KANTTEEKENINGEN De situatie Rusland geïsoleerd OVERDENKT men hoe de verhouding tusschen de groote mogendheden van Europa in de lente van dit jaar was Engeland en Frankrijk verontrust wegens den Oostenrijkschen Anschluss", Frankrijk bovendien van Italiëge scheiden door den Spaanschen burgeroorlog en Engeland op het punt om een twijfelachtige over eenkomst met Mussolini te sluiten dan moet men, zoo men al niet duizelt van de plotselinge wisseling, in elk geval erkennen dat deze verhouding zich in een uitermate snel tempo heeft gewijzigd. De Constellatie in ons werelddeel heeft een sprongvariatie ondergaan. Tendenzen, zoowel in Frankrijk als in Engeland, om langzame toenadering tot de mogendheden van de as Rome?Berlijn te zoeken, kunnen zich plotseling vrij ontwikkelen. Chamberlain en Hitler betuigen hun hartelijke vriendschap. Wil Duitschland koloniën? Daarover kan gepraat worden. Mussolini en Chamberlain wisselen vrien delijke telegrammen. Een Spaansche quaestie? Die is spoedig opgelost: laat ons opnieuw tot de non-interventie-politiek overgaan, zij het ook dat de dictatuur-staten reeds ettelijke malen het initia tief tot de schending van deze politiek hebben genomen. Of is het beter een wapenstilstand te sluiten, alvorens tot de definitieve verdeeling wordt overgegaan? tusschen haakjes: deze wapenstilstand komt Franco zeer gelegen. Zijn reserves zijn vrijwel uitgeput, die van de republikeinschen worden steeds talrijker en geoefender en bovendien hebben juist nu de Mooren in Marokko een vrij serieuzen opstand tegen Franco ontketend. Daladier en Mussolini zijn het ook al eens gewor den : Corbin zal zijn ambassadeursplaats te Berlijn verruilen voor den delicaten post te Rome. Slechts tusschen Hitler en Daladier wil het niet zoo vlotten. Als Frankrijk eens begon met dat verdrag met Sowjet-Rusland op te geven ? Het is niet uitgesloten dat het binnenkort zoover is, hoewel er in Frankrijk velen zijn, niet alleen bij links, maar juist bij uiterst rechts, die beseffen dat dat het voeren van een zelfstandige politiek nog verder zal bemoeilijken. Een breuk tusschen Frankrijk en de Sowjet-Unie beteekent, zoo zeggen zij, de volledige heerschappij van Duitschland. Duitschland zou dan vooreerst slechts een oorlog aan n front behoeven te voeren. Litwinow die op zijn weg van Genève naar Moskou dezer dagen te Parijs vertoefde, is Bonnet ostentatief uit den weg gegaan, maar heeft ieder die hooren wilde, verteld wat hij van de houding van Frankrijk en Engeland dacht minder vrien delijke dingen. Hij had daar als Russisch diplomaat dan ook alle reden voor: de geheele Russische politiek sinds 1933: tegen Duitschland en Japan aansluiting te zoeken bij de weliswaar kapitalis tische", maar desondanks als bondgenoot accep tabele democratische Westersche mogendheden en de communistische partijen te instrueeren voeling te verkrijgen met de democratische stroomingen in de verschillende landen, alles om de aanvalskracht dier landen tegen het Derde Rijk te ver sterken deze politiek, de politiek van het Volks front, is mislukt. De vele concessies die de Sowjetregeering zich getroostte en die eenigen tijd lang succes schenen op te leveren men denke slechts aan Eden's enthousiaste ontvangst te Moskou twee jaar geleden, zijn tevergeefs gebracht. De Sowjet-Unie staat geïsoleerd. Dit is een van de belangrijkste gevolgen van de Sudetencrisis. Het lijkt ons waarschijnlijk dat zij, met het oog op het japansche gevaar, de banden met Washington nauwer zal aanhalen. Frankrijk'* verzwakking DE bevolking van Frankrijk telt ruim veertig-, die van Duitschland bijna tachtig millioen zielen. De industrie van Duitschland is beter dan die van Frankrijk. Dit zijn harde feiten, die in uiterstrechtsche Fransche kringen reeds lang groote be zorgdheid gewekt hebben, een bezorgdheid die sinds de jongste versterking van Duitschlands macht belangrijk is gegroeid. Frankrijk is op weg een tweede-rangs-mogendheid te worden. Het aanzien van Italiëin de huidige wereld is wellicht al grooter. De Kleine Entente valt uiteen. Frankrijk is niet langer in staat, te verhinderen, dat Duitschland de sterkste mogendheid op het vasteland van Europa wordt. Zijn geheele na-oorlogs-politiek ligt in duigen. Het moet meevaren in het schuitje van Engeland en KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 126 - AMSTERDAM Doorloopend Tentoonstellingen mist de