U IT H U m G H E D E N Tooneel Herdenkingsprogramma in de Stadsschouwburg WEL, wie na dit dramatische feestmaal met zijn kostelijke en afwisselende spijzen den Stadsschouwburg verlaten heeft zonder de dankbare overtuiging, dat na drie honderd jaar het tooneel in het belang rijkste theater des lands nog levend en tierig is, die is een kniesoor. De ook bij de herhalingen zoo goed gevulde zalen spreken van een alleszins verdiend succes. Wie zou dan ook niet graag, in een naar 1638 gereconstrueerde ensceneering, het vijfde bedrijf van den Gijsbreght zie, met Van Dalsum in de titelrol, met Van Gasteren als een ver rassend den juisten toon (en kop !) treffenden Bode, en met Loudi Nïjhoff als een zoo edele, voorname, zuivere, diep ontroerende Badeloch gelijk men zien maar wenschen kan ? En met een be- ' grip voor Vondel's prachtige verzen, bij deze drie, bij Corrie Korevaar's Rafaël, bij allen eigenlijk, dat het 't luisteren tot een genot maakte? Wie zou niet graag smullen van Langendijk's, door Defresne geestig (eveneens in decors naar dien tijd) ge regisseerde, Wiskunstenaars, waarbij stuk voor stuk de rollen, ook de klein ste, op waarlijk uitnemende wijze bezet waren (hoe gaarne zouden wij allen noemen), maar waarin zeer bizondere lof toekomt aan Frits van Dijk en Hans van Meerten als de twee ge leerde astrologen en aan den speelsch beweeglijken Filipijn van Piet Rienks. Wie zou niet graag nog eens een typische Heijermans-énacter terug zien (costuums van anno 1903), al lijkt juist deze, omdat hij nog zooveel dichterbij ligt, verouderder; een dra matische schets" naar den vroegeren trant, en waarin vooral Ank van der Moer en Corrie Korevaar met de volle maat van haar kunnen bewondering wekten ? En wie zou ten slotte, dien anderen nacter niet gaarne zien: het verfijndkomieke en innig levensware Hun eerste thuis"? Wat had die Frans Mijnssen den tooneeldialoog in zijn macht! Met hoe weinige en nooit uiterlijke middelen weet hij precies den juisten toon, het juiste woord te treffen! Onder dezen milden humor schuilt zooveel leven, dat men zich afvraagt of die humor wel bedoeld was, of misschien alleen onbedoeld uit vloeisel van levensechtheid. Hier en daar werd hij zelfs eventjes beklem mend gelijk Emants' Liefdeleven", welks vlijmscherpe ontleding van het vrouwelijk egocentrisme men immers evenmin een satyre kan noemen. Door het in al zijn Fransche lichtheid zoo moeilijk realiseerbare, want uiterst ge nuanceerde geval hebben de jeugdige Tatia Wijma en Gijsbert Tersteeg zich buitengewoon verdienstelijk heengeslagen, en het publiek reageerde aan houdend met blijken van vroolijkheid. Voor den sympathieken auteur moet het een voldoening zijn geweest, te zien hoezeer zijn werk ook thans nog zijn glans heeft bewaard. Susan en een betere wereld in den Stadsschouwburg MISBRUIK van het woord re geert de tegenwoordige wereld. De frase viert hoogtij en oefent een massa-suggestie uit op duizenden. Of zij gemeend wordt of niet, en door wie zij gelanceerd wordt, doet er niets toe; de hoofdzaak is immers alleen dat zij zulke ingrijpende gevolgen heeft voor het leven van vele anderen. Het stuk van de Amerikaansche schrijfster Rachel Crothers geeft een bijtende en zeer geestige persiflage op de holle en leege rhetoriek over innerlijke ver nieuwing, waarachtigheid, oprechtheid, hooger leven etc. etc., welke heden ten dage in zekere ethische en half-reli gieuze bewegingen opgeld doet, bij voorkeur in die snobistische milieu's die tegenover het werkelijke leven met zijn hardheden, sociale moeilijkheden, psychologische verwikkelingen, vol komen vreemd staan. Deze bittere satyre, welker rake humor den toeschouwer voortdurend kostelijk amuseert, is overigens niet zonder tragischen achtergrond. De ego centrische en zelfvoldane Susan, die zich met haar weeëfraseologie steeds onvervaard in anderer leven mengt en daarmede de grootste onheilen aan richt, maakt haar man en dochtertje het slachtoffer van het eerzuchtige egoïsme, waarmee zij zich uit eigen leegheid wijdt aan het propageeren van de nieuwe leer. Slechts wanneer zij haar man voorgoed dreigt te verliezen, dringt