LEVEN EN BEDRIJF VAN LOUIS PASTEUR Louis Pasteur Bij Het vijftigjarig bestaan van het Instituut Pasteur DE negen-en-twintigste October zal een belang rijke dag zijn voor de wetenschappelijke wereld in het algemeen, de Parijsche in het bijzonder: een halve eeuw geleden werd het eerste Pasteurinstituut in gebruik genomen en de Sociét de Biologie zal in plechtige zitting dit feit herdenken. Ongetwijfeld zal een belangrijk deel der redevoerin gen, waarin de Franschen zoozeer behagen scheppen, gewijd zijn aan de nagedachtenis van hem, wiens levenswerk in dit feit zijn bekroning vond: van Louis Pasteur, de trots van Frankrijk, de weldoener der menschheid. Wat heeft hij, zoon van een eenvoudig arbeider uit de Jura, niet tot stand gebracht en onder welke omstandigheden l In 1848, vijf-en-twintig jaren oud, trekt hij voor het eerst de aandacht door zijn fraai onderzoek over de betrekkingen, die kunnen bestaan tusschen den kristalvorm, de scheikundige samenstelling en bepaalde phsysische eigenschappen van een stof. Tien jaren later, nadat hij als hoogleeraar in de scheikunde aan de Universiteiten te Straatsburg en Rijssel deze problemen nader had bestudeerd en zich tot nieuwe had gewend, spreekt hij als zijn meening uit, dat de gisting niet een zuiver schei kundig proces is, waarbij zooals de groote Liebig meende het werkzame ferment uit eiwitten ontstond, maar levensuiting is van microscopisch kleine wezens in de vergistende vloeistoffen. Ver volgens maakt hij een eind aan de eeuwenlange twistvraag, of levende wezens uit doode stof kunnen ontstaan, om dan, na vijf- jaren van ingespannen arbeid, middelen aan te geven teneinde de ziekten der zijdewormen effectief te bestrijden, een werk, waardoor een van de belangrijkste industrieën van zijn vaderland van den ondergang wordt gered. In de zeventiger jaren gaat hij meer en meer de beteekenis van microben als ziekteverwekkers bij mensch en dier inzien en het is voornamelijk aan zijn initiatief te danken, dat het belang van de antisepsis den geneeskundigen duidelijk wordt en aldus aan de wanhopig groote sterfte na operaties en bevallingen een einde komt. Verontrust over de slachting, welke het miltvuur onder het vee aan richt, weet hij de bacil te isoleeren, op kunstmatige voedingsbodems zooals bouillon te kweeken en vervolgens door verhitting te verzwakken, zoodat een inspuiting van een verzwakte cultuur, een vaccin, slechts lichte ziekteverschijnselen geeft, maar tegelijkertijd onvatbaarheid voor de anders doodelijke aandoening tengevolge heeft. En dan de apotheose van een schitterende wetenschappelijke loopbaan vindt hij na tallooze proefnemingen het zekere middel, om te voorkomen dat de verschrikkelijke hondsdolheid uitbreekt bij hen, die door een dollen hond, kat of wolf zijn gebeten! Ieder ander zou reeds met trots op zijn werk mogen terugzien, indien hij n van deze ontdek kingen de zijne mocht noemen Pasteur, de chemicus, bracht echter tevens in de biologie en de geneeskunde een revolutie teweeg, zonder dat hij in deze vakken een opleiding genoten had of kon beschikken over een goed ingericht laboratorium. Als hij, in 1857, benoemd wordt tot administra teur van de Ecole Normale Supérieure te Parijs, worden hem goedgunstig twee zolderkamers afge staan. Later verhuisde hij naar een ander gedeelte, waardoor zijn bescheiden werkruimte verdubbeld werd en hij een broedstoof, noodzakelijk voor zijn onderzoekingen, onder een trap een plaatsje kon geven, dat op de knieën kruipend te bereiken was. Tenslotte werd hij zoozeer door de gebrekkige installatie in zijn werk belemmerd, dat hij in een brief aan Napoleon III, die zijn experimenten met belangstelling volgde, op den bouw van een nieuw laboratorium aandrong. Zijn voorstel werd aan genomen, hij maakte reeds groote plannen maar helaas, op het laatste oogenblik kwam het bericht, dat het ministerie de noodzakelijke