Tsjechoslowakije als spiegel Genève, Woensdagavond CHAMBERLAIN heeft zijn les gehad. Men moet aannemen, dat hij die heeft begrepen. Er zijn in ieder geval verschijnselen, die daar op wijzen. Hij had, uit zijn eerste gesprek met Hitler, den indruk gekregen dat deze met bepaalde voor stellen van Engelsch-Franschen kant genoegen zou nemen. Voorloopig tenminste. Chamberlain slaagde erin, deze voorstellen ook te Praag aanvaard te krijgen. Daarop keerde hij naar Hitler terug. Maar zie, bij de hervatting van hun besprekingen moest hij .ontdekken, dat Hitler intusschen belangrijk veeleischender was geworden. Chamberlain bespeurde, dat hij gedupeerd was. Dit is voor hem wel geen nieuwe ontdekking; het is hem, sedert hij de leiding van de buitenlandsche politiek van Groot Brittanje ter hand heeft genomen, reeds herhaaldelijk over komen. Maar in die gevallen wist hij, dit te kunnen verwachten. Hij had zijn voorzorgsmaatregelen getroffen, en te voren bepaald, niets te zullen leveren voor hij de vastgestelde politieke betaling ervoor ontvangen had. Dit echter was geen geval van koopmansroutine. Chamberlain trok zich in zijn hotelkamer terug, en eischte, voor een hervatting der besprekingen, een schriftelijk voorstel. Hitler heeft Benesj in een openbare rede een leugenaar genoemd. Chamberlain is hoffelijker, maar zijn eisch sprak niet minder duidelijke taal. Uit dien eisch is het befaamde memorandum geboren. Maar de eisch betrof niet een memorandum, doch den grondslag der besprekingen tusschen de beide staatslieden. HET was waarlijk niet een gril, en waarschijnlijk niet eens een nieuwe, spontane overwinning van den invloed der onverzoenlijken in de omgeving van Hitler. Dat zijn eischen scherper waren gewor den, was het onmiddellijk gevolg van de eerste reis van Chamberlain. De dictatoren zijn ongeduldig. Zij kunnen niet wachten gelijk de Kerk en Moedertje Rusland. Een eeuw ongeveer hebben de voorvaderen van Karel den Groote erover gedaan, voor zij zich meester maakten van den troon der Merovingers, die zich feitelijk al dien tijd in hun macht bevonden had. Zoo zijn ook de Capet's in Frankrijk te werk gegaan. Men bouwde toen solide, en lette vooral op de fundeeringen. Zekere moreele fundeeringen waren van groot belang. De nieuwe veroveraars van de macht hebben minder geduld; Hitler heeft niet eens nakomelingen ! Alles moet in hun eigen leven geschieden. En, daar een tyrannos nog minder dan iemand anders den duur van zijn leven kent, is er nog temeer haast bij. Het moet slag op 'slag gaan. Geen gelegenheid mag worden verzuimd. En de reis van Chamberlain schiep nieuwe gele genheden, Polen en Hongarije hadden geloofd dat meer beheerschen, daar het in 1920, door het optrekken naar Kiew in een oorlog met de Sowjets gewikkeld werd en hiervoor al zijn manschappen moest opeischen. Hierdoor, doch vooral door de knappe ver dediging van de Tsjechische belangen door Benesj op de conferentie en de meer beheerschte wijze van optreden van de Tsjechen in het omstreden gebied, viel de beslissing ten gunste van Tsjecho-Slowakije uit en verkreeg dit land het leeuwenaandeel. Voor Tsjecho-Slowakije was er nu alles aan ge legen, een goede verstandhouding met zij n naaste buren tot stand te brengen en de krachtige pogingen van Benesj en Masaryk leidden er in 1921 eindelijk toe, dat door Polen en Tsjecho-Slowakije een vriendschaps verdrag gesloten werd, waarbij de nieuwe grenzen door beide partijen erkend werden. In 1025 volgde nog een minderhedenverdrag, dat thans door de Pool sche regeering opgezegd is. In het Tsjechische Teschen zouden, volgens de Tsjechische volkstelling van 1021, slechts 70.000 Polen wonen. Volgens Poolsche gegevens van 1929 zijn het er 110.000. Een Poolsche uitspraak, in 1935, dat er 180.000 Polen in dit gebied wonen, is volgens Kurt Witt, een fantasieproduct. Dit neemt niet weg dat men thans, in de hitte van het gevecht, van 200.000 Polen spreekt. Het stemmenaantal op Poolsche partijen in 1935 uitgebracht, bedroeg ongeveer 23.000, op een bevolking van 550.000 zielen. In de stad Teschen verwierven bij deze verkiezingen de Tsjechische partijen 39.13%, de Poolsche 10.5%, de Duitsche 46.8% en de communistische 3% der stemmen. Wat de politieke groepeering betreft zouden de Polen dus niet zoo sterk staan. Zoowel in het Poolsche als in het Tsjechische Teschen heeft men getracht de vreemde bevolkingsdeelen uit te roeien of te laten assimileeren. Hierin is men in Polen vrij goed geslaagd. In het Tsjechische Teschen echter alleen wat het Duitsche bevolkingsdeel betreft. Het Poolsche element