Film CHINA EN DE FILM Winifred Holmes NIET ieder heeft zich rekenschap gegeven van de geweldige verandering in het Chineesche stadsleven sinds het begin van deze eeuw. Het bioscoopbezoek was er, vóór den Japanschen inval, een even geregelde gewoonte van de weige stelden als bij ons, en de vier groote bioscopen van het cosmopolitische Shanghai hadden meer Chi neesche dan Europeesche bezoekers. In de zuiver Chineesche steden Nanking en Peking en Kanton was de bioscoop even populair, ofschoon minder dan in de Japansche provincie-districten, waar elke boer en elke fabrieksarbeider n of twee rnaal per week naar de plaatselijke bioscoop gaat voor een handjevol yen. In China evenwel kon men het bioscoopbezoek geen nationale gewoonte noemen, want millioenen boeren uit het binnenland zijn niet alleen ongelet terd, zij leven ook op de grens van den hongers nood en kunnen zich niet de geringste luxe permitteeren. Bovendien zijn electrische centrales buiten de groote steden schaarsch. Volgens de statistieken van enkele jaren geleden waren de 276 bioscopen in geheel China en Mandsjoerije verdeeld over sSisteden. Van deze 276 bioscopen waren er slechts 157 van geluidsinstallaties voorzien. Het ontwakende China vond zichzelf plotseling terug in de aoste eeuw, met volkomen veranderde gedachten, ideeën, gewoonten en een geheel nieuwe levenstechniek. China was levenskrachtig genoeg om zich hals over kop in het nieuwe te werpen, zonder eerst de tusschenstadia te doorloopen. En de bioscoop is een belangrijke factor in het moderne leven. DE eerste Amerikaansche zwijgende films, die hun entree in China maakten, veroorzaakten daar moreel en sociaal een groote beroering. Zij waren louter bedoeld als amusementsproducten, maar het Chineesche volk, dat pas uit een eeuwenlangen slaap ontwaakt was, werd aangestoken door de levens- en denkwijze in deze films, die zij aan zagen voor de weergave van de nieuwe levensvor men. De Chineesche stadsbevolking begon Westersche filmmanieren na te apen en de overgang was te plotseling om geen kwaad te stichten. Maar al spoedig overwonnen de aangeboren goede smaak en de waarschuwingen van enkelen, die verder zagen. En nu heeft de Westersche film niet slechts het overgroote deel van haar populari teit verloren, zij heeft ook het Angelsaksische pres tige in hooge mate geschaad. Het leeuwendeel in deze verwerping van de Westersche films hadden de groote zin voor humor en het gevoel voor de aesthetische waarde der dingen bij de Chineezen. Zij genoten van Charlie Chaplin en Harold Lloyd en later van Mickey Mouse, maar door de blanke vrouwen lieten zij zich niet verbluffen. Zij waren témal met haar groote, rollende oogen, haar opgelijmden glimlach, ongracieuse bewegingen en lompe lichamen ! En China produceerde zijn eigen sterren: miss Butterfly Wu en miss Yen-yen bijvoorbeeld met gezichten, die door de geheele natie bewonderd wor den en wier bewegingen volgens de Chineesche opvat tingen vrouwelijke charme en zedigheid uitdrukken. Sinds 1910 hebben de Chineezen hun eigen films gemaakt, die zij verre prefereeren boven alle andere. Zij vonden hiervoor groote afzetgebieden in de Philippijnen, Siam, Fransch Indo-China en de Maleische landen. Er is meer diepte, waarheid en sociaal gevoel in deze films dan in de Japansche, en in tegen stelling tot deze laatste trachten zij niet Hollywood te imiteeren. De Chineesche producers zijn zelfs vrijwel de eenige in de wereld, die sociaal verant woordelijkheidsgevoel toonen, los van alle politieke propaganda. Hun films raken de problemen van het moderne China en de onderwerpen zijn serieus en psychologisch raak uitgewerkt. MENSCHELIJKHEID", een zeer populaire film, die enkele jaren geleden groot succes had, is de geschiedenis van een jongen boer uit het met hongersnood bedreigde Noorden, die zijn ouders en vrouw verlaat om fortuin te zoeken in de stad, waar hij in vroolijk, modern gezelschap raakt en een rijke vrouw trouwt, die hem echter na eenigen tijd laat zitten. De jongeman komt dan tot inkeer en gaat naar zijn land terug, waar inmiddels zijn ouders van honger gestorven zijn. Samen zijn met eerste vrouw, het geduldige, zachte, in het Oosten zeer geliefde vrouwentype begint hij dan een nieuw leven. Een andere populaire film vertelt van een meisje van goede familie, dat, tegen de wenschen en waar schuwingen van haar ouders in, haar rustig tehuis op het land verlaat voor het vroolijke leven in de groote stad, waar zij tragisch ten onder gaat. Het lied van den Visscher", het Wolga-Schlepper-achtige epos van de hartstochten en den strijd om het be staan van het Chineesche rivierenvolk, won het van de Russische film en was een dapper en waardig getuigenis. Tien-lun" (Familierelaties) gaf de ver anderingen en ontwikkeling weer in een Chineesche familie gedurende vier generaties. Er is sprake van geweest, dat de film in Amerika vertoond zou wor den. In elk geval zou hij gemakkelijk een interna tionaal succes kunnen worden. Ofschoon gehandicapt door gebrek aan geld en technische hulpmiddelen zijn de Chineesche films, evenals het spel, opmerkelijk goed. China laat zich nooit absorbeeren; waar het absorbeert geeft het iets zeer persoonlijks en nationaals terug. Met uit zondering van de shimpa-geki", middeleeuwsche zwaardvecht-films, zijn de Japansche pro ducten