voor het eerst iets van de reali teit des levens tot haar door en komt zij tot bezinning. Een caricaturaal type spelen, zonder dat te sterk aan te zetten, en dit type bij alle striemende, venijnige chargee ring toch levensechtheid te doen be houden, is bizonder moeilijk. Fientje de la Mar heeft deze moeilijkheid buitengewoon knap opgelost. Het stuk wordt geheel door haar zeer omvang rijke rol gedragen, enzijverdientgroote bewondering voor de wijze, waarop zij in onverbeterlijken blijspeltrant nog net binnen de grens van het aanvaard bare , vol humor en schijnbaar met het grootste gemak een avond lang als onmogelijke malloot wist te boeien en te vermaken. Want wel is de tekst van de schrijfster zeer geestig, maar dat zou toch zeker niet voldoende zijn ge weest om een publiek te overtuigen, dat voor een deel van de bedoelde geestelijke" strooming en haar ter minologie niet of nauwelijks op de hoogte is, en voor een ander deel die strooming toch eigenlijk liever niet belachelijk gemaakt wil zien. Wij mo gen mevrouw de la Mar en onszelf gelukwenschen met deze kranige pres tatie, waarin al haar oude kwaliteiten weer eens goed tot haar recht konden komen. Onnavolgbaar vooral waren haar valsche treitertoontjes, de intona ties van een zalvend gefemel vol ge dachteloos egoïsme, halfbewust gehuichel en een zelfgenoegzaame onbe schaamdheid. Wij danken haar een avond van superieur amusement. Zij vond gevoelig tegenspel in Theo Frenkel als de echtgenoot, die in deze liefdelooze verhouding aan den drank geraakt en den ondergang nabij is. Uitstekend was ook Myra Ward als het aanvankelijk zielige dochtertje. De kleinere rollen waren bij Louis de Bree, Anton Roemer, Josephine van Gasteren, Stine Lerou en Palmers in goede handen. Onzedelijkheid Op zoek naar de naaktloopers IN een door de R.K. Staatspartij uitgegeven Werkschema voor de kernen" dat in den maand November getiteld was De bestrijding der open bare onzedelijkheid", welke kernbro chure opent met een heftigen aanval tegen een beschouwing van H.B.F, in De Groene over de rustige sfeer van een honderkerkhof, las de op dat oogenblik niet uithuizige redacteur met klimmende verwondering: In Amsterdam schijnt in een pand aan het Rokin een naaktlooperskolonie te zijn gevestigd. Zoolang men dat huis nu maar niet openstelt voor derden, maar alleen voor de leden eener vereenigmg (waarvan men heel gemakke lijk lid kan worden).... etc." Welk een verrassing. Wij, die meenden van onze stad te houden en haar dóór en dóór te kennen. Wij die dag aan dag uithuizig waren, meer wellicht dan de leidende personen van de R.K. Staatspartij, wij zouden al weken, ja wellicht maanden of jaren aan een zoo uitzonderlijke uithuizig heid voorbij gewandeld zijn? Dat was onze eer te na. En dus schoten wij, voorloopig, in onze overjas op zoek naar de naaktloopers om, zij het dan als derden, mee te loopen in het pand aan het Rokin. Bezie het Rokin op een guren dag. Ziet het er uit naar naaktloopen? Rechtuit: neen! Er zijn kunsthandels, waar weliswaar ook naakt is maar dat loopt niet. Er is een vegetarisch restaurant en geen vleesch eten en het tegelijk wel toonen is een veel voorkomende combinatie. Maar ik kan dat van deze keurige firma niet gelooven, die zelfs bij een schijncroquetje al bloost. Er worden aan het Rokin de millioenen gouds van den Nederlandschen staat bewaard. Misschien, daar in de kelders. ... ? Onze fantasie is wakker. Tusschen baren goud? Maar nee, dat ware téperfide. Maar, plots, een gedachte, het vroegere Leesmuseum, hoog boven Mak van Waay's veilinggebouw, daar zal toch niet. . . . Weliswaar zou het een bejaard naakt-schuifelen worden, maar als nu eens. . . . sinds in het gebouw centrale verwarming heeft.... Foei, ik schaam mij. Nee, de ergste zonde daar bedreven was nog steeds domineeren om een glaasje bier. Een pand, een koninkrijk voor een pand ! Daar achter dien brillenwinkel, die het geheel nog zedeloozer zou maken, of achter gindschen boek winkel ? Niemand vertrouwen wij meer. Zelfs onder den best gekleeden wande laar vermoeden wij langzamerhand den naaktlooper. Wellicht loopen allen naakt. De brochure