Amerika werd door een vergissing: ontdekt Een knip met de schaar in de wereldkaart (langs de lijn A?B), en het wereldbeeld had een nieuw aspect DAT Amerika door een toeval ontdekt werd, weet iedereen. Columbus struikelde zoo te zeggen over het nieuwe werelddeel, toen hij probeerde van Europa's Westkust de legen darische rijke landen aan de Oostkust van Azië, Cipangu (Japan) en Kathay (China) te bereiken, om op deze wijze de zoo begeerde directe zeeweg naar Indiëte vinden. Bijna onbekend is het echter dat Amerika niet slechts door een toeval, maar daarenboven nog door een vergissing ontdekt werd, een vergissing, die wel is waar, zeer veel op een geniale ingeving leek. Zonder het visioen van het genie zou Colum bus waarschijnlijk nooit op de idee gekomen zijn in het Westen een weg naar Indiëte zoeken. Zonder de vergissing zou hij nooit den moed gevonden hebben, de gedachte in de daad om te zetten. De ingeving en de vergissing waren beide ont leend aan een nieuwe kaart van de wereld die een ware revolutie in de tot dusver geldende geographische voorstelling van de aarde teweegbracht. De uitvinder van deze wereldkaart was Paulo Toscanelli, een bekende geograaf en cartograaf uit Florence. Zooals het toen met de grootste kop stukken van zijn tijd ging en daartoe behoorde ook Columbus was ook Toscanelli reeds de kettersche" meening toegedaan dat de aarde een bol was. Deze overtuiging bracht hem er toe, zijn tijdgenooten in den waarsten zin van het woord een nieuw wereldbeeld" te toonen en hun door een nieuwe wereldkaart een nieuwe wereldbe schouwing te geven. Tot op dat oogenblik waren alle atlassen slechts aanvullingen en verbeteringen van de door den Griekschen geleerde Ptolemaeus van Alexandriëin het jaar 150 geteekende beroemde wereldkaart" geweest, die dus in den tijd van Toscanelli en Columbus veel meer dan 1000 jaar oud was. Het principe van de kaart van Ptolemaeus kan men in fig. I zien: Europa, Aziëen Afrika vormen een reusachtige landmassa om de Middellandsche Zee en vullen bijna de heele kaart. De open zee de Oceaan spoelt om de kusten van deze landen zonder dat de kaart de nauwkeurige grootte en vorm daarvan aangeeft. Dit was geheel in overeen stemming met het beeld dat men zich van de aarde tot den tijd der groote ontdekkingen gevormd had. Deze onderzoekingen waren bijna uitsluitend met behulp van landreizen gemaakt zooals b.v. die van de gebroeders Polo - terwijl de scheepvaart er op aangewezen was steeds in het gezichtsveld van de kust te blijven. De Oceaan aan de andere zijde van de Zuilen van Hercules gold als de chaos die langs de uiterste einden van de bewoonde wereld stroomt en waarbuiten niets meer bestaat." DE oude Toscanelli, voortgedreven door zijn onafhankelijk denken, hetwelk het kenmerk van de ware wetenschap is, maakte zich los van deze voorstelling der aarde die reeds meer dan 1000 jaar als de echte had gegolden. Hij was ervan overtuigd dat de aarde niet een schijf, maar een bol was en toonde dit op de volgende eenvoudige wijze aan: Hij knipte van de oude kaart van Ptolemaeus een stuk van Aziëin het Oosten af (lijn AB in fig. I) en rolde dit stuk van Aziënaar het Oosten om den aardbol totdat het in het Westen weer aan den anderen kant verscheen. Zoo ontstond voor het eerst in de geschiedenis der aardrijkskunde de moderne wereldkaart (fig. II) die niet alleen de grootte en de vorm van de landmassa aangaf, (voor zoover die toentertijd bekend waren) maar ook de grootte en de vorm van dat deel van den aardbol waarvan men tot daarentoe gedacht had dat het door den