DE ROL VAN HET ONBEWUSTE bij den compositoriscfien arbeid Willem Pijper r Beste W ik heb nog een toezegging van je, dat je voor de Groene duizend woorden zoudt schrijven over: j. de rol van het onbewuste bij den compositorischen arbeid, 2. enz. 3. enz. Hartelijken groet, je V."* Beste V., In 1000 woorden gaat dat lastigl Het zijn er dan namelijk een paar honderd te veel, of ettelijke dui zenden te weinig. Maar laten wij het bed van Prokrustes bestijgen. Ik vraag mij af, welken arbeid wij zouden kunnen verrichten, zonder dat het onbewuste daar een rol bij speelt. Niet veel, dunkt me. Het onbewuste functionneert mee als wij een brief schrijven, een kolom cijfers optellen, een portret schilderen, een acte opmaken, de hond uitlaten of een maaltijd bestellen. Zóó algemeen zul je het dus wel niet bedoeld hebben. Misschien was je belangstelling, toen je het over dit onderwerp had, meer speciaal gericht op die onbewuste of halfbewuste ge voelens, die geacht worden een rol te spelen bij het totstandkomen van kunstwerken in het algemeen. Het komt mij voor, alles wel beschouwd, dat de taak van het onbewuste bij de artistieke creatie vooral niet grooter is dan bij onze andere bezigheden. Eer kleiner. Dit is een aanval op de inspiratie", zal men zeggen. Toch niet. Voor het ontstaan van een kunst werk is de persoon van den maker van meer belang dan de omstandigheden waaronder hij leeft en werkt; de persoonlijkheid als geheel doet er meer toe dan de invloeden, van buitenaf en van binnenuit ^?d.w.z. van het onbewuste uit die men achteraf meent te kunnen aantoonen. Dat Beethoven te midden van oorlogen en geruchten van oorlogen de Pastorale corrtponeerde, is niet in de eerste plaats toe te schrijven aan de waarschijnlijkheid dat het rumoer van de buitenwereld hem tot een Flucht ins Kinderland" genoopt zou hebben. Als het een tijdperk van vrede, van opbloei geweest was, zou hij zijn Pastorale ook wel geschreven hebben, denk ik. Al Beethoven's driften, bewuste en onbewuste, leidden hem bij zijn autoprojecties. In zijn geval: autoprojecties in klank; bij schrijvers en schilders moeten wij de materie anders noemen: kleur, lijn, begrip. Wanneer een componist zijn vrees voor het leege papier overwonnen heeft en zich tot den arbeid gaat zetten, dan ontstaat de schepping in een bepaald eigen tempo. Dat tempo is voor iedereen anders, ja zelfs voor elk werk van denzelfden auteur verschil lend. Muziek wordt uitgedrukt in tijd, en de tijdeloosheid van den beeldenden kunstenaar, die in n oogopslag, in een ondeelbaar moment, zijn heele werk voor zijn geestesoog (en als het voltooid is, ook voor zijn schildersoog) kan zien, bestaat voor den componist dus niet. De bezigheid van het schrijven, het nadenken over instrumentatorische of constructieve détails, vraagt tijd. Veel tijd soms. De functie van het componeeren is een proces van verheldering. Hetgeen zich in eerste instantie als amorphe klank-complexen aandient, dus: uit het onbewuste te voorschijn komt, moet onder noten" gebracht worden. Gelijk de dichter zijn gevoelens onder woorden" tracht te brengen. Zijn de ge voelens, die aan Pierre Louys' Chansons de Bilitis ten grondslag lagen, dezelfde die Debussy in zijn Epigraphes antiques tot klank heeft gebracht? Niemand zou dat kunnen uitmaken. De resultaten van Louys' en Debussy's werkzaamheden schijnen zich, voor ons gevoel althans, dicht in elkanders buurt te bevinden. Maar dat beteekent niet dat dus ook het punt van uitgang hetzelfde geweest moet zijn. En dit betreft nog een geval van zeer heldere, weinig gecompliceerde of maskeerbare driften. Als de kosmos of het hiernamaals er bij komen, is er meestal geen gedachten-uitwisseling meer mogelijk. Lees de commentaren op de symphonieën van Mahler of Bruckner. Met dit laatste onderwerp hebben wij het ons gestelde gebied eigenlijk al weer verlaten. Dit nieuwe terrein zou kunnen heeten de rol van het onbe wuste bij het beoordeelen van muzikale scheppin gen." Wat dacht je, zou daar nog een artikel voor de Groene in zitten ? Hartelijke groeten, je W. P." e artisf in gala HET Gemeentebestuur van Amsterdam geeft veelal blijk van het goedbedoelde streven, af en toe iets officieels te doen waaruit de erkenning spreekt van de beteekenis voor de cultuur van die slechts half maatschappelijk-erkende kaste, die de kunstenaars zijn. Het geven van opdrachten en subsidies, het aankoopen van schilderwerken enz. behooren, naast plannen op litterair en drama tisch gebied, waarvan men in de bladen heeft kunnen lezen, tot deze bemoeiingen. Wanneer voorts het Gemeentebestuur in het openbaar een plechtige kunstmanifestatie organiseert, gelijk thans het gala concert ter eere van Z.M. Koning Leopold van België, dan noodigt het