DE GROEN E AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie: Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening : 72880. Gem. Giro G 1000. Abonnementen kunnen met elk nummer ingaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 22 APRIL 1939 Roosevelt's initiatief ALS een schok voer het Zondagmorgen door de wereld: president Roosevelt heeft Hitler en Mussolini voorgesteld, te beloven zich tien jaar lang van elke daad van gewapende agressie te onthouden. Tien jaar, wellicht zelfs vijfen-twintig jaar vrede: de menschen herademden. Het heeft niet mogen zijn. Terwijl de Italiaansche pers zich aanvankelijk nog eenige terughoudendheid oplegde, stortte de Duitsche de volle fiolen van haar toorn uit over het hoofd van den Amerikaanschen president. Intusschen is het de moeite waard, het initiatief van den president te verheffen boven het kwaad willig rumoer van geïnspireerde pers-beschouwingen. Ook wanneer men zooals schrijver dezes van meening is dat zijn schoon plan geen werkelijkheid zal worden en geen der mogendheden in de eventueele betuigingen van onderling vertrouwen aan leiding zal vinden om n kanon, n oorlogsschip of n bommenwerper minder te bouwen dan zij thans van plan is , ook dan kan het van belang zijn, de vermoedelijke oorzaken en mogelijke ge volgen van Roosevelt's boodschap na te gaan. DE bewering van de dictatoren dat Roosevelt's aanbod uitsluitend bedoeld is voor binnenlandsch gebruik, is niet geheel juist, maar het ware dwaasheid te ontkennen dat de president met zijn geruchtmakend telegram het bereiken van zekere binnenlandsch-politieke doeleinden na streeft. In November 1936 is hij met een verrassend groote meerderheid herkozen. In November 1940 vindt de volgende presidentsverkiezing plaats, die blijkens den vloed van caricaturen die er reeds thans in Amerikaansche dag- en weekbladen aan gewijd worden, felle schaduwen vooruit werpt. Het vraagstuk van den third term" houdt het Ameri kaansche publiek bezig als geen ander. Washington heeft zich niet voor de derde maal tot president laten benoemen: hij trok zich terug om ook den schijn, naar een persoonlijke dictatuur te streven, te vermijden. Geen van zijn opvolgers heeft het gewaagd, op deze sterke democratische traditie inbreuk te maken. Zal Franklin Delano Roosevelt de eerste zijn ? Laat ons echter aannemen dat het Roosevelt bij de volgende verkiezingen niet zoozeer te doen is om de continueering van een ambt dat hem dan acht uitermate zware jaren zal hebben bezorgd, als wel om de bestendiging van de machtspositie der democratische partij. Deze partij heeft bij de jongste Congres-verkiezingen in November j.l. een gevoeligen klap gekregen: vrijwel over het geheele land waren de republikeinen aan de winnende hand. Ten deele hing dit samen met verschijnselen op economisch gebied. ,,Big Business" was in 1932 door de groote crisis vernietigd en in 1936 nog veel te zwak om zich met succes tegen Roosevelt's ordenend optreden te kunnen verweren. Big Business" zag in het vorig jaar zijn kans schoon: de enorme uitgaven van het democratisch bewind hadden niet kunnen verhinderen dat de econo mische toestand van de Vereenigde Staten van den zomer van 1937 tot den zomer van 1938 in een angstwekkend tempo verslechterde. Dat komt door de socialistische maatregelen van Roosevelt", riep Big Business". En Roosevelt verloor bij de verkiezingen. Hij zou bij volgende verkiezingen, wanneer het uitsluitend om binnenlandsche vraag stukken ging, waarschijnlijk weer verliezen. Big Business" wil van zijn ordenende maatregelen en hooge steun-uitgaven niets weten. Vandaar dat hij Big Business" eenigermate ontziet. Maar daardoor raakt hij uit de gunst bij de millioenen der Ameri kaansche arbeidersbevolking, wier politieke be wustheid mede door de energieke organisatoren van John Lewis' Congress for Industrial Organisation" de radicale Amerikaansche vakbeweging sterk gegroeid is. Roosevelt dreigt tusschen twee stoelen te vallen.... Het is de buitenlandsche politiek geweest die ondanks den tegenstand van hardnekkige isolationisten zijn populariteit tot dusver op peil heeft gehouden. Na ieder offensief", na iedere ver klaring of zet" van den president, is uit de