DE GROENE AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie: Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening : 72880. Gem. Giro G 1000. Abonnementen kunnen met elk nummeringaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 4 MAART 1939 De geopolitiek, een Duitsche wetenschap DE eerbied, welken de maatschappij in het algemeen toont voor de wetenschap, spruit voort uit verschillende omstandigheden, waarvan een der belangrijkste is, dat men van haar uitkomsten bijzondere waarden of nut verwacht. In deze nutsverhouding tusschen gemeenschap en wetenschap schuilen gevaren, in het bijzonder voor de sociale wetenschappen, die zich bezighouden met de studie der maatschappelijke verschijnselen zelve. De behoeften of verlangens der gemeenschap toch kunnen zoo krachtig in een bepaalde richting gaan, dat ze den wetenschappelijken vorscher meesleepen en hem tot conclusies voeren, die weliswaar welgevallig zijn aan de machthebbers, maar die het stempel missen der objectieve wetenschap. Men denke aan de Duitsche rassenleer. Het gevaar voor ontsporing der wetenschap wordt grooter, naarmate de gemeenschap meer druk uitoefent, zooals in tijden van opwinding of nood. Dan kan de onderzoeker, die zich bewust blijft van den ernst van zijn levenstaak, zich nog trachten te beveiligen tegen den worgenden greep der maatschappij door het zoo scherp mogelijk aan wenden van op objectiviteit gerichte onderzoekings methoden. Maar dit wordt hem onmogelijk gemaakt, wanneer de gemeenschap dwingend eischt, dat de wetenschap dienstbaar zij aan zeer bepaalde groeps belangen. Hierin schuilt de noodpositie, waarin de wetenschap zich bevindt in alle dictatoriaal gere geerde staten. De invloed van den geest des tijds" is in den regel evenwel zóó groot, dat de dwingende macht van den staat overbodig is voor de verlangde ont zieling der vrijheid-van-onderzoek. Een der meest sprekende getuigenissen daarvan is de geopolitiek, een typisch Duitsche wetenschap, door generaal Haushofer na afloop van den Wereldoorlog ge sticht". Wat is de taak van deze nieuwe wetenschap? Niemand, die het nauwkeurig zeggen kan, ook Haushofer niet. Het studie-object der geopolitiek dat is wel zeker is: de staat, of beter gezegd: zijn territorium. Nu is dit territorium reeds sedert den aanvang der aoste eeuw object van onderzoek voor de poli tieke aardrijkskunde, schepping van den grooten anthropogeograaf Ratzel. Daarom hebben de geopolitici aan een taakverdeeling met die wetenschap gedacht: de politieke aardrijkskunde houde zich bezig met de vormenleer van den Staat, de politieke statica, terwijl de geopolitiek den groei, de ontwikkelingstendenzen en mogelijkheden, de territoriale politiek voor haar rekening neemt, de dynamica dus. Maar dan toch uitsluitend, voor zooverre deze bepaald wordt door den geografischen aard van het territo rium, vandaar de naam geopolitiek. Dit voor zooverre" klinkt als een wijze beschei denheid op geografischen grondslag. Het duidt op het inzicht, dat, al moge het geografisch milieu bij de expansiepolitiek (want daarom gaat het in den grond!) een rol spelen, in werkelijkheid andere fac toren niet minder van beteekenis zijn. Men denke b.v. aan den invloed van dynastieke belangen of dien van de psychologische gesteldheid der poli tieke leiders: Chamberlain en Hitler. INTUSSCHEN is van deze bescheidenheid bij de geopolitici weinig meer te bespeuren, wanneer ze van hun nieuwe wetenschap en haar uitkomsten spreken. Nauwelijks is de geopolitiek geboren, of ze weet reeds bij monde van Prof. Hennig te ver tellen Jeder Staat folgt in seinem Handeln dynamischen Kraften, die nur teilweise vom Willen der Staatslenker abhangig sind.... Auch die Staatsform spielt dabei keine Rolle". We leefden toenmaals nog vóór 1933 ! Welke krachten domineeren dan, welke beslissen naar het inzicht der geopolitici over inhoud en richting der politieke handelingen? Volgens welke wetten ontwikkelen zich de staten? Hennig weet het precies: die Gesetze unterliegen dem mathematischen Zwang des Parallelogramms der