WIE IS PATER HLINKA? Een beschouwing over de Slowaaksche quaestie EVEN plotseling als Tsjechoslowakije in de afgeloopen maanden in het middelpunt der belangstelling werd geplaatst, even begrijpelijk is het dat de kennis betreffende dezen jongen staat geen gelijken tred kon houden met den snellen afloop der gebeurtenissen. Negen van de tieh Westersche krantenlezers zullen dan ook stellig tot voor kort niet geweten hebben dat begrippen als het Tsjechoslowaaksche volk", of deTsjechoslowaaksche taal" ficties zijn. Weliswaar officieuse, ja officieele ficties maar toch geen werkelijkheid. Want ook de taalbesluiten, waarbij het Tsjechisch tot staatstaai" werd verheven, kunnen niet het feit opheffen dat in de Slowaaksche en Tsjechische scholen in verschillende talen onderwijs wordt gegeven en dat Slowaken en Tsjechen twee verschil lende volkeren zijn. Sterker nog: dat onder het Slowaaksche volk een sterke beweging is opgekomen, die volledige autonomie eischt voor Slowakije. Een beweging, waarvan pater Andrej Hlinka de leider is. Andrej Hlinka, de zeven-en-zeventig jarige voorman der Slowaaksche autonomisten, wordt noch door Duitschland, noch door Hongarije, noch door Polen betaald. Hij komt op voor Slowaaksche belangen hetgeen nog niet wil zeggen, dat hij voor de belangen van het Slowaaksche volk opkomt. Een irredentist is hij niet. De onbekommerde, ja on beschaamde wijze, waarop hij bij ^ ;3rtgste autonomie-campagne de moeilijkheden der Praagsche regeering uitbuit en waarop hij een bondgenootschap niet Henlein en de Hongaarsche autonomisten heeft gesloten, is, wonderlijk genoeg, het beste bewijs voor zijn onafhankelijkheid. Hlinka gebruikt dit politiek bondgenootschap als een middel om druk uit te oefenen op de Praagsche centralisten". Niemand die zijn verleden kent, verbaast zich daar over. Hlinka, de monseigneur van Rosenberg, was nooit kieskeurig bij het bepalen van zijn middelen en zeker niet wanneer hij tegenover de regeering stond, die geleid werd door dr. Milan Hodza gelijk bekend, zelf ook een Slowaak en in zeker opzicht zijn concurrent die meer succes heeft gehad HLINKA's strijd tegen Praag en vóór de auto nomie dateert bijna uit de eerste dagen der republiek. Van 1919 tot op den huldigen dag heeft hij niet opgehouden, te eischen dat men het verdrag van Pittsburg stipt zou nakomen, dat men zich houden zou aan de bepalingen van het document dat president Masaryk in 1917 met de vertegenwoordigers der Amerikaansche Slowaken had onderteekend en waarvan enkele punten in den gemeenschappelijken Tsjechoslowaaksche staat niet verwezenlijkt konden worden. Door zijn stelselmatige oppositie is Hlinka vaak een verrader" genoemd. Veel succes had deze aanklacht echter niet. De autonomist Hlinka is im mers identiek met den Hlinka die dertig jaar lang taai gestreden heeft tegen de Hongaarsche onder drukking en voor de nationale rechten der Slowaken. Poter Hlinka Lang voor den wereldoorlog kreeg hij twee jaar gevange nisstraf in Szegedin en na het bloedbad te Tsjernovar, waar Hongaarsche gendarmen Slo waaksche boeren neerschoten, werd de strijdlustige priester opnieuw gearresteerd en werd hem een gevoeligen slag toe gebracht. Rome kwam het apostolische Hongaarsche Rijk te hulp. Hlinka, die altijd een getrouw dienaar van de kerk was geweest, werd als oproerige priester" (sacerdos turbulentus) van zijn post ontheven. Nadien werd zijn strijd tegen Boedapest tegelijk een strijd tegen de hooge geestelijkheid. In den zomer van 1919 reisde hij op een Poolsche pas naar Parijs, beter gezegd: naar Versailles, om de Tsjechen van verraad aan te klagen. Hij rekende er op dat men het in Praag niet zou wagen om hem, den martelaar van Tsjernovar, daarvan rekenschap te vragen. Eigenlijk vergiste hij zich niet. Weliswaar werd hij na zijn terugkeer enkele maanden geïnterneerd, maar zonder proces kwam hij weer op vrije voeten. Als overwinnaar reisde hij terug naar Rosenberg, het centrum van v- ueweging, de zetel van zijn partij. Toen had het nog den schijn of hij vóór alles door kerkelijke eerzucht werd gedreven. Hij stelde zichzelf candidaat voor bisschop van Slowakije en de regeering, blij op die wijze een lastig tegenstander kwijt te raken, had geen bezwaren tegen zijn benoeming. Rome echter wel. De Paus sprak zijn veto uit en Hlinka moest zijn eerzucht maar op politiek terrein uit leven. DE fascineerende invloed dien hij op de katholieke bevolking van Slowakije uitoefent, kan men slechts voor een gedeelte aan zijn priesterlijk gewaad toeschrijven. De lange, magere grijsaard met zijn uitgemergeld, eigenlijk schoon gelaat en zijn scherpe, slagvaardige wijze van spreken is een der zuiverste vertegenwoordigers