LETTERKUNDIG LEVEN Victor E. van Vriesland EEN MENSCH HERLEEFT Willem de Geus. Piet Heyn. Roman. (1938. H. P. Leopold's Uitgevers Mij. 's-Gravenhage). Willetn de Geus is, ook als auteur, een autodidact; en een z.g. natuurtalent. Het is met dezen laatsten, moeilijk te definieeren term iets eigenaardigs. Wie zich tegen aesthetische taal en zienswijze schrap zet om regel recht en zakelijk zijn persoonlijkheid in zijn werk tot uitdrukking te brengen, behoo-t tot de groep schrijvers, welke uit de i «hooi der Greshoff's, Du Perron's, SlauerJhoff's enz. is voortgekomen en ook ifl de poëzie haar Amsterdamsdhe" aaneengesloten formatie heeft. Voormelde richting nu . heeft het uitschakelen van aesthetische over wegingen als programpunt. Blijft ech ter dit aesthetische spontaan, vanzelf, onbewust, buiten spel, (waarmede natuurlijk nog niet gezegd is dat de vormgeving zonder worsteling ver overd wordt), dan heeft men te doen met n natuurtalent. Dit dan is het geval met Willem de Geus. Zijn debuut, Wilde Vaart", bevatte sterk autobiografische elemen ten, en hoewel ook vele, zorgvuldig geteekende, karakteruitbeeldingen in dit levende en sterke werk voorkwamen, berustten deze klaarblijkelijk op per soonlijke waarneming. Een ,,vie romancée" als deze Piet Heyn moest dus de toetsteen zijn voor De Geus' vermogen tot een meer objectiveerende werk wijze. Die proef is geslaagd. In hoever de schrijver zich strikt of minder nauw gezet aan de historische juistheid heeft gehouden, ben ik niet bevoegd te beoordeelen. Maar indien ik afga op den algemeenen indruk van dezen roman, zou het mij niet verwonderen, als hij de waarheid (in dit verband een artistiek begrip) hooger had gesteld dan de (geschiedwetenschappelijke) juistheid. Dat inmiddels de taak, die deze beginnende schrijver zich gesteld had, zeer zwaar was, is buiten kijf. Hij had genoeg ervaring van het zeeleven om ook hier weder met groote deskundig heid sfeer en milieu van dit scheepsbestaan weer te geven. Maar een historische roman is altijd een hache lijk, wat tweeslachtig ondernemen: eenerzijds projectie van eigen visie, aan den anderen kant een de fictie" beperkende gebondenheid aan een aantal onveranderbaar vaststaande fei ten. In zijn streven, Piet Heyn tegen den achtergrond van zijn tijd te zetten, is De Geus niet in allen deele geslaagd, daar de diepere menschelijke en poli tieke stroomingen uit die dagen te schetsmatig en vooral te weinig samen vattend behandeld zijn. Maar de uitbeelding der hoofd figuren is voortreffelijk, en dat Heyn ons vooral getoond wordt, niet in de eerste plaats als kaper van de Zilver vloot, maar in zijn zooveel belangrijker rol van grondvester van ons zeeleven, en dat hij daarbij overal psychologisch overtuigend is belicht, maakt dit boek in het bizonder treffend. Wij zien een mensch, een figuur, in forsche, ruige trekken geteekend tegen den achter grond der oude Hollandsche scheep vaart. Geen zoetelijke idylle of filmkitschige heldenlofzang werd het, on danks een vromen inslag, maar een kloek boek dat ernst en eerlijkheid ademt, dat niets verbloemt, en waaruit de zilte zeewind u tegemoet waait. Beknopte aankondigingen J. A. Rispens. Richtingen en figuren in de Nederlandsche letterkunde na 1880 (J. H. Kok, Kampen). Wanneer men ziet, hoe weinig het kort geleden verschenen, in zijn soort uitmuntende handboek