kracht om tegenover dat land een zekere zelfstandigheid te bewaren, zooals nog tijdens de Abessijnsche crisis het geval was. In de Sudetenquaestie heeft Frankrijk dat er toch na Duitschland het nauwst van alle mogendheden bij getrokken was, zoo al niet meegefigureerd, dan toch slechts een onbelangrijke rol gespeeld. Daladier mocht Chamberlain raad geven hij kon hem niet zijn wil opleggen, gelijk omgekeerd wel het geval was. Het Fransche volk bejubelt het accoord van M nchen als een overwinning van den vrede. Het moge waar zijn, maar deze overwinning is voor Frank rijk een Pyrrhus-overwinning geweest. Slechts de uiterste krachtsinspanning kan het land nog redden. De sociale wetgeving, in 1936 door de arbeiders veroverd, zar, naar wij verwachten, niet onaangetast blijven. Wederom heeft de regeering vér-strekkende bevoegdheden van het parlement gekregen: tot midden-November kan zij per decreet regeeren, een term die ons weer eens aan de regeering-Brüning herinnert. En wanneer Frankrijk niet binnen korten tijd een fascistische staat is, ligt het minder aan de omstandigheden waarin het land verkeert, dan wel aan de wijze waarop de aspirant-dictatoren zich tot dusver wisten te blameeren. Het is in dit ver band merkwaardig, dat Daladier in zijn optreden steeds meer de dictatoren imiteert. In die richting wijzen woorden als hij in zijn jongste Kamerrede geuit heeft men moet het volk leiden, niet volgen" , een terminologie die, afgezien van den al of niet juistheid der geponeerde stelling, aan dictatoriale uitingen van elders herinnert. De toestand in Tsjechoslowakije DE onafhankelijke staat Tsjechoslowakije is niet meer. Geen andere conclusie lijkt ons na de gebeurtenissen van de laatste dagen mogelijk. Het Sudetenland is verloren gegaan en daarmee het grootste deel van de belangrijke lichte industrie. Wat overblijft is een agrarisch centrum, dat zijn voornaamste markt verloren heeft en dus gedwongen zal worden, het levenspeil drastisch te verlagen. De interne wrijving die daaruit, naar wij verwachten, zal voortvloeien, kan moeilijk bijdragen tot verster king van de reeds zoo zwakke buitenlandsche positie van het land. Teschen is aan Polen toegevallen, waarmee Tsjechoslowakije zijn belangrijkste steenkolengebied is kwijt geraakt. De inwilliging van de eischen der Hongaarsche minderheid is een quaestie van enkele weken, zoo niet dagen. Het gevolg daarvan is, dat de strategische positie verder verslechtert. De Slowaaksche minderheid dringt ten deele op autonomie aan. Het is de vraag of zij tevreden zal blijven met het drietal nieuwe minister zetels dat haar in het gereconstrueerde kabinetSyrovy is toegestaan. En in het uiterste Oosten is het de Roetheensche minderheid die de reeds onder de moeilijkheden begraven Praagsche regeering nieuwe zorgen geeft: ook zij wil volledige binnenlandsche onafhankelijkheid. Nu de Tsjechen zonder oorlog verslagen zijn en daarmee de administratieve bovenlaag zijn energie en aanzien heeft verloren, valt de staat in brokken uiteen. De lijdensweg van de Tsjechen is stellig niet geëindigd. Het is bekend dat Hongarije poogt, het geheele Slowaaksche gebied naar zich toe te halen. De activiteit van het moedige volk van Benesj is geknakt en daar helpt geen Engelsche leening tegen, hoe groot ook. Geld kan de verslagenheid niet wegnemen. Bij dit alles moet Duitschland zijde spinnen. Met volle kracht kan het zich werpen in den verkiezingsstrijd van de nog omstreden gebieden. Vele Tsjechen zullen werkeloos toezien. Is het gerucht niet kenschetsend dat in vloedrijke kringen te Praag van meening waren dat het de voorkeur verdiende, het geheele land zonder slag of stoot aan de Duitschers te geven? De Lidove Noviny" die vooraan heeft gestaan in den strijd tegen Duitschlands eischen, bepleitte deze week dat het land zich nauw bij het Derde Rijk moest aansluiten. Het aftreden van Benesj is een nieuwe concessie aan den schier onverzadigbaren Hitler. De regeering poogt te redden, wat te redden valt. De provocaties die thans reeds uit het Sudetengebied gemeld worden, laat zij over zich heen gaan. Haar taak is vooreerst, de tallooze vluchtelingen uit het geannexeerde gebied te helpen. Een schier hopelooze taak dat weet zij. Vandaar dat zij gedwongen is tot het toepassen van een uiterst scherpe controle : slechts weinige vluchtelingen worden toegelaten. De groote massa wordt gedwongen, terug