bleeke navolgingen van de Amerikaansche voorbeelden. Niet aldus de Chineesche. Zij zijn vol komen Chineesch van geest en handeling, ook als het verhaal ontleend is aan het hedendaagsche leven en de kloof tusschen Westersche gebruiken en Oostersche ideeën. MAAR in n opzicht heeft China Japan nage volgd. De vroegste Chineesche pogingen tot het maken van films waren opnamen van mantelen-zwaard"-spelen, klassieke stukken. Zoowel De Westersche Kamer" (Ming, 146 eeuw) als De Roode Kamer" (170 eeuw) werden verfilmd. Het duurde echter niet lang of de intellectueelen kwamen met nieuwe ideeën, en de Centrale regeering was al evenzeer tegen de reactie als tegen de theorieën van den linkervleugel gekant. Zij stelde een strenge cen suur in, en verbood zoowel traditioneele onderwer pen als communistische. Alle scenario's moesten door Nanking goedgekeurd worden voor er ook maar n opname gemaakt mocht worden; en als de film klaar was, volgde een tweede censuur. Deze gestrengheid heeft de vrije scheppende im puls van het hedendaagsche China belemmerd in zijn groei, en het is tragisch te hooren van alle jonge enthousiaste linksche schrijvers, die terechtgesteld werden of verdwenen tijdens de staatsgreep van de Kuomingtang in 1927, en van de 40 terechtgestelden en meer dan honderd ontvoerden of gearresteerden in de tweede klopjacht op gevaarlijke gedachten" in 1930 en 1931. De groote Chineesche renaissance, die tusschen 1917 en 1927 voornamelijk plaats had op literair Een scène uit de film ,,Menschelijkheid". De achtergebleven vrouw hoort van een zwerver wat haar man in de stad doet. Een scène uit een historische film, spelende ten tijde der Chin-dynastie gebied, maar die toch zijn invloed niet miste op tooneel en film, was socialistisch en soms zelfs communistisch van tendenz. De oude traditie van wen-yen" werd als dood formalisme uitgekreten, dat alleen nog maar aantrekkelijkheid kon hebben voor personen uit de hoogste aristocratie. De schrij vers begonnen te schrijven in de gewone volkstaal. Deze nieuwe literatuur of ,,pai-hua" werd buiten gewoon populair onder de jonge, ontwikkelde klas sen, ofschoon zij de boeren niet bereiken kon, om dat deze niets spraken dan hun eigen bijzonder dialect. Maar het was een begin, een stap naar het universeele en een democratische literatuur. Klas sieken uit andere landen werden met koortsachtigen ijver vertaald in deze algemeene taal: voornamelijk Tolstoj, Dostojewski, Flaubert en De Maupassant. Er werd hard gestreden tegen de oude familie banden en de sociale gebruiken, die aan alle kanten knelden. Er werd openlijk gediscussieerd over de liefde tusschen man en vrouw. De communistische theorie werd beschouwd als een nieuwe visie, haast als een nieuwe religie. Deze ideeën en deze moei zame strijd vindt men terug in de literatuur, in de drama's en films uit dien tijd, maar zij zijn moeilijk aan het licht te brengen, omdat Chiang Kai-shek hen in de ban heeft gedaan. HET moderne drama in China", schreef Nym Wales, nam gedurende een aantal jaren een groote vlucht, maar het is nu zwaar gehandicapt door censuur en terroristische praktijken. T'ien Han en verscheiden andere linksche dramaturgen schre ven enkele zeer belangrijke scenario's, waarvan er een paar verfilmd werden, maar de drastische maat regelen van de overheid tegen gevaarlijke gedach ten" hebben tijdelijk de originaliteit van het nieuwe Chineesche tooneel weten te vernietigen." In elk opzicht trad Nanking zeer autocratisch op. Het schreef bijvoorbeeld voor, dat in alle geprodu ceerde films de standaardtaal der Mandarijnen ge bezigd moest worden. In Shanghai, het voornaamste centrum der Chineesche filmindustrie, werd deze regel geëerbiedigd, maar in het Zuiden werd nu en dan de wet ontdoken en werden de teksten geschre ven in het Kantonneesche dialect. Het meerendeel van deze films was nog zwijgend. Onzedelijkheid, het schuiven van opium, slechte familieverhoudingen, een kritische houding tegen over den staat, Chineezen van twijfelachtig gehalte al deze zaken waren taboe bij den censor in Nan king. Over menige Amerikaansche film ontstak de regeering in woede, en soms leidde dit zelfs tot arbi trage. De oorzaak hiervan was, dat niet zelden de schurk" in een Amerikaansche thriller een Chinees is. Men was hoogst verontwaardigd over de films met Charlie Chan en beweerde, dat het geen Chinee sche gewoonte is wraak te nemen door middel van vergif. Niet zoo heel lang geleden stak in Nanking een storm van verontwaardiging op over de prachtige Paramount-film The general died at dawn", waarin de slechte generaal een Chinees was. De censor ver bood niet alleen de film in het geheele gebied van de centrale regeering, maar stelde ook de Paramount het ultimatum, dat, tenzij de film oogenblikkelijk over de geheele wereld uit de circulatie genomen werd, er in China geen enkele Paramount-film meer vertoond zou mogen worden. Een absolute boycott dus! De Japansche inval in China heeft de ontwikke ling van de Chineesche film onderbroken, want de afweer van dezen inval eischt alle krachten op, ook die van de film. Het is echter te verwachten, dat de Chineesche film gebruik zal weten te maken van het practische werk en de ervaring, opgedaan bij het maken van journaals en filmpjes ter opwekking van strijdlust en verzet. PAG. M DE GROENE No. 3195