van denChristelijken auteur Rispens de aandacht heeft getrokken, komt het mij voor, dat de stellig niet onverdienstelijke geschriften van den litteratuur-historicus Van Leeuwen wel eenigszins overschat zijn. Dit boek is daarvan stellig niet de mindere. Het is eenzijdig, maar het heeft het voordeel dat de schrijver in zijn inleiding er ruiterlijk voor uitkomt, dat deze subjectiviteit tot den opzet behoorde. Dat is natuur lijk ontwapenend. Overigens valt die eenzijdigheid nogal mee. Zij wortelt n.l. niet al te uitsluitend in de beperkte grenzen der protestantsche levensbe schouwing, maar gaat meer uit van een duidelijke voorkeur voor de z.g. ideeënkunst. Een voordeel daarvan is, :dat b.v. figuren als Der Mouw?Adwaita :hier zeer uitgebreid en met groot inzicht behandeld worden, terwijl men helaas deze geweldige gestalte bijna ?in geen der bestaande litteratuurge schiedenissen met voldoende zorg en Ruwe handen genezen vlug rneb PUROL 30-60ct. Bij Apoth.en Drogisten begrip beschreven vindt. Juist voor een Christelijk schrijver valt zulks te waardeeren, al staat daar weer tegen over, dat hij ten onrechte iemand als Nijhoff naar den Christelijken, (en nog wel protestantschen!) kant toe trekt. De auteur is, zij het niet op alle gebieden, zeer belezen, en zijn persoon lijke kijk is belangwekkend ook waar men het niet met hem eens kan zijn. Albert van Beek. De cirkel sluit zich (Bigot 6 van Rossum, Amsterdam). De roman van een gezin", maar niet in naturalistischen trant. Op inge togen en stillen verteltoon, met de soberste middelen en in einheitlichen" stijl verhaalt deze opmerkelijke debuteerende schrijver de geschiedenis van een echtpaar en elk hunner kin deren, tot ver in het volwassen leven van deze laatsten, en tot den dood van den vader. Dat die stijl over het alge meen eenigszins conventioneel is en niet vrij soms van kleine onhandig heden, doet niet af aan de duidelijke begaafdheid van de karakterteekening en de pretentielooze maar rijpe doorleefdheid van deze bespiegelende ver telling. De schrijver is blijkbaar een vroom man, maar deze vroomheid dringt zich nergens moraliseerend tusschen zijn personen en den lezer, en daarom juist leeft zij in en door de karakters zelve. Ook de compositie is nog niet gaaf, en soms zijn er te veel gerektheid en redeneering, die dit proza ontsieren. Toch overtuigt dit debuut aanstonds van een werkelijk talent. TU N IS-CORSIC A-SU EZK ANAAL De hedendoogsche conflicten rondom de Middellandsche Zee zult U beter begrijpen door OPMARSCH IN DE MIDDELLANDSCHE ZEE Ing. f 3.50; geb. f 4.50 Alom in den boekhandel Dr. D. Loenen. De Griekse Grond slagen van de Vrijheid. (Van Gorcum & Comp. Uitgevers. Assen. 1938). Een kernachtige uiteenzetting, welke ons doet inzien, hoezeer het vrijheidsbegrip door alle eeuwen heen onver woestbaar bleef. Julius Pee en L. Roelandt. Multatuli De Beeldenbreker. Een keur uit Mul tatuli's werk met drie portretten en een tekening van G. van Raemdonck. (Druk kerij Van Doorslaer. Brussel). Deze bloemlezing kan worden aan bevolen als een inleiding tot het oeuvre van den grooten voorganger van den modernen tijd. Willem van lependaal. De Vink op de Waslijn. (De Arbeiderspers. Amsterdam). Wie van opstandige volkspoëzie houdt, vindt hier iets van zijn gading. J. K. van Eerbeek. 22 Juli 1898 5 November 1937. (D. A. Daamen's Uit. gevers Maatschappij. 