geopolitischen Krafte". En mocht men nog in het onzekere verkeeren omtrent den aard van die LITTHAUER ? MAGENBITTER Prof. Dr. H. N. ter Veen geopolitieke krachten, dan neemt Hennig den laatsten twijfel weg: het is der geographische Naturzwang". Wat is er overgebleven van de bescheidenheid, die sprak uit het voornemen, de territoriale politiek te bestudeeren voor zooverre deze geografisch wordt bepaald ? Niets. Wilsvrijheid van staatslieden is een hersenschim; historie, voor zooverre deze haar vorm vindt in de staatsinstellingen, is van geen be teekenis voor de politieke ontwikkeling van den staat. Deze ontwikkeling is de resultante van natuur krachten, welke met mathematische onverbidde lijkheid het krachtenveld vormen, het parallelogram van geografische krachten, waaruit de staatspolitiek resulteert. Voor wie bekend is met de geschiedenis der gees teswetenschappen gedurende de igde eeuw, is dit wetenschappelijke bijgeloof niet vreemd; het klinkt nog na in populaire sprookjes, die b.v. de Nederlandsche vasthoudendheid toeschrijven aan onzen strijd tegen het water en de emotionaliteit der Ja panners aan den vulkanischen aard van hun bodem. Is een eeuw van geografisch onderzoek en geografische bezinning niet genoeg geweest om ons te bevrijden van dit soort oppervlakkig geogra fisch determinisme? Zóó slecht staat het er met de wetenschappelijke geografie niet voor. Ze beleeft in den socialen sector van haar uitgestrekt studieveld juist een opbloei, die voortspruit uit het na veel strijd verworven inzicht, dat een bodem-mensch-behandeling van sociale vraagstukken tot onvruchtbaarheid is ge doemd. Maar terugval is altijd mogelijk, ook in de weten schap. Wanneer de maatschappij in haar wankel bestaan zekerheden zoekt, wanneer haar leiders autoriteit behoeven, die de verbeelding der massa biologeert en haar critischen geest het zwijgen oplegt, dan wendt men zich tot de wetenschap. Niet tot de zwoegende, voorzichtig onderzoekende, die ook leeft uit de kracht van haar twijfel. Neen, dan vraagt men de wetenschap als autoriteit, als Waar heid, als Zekerheid. Twijfel is geen voedsel voor de massa; zij behoeft vastheid, noodlot desnoods. Wanneer de wetenschap haar het lot leert dragen als een onontkoombaren plicht, als een onverbiddelijken eisch der natuur, dan alleen zal ze zich zonder tegenweer leenen tot het groote avontuur, waarheen haar leiders haar voeren. De geopolitiek kan daarbij goede diensten bewijzen, want ze geeft een redelijken grondslag voor de fatalis tische volgzaamheid der groep, daar ze leert van den onverbiddelijken dwang, die uitgaat van de natuur zelf, d. i. de Hoogste Macht: das Wesen der Geopolitik ist.... in dynamischer Betrachtungsweise politische Vorgange unter dem Gesichtspunkt der Erdgebundenheit zu untersuchen," dus geschichtliche Vorgange aus geographischen Bedingtheiten zu erklaren." MEN beschouwe deze taakbeschrijving der geo politiek nog eens critisch. Het is uit een oog punt van wetenschap wel zeer ongewoon, dat men den onderzoeker reeds vóór hij met zijn arbeid aanvangt, de verklaring der te onderzoeken ver schijnselen voorlegt. Waarom dan nog onder zoeken? Redelijk zou het zijn, wanneer de geo politiek de territoriale ontwikkelingstendenzen van den Staat onderzocht, teneinde daaruit, dus daarna, de werking te leeren kennen van de vele mogelijke oorzaken, zooals geografische, economische, his torische, psychologische. Maar dit geschiedt niet en behoeft ook niet te geschieden, want de geopolitiek kent die oorzaken reeds alle vooraf, de veelheid der causaliteitsmogelijkheden is slechts schijn en spel; de werkelijke oorzaken van alle politieke handelingen liggen verscholen in de geografische kenmerken van het land, eigenschappen onveran derlijk als graniet, onverbiddelijk als dictators, dwingend als het noodlot zelf. De geopolitici weten meer. Juist, omdat de staats ontwikkeling wordt bepaald door natuurkrachten, naar hun aard eeuwig werkzaam in het verleden over het heden naar de toekomst, is het ook moge lijk vooruit te zien en met stelligheid aan te