i KANTTEEKENINGEN Chamberlain en Hitler MEN moet al meer dan honderddertig jaar teruggaan, tot de dagen van de samen komst, die Napoleon en Alexander op een vlot in de Njemen hadden, om een gebeurtenis te vinden die te vergelijken is met de besprekingen die Donderdag op den Obersalzberg gevoerd zijn tusschen Chamberlain en Hitler. Met dit verschil intusschen, dat de Keizer der Franschen en de Tsaar der Russen bijeen kwamen tijdens een oorlog tusschen beide volkeren, terwijl de Engelsche premier en de Duitsche rijkskanselier aan de conferentietafel gingen zitten omdat de oorlog slechts dreigde. Men heeft dit blijkt uit alles te Londen het ergste gevreesd. Men was er bang a contre-coeur in een oorlog meegesleept te worden die men, het koste wat het kost wilde vermijden. Was Hitler wel doordrongen van de zekerheid dat Engeland niet afzijdig zou blijven? Hadden zijn raadgevers hem voldoende ingelicht? Neen meende men te Londen. Dan zou Chamberlain het hem persoonlijk gaan vertellen. Deze bijeenkomst is een succes voor Hitler. Hij heeft gezegd dat hij Benesj er wel langs diplomatieken weg onder zou krijgen en het schijnt hem te lukken. Indien in het Sudetengebied een volksstemming gehouden zal worden, zullen de moeilijkheden niet afgeloopen zijn: wellicht zullen zij dan eerst recht be ginnen. In geen geval zal Tsjechoslowakije bij de gevoerde besprekingen zijde spinnen. Er wordt beslist over zijn lot, formeel niet, maar materieel wel over het hoofd van zijn regeering heen. Overigens openen deze besprekingen voor Duitschland een zeer wijd perspectief. Als precedent zijn zij van niet te onderschatten beteekenis. Zij kunnen de inleiding vormen tot een Engelsch-Duitsche overeenkomst, die niet bij de problemen van Centraal-Europa halt houdt. Europa beeft.... DE internationale situatie was in de afgeloopen week uitermate dreigend. Terecht of ten onrechte: de stemming van Juli 1914 hing in de lucht. In den loop van de vorige week had de situatie zich voortdurend verder toegespitst, in meer dan n opzicht. De voorbereidende maatrege len der verschillende regeeringen, zoowel in militair als in economisch opzicht, volgden elkaar op. Frankrijk heeft gedeeltelijk gemobiliseerd, een groot aantal Engelsche oorlogsschepen kruist in de Noordzee. De Fransche regeering verbood bovendien den uitvoer van alle belangrijke grondstoffen. De Engelsche ministerraad die Zaterdag bijeenkwam, achtte het zenden van een nadere waarschuwing naar Neurenberg overbodig, maar raadpleegde wel onverwijld de vertegenwoordigers van de dominions, die te Genève aanwezig waren ter zitting van den Volkenbondsraad, waar overigens toen nog slechts drie staten Rusland, Roemeniëen Letland door hun minister van buitenlandsche zaken vertegen woordigd waren. De anderen durfden niet te ver trekken. Bovenal was het gevaarlijk dat de stemming in Tsjechoslowakije tot een uitbarsting zou leiden. Naast een bezadigde redevoering van Benesj stond een even agressieve als onwaardige rede van generaal Göring, die velen het ergste deed vreezen. In deze omstandigheden klampte de wereld zich vast aan de rede die de Duitsche rijkskanselier Maandagavond zou houden. De redevoering werd gehouden en men was even ver als te voren. In een tusschenzinnetje gaf Hitler zijn fiat aan een voortzetting der onderhandelingen, maar de toon tegen Tsjechoslowakije was verontrustend-scherp. Desondanks kreeg men den indruk dat het partij congres zélf op verdergaande maatregelen had ge rekend. Hitler eischte geen referendum dat was wel aan de Henleinisten toevertrouwd. Maandag avond en Maandagnacht viel een reeks ernstige incidenten in Sudetenduitschland voor. De regeering te Praag trof terstond vergaande maatregelen. Be langrijke troepencontingenten werden naar de grenzen gezonden en in de roerigste Duitsche dis tricten werd de staat van beleg afgekondigd. Dinsdagmiddag om vijf uur eischten de Henleinisten de herroeping van deze maatregelen binnen zes uur: in feite vroegen zij of de Tsjechoslowaaksche regeering het Sudetenland maar onmiddellijk bliefde af te staan. Dit ultimatum werd genegeerd. Praag zette door en het bleef inderdaad aanvankelijk kalm. Spoedig braken de relletjes opnieuw uit. Henlein verklaarde dat het program van Karlsbad niet langer de basis voor de onderhandelingen kon vormen, maar dat de Sudetenduitschers het recht moesten krijgen, zélf te beslissen tot welken staat zij behoorden. Op dat moment greep Chamberlain in. De conferentie op den Obersalzberg zal binnen enkele dagen door een tweede