te keeren en de bevelen af te wachten van den nieuwen Rijksstadhouder: Konrad Henlein. Is het wonder, dat onder die omstandigheden de stemming te Praag moedeloos is tot op het wanhopige? Zij die verder zien, beseffen dat dit land verloren is. Zij redden van hun kapitaal wat er te redden valt de wissel. portefeuille van de Nationale Bank van Tsjecho slowakije groeit in een snel tempo en pogen in het buitenland een nieuw bestaan op te bouwen. Dat geldt niet alleen van die bevolkingsgroep die van de onmiddellijke nabijheid en den aanhoudenden druk der Duitsche machthebbers, straks wellicht tevens van den wrok der Tsjechen, het ergste te vreezen heeft. Ook de wereldberoemde Tsjechische familie Bat'a, wier onderneming een symbool was van de kracht van het Tsjechische volk, heeft het land verlaten. Teeken des tijds. Japan wordt agressiever JAPAN is den oorlog met China voorzichtiger begonnen dan wel mogelijk was. Deze voor zichtigheid was gevolg van de onzekerheid die in Japansche regeeringskringen bestond omtrent de houding van het buitenland, met name van Rusland, Engeland en de Vereenigde Staten. Japan heeft daarom nooit zijn volle kracht tegen China in het veld kunnen brengen. Het heeft de belangen van Engeland en de Vereenigde Staten wel geschaad, ernstig geschaad zelfs, maar niet vernietigd. Van Rusland heeft het nu vooreerst geen gevaar te duchten. Het Tsjangkoefeng-incident heeft aange toond dat de Sowjet-Unie nog niet bereid is tegen Japan in het krijt te treden. Deze bereidheid zal ook niet gegroeid zijn, nu de positie van de Unie in Europa zooveel zwakker is geworden en de Moskousche regeering ernstig rekening moet houden met de mogelijkheid van een oorlog aan de West grens, zonder dat Frankrijk te hulp komt. Japan heeft de handen dus iets vrijer. Dat de Vereenigde Staten niet van zins zijn, gewapend tusschenbeide te komen, heeft het snel-bereikte compromis na het Panay-incident aangetoond. Engeland tenslotte, heeft met Japan langen tijd een zeer goede verhou ding gehad: de oudere Japansche staatslieden zijn nog steeds vrij pro-Engelsch. De jongere Japansche politici redeneeren anders: Engeland" zeggen zij, is niet in staat zijn belangen in China effectief te verdedigen. Laat ons daarom zoo agressief mogelijk optreden". De minister van buitenlandsche zaken Oegaki, heeft deze doortastendheid steeds probeeren af te remmen. Regelmatig voerde hij vriendelijke besprekingen met den Engelschen gezant te Tokio. Oegaki is nu waarschijnlijk onder den drang van extremistische legerkringen afgetreden en ad interim vervangen door den minister-president Konoje. Deze wijziging is een reden tot ernstige bezorgdheid voor de Britsche regeering. Het is nu niet uitgesloten dat na de verovering van Hankou de Japansche legers zijn in de afgeloopen week weer verder opgerukt Kanton aan de buurt komt, de eenige nog overblijvende groote Chineesche invoerhaven. Of het Engelsche Hong-Kong dan buiten schot zal blijven is de vraag. Van hun standpunt bezien, hebben de Japansche politici met deze agressieve politiek gelijk: Engeland kan zich toch niet allén verdedigen en zijn verhouding tot de Vereenigde Staten wordt er niet hartelijker op. De oudere Japansche politici weten dat zij op den duur den financieelen steun van de City voor de exploi tatie van China moeilijk kunnen missen, maar, redeneeren zij, als wij de City inderdaad noodig hebben, zullen de financiëele voordeelen die wij kunnen aanbieden, zoo groot zijn dat het er weinig toe doet of de Engelsche belangen op het oogenblik extra-hard zijn aangepakt. Het is voorts waar schijnlijk dat binnenkort in Japan een totalitaire partij zal worden opgericht symptoom van voort schrijdende fasciseering van het land. Vermelden wij tenslotte nog, dat de Volkenbond nu, na veertien maanden oorlog, Japan tot aanvaller" heeft ver klaard. Het zal wel bij deze verklaring blijven. Van collectieve sancties is geen sprake. Kunsttentoonstellingen o Kunsthandel Santee Landweer, Keizers gracht 463. Tentoonstelling van schilderijen van Claire Bonebakker (tot 21 Oct.) Kunstzaal van Lier, Rokin 126. Nieuwe schil derijen en aquarellen van JeanneBierumaOosting (tot 13 Oct.). Kunsthandel de Brug, Prinsengracht 969. Simplicissimus-tentoonstelling (10 Oct.?29 Oct.) BUITEN AMSTERDAM: Kunstcentrum D'Olde Deel", Putten. Ten toonstelling van werken van Herman Kruyder. PAG. 6 DE GROENE No. 3201