geven, hoe de staat zich verder ontwikkelen zal en moet. Zooals men den loop der sterren berekent, zoo is PAG. 3 DE GROENE No. 3222 de ontwikkelingsgang der staten te bepalen: de mensch, de maatschappij spelen daarbij geen andere rol dan die van werktuig in de hand der natuur. De geopolitiek komt nóg sterker tegemoet aan massa-verlangens, althans van diegenen, welke expansie, verovering, het aanwenden van brutaal geweld als een hoogtij in het staatsleven beschou wen. Of eigenlijk is het zoo: de geopolitiek biedt onder het mom van wetenschap schijngronden voor de redelijkheid van den expansielust van agressieve volken; ze spant de massa voor Mars' zegewagen, waarvan de bestuurder natuurwetten" als teugels gebruikt en het verblindend gezag der wetenschap als oogkleppen aanlegt. Wie de geopolitiek als wetenschap hanteert, drukt het brandmerk van oorlogslust op het voorhoofd zijner volgers. Dat geschiedt op zulk een onschuldig uitziende wijze, dat de argelooze massa aanvankelijk min of meer vermaakt en verrast toeziet. Want wie zou niet glimlachen, als hij hoort, dat de staat een orga nisme is, een levend wezen, dat geboren wordt, aan kinderziekten lijdt; dat, evenals alle biologische wezens, zich voortplant en sterft. Vaak lijdt de staat daarvóór aan ouderdomsziekten, aan verkalking, wordt kindsch en moet dan onder curateele gesteld worden. Lezer, denk niet, dat des schrijvers phantasie hem parten speelt; daarvoor is de biologische staatsleer, die Wissenschaft vom Staat als Lebewesen" een veel te oud beestje. De geopolitici hebben het dier van stal gehaald, omdat ze het gebruiken konden bij hun missie-arbeid onder de menigte. Elk dier immers gehoorzaamt aan de wetten der na tuur; wanneer men den staat stempelt tot een Lebewesen", wordt het aanvaarden van het dogma der Naturbedingtheit" gemakkelijker gemaakt. De groote dienst, welken de biologische staats leer bewijst aan de geopolitiek en hun Anhanger", zooals Prof. Haushofer zijn volgelingen bestempelt, is, dat ze den veroveringslust leert beschouwen als natuurlijk en dus onafwendbaar. Huwelijk en voort planting zijn in het leven van den staat even nood zakelijk als in de wereld van het leven zelf; Hunger nach Raum" schreeuwt om bevrediging, op straffe van ondergang. HIER ligt het zwaartepunt van de maatschap pelijke waarde der geopolitiek voor agressieve volken; ze is vrucht van hun geestesgesteldheid en voedt die gelijkertijd. Het bloedoffer, dat agressie eischt, wordt gemakkelijker gebracht, wanneer de natuur daartoe dwingt en de wetenschap dit bevestigt. Dan kan aan moreele bezwaren het zwijgen worden opgelegd en het Christendom, dat om vrede roept, ver volgd worden. De staat, dat wil, geografisch gezien, zeggen: zijn territorium, moet groeien op straffe van ondergang. Hij moet gehoorzamen aan das Gesetz der wachsenden Raume". De wetenschap zegt het, wie durft dan twijfelen? En ieder sluit de oogen voor het feit, dat in het huwelijk (om in de taal der geopolitici te spreken) tusschen geopolitiek en maatschappij aan deze weten schap haar essentieele kracht is ontnomen: de wil tot objectiviteit. Daarmee is de geopolitiek als wetenschap ontzield en haar de kracht ontnomen den weg naar waarheid te gaan. De wetenschap is in de geopolitiek onttroond, maar deze bereidt smakelijk voer voor de massa, houdt ze gretig en strijdlustig als vechthanen, speeltuig in de handen harer eerzuchtige leiders. De geopolitiek is een Duitsche wetenschap en is het tot voor kort gebleven. Wie kan zich daarover verwonderen? Eerst in dit jaar is voor haar een altaar opgericht in Italië, waar in deze maand het eerste nummer is verschenen van de Geopolitica" la rivista per Voi, quella che vi aiutera.... ad evitare che si ripetano gli errori della storia di ieri nella storia di domani...." (?het tijdschrift voor u, dat u zal helpen.... te vermijden, dat de vergissingen in de geschiedenis van gisteren zich zullen herhalen in de toekomst....") De geschiedenis, de grootste aller aardsche rech ters, zal het leeren. VOOR ELKE BEURS 'N BROCHES 20 STUKS