's-Gravenhage). Een met piëteit geschreven herden king van den te vroeg gestorven christelijken prozaïst. Wouter Paap. Toscanini. (Bigot en Van Rossum. Amsterdam). Bewonderaars van den grootsten dirigent van dezen tijd vinden hier tal van interessante gegevens over zijn werk, persoon en leven. A. Viruly. Wij vlogen over Nederland, over Europa en naar Nederland. (Een keuze uit alle boeken van A. Viruly.) (Andries Blitz. Amsterdam). Het is wederom prettig te luisteren naar de altijd vlotte en frissche verha len van onzen populairen vlieger publicist. Dr. Jaap Kunst. Het levende Lied van Nederland. Uit den volksmond opgeteekend en bewerkt voor zang (blokfluit) en piano. (Amsterdam. H. J. Paris. 1938) Een indrukwekkende verzameling volksliederen, die voor liefhebbers een kostelijk bezit vormt. B. Naaykens m. S.C. Platoon's leer ovei de ziel vergeleken met Orphiscbe of z.g. Oiphische opvattingen. Akademisch Proefschrift. (Henri Bergman?. Tilburg. 1938). Dit proefschrift is van belang ook voor niet-vakgeleerden, die den grooten Griekschen wijsgeer nader willen ko men. Maurico Baring. Het korte avontuur. Xederlandscho bewerking van Joh. P. Antonissen. (,,Pax". 's-Gravenhage). Baring is een romanschrijver van im portantie; de vertaling van een zijner aantrekkelijkste werken is dan ook zeer toe te juichen. Vicki Baum. Toneelingang. Vertaling van S. J. Barentz?Schönberg. (Andries Blitz. Amsterdam). Een nieuwe vertaling van een boek van Vicki Baum verdient steeds de aandacht. Ook deze zal zijn weg wel vinden. Claude Anet. Ariane, Een Russisch meisje. Uit het Fransch vertaald door te aaan Bernard Person. (Andries Blitz. Amster dam). Deze prachtige roman, een juweeltje van vertelkunst, heeft in Person een kundig vertaler gevonden. Alexandcr Poesjkin. Verhalen. Ver taald door J. van Slooten. (Boucher. Den Haag). Een innerlijk en uiterlijk voortreffe lijk verzorgde vertaling der verhalen van den grootmeester der Russische letterkunde. Leo Lania. Grenzen. Uit het Duitsch door A. E. Hermans?de Roos. (Nederlandsche Keurboekerij. Amsterdam. 1938) Een adembenemende, spannende, en in zijn tragiek levensware tijdroman. Peter Thoene. Modern German Art. Translated from the German by Charles Pullman. With an intrcduction by Herbert Read. With thirty-two plat.es. (Fenguin books. Harmondsworth. Mj'ddlesex. England). Dit voortreffelijk, rijk geïllustreerd geschrift documenteert nog eens op aantrekkelijke wijze de waarde en beteekenis van dat deel der beeldende kunsten, hetwelk door de bewindvoer ders van het Derde Rijk als ontaard is geproclameerd (en onteigend). Charles de Tolnay. I.e retablo do l'Agneau Mystique des Frèrea Va.n Eyck. (Editions de la Connaissance. Bruxelles. 1938). Een werkje, van veel waarde voor wie tot het wezen wil trachten door te dringen van het beroemde Drieluik der Van Eyck's te Gent. Rudolf Brunngraber. Dio Engel in Atlantis. (Rowohlt. Berlin). Een hoogst merkwaardige fantasie is deze uiterst omvangrijke roman, slechts vergelijkbaar met Döblin's Berge, Meere und Giganten". Een machtige en imposante verbeelding van engelen en menschen in een denk beeldig Atlantis. De auteur geeft uiting aan een ongebreideld droom-voorstellingsleven, dat aan Dante's scheppingen doet denken. NAJAAR-SUCCES 1938 IN 3 MAANDEN 9 DRUKKEN D. A. DAAMEN - DEN HAAG PAG. 12 DE GROENE No. 3211