KANTTEEKENINGETV Tsjechoslowakije in den steek gelaten ER is wellicht sinds den wereldoorlog geen week geweest, waarin een gebeurtenis is voorge vallen, aan belangrijkheid te vergelijken met het besluit dat de Fransche en Engelsche ministers Zondag j.l. te Londen hebben genomen: Tsjecho slowakije te adviseeren het hoofd in den schoot te leggen en de door Duitschland opgeëischte gebieden vrijwillig af te staan. Dit advies is van actueel belang: wordt het ten volle opgevolgd, dan mag men ?Tsjechoslowakije uit de rij der belangrijke democra tische mogendheden schrappen waarover straks meer. Het advies heeft bovendien een wijdere strek king. Wederom heeft de Duitsche chantage-politiek succes gehad. Het einde van de eischen is niet in zicht, evenmin dat der concessies. De geschiedenis zal voor dit jammerlijk falen der Westersche staten hetgeen, het zij terstond gezegd, niet onverklaar baar is in de eerste plaats den Franschen en den Engelschen premier aansprakelijk stellen. Chamberlain kan in feite Hitler te Berchtesgaden moeilijk iets anders hebben aangeraden dan enkele dagen te wachten en in 's hemelsnaam geen oorlog te beprinnen hij zou tóch krijgen wat hij wilde hebben. V/ij verwachten, hoewel nadere inlichtingen op het oogenblik dat wij dit schrijven, nog ontbreken, dat hij te Godesberg deze raadgeving zal herhalen. Of de eerste reis van Chamberlain op verzoek van Haladjer is geschied of niet, komt er minder op aan. Noch Engeland, noch Frankrijk waren werkelijk van plan, Tsjechoslowakije gewapenden bijstand te verleenen. De redenen daarvan zijn vorige week elders in dit blad uitvoerig uiteengezet. Stellig: men biedt nu een internationale garantie aan als pleister op de wonde. Wat geeft het ? Het land is verraden. De beloften zijn geschonden. Het zou van moed en een juist inzicht getuigen wanneer Benesj, met de ervaringen van de laatste weken voor oogen, mededeelde dat hij op deze garantie geen prijs stelde. Wat nu T HET heeft weinig zin, om na te kaarten over de schuld"-vraag. Engeland en Frankrijk zijn op de vlucht geslagen en de Sowjet-Unie voelde er weinig voor om als eenige groote mogendheid, met de bedreiging van Japan in den rug, tegen Duitschland in het krijt te treden. Tsjechoslowakije verliest volgens de te Londen gevallen besluiten een aantal districten van eminente strategische en geografische beteekenis. De eerste en tweede Tsjechische verdedigingslinie komen in Duitsche handen. Pilsen ligt binnen het bereik der Duitsche kanonnen. De Duitsche artillerie is in staat het spoorwegcentrum Budweis te bombardeeren. Krijgt Hongarije den strook toegewezen, waarop het zijn nu reeds door Italië, spoedig ook door Duitsch land ondersteunde aanspraken laat gelden Horthy jaagt" weer met Göring, en op den Obersalzberg is druk met de Hongaarsche ministers geconfereerd , dan is ook Presburg onhoudbaar en zou een Duitsch leger regelrecht naar Brünn kunnen trekken, het knooppunt van de Oost- en West-Tsjechoslowaaksche spoorwegen. Tsjechoslowakije is als militaire factor dus uitgeschakeld: de weg naar den Balkan ligt open voor de Duitsche expansie. Het effect van het economisch contra-offensief van Engeland en. Frankrijk zal, naar wij vreezen, door het jongste Duitsche succes volkomen teniet worden gedaan. Reichsminister Funk reist inmiddels weer ijverig op den Balkan rond. De Kleine Entente stort met den val van Tsjechoslowakije ineen. De proFransche en pro-democratische strooming in Polen voelt zich verlaten. De kolonels-regeering poogt het Poolsche Teschen-district van Tsjechoslowakije af te persen: geen kwaad lokmiddel bij de a.s. ver kiezingen. Duitschland heeft een zeer groot succes behaald: des te sterker zullen in Engeland en Frankrijk de toch reeds invloedrijke kringen worden, die op het sluiten van een algemeen Europeesch pact aandringen. Men wil een schikking treffen met den gevaarlijken tegenstander, wiens economische posi tie er door de Sudeten-districten eveneens belang rijk op zal vooruitgaan. Wij verwachten dat de weerslag van dit alles vooral in Frankrijk zeer groot zal zijn. De ontevredenheid met het parlementaire stelsel moet door het gebeurde sterk toenemen. De groeiende achterstand bij het Derde Rijk zal bij velen den wensch versterken, bij talloozen den wensch doen opkomen naar een krachtig Fransch dictatorschap. Een nederlaag der democratie op alle fronten een ander oordeel over de jongste gebeurtenissen lijkt ons niet wel