Oceaan bedekt was. Vandaag vinden wij deze manier om kaarten te teekenen zoo gewoon, dat we niets bijzonders daarin zien. Voor de tijdge nooten van Toscanelli echter was het een open baring. Columbus die deze kaart in handen kreeg zag daarin de bevestiging van zijn theorie dat Indi van het Westen uit te bereiken was, want deze kaart toonde immers duidelijk dat de Westkust van Europa en de Oostkust van Aziëtegenover elkaar lagen, en dat wie van Europa maar steeds verder naar het Westen zeilde, eindelijk naar Cipangu, Kathay en Indiëkomen moest. Nu zou Columbus waarschijnlijk nooit het be sluit tot zijn reis gevat hebben als niet, niettegen staande alle genialiteit van de gedachte in de nieuwe kaart van Toscanelli een groote fout ge slopen was. Toscanelli had namelijk berekend dat de landmassa van Europa plus Aziëongeveer twee derde van de aardoppervlakte besloeg, zoodat er voor den Oceaan alleen n derde overbleef. Welke rol deze foutieve berekening in de ont dekking van Amerika gespeeld heeft wordt duidelijk als we fig. III, IV en V bekijken. In al deze teekeningen stelt de omtrek van den cirkel de breedtecirkel van Palos (lijn CD in fig. I en II) voor. Palos is de Spaansche haven waar vandaan Columbus zijn ontdekkingsreis begon, en te oordeelen naar de nieuwe wereldkaart mocht langs deze breedtecirkel de verdeeling van land en water zooals in fig. III aangegeven is als juist aangenomen worden. Dus moest de weg van de Westkust van Europa naar de Oostkust van Azi niet meer dan een derde van den heelen cirkel 120°bedragen ! Daar Columbus van de juistheid van deze stelling overtuigd was, kon hij de reis van Spanje uit beginnen. Voor dezen afstand over zee konden zijn schepen genoeg proviand en zoet water meenemen. IN werkelijkheid had Toscanelli geen weten schappelijke opmetingen als basis voor zijn berekeningen gehad, maar slechts de onbetrouw bare gegevens van reizigers, en had daardoor de lengte van de landmassa van Europa en Aziëver overschat. Deze is n.l. zooals fig. IV aantoont niet een derde maar minder dan de helft van den aardomvang. Indien Toscanelli's nieuwe kaart de juiste proportie getoond had, was Columbus zeker tot de overtuiging gekomen, dat zijn visie van een westelijken zeeweg naar Indiëmet de toen tot zijn beschikking staande middelen, niet tot het bereik bare behoorde. Zoo berustte Columbus' avontuur dus op een vergissing ! En deze vergissing zou hem hetzij tot een roemloozen terugkeer gedwongen, of hem en zijn manschap tot den ondergang gebracht hebben, als niet midden in dezen Oceaan tusschen Europa en Aziëhet onbekende werelddeel gelegen had, en zelfs veel dichterbij dan Toscanelli dit van Azi verondersteld had. En dat brengt ons tot fig. V, die de werkelijke verdeeling van land en water langs de breedtecirkel van Palos aangeeft, en ook toont hoe door een ver gissing een nieuwe wereld ontdekt werd. Columbus heeft tot het uur van zijn dood ge loofd dat hij den weg naar Cipangu, Kathay en Indiëgevonden had, en enkele dagen voor zijn heengaan heeft hij met verontwaardiging de ver onderstelling van de hand gewezen, dat hij de ontdekker van een nieuw werelddeel was. Maar korten tijd daarna begon de reis om de wereld van Magelhaens die bewees dat Amerika de wereldzee" in twee reusachtige deelen splijt: de Atlantische en de Groote Oceaan. Den naam van Columbus kent ieder kind. Tegen over Toscanelli, de ontdekker van de moderne wereldkaart wiens vergissing zooveel vruchten gedragen heeft, moet de wereld nog haar dank betuigen. C. Z. KLOETZEL PAG. 15 DE GROENE No. 3197