heeft gelijk. Foei, foei, en foei. Iedereen loopt onder zijn kleeren naakt en niet alleen in een pand. Wij eischen een dubbel stel onderkleeren ! Uit- en thuizigheid Amsterdam is niet duur gemeente Amsterdam heefteen foldertje oftewel brochuretje het licht doen zien, dat als motto draagt Jaarlijks keeren 1000 gezinnen te rug" (uitroepteeken). Het blijkt dan uit het rood-en-zwart-op-grijs-gedrukte betoog, dat van 1933 tot 1936 jaarlijks ongeveer 1000 gezinnen uit de forensenplaatsen rondom de hoofdstad weer naar het hart van Holland terugkeerden. Het blijkt verder, dat deze gezinnen uit Amsterdam waren getrokken van wege de duurte en dat zij in arren moede na een paar jaar maar weer terugkeerden omdat het elders nog duurder bleek te zijn. 1000 i's veel, en ik vraag mij in stilte af: als er per jaar 1000 gezinnen terugkeerden, hoeveel zouden er dan wel weggegaan zijn en niet meer terug gekeerd? Want die forensenplaatsen moeten toch ergens zoo groot van worden. Maar dat is geen aardige gedachte en bovendien maakt dat propaganda tegen mijn eigen stad, iets wat ik nooit zou willen. En als de gemeente het zegt, zal het wel waar zijn. Dat blijkt ook uit keurige beeldstatistiekjes, waarin de belastingdruk der omliggende gemeenten wordt uitgebeeld in zwarte staafjes van verschillende hoogte, waartusschen het roode staafje van den Amsterdamschen druk een plaats aan den lagen kant inneemt, waarbij de gemeente zich zelf nog onvoordeeliger voorstelt dan noodig is, omdat het rood bij vergissing iets hooger gedrukt is dan het zwart. Maar als je die drukfouten wegrekent leef je in Amsterdam inderdaad heel goedkoop. Maar Amsterdam heeft, aldus mijn foldertje, nog andere voordeelen. Wij hebben: 15 musea, 8 theaters en 34 bioscopen, en als je in aanmerking neemt, dat je per avond hoogstens in 2 bioscopen kan zitten en ik in drie jaar niet in een museum ben geweest en in het theater meestal vrijkaartjes krijg, kan men begrijpen, dat het in Amster dam goedkoop wonen is, terwijl het ook moeilijk is zoowel in de 285 hectare Plantsoenen, Parken enz." veel geld uit te geven, wat mij een nog klemmender argument schijnt voor het Boschpark van 800 hectare in aanleg." Ik zou niet eens kans zien in acht duizend hectare in aanleg veel geld uit te geven. En dus leeft men in Amster dam goedkoop. Neem daarentegen een forensenplaats. Ik ben eens, in het begin van dit jaar, naar een niet nader te noemen forensenplaats geweest om er een tante te bezoeken die daar woont. Het begon dat ik in den sigarenwinkel den weg moest vragen, wat mij vijf en veertig cent kostte, terwijl de sigaretten van beslist inferieure kwaliteit bleken te zijn. Neem daar tegenover Amsterdam met zijn ,,Goedkoope levensbehoeften" (ik citeer) en het verschil wordt duide lijk. Toen moest ik achteraf nog de dorps taxi nemen : n gulden vijf en zeventig. Voor mijn tante had ik bloemen moeten koopen: twee gulden vijftig. Ik kreeg er te eten. . . . Ik wil mijn tante niet te schande maken. Maar een haantje is dat nooit geweest. Het leek op een gedooden takshond. Gebakken aardappel tjes moeten bros zijn en niet van leer. En de meid kreeg een gulden fooi. Dat dus al f 5.70. Nu had ik ook nog een kaartje gekocht om met den trein er heen te komen: retour ? 0.95, fietsen stalling 10 cent, band oppompen 5 et., totaal f 6.80. Indigestie van wege het takshaantje, doktersvisite, drie dagen werk verzuimd, medicijnen, globaal geschat (aan den lagen kant) f 37.50. Bedankbrief aan tante, terwijl ik alleen een postzegel van J'/2 cent in huis had; totaal f 6.80 1/37.50 -|-/o.o71/2 =- ? 44.371/,- En dat is nog maar n dag in een forensenplaats ! Neen, Amsterdam's foldertje heeft groot gelijk: ,, Amsterdam is niet duur" (uitroepteeken). H. B. F. *jtao «schouwburg N.V. HET NEDERLANDSCH TOONEEL - Directeur Cor Tan der Lugt Melsert Zaterdag 10 December 8 uur precies JDoH V^ariOS Zondagmiddag il DCC. 2 »ur j jSJusan en een betere wereld Zondagavond 11 Dec. 8.15 uur l i i-- i ? i ? i i ?? t> L l C d b ] blijspel in drie bedrijven van Kachel L.rothers Zeer Actueel. Een zeer i^e s l a a 'rd <.? L.' opvoering l PAG. U DE GROENE No. 3210