moge lijk. Deze week was beslissend voor de eerst volgende jaren. De Volkenbond NIMMER schoot de Volkenbond ernstiger te kort dan in de afgeloopen week. Over de drie fundamenteele problemen Tsjechoslowakije, Spanje, China durfde de hooge vergadering ternauwer nood te spreken, laat staan dat er beslissingen ge nomen zijn van eenig belang. De leden hebben integendeel den Volkenbond verder verzwakt. Aan de verplichting tot het deelnemen aan sancties]tegen een aanvallende mogendheid is nu ook formeel een einde gekomen. De leden zullen bij een dergelijken aanval individueel overwegen wat hun te doen staat. Wij vreezen dat het telkenmale bij het overwegen zal blijven. De afgevaardigde van Spanje schetste nogmaals de teleurstellende houding van Frankrijk en Engeland tegenover de Spaansche regeering wier positie, tusschen haakjes, er strategisch niet slechter op wordt en deed ontstellende mededeelingen over de schade en het aantal slachtoffers door luchtbombardementen veroorzaakt. De mededeeling van Negrin, dat de Spaansche regeering alle bui tenlanders zal terugtrekken, wekte sensatie, maar vermocht den Volkenbond niet tot een aansporing aan Franco te bewegen, hetzelfde te doen. Ondank baar was ook de taak die de afgevaardigde van China, Wellington Koo, had, toen hij op de toepassing van het Volkenbondsverdrag inzake den oorlog in het Verre Oosten aandrong. Ook zijn betoog werd door een reeks droeve cijfers gestaafd: n millioen dooden, dertig millioen daklooze vluchtelingen, twee duizend bomaanvallen op open steden.... De Volkenbondsraad heeft Japan nu uitgenoodigd, zich te komen verantwoorden. Dat het woord oorlog" in deze uitnoodiging vermeden is, behoeft ternauwer nood speciaal te worden vermeld Japan heeft deze uitnoodiging inmiddels van de hand gewezen , noch dat van een collectieve actie tegen Japan, die op zichzelf met geringe offers groote resultaten kan hebben, niets zal komen. Vermelden wij echter wel in dit verband, dat de Engelsche afgevaardigde, minister graaf De la Warr, er op aangedrongen heeft dat deze de negentiende Volkenbondsver gadering de weg zou banen voor de herschepping van het geloof in de dingen die het leven de moeite waard maken". Tot dusver is ons van genoemde herschepping helaas weinig gebleken. Het tegendeel is eerder waar. De strijd om Hankou MET ongehoorde verbittering wordt de strijd om Hankou voortgezet. Beslissende successen vermochten de Japanners in de afgeloopen week niet te behalen. Onder de hevige luchtaanvallen verslapt echter langzamerhand het weerstandsvermogen der Chineesche verdedigers. Belangrijke terreinwinst wisten de Japansche troepen slechts te boeken ten Noordoosten van Hankou, waar zij de spoorlijn Peking-Hankou bereikten. Dat door het bezit van dezen spoorweg de opmarsch naar Hankou verge makkelijkt wordt, behoeft geen betoog. Even waar is echter, dat de Chineezen met d*n inzet van al hun krachten strijden zullen voor het behoud van hun hoofdstad. Het verlies van Hankou zou niet alleen een ernstige moreele nederlaag beteekenen voor de regeering van Tsjang-kai-Tsjek ook in strategisch opzicht zou het een zware klap zijn. Hankou is het centrum van alle belangrijke Chineesche verbindingslijnen. Wan neer het in het bezit is der Japanners, zijn de Noor delijke Chineesche provincies definitief afgesneden van de communicatie met Kanton, hetgeen beteekent dat zij uitsluitend nog via de primitieve verbindings wegen door Buiten-Mongoliëvan Rusland uit wapenen kunnen krijgen. De belangrijke, verder naar het binnenland aan den bovenloop van de Jangtse gelegen provincie Tsje-tsjoean zou door den val van Hankou geïsoleerd worden. Gevaarlijker is nog, dat in dat geval het leger en de administratie van Tsjang-kai-Tsjek gescheiden zouden worden. De administratie wordt namelijk naar Tsjoeng-king, de Westwaarts aan de Jangtse gelegen hoofdstad van Tsje-tsjoean overgebracht, terwijl het leger zich naar het Zuiden langs den spoorlijn HankouKanton zou moeten terugtrekken, om niet van den toevoer van wapenen en levensmiddelen afgesneden te worden. Gezien dat alles mag men concludeeren dat voor Hankou beslist wordt over het lot van China. Wij houden het voor waarschijnlijk dat de Japanners, indien zij er in slagen Hankou te ver overen, de verdere verovering van China tot later jaren zullen uitstellen. Vooreerst zullen zij nog moeite genoeg hebben met de pacificatie" van het binnenland, hoewel hun dit, naar wij