heeft zich, door de Dr. M. van Blankenstein Frankrijk en Engeland, in het besef van hun kracht en van hun invloed in Oost Europa als zij vast in hun schoenen stonden, stevig aan de zijde van Tsjechoslowakije zouden staan. Hoezeer zij ook mochten gehoopt hebben, hun kluif te krijgen als het groote Duitsche roofdier Tsjechoslowakije zou ver scheuren, de voorzichtigheid was bij hen toch grooter nog dan hun begeerte. Hitler heeft Horthy, bij zijn bezoek aan Duitschland, niet kunnen overtuigen. Polen duldde, dat aanvankelijk de zelfde betoogingen tegen Duitsche onderdrukking gehouden werden, als na de eerste reis van Chamberlain, tegen Tsjechoslowaaksche onderdrukking zouden worden gehou den. Het resultaat van de reis van Chamberlain bracht Polen echter in de meening, dat van de weste lijke mogendheden voor niemand in Oost Europa hulp tegen Duitschland te verwachten was, en voor niemand ingrijpen te vreezen. Dus schaarde het zich ijlings aan den kant van Berlijn, Hongarije deed het zelfde, na de vraag van Hitler, of het nu, na het ge beurde, nog niet tot ander inzicht was gekomen. De positie der westelijke mogendheden in Oost Europa leek volmaakt geschokt. Toen was de nieuwe positie ontstaan die Hitler en de zijnen, en die vooral ook Ribbentrop van de, vooruitgeziene, aarzelende poli tiek van Engeland verwacht hadden. En van die positie moest partij worden getrokken. Het behaalde voordeel zou slechts blijvend zijn, en een betrouw baar uitgangspunt voor verdere, grootere voordeelen kunnen vormen, als er oogenblikkelijk, en naar uiterste krachten van partij getrokken werd. Hitler gaat te werk volgens het bekende beginsel van de strategie: ledere doorbraak, hoe klein ook, moet gevolgd worden door oprolling van het front van den vijand. De verslagen vijand mag niet met rust worden gelaten, bis zum letzten Hauch von Mann und Pferd". En de doorbraak in de positie van Engeland en Frankrijk in oostelijk Europa was waarlijk niet gering. Chamberlain was niedermanövriert", gelijk te voren reeds met Benesj was geschied. De oordeelkundige toeschouwer hoefde er bij voorbaat niet aan te twijfelen, dat Chamberlain bij zijn tweede bezoek een heel anderen Hitler tegenover zich zou vinden dan bij de eerste gelegen heid te Berchtesgaden, toen hij nog in een diplomatieken val moest worden gelokt waarvan hij den aard blijkbaar niet vermoed heeft. IS Hitler te ver gegaan, had hij bescheidener moeten zijn, om niet alle mogelijke winst in de waagschaal te stellen? Hitler heeft, van zijn stand punt beschouwd, zeker juist gehandeld. Zijn spel is nu eenmaal een spel, waarbij alles moet worden iiiiiiiiiiiimtifiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiuiinm enorme propaganda en agitatie die de laatste jaren gevoerd werden, versterkt. Ook de bevolkingstoename is bij de Polen veel grooier geweest dan bij andere bevolkingsgroepen. T JET is de strijd om het Tsjechische Teschen, die ?" met Polens machtpositie in Midden- en Zuidoost-Europa ten nauwste samenhangend Polen alle pogingen van Tsjecho-Slowakije om vriend schappelijke betrekkingen aan te knoopen, heeft doen negeeren en sinds het zich door het verdrag met Duitschland (Beck's Duitsch georiënteerde politiek) machtiger tegenover het bedreigde Tsjecho-Slowakije voelt, zelfs een duidelijke anti-Tsjechische politiek deed voeren. De strijd tegen het Tsjechische commu nisme en de Tsjechische onderdrukking van de Poolsche minderheid beteekenen voornamelijk, de strijd om het Teschener kolenbekken en het Teschener knooppunt. De groote concurrent van Polen bij zijn kolenleveranties naar Midden en Zuid Europa is Tsjecho-Slowakije, dat, niet alleen door zijn kolenrijkdom maar ook door de belangrijke verkeersaders die door Teschen loopen, de kolenmarkt en de regeling der in- en uitvoerrechten, grootendeels zal blijven beheerschen, tenzij.... Polen Teschen zou verwerven en hierdoor alleenheer scher op de kolenmarkt in Midden-Europa zou worden. Voor de algeheele beheersching van het Donaubekken moet Praag echter nog verder uitgeschakeld worden. Een gemeenschappelijke grens tusschen Polen en Hongarije, (door historische banden nauw ver bonden), zou geschapen moeten worden en dit is alleen mogelijk wanneer Slowakije ophoudt tot de Tsjechische republiek te behooren. De hulp die Polen al sinds jaren aan de Slowaken, in hun strijd om de auto nomie, biedt, beteekent de strijd om de gemeenschappe lijke grens met Hongarije. Door op te komen voor de (Slot pag. 7 onderaan) PAG. 5 Dl GROENE No. 3200 gewaagd om alles te winnen. Het is een zeer ge vaarlijk spel: