: Van rubber en koper tot kabel en draad Een reportage van de Draka" te Amsterdam HET moeilijkste bij een bedrij f sreportage is het vinden van geschikte slachtoffers. Een textielfabriek? Duizendmaal beschreven. De hoogovens in Velsen? Daar was nog drie weken geleden de pers op bezoek. Staatsmijn Maurits ? Dat was zoo ver weg met die warmte. Het toeval wilde echter dat ik kort geleden geverbaliseerd werd omdat het achterlicht van mijn rijwiel" niet brandde. Toen ik bij een lantaren stond te prutsen met het draadje dat de verbinding tusschen dynamo en lampje heette te garandeeren, viel mij opeens in dat het in een land met zoo weinig brandende achterlichtjes wel eens interessant kon zijn, om een bezoek te brengen aan de fabriek waar dat soort draad gemaakt werd. Of was het een werkplaats? Of kwam het uit het buitenland? Mijn rijwielhersteller lichtte me in: Draad, meneer ? Dan moet u bij de Draka zijn aan de overkant van het IJ." Ergo naar de Draka aan de overkant van het IJ, enkele reis Hamerstraat met het rappe bootje naar Nieuwendam, de Ruyterkade steiger i. Het IJ is prachtig op een zonnigen zomermorgen. A LLEREERST heb ik dit geleerd, dat het onf\ deugdelijk verbindingsdraadje naar mijn ach terlicht geen Nederlandsch fabrikaat was. Waar schijnlijk kwam het uit Japan. De degelijkheid waarmee de Nederlandsche draad- en kabelpro ducten gemaakt worden, is eenvoudig verbluffend. Eén voorbeeld: het gewone geleidingsdraad is bestemd voor een spanning van ruim tweehonderd Volt, maar er gaat bij de Draka geen centimeter de fabriekspoort uit die niet getoetst is op een tien voudige spanning na eerst vier-en-twintig uur in het water te hebben gelegen veiligheidsmaat regelen, die in ons op een maximum aan veilig heid verzotte vaderland officieel zijn voorgeschre ven. En het tweede dat mij trof maar dat is een gewaarwording, die je haast in elk bedrijf opdoet : wat is er een ongeloofelijk aantal landen en menschen betrokken bij de productie, ook van het kleinste, doodgewoonste voorwerp. Voordat een sim pel achterlichtdraadje in elkaar zit, moeten de Vereenigde Staten koper hebben geleverd, NederlandschIndiëtin en rubber, Italiëzwavel, Engeland kaolien, Duitschland kleurstoffen en vulcanisatie-ingrediënten en Nederland stearine, paraffine, talk, krijt en ka toendraden. En nu is het draadje van het achterlicht nog een eenvoudige draadsoort: een vertinde koper kern met een laagje rubber en een katoenen kous" er om heen. De draad van het telefoontoestel is al ingewikkelder, om niet te spreken van de zware kabels die in den grond verzinken voor de groote electrische netten. Die bestaan ook uit een vertinde koperkern die vindt men tenslotte in iedere draad en kabel terug , maar deze kern is omwikkeld met rubber en met in rubber gedrenkt band; dan volgt een loodmantel, dan een laag asfalt, dan gedrenkt papier, dan een laag jute in asfalt gedrenkt, een dubbele omwikkeling van ijzerband, de derde laag asfalt en tenslotte nog een jute-omspinning, weer in asphalt gedrenkt en met krijtwater bestreken. Kabels, voor de eeuwen gebouwd ! VOLGT men een eenvoudig rubberkabeltje door de fabriek, dan begint men aan den IJ-kant, waar het koperen walsdraad dat uit Amerika komt, uitgeladen wordt. Ernstige teleurstelling: het mist den mooien koperglans, maar ziet er zwart en dof uit tengevolge van het uitwalsingsproces waar de Anaconda Copper voor gezorgd heeft. Het bos walsdraad neemt deswege eerst een bad in een kuip kokend zwavelzuur, wordt schoongespoten en nagespoeld en is dan, na zijn ware kleur herkregen te hebben, gereed om naar de trekbanken" te worden vervoerd. Het walsdraad heeft namelijk een door snede van een halve tot een heele centimeter en de koperkern van ons fietsdraadje is misschien maar een millimeter dik. De foto hiernaast laat zien, hoe een trekbank werkt. De dikke koperdraad wordt met groote kracht door gaatjes getrokken die een iets kleinere doorsnede hebben dan de draad. Het koper krijgt zoodoende de doorsnede van het gat. De opeenvolgende trekkoppen" draaien elk met een iets grootere snelheid