verwach ten, wel zal lukken. De guerilla-benden in Centraalen Noord-China zijn tenslotte te slecht bewapend en ontvangen te weinig steun van buiten om aan een systematischen aanval van het technisch goeduitgeruste Japansche leger langen tijd weerstand te kunnen bieden. Summa summarum: wij zien meer factoren voor een ongunstige dan voor een gunstige prognose inzake China's kansen tegen den Japanschen aanvaller. Leiderdorp van de baan DE regeeringspersdienst deelde Maandag j.l. mede, dat de regeering besloten heeft de plannen tot het aanleggen van een centraal vliegveld te Leiderdorp te laten varen. Op het oogenblik worden onderhandelingen ge voerd met de gemeente Amsterdam, hoe het Rijk ver der deel kan nemen in de exploitatie van Schiphol". Schiphol" zal dus de groote centrale vlieghaven worden, waaraan daarover zijn de meeste des kundigen het wel eens ons land voor zijn interna tionaal luchtverkeer behoefte heeft. Dit vooruitzicht is te Amsterdam met groote vreugde ontvangen. Te Rotterdam heeft het bericht groote teleurstelling verwekt. Wellicht zien wij daar dus binnenkort een herhaling van de Amster-damsche protest-demon stratie. De Groene" is van meet af aan van meening geweest dat de luchtvaartbelangen van ons land het gewenscht maakten, in deze quaestie afstand te doen van plaatselijke sympathieën. Het ging niet om de belangen van Amsterdam, Rotter dam, den Haag of Leiderdorp, maar om die van Nederland. Is de nu voorgestelde oplossing blijkens de overwegingen van de regeering die naar wij hopen openbaar zullen worden gemaakt, inder daad de beste, dan hebben wij er vrede mee. Meer nog: dan voelen wij ons als Amsterdamsch blad gerechtigd tot het koesteren van een gevoel van bescheiden vreugde, dat Amsterdam, meer nog dan tot dusver het geval was, een centrum zal worden in het Europeesche luchtverkeer. De pas voltooide uitbreiding van de betonnen startbanen beteekent weer een belangrijke ver betering in de outillage van Schiphol". Voor Rotter dam hopen wij intusschen dat een deugdelijke weg verbinding met 's lands eerste vlieghaven spoedig de bezwaren zal verzachten die aan de thans voor gestelde oplossing voor Rotterdam vastzitten. De drukste haven van West-Europa heeft daar recht op. Geestelijke Herbewapening DE vice-president en drie leden van den Nederlandschen Raad van State, een oud-gouverneurgeneraal van Nederlandsch-Indië, twee oud-minis ters, de president van den Hoogen Raad, de presi dent-commissaris van de Koninklijke", de com mandant van het veldleger en de chef van den marinestaf hebben, begin van deze week, de pers een schrijven toegezonden, betiteld als: oproep tot geestelijke herbewapening. In dezen oproep werd betoogd, dat de crisis die de wereld doormaakt, in haar diepsten grond een moreele crisis is. Genezing, die meer is dan een bestrijding van de symptomen, kan aldus de onderteekenaars alleen op moreel gebied gevonden worden. De schrijvers verwezen verder naar een onlangs door Lord Baldwin gepubliceerden brief, waarin deze er op aandrong dat de staatslieden zich uitsluitend door eerlijkheid, ver trouwen en liefde" zouden laten leiden. Zij waren er tenslotte van overtuigd dat Nederland zich aan de taak der moreele en geestelijke herbewapening zal zetten met Nederlandsche vastberadenheid en die taak zal voortzetten met Nederlandsche vast houdendheid". Waaruit deze moreele en geestelijke herbewapening in concreto dient te bestaan, hoe deze idee zich moet verwezenlijken, wordt niet nader verklaard. Hoezeer wij dan ook den goeden wil waardeeren die uit den oproep van genoemde elf vooraanstaande Nederlanders spreekt, kunnen wij ons niet weerhouden een sterk scepticisme te koesteren t.a.v. de practische beteekenis van deze herbewapenings-beweging, welker wellicht ongewilde vaagheid de samenwerking niet schijnt uit te sluiten met krachten, waarvan eerlijkheid, vertrouwen en liefde" in de huidige wereld het meest te duchten hebben. Het telegram dat prins Konoje, premier van Japan en als zoodanig verantwoordelijk voor het Japansche optreden in China, gezonden heeft naar de lunch die de Oxfordgroep Maandag j.l. te Genève hield, Ik geloof in de noodzaak van moreele herbewapening als oplossing van de problemen der wereld. Wensch uw nobele beweging van harte succes toe" was weinig geschikt om ons scepti cisme te veranderen in het hoopvol vertrouwen waarop deze zoo nobele beweging" recht meent te hebben. PAG. 6 DE GROENE No. 3199