interes sante en nauwkeurige referenda van het American Institute of public Opinion" gebleken dat hij het aanzien dat hij door zijn noodzakelijk-tweeslachtige binnenlandsche staatkunde verloren heeft, her wonnen had door zijn optreden-naar-buiten. Zijn telegram had dan ook een voortreffelijke pers. ROOSEVELT is echter meer dan allén maar democraat en mogelijke candidaat bij de volgende presidents-verkiezingen. Roosevelt is ook burger der Vereenigde Staten, en wanneer hij zich op het oogenblik tot Hitler en Mussolini wendt, is dat niet uitsluitend-en-alleen te verklaren uit per soonlijke of partij-politieke overwegingen, maar dan spelen, naar het ons voorkomt, motieven van wijder strekking een zeer belangrijke, waarschijnlijk wel de belangrijkste rol ! Reeds eenige malen hebben wij in dit blad ge wezen op het feit, dat ook de Vereenigde Staten zich op het oogenblik niet meer geïsoleerd voelen. God's own country" weet, dat de totalitaire be dreiging op den duur niet halt zal houden aan gene oevers van den Atlantischen en Stillen Oceaan, sterker: dat deze bedreiging reeds in de Nieuwe Wereld zélf aanwezig is. Er zijn de laatste jaren in Latijnsch Amerika verschijnselen te over die den Vereenigde Staten reden kunnen geven tot ernstige bezorgdheid. De invloed van Japan, Itali en Duitschland is er langzaam maar gestadig ge groeid, en dat in een gebied dat van groot econo misch belang is: jaarlijks sturen de Vereenigde Staten een vijfde a een zesde van hun geheelen export naar Zuid-Amerika en ontvangen zij er een kwart a een derde van hun geheelen import van daan. Meer dan anderhalf milliard dollar's bijna n vierde van de totale Amerikaansche buiten landsche beleggingen is er door burgers van de Vereenigde Staten geïnvesteerd. Moeilijk kan Was hington het dan lijdelijk aanzien wanneer van Rome, Berlijn en Tokio uit gepoogd wordt, vasten voet in Zuid- en Midden-Amerika te krijgen, wanneer de machtspositie van de Vereenigde Staten in Brazilië, Chili en Uruguay bedreigd wordt. Het moge waar zijn dat het niet de Vereenigde Staten, maar Engeland is dat de zwaarste economische verliezen heeft geleden, in zekeren zin voelt de eerste mogend heid zich nog sterker bedreigd: er zijn in landen als Peru en Bolivia, niet al te ver van het Panama kanaal te veel onschuldig-uitziende vliegvelden, en er vliegen te veel onschuldig-uitziende Italiaansche en Duitsche verkeersvliegtuigen rond.... ROOSEVELT beseft dat de Vereenigde Staten op den duur niet buiten een toekomstig groot conflict kunnen blijven, maar er zijn nog millioenen in zijn land die dat besef niet deelen. De belofte die hij thans van de dictatoren heeft gevraagd, kan met het oog daarop van groot belang zijn: wordt zij verbroken, dan heeft Roosevelt de mogelijkheid om voor het Amerikaansche volk te treden met de woorden: Wij hebben hun een kans gegeven, in vrede en rust te leven, zij hebben dien kans ver speeld !" Weliswaar is Finland het eenige land dat zijn schuld uit den vorigen oorlog heeft afbe taald, weliswaar hebben de V.S. nog een twintig milliard gulden zooveel seconden zijn er sinds den moord op Floris V verloopen van diverse Europeesche mogendheden te vorderen, maar de vrees van Duitschland is niet ongegrond dat in een conflict de groote republiek van Noord-Amerika haar gewicht nogmaals bij Engeland en Frankrijk in de schaal zal werpen. En het is deze vrees ge weest die de bitterheid der Duitsche pers-commen taren heeft opgewekt. De verhouding tusschen het Derde Rijk en de Vereenigde Staten is er de laatste jaren om de ge noemde redenen al niet beter op geworden. Het spionnage-proces tegen Duitsche handlangers heeft er veel kwaad bloed gezet; de Joden-vervolgingen hebben er vrijwel universeele verontwaardiging opgewekt, en de brute annexatie van Moraviëen Bohemen heeft tenslotte geleid tot een zoo drastische verhooging van de invoerrechten op Duitsche pro ducten, dat de toch reeds sterk gedaalde Duitsche export naar de groote havens aan den Atlantischen Oceaan waarschijnlijk den genadeslag heeft ge kregen. Zulks is voor Duitschland des te pijnlijker omdat het uit Amerika belangrijke grondstoffen betrekt, welker noodzakelijke aankoop thans de deviezen-positie van