credieten niet toe kon staan. Verontwaardigd over het feit, dat terzelfder tijd de bouw van de Opera millioenen verslond, zond hij een artikel naar den Moniteur, het officieele dagblad, dat opneming weigerde, zoodat hij Het Budget van de Wetenschap" als brochure moest uitgeven. Hij herinnerde eraan, hoe Claude Bernard, de groote physioloog, in een be dompt locaal zijn werk moest verrichten, hoe het scheikundig laboratorium aan de Sorbonne in een kelder, een meter onder straatniveau, was onder gebracht, en dat tegelijkertijd in Berlijn, in Bonn, in Petersburg, in Engeland, in Amerika van staatswege groote en nieuwe laboratoria worden opgericht. Vurig patriot als hij is, voorziet hij, dat Frankrijk de leidende positie in de experimenteele wetenschappen zal moeten afstaan, tenzij er een einde komt aan de onverschilligheid der regeering. Zijn protest had succes en hij kreeg, in 1868, de beschikking over zestigduizend francs, waarmede hij aan de rue d'Ulm, een bescheiden laboratorium kon laten oprichten, dat bij het beleg van Parijs, tijdens den Fransch-Duitschen oorlog, gedeeltelijk in puin werd geschoten. ZOO heeft Pasteur jarenlang moeten werken onder omstandigheden, die een volledige ont plooiing van zijn geniale vermogens in den weg stonden, en eigenlijk komt de verandering pas na den gedenkwaardigen zesden Juli van het jaar 1885, als de kleine Joseph Meister, die twee dagen tevoren door een dollen hond was gebeten, door een wan hopige moeder naar Pasteur's laboratorium wordt gebracht. In Pasteur ontspint zich de zware twee strijd, of hij zijn methode ter voorkoming van de hondsdolheid, welke bij honden zoo voortreffelijk werkt, ook bij menschen mag toepassen. Bestrijders van de vivisectie hebben het fabeltje in de wereld gebracht, dat Pasteur een hardvochtig man was, een dierenbeul. In werkelijkheid zag hij er al tegen op een dier een onderhuidsche inspuiting te geven en hij ging slechts tot deze en andere ingrepen over, omdat er geen andere mogelijkheid bestond en nog bestaat! om de ziekten volkomen te bestudeeren. Zoo was ook in dit geval de verantwoorde lijkheid groot, de beslissing moeilijk, maar tenslotte waagde Pasteur de belangrijke stap en paste de nieuwe behandeling op het jongetje Meister toe. Dagen van ondragelijke spanning volgden einde lijk bleek, dat hij gered was ! Sindsdien kwamen van heinde en ver, eerst alleen uit Frankrijk, later uit alle deelen der wereld Rusland, Engeland, Amerika zij, van wie Pasteur de eenige redder kon zijn. Het prachtige succes, dat in de statistieken duidelijk tot uiting kwam, deed zijn grooten roem nog toenemen en nu gingen regeering en volk pas inzien, dat een betere huisvesting van Pasteur's laboratorium voor Frankrijk een eerekwestie was. Enthousiasme maakte zich van ieder meester, entoen eenmaal de officieele mededeelingen betreffende de Souscription publique", de nationale geldinzame ling voor een Pasteurinstituut, bekend waren gemaakt, stroomde het geld van alle kanten binnen. De Fransche Kamers voteerden tweehonderd duizend francs, de Russische Tsaar en de Keizer van Braziliëschonken elk honderdduizend. De Elzas, gescheiden van het moederland en verdrukt door de Duitschers bracht drie-en-veertig duizend francs bijeen trotsch, de eerste patiënt geleverd te hebben, die van Pasteur's groote werk kon profiteeren. De architecten Petit en Brébant verklaarden, geen honorarium voor het ontwerpen van de bouw plannen aan te willen nemen, en de metselaars besloten ook 's Maandags te werken, opdat het instituut zoo spoedig mogelijk voltooid kon worden. De Parijsche artistenwereld organiseerde in de groote feestzaal van het Trocadéro een grandioos feest. Het succes was overweldigend: een symphonieorkest voerde de populaire werken van Massénet, Saint-Saëns en andere componisten uit en tenslotte besteeg Gounod-zelf het gestoelte, om zijn Ave Maria te