van het type: strijdbare Katholiek. Zijn redevoeringen zijn een voudig en populair. Met de waarheid neemt hij het niet altijd even nauw., ,De Tsj echische onderwijzers'', roept hij van de tribune, leven in concubinaat!" en zijn geloovige toehoorders verafschuwen de Tsjechische onderwijzers. Deze leven overigens niet in concubinaat, maar hebben slechts een burgerlijk huwelijk gesloten. In het algemeen vindt Hlinka zijn slagwoorden door een sterk gevoel voor het popu laire, voor datgene dat de achterlijke en bigotte landbevolking van Slowakije gaarne hoort. Voor scherp-autonomistische uitingen schrikt hij niet terug. Hij bezit echter geen gesloten politiek stelsel. Afgezien van zijn autonomistische principes, is hij een opportunist van het zuiverste water, onweten schappelijk, onbeheerscht en buitengewoon licht te beïnvloeden. Om Hlinka's politieke manoeuvres te begrijpen, moet men steeds onderzoeken wie op den achtergrond staan.] Dikwijls is het werkelijken irredentisten gelukt, een beslissenden invloed op hem uit te oefenen. Er is echter wellicht geen politicus geweest die zich zoo dikwijls van zijn naaste mede werkers heeft losgemaakt. In het eerste jaar na den oorlog was dr. Franz Jehliczka zijn bondgenoot, die thans memoranda schrijft voor de hereeniging van Slowakije met Hongarije en die onlangs zijn tenten in Duitschland heeft opgeslagen. Later was het prof. Albert Tuka, die in 1929 wegens hoog verraad tot vijftien jaar kerkerstraf werd veroor deeld. Tegenwoordig is de jonge Karol Sidor zijn favoriet. Diens verbindingen met de Poolsche generaals-clique en minister Beek zijn iedereen bekend. IN hoeverre is Hlinka nu de spreekbuis der Slo waken? Hoe sterk is het kamp der autonomis ten ? De verkiezingen hebben aangetoond dat Hlinka met zijn vierhonderd-vijftig-duizend stemmen wel iswaar niet Slowakije" is, maar toch wel de leider van de grootste Slowaaksche partij. Telt men bij zijn vierhonderd-vijftig-duizend stemmen die van de Henleinisten op en van de Hongaarsche minderderheid, dan groeit het aantal opposanten tot zevenhonderd-vijftig-duizend. Daartegenover staan nog altijd negenhonderd-duizend stemmen voor de regeering. De werkelijke toestand is echter nog iets ingewikkelder. Hier is nl. de communistische partij tot de regeerings-groep gerekend, wat maar De burcht der Slowaaksche autonomisten ten deele opgaat. Principieel zijn de communisten aanhangers van Lenin's principe der nationale zelfstandigheid. Totdat Rusland met Tsjecho slowakije een verbond sloot en dus belang kreeg bij een sterken Tsjechoslowaakschen staat, namen de communisten in het nationale vraagstuk een nog veel scherpere houding tegen de regeering in dan Hlinka's Volkspartij. Bovendien is deze Volkspartij niet de eenige waarin autonomistische tendenzen naar voren komen. 7\\ recruteert haar aanhangers voornamelijk uit de gfcioovige boer,enmassa en uit de rijen der ontevreden kleinburgers en intell<; tueelen. De strijdkreet weg met de Tsjechen l" wordt door sommigen vooral uitgelegd als parool tegen het atheïsme en den duivelschen vooruitgang" een autonomistisch redenaar zei eens: het eenige, dat we aan de Tsjechen danken, is de jazz, de korte haren, de ismen en de vrijdenkers beweging" anderen azen op de talrijke regeeringsposten die in handen zijn van Tsjechen. DOOR de jongste gemeenteraadsverkiezingen is de positie der autonomisten tegenover Praag eerder zwakker dan sterker geworden. Op 5 Juni openden zij in Pressburg met veel misbaar een luidruchtige campagne, maar al een week later, op 12 Juni, waren zij verslagen. Desondanks zal Praag wel zoo verstandig wezen om aan de wenschen der Volkspartij in ruime mate tegemoet te komen. Men kan Hlinka niet weigeren, wat men Henlein toe staat. Het conflict tusschen Praag en Rosenberg zal dan ook wel aan scherpte inboeten. Het Slowaak sche probleem kan echter plotseling acuut en zeer gevaarlijk worden, wanneer in Hlinka's partij de rechtervleugel van Karol Sidor, die openlijk met het fascisme sympathiseert, het roer in handen krijgt. Of de autonomie-beweging ook dan ten allen tijde in Slowaaksch vaarwater blijft, is verre van zeker. Hoe waarschijnlijk het dus ook is, dat Slowaken en Tsjechen beter tegenover elkaar komen te staan, een verscherping der tegenstellingen is niet uitgesloten. Tenslotte is Andrej Hlinka zevenen-zeventig jaar oud, een ziekelijke grijsaard.... MONTANUS GOEDKOOPE RETOURS NAAR JZoftd.cn ENZ. Prosp. «n Inl. voor d« dagdlentt bij da S.M. ZEELAND. Vliulngen en har* Hoofdagenten WM H. MULLER & Co. N.V.; voorden«:htdi«nstbldFa.HUDIG&PIETERS.R'damenHoak. VOOR BEIOE ROUTES BIJ DE REISBUREAUX. Beioektd* Brituh Emplr. Exhfbltion. Glasgow, M«l-Octob«r