gevolgd worden. De wereld wacht af en in het Sudetenland stijgt de spanning tot kookhitte. Praag bijt fel van zich af. De situatie ER is, naar het ons voorkomt, weinig onmiddellijk oorlogsgevaar. Frankrijk en Engeland hebben zich dermate door hun verschillende verklaringen vastgelegd, dat de regeeringen van deze landen moei lijk terug zouden kunnen, ook al wilden zij het. Een Duitsche overval op Tsjechoslowakije zou moeten beginnen met een intensief bombardement der burgerbevolking het is vrijwel zeker dat hierdoor een algemeen conflict zou uit barsten, waarbij het Fransche leger, de Engelsche vloot en de Russische luchtmacht zouden samen werken. De ronde en openlijke verklaring dat Italiëten allen tijde zijn as-partner zal steunen, is uitgebleven. Japan heeft zich beperkt tot een platonische peroratie tegen den Komintern. In Polen is de anti-Duitsche stemming sterker geworden; de ontbinding van het parlement en de aange kondigde verkiezingen zullen waarschijnlijk een versterking der pro-Fransche stemming tot gevolg hebben. Hongarije zal vermoedelijk neutraal blijven; Roemeniëzal wel de zijde van Rusland moeten kiezen en bij een aanval op Tsjechoslowakije zou in Zuidslaviëonmiddellijk een sterke beweging ontstaan om het Slavisch broedervolk te hulp te komen. Het lag daarom voor de hand, dat Duitschtand pogen zou de verzwakking van Tsjechostotvakije, zoo mogetijk de annexatie van het Sudetengebied te bewerkstelligen, niet door externen maar door internen druk. De zin" sit venia verbo ! van de onlusten in het Sudetengebied was niet de Duitsche troepen tot onmiddellijke interventie te bewegen, maar veel eer om de gèheele wereld en met name Engeland duidelijk te maken dat, wat er ook gebeurt, de positie der Sudetenduitschers onhoudbaar is. Lon den moet inzien", zoo redeneerde Berlijn vol ver trouwen, dat het feit van het samenwonen dezer twee volkeren een voortdurende bedreiging is voor den vrede in Europa." Het wordt steeds duidelijker dat de regeering van het Derde Rijk met deze specu latie succes heeft gehad. -Vele Tsjechen waren reeds langen tijd bevreesd voor den prijs dien Londen zou vragen voor den in de afgeloopen weken verleenden steun. De stemming te Praag tegen Runciman c.s. die ostentatief aansluiting bij de meest reactionaire Henleinisten heeft gezocht, was vrij verbitterd. Praag was de eenige stad in Europa waar het nieuws van Chamberlain's bezoek aan Hitler met groote ongerustheid is ontvangen. Nietten onrechte.. De oorlog in China DE dreigende berichten uit ons eigen werelddeel hebben het nieuws over het Verre Oosten van de eerste pagina, soms zelfs ook uit de gèheele krant verdrongen. Reden te meer om in het weekoverzicht den strijd tusschen China en Japan toch nog steeds objectief een der belangrijkste gebeurtenissen die zich op deze wereld afspelen niet te vergeten. Men kan overigens moeilijk beweren dat de berich ten in de afgeloopen week overmatig duidelijk waren. De wederzijdsche successen worden herhaaldelijk tegengesproken, gelijk in een oorlog gebruikelijk is. Niettemin wil het ons voorkomen dat de Japanners hun strategische positie weer eenigermate verbeterd hebben. Aan de Jangtse gingen enkele voor de Chineezen belangrijke plaatsen verloren, terwijl ten Noordoosten van Hankou binnen een afstand van honderdvijftig km. van deze plaats voor Chinee sche begrippen: zeer dichtbij hevige druk wordt uitgeoefend op het Chineesche front. Verder naar het Noorden steken de Japansche troepen de Gele Rivier over om langs den spoorweg Peking-Tsjentsjou?Hankou naar laatstgenoemde plaats op te rukken. Hankou bereidt zich inmiddels met alle kracht voor op een intensieve verdediging. Meer dan zevenhonderdduizend man zijn er geconcentreerd. Hun bewapening is echter minder sterk dan de Japansche en zal er naar alle waarschijnlijkheid niet beter op worden daar Japansche vliegtuigen het verkeer van en naar Kanton den grooten Chineeschen invoerhaven sterk bemoeilijken. In Noord-China is het communistische achtste leger tot het offensief overgegaan, teneinde de troepen van Tsjang-kai-Tsjek te ontlasten. Of dit offensief blijvend succes zal hebben, is twijfelachtig. Voor het oogenblik heeft het de Japanners wel gedwongen eenige troepenafdeelingen in de richting van Peking terug te zenden. Te Sjanghai blijft de toestand min of meer constant. De Chineesche ondernemers wor den er in toenemende mate door de Japanners onteigend. De stad zucht onder de groote massa vluchtelingen. De helft van dezen meer dan honderdvijftig duizend