KLASSIEK EPISCHE STIJL Peter de Groote in het Alhambra Theater WANNEER men een historische film wil maken in den zelfden trant, die tegen woordig zooveel groot opgezette historische r c mans kenmerkt, dan kan men van succes ver zekerd zijn. De laatste jaren was de stemming gunstig voor dit genre, dat wellicht met Henry VIJI zijn bloeitijd inzette. Het publiek scheen er behagen in te scheppen zich uit de hardheid van den eigen tijd weg te droomen in een gefingeerd verleden, dat met kwistige overdaad van details de illusie moest geven van een onttrokken-zijn aan het gewone" bestaan. Aan deze herleving van de historische film mogen wij knappe en bewonderenswaardige werken te danken hebben, het valt niet te ontkennen, dat zij met een zekere mate van verkitsching" hand in hand ging. Zulks is ook begrijpelijk. Het element van verisme, van natuurgetrouwe waarachtigheid, dat onafscheidelijk is van de volmaakte en onbarm hartige ontdekkingskracht, sfeerloosheid en onpar tijdigheid van de lens, laat zich wellicht niet rijmen met het begrip costuumfilm. Anders dan op het tooneel, moet op de film de speler in hooge mate zichzelf blijven, wil hij overtuigen. En al ware b.v. wijlen Lon Chaney een wereld-genie geweest, dan nog zou men dit soort genie meer als technische behendigheid dan als kunstenaarschap hebben moeten aanmerken. O TELLEN wij nu vast, dat, na een periode ^ van inzinking, Peter de Groote de beste traditie van de Russische film voortzet, dan is daarmede reeds geconstateerd, dat dit werk aan het boven genoemde vitium originis ontkomt, en bij allen pralenden detailrijkdom, welke de hedendaagsche geschiedkundige film eigen is, toch een uitermate overtuigende waarachtigheid bezit. Kunstmatig, vooropgezet effectbejag zooals ook den fraaisten stalen van Amerikaansche en Engelsche filmkunst, waar zij historische stof oproept, veelal hier en daar nog aankleeft, heeft hier plaats gemaakt voor een ongehoorden werkelijkheidszin, gelijk deze in de overlevering van de hoogtepunten der Russische film ligt. De stijl is niet geconstrueerd; hij is organisch gegroeid, uit de behandeling zelf van het gegeven. Dit gegeven heeft de regisseur, Wladimir Petrow, naar het scenario van Alexej Tolstoj verbeeld in een tegelijk breeden en toch nauwkeurigen en soberen verteltrant. De ontzaglijke weelde aan bij zonderheden, bijzakelijke vondsten, illustreerend detailwerk, anecdotische schilderachtigheden dez« weelde overwoekert nooit (als b.v. zoo menig maal bij von Sternberg) de hoofdlijn der film. Want met een zoo uitgemeten en verfijnd gevoel voor rhythme zijn de barok-overvolle beeldgroepen op elkander afgestemd in een nergens opdringerige doch steeds scherp verantwoorde montage, dat de epische verteltrant klassiek wordt. Deze composi torische geraffineerdheid ontheft Peter de Groote aan de gewone klasse der historische film. Zoowel deze compositie, welke den visueelen rijkdom orga nisch in zich opneemt en ondergeschikt maakt aan de idee van den inhoud, alsook de reeds vermelde zin voor realiteit, welke den stijl kenmerkt, geven Een scène uit de film Peter de Groote" dit werk een aparte plaats in de ontwikkeling der hedendaagsche film. PETER de Groote, Russisch gesproken, met Nederlandsche onderteksten (van Huyts), is ook ideologisch interessant. Het zit vol toespelingen op de actueele situatie. Men zou er zelfs met eenigen goeden wil een verheerlijking van het leiderschap in kunnen ontwaren. Overigens is de historie duidelijk als parallel van het heden gegeven, en moet b. v. de indamming van de Newa aan den aanleg van het Wolgakanaal doen denken. De geweldige, algemeene concentratie van het volk op versterking van leger en vloot, de technische oriënteering op het Westen, de strijd met de kerk (gesymboliseerd in het omgieten van klokken tot kanonnen), met de bojaren, en zooveel meer, het is alles een duide lijke poging, de eerste twee decenniën van de acht tiende eeuw als aanschouwelijke parabel naast ons huidige tijdsgewricht te houden. Van hetgeen uit de Sowjetunie tot ons gekomen is, hebben wij nooit een film gezien, waarin zoo sterk het fel patriottische sentiment en de apologie der nationale eenheid en weerbaarheid naar voren werden gebracht. Ten slotte het spel. Wij zullen daarover niet uit weiden. Wie de Russische film in haar ontwikkeling gevolgd heeft, weet over hoe voortreffelijke acteurs zij altijd beschikt heeft. De ongehoorde wer kingskracht der krijgstooneelen mocht in de stem ming van thans een schrijnende en sterk dramatische beteekenis verkrijgen, zonder de straffe regie van Petrow ware hun indruk op den toeschouwer chao tisch gebleven. En wat heeft hij niet uit zijn spelers gehaald! Simonow