek uit een een voudige schoenmakerij gegroeid is. Tot ze nu stellig als een van de voornaamste in ons land wordt erkend, wat onder meer hieruit blijkt, dat zij herhaaldelijk wordt uitverkoren voor officieele en niet officieele bezoeken ook van buitenlandsche vaklieden. Zij kan dan ook bogen op een veel meer dan honderd jarige ervaring in het schoenmakersvak. Er bestaat nog een acte van 1798, waaruit blijkt, dat een lid van het geslacht Timmermans mede aannemer" was van een parthy schoenen ten behoeven van het commissariaat over de Fransche troupes in Soldy der Bataafsche Republieq", en de heer TimmermansVan Turenhout, die naar Brabantsche gewoonte mee den naam van zijn vrouw voerde, is per slot de naam gever van deze firma geweest in de afkorting Tim tur. Zooals het beheer over de fabriek van geslacht op geslacht in deze familie is voort gegaan, zoo is ook het meerendeel van de arbeiders steeds van vader op zoon in dit bedrijf werkzaam gebleven. Deze patriarchale verhoudingen dragen stellig bij tot de naar verhouding gunstige arbeidsvoorwaarden in deze fabriek, die wel mee van invloed zullen zijn geweest op de keuze van haar directeur C. Raming tot voorzitter van den Bedrijfsraad voor de schoenen industrie. Vóór ook deze industrie gemechaniseerd werd, bestonden in Waalwijk al uitgebreide bedrijven. 'n Negentig jaar geleden zelfs enkele met vele arbei ders. Dat wil zeggen: in de huisindustrie. De onder nemers hadden een pakhuis. Daar kwamen de schoenmakers de leesten en het afge meten leer halen. En Zaterdags leverden ze hun schoenen in. Veelal verplichtte de ge dwongen winkelnering hen het loon verre kend in levensmiddelen te ontvangen. Na den oorlog vervolgde de heer Raming is de groote opleving in dit vak gekomen. Alle materialen waren duur, er was vraag naar kwaliteit, geen sprake van contingenteeringen en een derde tot een vierde van onze voortbrenging ging naar het buitenland. Tot wij ons in '31 door den val van het Engelsche pond en van de Skandinavische kroon heelemaal moesten aanpassen bij de Neder landsche markt. Al komen er nu wel weer wat meer mogelijkheden voor export, in de practijk blijken de moeilijkheden toch veelal nog overkomelijk, en met het je verdiepen in al die vaak onmogelijke economische verhoudingen verlies je tijd, geld, en als je niet oppast, je goede humeur. Vooral als dan telkens weer blijkt uit ge sprekken met buitenlandsche afnemers, dat je schoenen in tal van landen n om hun kwaliteit n om hun goeden naam n om hun prijs gretig aftrek zouden vinden. Hier komt bij, dat de outillage van de goede Nederlandsche schoenfabrieken, met die in Duitschland en Tsjechoslowakije, aan de spits staan. Men zou eerder verwachten, dat bijvoorbeeld Amerika op dit gebied de kroon spant. Maar vermoedelijk is de buiten landsche concurrentie in Europa de oorzaak van deze perfectie. En voorts zijn in geen land de schoenen zoo goedkoop als hier. An ders was het immers niet mogelijk, dat wij met die invoerrechten dan toch nog binnenkomen in zoo veel landen. Waren die rechten niet hooger dan tien procent, dan konden wij onze productie op slag verdubbelen. Want in het buitenland zouden ze graag Hollandsche schoenen koopen. En hier laten ze de goede schoenen staan, omdat de Nederlanders geen eischen aan schoenen stellen. Want ons dege lijke volk is het ondegelijkste van de wereld als het schoenen gaat koopen. Met dit al worden er ten opzichte juist van de schoenontwerpen eischen gesteld zooals nergens ter wereld. Een modekunstenaar van naam ont werpt hier op het atelier steeds andere snitten. Hij haeft relaties met Weenen, Milaan, Boedapest, Parijs en vele andere modecentra en wisselt voort durend van gedachten met ontwerpers in deze steden. Voor de meeste menschen is een schoen boven dien zoo'n van-zelfsprekend" ding, dat zij zich niet kunnen voorstellen, dat een enkele fabriek hierin toch ieder seizoen een paar duizend variaties weet aan te brengen. Vóór de collectie de fabriek verlaat, wordt ieder monster aangepast, door meis jes van de ateliers, en hierna worden zoo noodig nog weer veranderingen aangebracht. lederen dag komen er speciale vragen binnen naar een andere kleur, een andere snit, een andere combinatie, en de fabrikant moet, wil hij niet ten onder gaan, aan al die wenschen die hem via den winkelier bereiken min of meer tegemoet komen. U begrijpt wel dat die afwijkingen allerminst passen in een modern fabricageproces, dat berekend is op het maken van acht tot tien duizend schoenen per week. JA, er is nog een gestadig zoeken om de schoenen doelmatiger te maken voor den voet. Dit jaar hebben wij bijvoorbeeld een verandering in enkele van onze leestvormen aangebracht, die hierin bestaat, dat het tot dusverre vlakke zoolvlak van de leest het vol komen natuurlijke verloop van de menschelijke voetzool heeft gekregen, waardoor de pasvorm van deze schoenen, z.g. Plastos-schoenen nog weer aanzienlijk verbeterd is. Om het nog maar eens te herhalen: het is dubbel en dwars te betreuren, dat ons Hollandsche publiek zoo weinig oog heeft voor maakwijze en kwaliteit van schoenen, en alleen nog maar lage prijzen eischt. Waar toch van ouds de Nederlandsche schoenmaker een meester is in zijn vak. PAG. 15 DE GROENE No. 3192