dirigeeren. Terwijl sopranen, violen en harpen de onsterfelijke melodie vertolkten, zag men, hoe de kunstenaar zich omdraaide naar den geleerde, om bij het wegsterven der laatste klanken hem met beide handen een kus toe te werpen. Onder oorverdoovende toejuichingen van Tout-Paris" omhelsden Gounod en Pasteur elkaar! Het Comité, dat de inzameling organiseerde, wilde aanvankelijk zesduizend francs voor reclame uit geven, maar de dagbladen rekenden het zich tot een eer, gratis alle berichten en mededeelingen op te nemen. Geen wonder, dus, dat het benoodigd bedrag verre overschreden werd, en de penningmeester bij de officieele opening van het groote, nieuwe Insti tuut Pasteur" meer dan een millioen francs als overschot ter beschikking kon stellen ! ZOO brak dan eindelijk de veertiende November 1888 aan, de dag, waar Pasteur zijn geheele leven voor gestreden had de vlaggen wapperden hoog van het nieuwe laboratorium en van de omringende huizen, een groote menschenmenigte verdrong zich in en om de Rue Dutot, waar het gebouw stond, en met moeite konden de genoodigden de plaats van bestemming bereiken. Pasteur, die geen vermoeienis kende, ontving, bijgestaan door zijn zoon en schoonzoon, de gasten in de groote zaal van het instituut. Terwijl het muziekcorps van de Republikeinsche Garde de Marseillaise speelde, arriveerde Sadi Carnot, de president van de Repu bliek en het was een ontroerend oogenblik toen Pasteur het bordes afdaalde, om hem als eerste welkom te heeten. Honderden geleerden, afgevaar digden, doktoren, studenten verdrongen zich om de officieele opening bij te wonen en de redevoe ringen van Bertrand, den voorzitter van het stichtingscomité, Grancher, Pasteur's medewerker, en Christophle, den trotschen penningmeester, aan te hooren. Luide klonk het gejubel, telkens als Pas teur's daden werden vermeld, aanzwellend tot een ovatie, toen de grijsaard het spreekgestoelte wilde bestijgen, om de aanwezigen, Parijs, Frankrijk, te danken voor dit prachtige geschenk. Hij kon zijn ontroering niet meester worden, tranen van dank baarheid stroomden langs zijn wangen, en hij moest zijn zoon opdragen de rede uit te spreken, waarin hij hulde bracht aan zijn leermeesters en mede werkers, die ook in tijden van de ergste oppositie de nieuwe ideeën, de Wetenschap, hadden gediend. Nogmaals trilden de muren van de luide bijvalsbetuigingen den volgenden dag zaten de werkers van het Pasteurinstituut weer aan hun schrijftafel of in de bibliotheek, begonnen zij nieuwe experi menten en hielden den naam hoog van de instelling die naar hun aller vriend en voorganger was genoemd. Vijf-en-zestig jaren was Pasteur oud, toen het nieuwe instituut in gebruik werd genomen. Hij heeft er niet lang in mogen werken. Eind 1894 manifesteerden zich de gevolgen van een ernstig vaatlijden, en den acht-en-twintigsten September van het volgend jaar overleed hij in het oude kasteel te Villeneuve-l'Etang, waar zich de groote dierenstallen van het Pasteurinstituut bevonden. Hij had nog het geluk, kennis te nemen van de groote ontdekking van zijn medewerker Roux, die er in geslaagd was, een serum te bereiden, dat de gevreesde diphtherie kon voorkomen of in zijn gevolgen verzwakken. Aldus aanschouwde hij den dageraad van een nieuwe therapie, een nieuw deel der wetenschap: de immunologie, waar zijn levenswerk de noodzakelijke voorwaarde van geweest was. De waarde van zijn ontdekkingen komt misschien het beste naar voren in de uitlating van een Engelsch geleerde, die na den FranschDuitschen oorlog verklaarde, dat Pasteur's vondsten ruim voldoende waren, om de oorlogsschatting van vijf milliard te dekken, die Frankrijk aan Duitschland te betalen had. DR. J. OUDENBOSCH Met Dampo geen verkoudheid bij groot en klein want elke verkoudheid geneest er vlug en radicaal mede. Pot 50 cent. Groote doos 3O cent Bij Apothekers en Drogisten. PAG. 7 DE GROENE N». 3203