is inmiddels reeds naar haar boerderijtjes teruggekeerd, hetgeen voor een toenemende veiligheid op het door de Japanners bezette platteland kan pleiten. Vermelden wij ten slotte nog dat de Chineesche regeering nogmaals den Volkenbondsraad om hulp heeft gesmeekt. Genève gaf niet-thuis. Nogmaals de regeering en de persvrijheid REEDS twee maal is in dit blad gewezen op de slappe houding die onze regeering ingenomen heeft inzake de quaestie van Mevr. Mr. M. van Meurs-van den Burg, de Warschausche correspon dente van de Nieuwe Rotterdammer Courant, aan wie door de Poolsche regeering in April van dit jaar het verder verblijf ontzegd werd wegens het schrijven van enkele artikelen, waarvan de objectiviteit overigens boven allen twijfel verheven was. Er is reden om op deze zaak terug te komen. Du haut de sa grandeur" heeft de Poolsche regeering namelijk onze landgenoote toegestaan naar Warschau terug te keeren welteverstaan: niet als correspondente. Dit heette op het departement van buitenlandsche zaken heuglijk nieuws". Waarlijk: de kinderhan den zijn niet de eenige, die gauw gevuld zijn. Enkele weken geleden had nu ook de Nederlandsche Journa listenkring een brief in deze aangelegenheid aan minister Patijn gezonden, waarin er op aange drongen werd dat de regeering sterker voor de Nederlandsche persvertegenwoordigers in het buiten land zou opkomen. Minister Patijn heeft dezen brief in de afgeloopen week schriftelijk beantwoord, waarbij de minister te verstaan gaf dat Mevr. Van Meurs, ware zij beroepsjournaliste geweest, de vormen en grenzen" beter had gerespecteerd, waar binnen het mogelijk is in dezen gespannen tijd onder bepaalde politieke omstandigheden het vak uit te oefenen". De minister achtte het van belang dat de positie van Mevr. van Meurs, die gehuwd is met een in Polen werkzaam Nederlandsch ingenieur en dus economisch niet van haar correspondenties afhan kelijk is, niet evenwaardig" is aan de positie van den vak-journalist. Volgens deze redeneering is de positie van den heer Boutens, die niet van zijn pen leeft, niet evenwaardig" aan die van b.v. den heer A. M. de jong, die gelijk bekend is dat wel doet. Kort en goed komt de zaak dus hierop neer: een journaliste is op grond van haar corresponden ties, waarvan de minister de objectiviteit niet heeft kunnen betwisten, een bepaald land uitgezet, en de regeering beperkt zich tot het commentaar: dan had ze maar niet zoo objectief moeten schrij ven !" Het oordeel van de Nieuwe Rotterdammer Courant over deze geste onbekendheid met journalistieke toestanden en zwakheid bij de ver dediging van Nederlandsche belangen" onder schrijven wij ten volle. Voorbereidende maatregelen DINSDAG j.l. is een ontwerp van wet ingediend ten behoeve van oorlogsvoorziening in tijden van oorlog, oorlogsgevaar en andere buitengewone omstandigheden. De regeering is voornemens ter uitvoering van de noodige maatregelen gebruik te maken van het apparaat der landbouwcrisis-wet. Strikt juridisch zal hier wel het een-en-ander op aan te merken zijn. Maar nood breekt wet. Zelfs de meest optimistischen onder ons zullen moeten toe geven dat het in het belang van ons land is op alle gebeurtenissen terdege voorbereid te zijn. Dat het opslaan van voldoende voorraden van voedings middelen e.d. hierbij van zeer groote beteekenis is, behoeft geen verder betoog. Hopen wij dat de StatenGeneraal dit wetsontwerp zullen afhandelen met de snelheid die het helaas ! verdient. In het kader van deze voorbereidende maatregelen past ook het opheffen van de defensieverboden voor de leden van S.D.A.P. en N.V.V., die nog dateeren uit de dagen na de Zeven Provinciën"-affaire. In deze vijf jaren is veel gebeurd en is het de regeering stellig duidelijk geworden dat de sociaaldemocratische arbeidersbeweging hier te lande met niet minder kracht dan andere groepen strijden wil voor de onafhankelijkheid van Nederland. De opheffing der verboden, die zijn wij wél ingelicht reeds geruimen tijd geleden was toegezegd, is een maat regel die door de sociaaldemocratische pers als een eerherstel werd gevoeld en waartegen van andere kanten geen protesten zijn gerezen. Wij vermoeden dat, behalve de N.S.B., slechts enkele uiterstrechtsche groepen nog wat na zullen sputteren. De overgroote meerderheid der bevolking zal de door de regeering aangebrachte veranderingen stellig billijken. Aldus teekent zich ook in Nederland de vrijwillige eenheid af, waarvan men mede in de andere democratische landen talrijke sporen kan bemerken. PAG. 6 DE GROENE No. 3198