was een sublieme Peter de Eerste; de voortreffelijke Tsjerkasow, als debigotte, samenzwerende tsarewitsj, herinnerde in zijn spel en physiek aan Conrad Veidt op zijn best; Mensjikow, de uit het volk opgekomen, karakterlooze en dief achtige, maar in zijn toewijding aan den Tsaar toch weer zoo sympathieke adjudant, met iets van den koud beheerschten grand seigneur, werd prachtig door Zjarow vertolkt. Tarasowa in de vrouwelijke hoofdrol van Ekaterina gaf gezond, sterk en natuur lijk filmspel. VICTOR E. VAN VRIESLAND Tentoonstelling van affiches in het Rijksmuseum VAN i tot 15 October zullen alle ingekomen ontwerpen op de prijsvraag, uitge schreven door de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde en de Vlaamsche Academie, voor belangstellenden in het Rijks museum te Amsterdam. Beide ge noemde instituten hebben nl. het initiatief genomen tot de uitgave van een reeks meesterwerken der Nederlandsche Letterkunde van ervaring in het ontwerpen van affiches, getrouw aan den gestel den eisch, met twee kleuren bijna allen op een wit fond gewerkt. Een affiche met overheerschend wit doet het, vooral in de buiten lucht, zeer slecht en hierdoor hebben dan ook de meeste ont werpen het affiche-karakter ver loren. Daarbij komt nog, dat slechts zelden met groote vlakken gewerkt werd. Integendeel, de -IBEIOTHEEK DER NEDERLANDSCHE LETTEREN Nl.UI KI ANDSCHI-. MAATSCHAPPIJ VOOR IITI l KKUND1 !.ïKONINK1 1JKI-\'IAAMS( l Letterkunde" den vroegsten tijd tot heden, in het geheel uit honderd deelen bestaande. De keuze van de op te nemen werken zal gedaan worden door een speciale hoogleerarencommissie en de verzorging zal geschieden onder leiding van de N.V. Uitgeversmij. Elsevier". In het prijsvraagprogramma werd een aanplakbiljet gevraagd om propaganda te maken voor deze reeks meesterwerken als nationale uitgave. Om de ontwerpers te dwingen dit aspect in hun ont werpen duidelijk naar voren te brengen, was in het reglement als eisch gesteld, dat de slagzin De Taal is gansch het Volk" verwerkt moest worden. In het prijsvraagprogramma werd een affiche uitvoerbaar in tweekleurendruk gevraagd. De ontwerpers hebben met weinig Schoone /etteren" meeste teekeningen zijn zeer nauwkeurig en uitvoerig behan deld. De hier gereproduceer de ontwerpen Letterkunde" en Schoone Letteren" maken een uitzondering en zij kunnen van alle inzendingen eigenlijk als de eenige verantwoorde affiches worden beschouwd. Vooral het ontwerp Letterkunde" is als zoodanig bijzonder geslaagd. Ne derland en Vlaanderen komen sterk naar voren, de hand met veder suggereert het litteraire karakter en is tevens een goede blikvanger, die onmiddellijk de aandacht op den slagzin doet vallen. Het letterwerk is boven dien uitstekend leesbaar. Ware het niet, dat dit affiche in zulke afschuwelijke kleuren hard blauw, en blauwgroen was uitgevoerd, het was zeker voor een bekro ning in aanmerking gekomen. Het tweede ontwerp Schoone Letteren" (van Mohr) is een zuiver letter-ontwerp, dus zonder voor stelling. De letters zijn geel op een roodbruinen achtergrond, welke combinatie een zeer aangename indruk op den beschouwer maakt. De reproductie in zwart en wit doet het ontwerp uiteraard geen recht wedervaren. Het geheel is sober en daardoor monumentaal, terwijl het evenals de inzending Letterkunde" op en top een affiche is. Naar wij vernemen is dit aanplakbiljet en niet het bekroonde voor uitvoering geko zen. Dit is ietwat vreemd, omdat juist dit ontwerp van mededinging werd uitgesloten. De jury meende, dat het prijs vraagprogramma duidelijk een aanplakbiljet met voorstelling vroeg en bovendien was de slagzin De Taal is gansch het Volk" niet in het ontwerp verwerkt. Daar naast is echter deze keuze van de opdrachtgevers kenmerkend: uit ruim honderd ontwerpen wordt het eenige affiche gekozen, dat uitsluitend uit letters is opge bouwd. Dit bewijst, dat men er niet is geslaagd is, de reeks meesterwerken bevredigend in een voorstelling te symboliseeren, het geen op zichzelf niet verwonderlijk is en wel eenigszins te verwachten was. In dit licht beschouwd heeft de ontwerper van het letter-affiche de juiste en naar onze meening eenig mogelijke consequentie ge trokken, wat ook door de opdracht gevers blijkens hun keuze bewust of onbewust erkend is. De jury, heeft echter de bekro ning aan een ander ontwerp toe gekend, nl. de inzending onder het motto Boekuil", welke af komstig bleek te zijn van Vlaamsche kunstschilder Raf. den Buch te Gent. Ongetwijfeld het best geteekende ontwerp en in zooverre kunnen wij het met de beslissing van de jury eens zijn, doch het is geen affiche en daarom lijkt een bekroning ons weinig gelukkig. J. B. PAG. 10 DE GROENE No. 3200