om de steeds toe nemende koperlengte te kunnen wegwerken. Het laatste trekijzer" waar het koperdraad doorheen gaat, is altijd een diamant. Een imposant gezicht: PAG. 7 DE GROENE Na. 3194 Op het terrein van de Draka". Garenklosjes, maar niet voor garen die kokende trekbanken naast elkaar, die met duivelsche snelheid draaien: de productie per uur bij de Draka bedraagt dan ook duizend kilometer: een koperdraad van Amsterdam tot Marseille. Het productieproces gaat verder. Door het trekken is het koperdraad stug geworden. In kolossale gloeiovens krijgt het weer de vereischte soepelheid, het koelt een dag na en wordt dan door bakken met gesmolten tin geleid, waarbij de oppervlakte van het koper zich met een dun laagje tin bedekt. Deze vertinning verhindert dat het koper en de bescher mende rubber schadelijk op elkaar inwerken. Het vertinde koperdraad wordt namelijk met de isoleerende rubber omgeven. Eigenlijk is dit onjuist uitgedrukt, want deze rubberlaag bestaat maar voor n derde gedeelte uit zuivere rubber. De rest is zwavel, talk, zinkoxyde, krijt, magnesium en nog tal van andere poedervormige stoffen, die samen met de rubber in zware walsen tot een kleiachtige massa worden gekneed, een luidruchtig werkje, want door de kracht van de walsen barsten de luchtblazen in het mengsel met dreunende knallen uiteen. Van het rubbermengsel maakt men een duur rubbervel, dat in smalle reepen wordt gesneden, die door een ingenieuse machine om het koperdraad worden geperst. Wat er dan verder nog met de draad ge beurt, hangt geheel van de qualiteit af. Sommige kabels passeeren bij voorbeeld een loodpers waar onder een druk van twee-honderd-en-veertig atmos feer een mantel van gloeiend lood om de rubber wordt geperst. Een gewoon snoerdraadje wordt slechts omwikkeld met katoendoek en daarna onderworpen aan het vulcanisatieproces dat dient om de rubber elastisch te maken in plaats van kleiachtig. Dan verhuizen de draden naar de bovenverdieping waar honderden vlechtmachines op hen wachten. Deze vlechten de katoenkous" om de draad heen, het omviochten draad wordt nog geverfd, vervolgens in lengte van honderd meter afgemeten, opgewikkeld, beproefd vier-en-twintig uur onder water en dan een half uur onder een spanning van tweeduizend Volt en als deze proef doorstaan is, is de draad gereed voor de expeditieafdeeling. Twee dagen later kan ik een nieuwe verbinding hebben van mijn fietsdynamo naar het achterlichtje en nu een goede ! DE Draka" is niet de eenige draad-en-kabelfabriek in Nederland. Er staat er nog n in Delft en n in Haaksbergen. Tusschen deze -be drijven is echter een zekere arbeidsverdeeling tot stand gekomen: de meeste grondkabels komen uit Delft en Haaksbergen, en waar zij ophouden be ginnen de producten van de Draka" hun arbeid: bovengronds dus. In den regel onderschat men de hoeveelheid draad, die in een doorsneewoning aan wezig is. Dat is al gauw twee-honderd-meter. Om nog niet ^te spreken van de geweldige hoeveel heden, die een groot oceaanschip voor zijn ver schillende installaties behoeft. De Draka" heeft bij voorbeeld naar de Nieuw-Amsterdam" van de Holland?Amerika-Lijn vierhonderd-en-vijftig kilo meter draad en kabel getransporteerd. Het bedrijf is nog vrij jong. In 1911 werd er voor het eerst gewerkt. Op de oudste bedrijfsfoto staan drie-endertig arbeiders, met een bescheiden fabriekje op den achtergrond. De enorme beteekenis die de electriciteit in de maatschappij heeft gekregen, deed de Draka" echter in een snel tempo uitbreiden. On danks de groote economische moeilijkheden zijn er op het geweldige fabrieksterrein toch nog altijd wel een vijfhonderd arbeiders te werk gesteld. De productie is buitengewoon veelzijdig: tenslotte moet hier zoowel het koord" voor de stofzuiger en het bureaulampje worden gemaakt als de zware sleepkabel, die in de mijnen achter de electrische boren aan over den grond schuurt. Alles bij elkaar in een jaar gauw een hoeveelheid draad, die men op onze breedte verschillende malen om de aarde kan slinge ren. Eenvoudig griezelig. ... Een trekbank voor koperdraad