het Rijk zal verzwakken. Het is in 't geheel geen toeval dat Schacht juist nu in Britsch-Indiëen Egypte aan het onderhandelen is over enorme katoen-leveranties. . . . Heeft Duitschland in de Vereenigde Staten dus nu reeds een ernstig tegenstander, tot welk een gevaarlijk vijand kan zich deze reuzen-mogendheid in een conflict niet ontwikkelen ! De anderhalf milliard dollar die Roosevelt thans per jaar aan bewapening uitgeeft, tasten een volksinkomen van meer dan zestig milliard dollar nauwelijks aan. Er worden twee nieuwe, gigantische slagschepen ge bouwd; een marine-commissie heeft onlangs het aanleggen van twaalf nieuwe, moderne bases be pleit; over twee jaar bezit het land tegen de tien duizend moderne oorlogs-vliegtuigen. Maar wat beteekent dat alles, wanneer de oorlog werkelijk uitbreekt? Men bedenke: het land dat nu reeds deze enorme maatregelen treft, verkeert nog in een economische depressie ! Er liggen niet tientallen millioenen, maar tientallen milliarden dollar's braak. Een enorme industrieele opleving die zich niet noodzakelijk in de koersen hoeft uit te drukken is er in de eerstvolgende jaren mogelijk. Twaalfduizend fabrieken zijn geschikt om op het eerste teeken omgevormd te worden tot fabrieken voor de oorlogs-industrie. In geval van oorlog zullen de Engelsche en Fransche regeering onmiddellijk over hun productie kunnen beschikken dank zij het bezit aan Amerikaansche effecten van hun respectievelijke onderdanen. Slechts voor feiten van dat kaliber hebben de Hitler's en Mussolini's ontzag. HET wachten is nu op Hitler's antwoord. Vrijdagavond 28 April komt de Rijksdag bijeen. Reeds deden de meest uiteenloopende ge ruchten de ronde omtrent den vermoedelijken in houd van de redevoering van den rijkskanselier. Interessant was het, de reactie waar te nemen op de veronderstelling dat hij een constructief vredesplan" zou ontvouwen. De gezaghebbende Times" haastte zich om in een hoofdartikel te ver klaren, dat de Britsche regeering niets liever wenschte dan in een toestand van vaste samenwer king en gegarandeerden vrede" met andere mogend heden, dus ook Duitschland en Italië, te leven. De angst voor den oorlog is trouwens in alle lan den de laatste maanden weer zoo hoog gestegen, het inderdaad huiveringwekkende vooruitzicht, straks de kwalijk-beveiligde burgerbevolking van Londen en Parijs blootgesteld te zien aan een reeks moord dadige bombardementen, beheerscht weer in zulk een mate de bevreesde gemoederen, dat het in beginsel niet uitgesloten is dat men Hitler's con structief vredesplan" met een stillen zucht van ver lichting zal ontvangen. Verklaart de rijkskanselier straks: Goed, mijne heeren democraten, Duitsch land biedt u tien jaar vrede aan, maar slechts op voorwaarde dat het door ons geleden onrecht her steld wordt: geeft ons de koloniën terug; wij be loven u tevens dat wij ze niet zullen gebruiken als militaire steunpunten, noch voor het leger, noch voor de marine, noch voor de luchtvloot !" zou den niet vele democraten geneigd zijn om met de hand over het angstig-kloppend hart te strijken, de tien jaren gegarandeerde" vrede-en-veiligheid af te wegen tegen de nieuwe concessies en te be sluiten: laat ons het dan nog nmaal probeeren..." ? Roosevelt's boodschap heeft zijn binnenlandsche werking niet gemist, maar het is niet uitgesloten, dat, in buitenlandsch-politiek opzicht, de bom ten slotte verkeerd springt. Trouwens, reeds volgens zijn oorspronkelijk plan dat onder anderen een her verdeeling der grondstoffen en een verbetering van de internationale handelsrelaties insloot, zou het den beiden dictatoren mogelijk zijn, niet onbelang rijke voordeelen te verwerven. Herverdeeling der grondstoffen en verbetering der handelsbetrekkingen, waarbij toch in eerste instantie de democraten de concessies zouden moeten doen het zijn twee sympathieke program-punten, geëigend om menig hart, met name dat van den handelaar, sneller te doen kloppen. Maar hun practische uitwerking heeft slechts zin wanneer aan beide zijden goede trouw aanwezig is. Abessynië, Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije, Spanje, Albaniëhet zijn evenveel bewijzen voor den kwaden trouw der dictatoren. PAG. 3 DE GROENE No. 3229