daartoe enkele in aanmerking komende kunstenaars mede uit. Wij juichen dit toe, maar moesten toch even glimlachen toen wij zulk een gedrukte uitnoodiging in handen kregen, waaronder vermeld staat Dames: avondtoilet, Heeren: uniform, ambtsgewaad of rok en witte das". Ongetwijfeld bedoelt het Gemeentebestuur den betrokken artisten iets aangenaams aan te doen, maar laat het hun dan een gezellig uurtje in een besloten lokaliteit aanbieden met goed verzorgd buffet. Want van welke paradijsachtige maan zijn deze goedwillende autoriteiten op deze slechte wereld neergedaald, dat zij niet weten, hoe in onze samenleving kunstenaars zoo weinig tellen, dat hun sociale en dus financieele positie hen niet in staat stelt te voldoen aan de overigens zeker alleszins redelijke eischen van het, een minimum van welstand veronderstellende, gala-decorum ? De bedoeling is goed, maar, gelijk gezegd, dit is de goedheid van maanbewoners. De kunst schilder Jan Grégoire stelde ons in de gelegenheid hier het request af te drukken, dat hij in antwoord op de door hem ontvangen uitnoodiging tot het Gemeentebestuur heeft gericht. Amsterdam, 5 Nov. 1938. Aan het Gemeentebestuur van Amsterdam. (-\NDERGETEEKENDE, geeft met ver^ schuldigden eerbied te kennen, dat hij artist zijnde van uw Edelachtbaren een uitnoodiging heeft ontvangen van het Gala-Concert van Zijne Majesteit den Koning van Belgiëevenals vroeger voor het feest van het Concertgebouw. : dat hij geboren en getogen zijnde Limburger van geboorte is en als zoodanig den Belgiquezeer bemind, maar nog meer Nederland en Amsterdam, wonende aldaar reeds 27 jaren, een mooi land en mooie stad en democratisch en vrij en zoo, maar niks gedaan wat de verdienste betreft, maar wel veel etiket, zoodoende verplicht is avondtoilet voor dames en heeren, rok, die ik niet heb, maar mijn vrouw wel. : dat hij wel een geleend heeft van mij n zwager, maar te krap, en hij er uitziet als bijgaande af beelding en ook nog een net donker grijs pakje heeft met omliggende kraag, dat ontvlekt kan wor den en opgeperst bij kwieker de kwiek, voor vijf en dertig cent, hetgeen ik er gaarne voor over heb. : maar dat hij niet weet of de supoosten, die ik nog goed ken van vroeger, toen ik nog goed had om naar de volksconcerten te gaan, omdat ik leek op Debussy in het leelijk, hem er soms uit moeten zetten, en zij dit niet gaarne zullen doen daar zij mij kennen. reden waarom hij verzoekt om een speciaal be wijs van uw colege dat hij blijven kan zooals hij is. van uw Edelachtbare Heeren de dw. dienaar, JAN GRÉGOIRE, artist-schilder. Glas en Lampee Nieuwe Glaswerken van A. D. Copier. Nieuwe Lampen van W. H. Gispen. Toonzalen N. V. Gispen, Den Haag. ER zijn lampen en er zijn. . . . Lampen. Die van Gispen behooren tot de laatste categorie. Hij stelt thans een aantal nieuwe ontwerpen ten toon. Er zijn er bij die nog onmiddellijk aansluiten bij de voorgaande periode zijner ontwikkeling. De periode indien ik het zoo noemen mag van chroom en wit glas. Natuurlijk zijn er nieuwe variaties, maar het blijven variaties op een bekend thema. Hetgeen overigens het worde uitdrukke lijk vermeld allerminst afbreuk doet aan hun bruikbaarheid en hun heldere, koele schoonheid. Maar men ziet ook op deze belangwekkende expositie enkele lampen, die wijzen op een nieuwe fase. Ik bedoel niet zoozeer de kleine schemerlampen met aardewerk-voet van Gerrit de Blanken die van een weldadige intimiteit zijn, maar ik heb voornamelijk het oog op enkele groote staanlampen: een van rood en geel koper met een kelk van crème glas en een tomback van gepatineerd rood koper, grillig en fantasierijk gevlamd. Gispen's nieuwe producten mogen dan wellicht aan volstrekte zakelijkheid hebben verloren, zij wonnen ontegenzeggelijk aan warmte. Het glaswerk van A. D. Copier doet mij altijd huiveren. Tenslotte zal het toch ook wel eens gewasschen moeten worden, en stel dat zulks het geval zal zijn met die prachtige sierschaal, welke ge hier kunt zien, van geëtst glas, waarin de teekens van den Dierenriem zijn verwerkt, en ge zoudt eensklaps een stem uit de keuken vernemen: Ik hield de stukken zóó in m'n hand." Het is om er het leven bij te laten.... Gekheid terzijde. Er zijn hier vernuftige en zeer geslaagde blijken van Copier's rijk talent. Prachtig is een zware glazen kom met pe vele waziggroene figuren, die de verrassende en voortdu rend wisselende schoonheid heeft van een aquarium. Aan de wanden hangen reclame-foto's van Studio Kraus, die te opvallend zijn om niet even te worden vermeld. Zij munten uit door een kloek plastisch vermogen en een direct aansprekende kracht. op Tweka. Pullovers, Blouses, Onderkleeding. in alle goede zaken ziet U Tweka Fabrikaten. PAG. 12 DE GROENE No. 3207