Attila heeft zijn Troyes, de Mooren hebben hun Poitiers, Napoleon heeft zijn Waterloo gevonden. Maar wie het spelen wil, moet het niet half spelen; Hitler is daarvoor immers ook niet de man. Wij zullen nu misschien weldra weten, waartoe dit alles leidt. Het is een tafereel, waarbij heel Europa, en niet alleen Oost Europa, het hart moet vast houden. De weg over Praag loopt niet enkel in oostelijke richting. Hitler kon niet genoegen nemen met een vergelijk, dat de strategische posities in hoofdzaak in de handen der Tsjechen liet, dat den Tsjechischen staat slechts een paar millioen lastige onderdanen liet verliezen, dat Duitschland hoofd zakelijk zou verrijken met een paar millioen nieuwe Oostenrijkers ! Hitler was niet gesteld op een ongeprepareerd" plebisciet in streken waar de tegenstander geen kwade kansen had, door dat de uitslag van te voren volstrekt niet vast stond, en dus de vrees, dat een ongunstige stem weldra in het Derde Rijk op harde wijze gewroken zou worden, niet een zoo beslissenden invloed kon uitoefenen. Hij kon desnoods een plebisciet toelaten, gelijk hij het toegelaten heeft in Oostenrijk: Onder toezicht van de Duitsche troepen en S.A.-scharen. Een internationale commissie mocht dan van de partij zijn. In het Saargebied was er ook een derge lijke commissie en waren er vreemde troepen. En toch deed de, sedertdien nog zooveel volmaakter geworden techniek" haar werk. In het Sudetenland echter, met sterke Tsjechische minderheden en met vele Duitschers, die uit het lot van Oosten rijk zoo bittere lessen hebben getrokken, kon Hitler niet voorzichtig genoeg zijn. En als voldoende veiligheidsmaatregel kon het door hem voorgestelde worden beschouwd. Ook was hij dan meteen in het bezit van de linie, die de verdedigingsmogelijkheid van Praag vormt. Deze eisch was nu voor hem geworden een eisch van alles of niets. Chamberlain mocht verontwaardigd zijn over de hinderlaag methode in het onderhandelen, waarvan hij het slachtoffer geworden is, maar hij kon niet on middellijk dien eisch verwerpen, toen zij onverbiddelijlk werd gesteld. Het was juist wat hij zeide: Praag moest daarover beslissen. En intusschen konden Engeland en Frankrijk nog weer overwegen, of zij Praag tegen de gevolgen van een weigering in bescherming zouden nemen. De positie in Oost Europa had zich intusschen weer wat hersteld door het forsche optreden van Moskou. En men had in ieder geval tijd tot i October. HITLER heeft Benesj, voorloopig gedeeltelijk, niedermanoevriert". Henlein heeft een mooie lijn van ontwikkeling doorloopen, van tegenstander van den Anschluss en het Duitsche stelsel, over loyaal onderdaan, die slechts met goed recht gelijkheid voor de zijnen opeischte, en over reeds aanmatigend, en nationaal-socialistisch getint on derdaan, die ultimata stelt, naar opstandeling. De wijze, waarop men hem had uitgespeeld, was zoo voortreffelijk propagandawerk, als de behandeling van Chamberlain voortreffelijk politiek werk was geweest in den ouden trant, die steeds onheil schept. Het moet gezegd worden, dat de Tsjechen maanden lang, door langzaamheid en stugheid bij het onderhandelen, Hitler in de hand werkten.Maar het partijtrekken van de fouten van den tegenstander is een van de voornaamste kunsten van den strateeg. ZELFS op dit uiterste oogenblik moeten wij ons nog afvragen of Hitler werkelijk den oorlog met allen wenscht, of met ijzeren zenuwen een ge vaarlijk poker speelt. Hij heeft zijn tegenstanders veel tijd gelaten. Jaren lang heeft Europa in de vrees geleefd voor een Duitsche overrompeling. Nu hebben de voornaamste bedreigde landen hun maat regelen kunnen treffen. Was deze langzaamheid aarzeling, aarzeling die ook nog te hooren was in Hitlers' laatste rede? Als wij steeds nog aan een gevaarlijk, ja welhaast misdadig poker willen gelooven, dat is dit, omdat het andere al te monsterachtig zou zijn, Berlijn kan krij gen wat het hebben wil. Maar het wil het nemen en niet krijgen, het moet volgens de methode van het memorandum, die het betrokken gebied onmiddel lijk aan de Duitsche troepen en het bruine gespuis moeten uitleveren. Het tafereel van Oostenrijk zou zich moeten herhalen. Chamberlain heeft het in zijn treffende radiorede gezegd: Zij, die niet onder het Rijk willen leven, moeten geen gelegenheid krijgen daaraan te ontkomen. Zij weten, dat dit be teekent: Pijniging, in den dood drijving, berooving, afpersing, uitplundering, en uitbanning. Het lijkt ons ongeoorloofd, van iemand te gelooven tot het tegendeel bewezen is, dat hij voor dit genoegen een wereldoorlog zou over hebben.