1939 Tooneel en Muziek Decor-ontwerp vo/i Roelofsz voor het tweede bedrijf van A/os" .Maneto Lou Lichtveld maar noe aan f DE Manifestatie van de Nederlandse Toonkunst in 1939 grijpt merkwaardig genoeg een heel stuk terug in het verleden, heeft zeer weinig ge bracht dat eerst kortgeleden gecomponeerd werd, en juist dit weinige is van zin en bewerking het minst geavanceerde. Dit alles vormt een zonderling tijdsverschijnsel, dat als gebrek aan algemeen lan geformuleerd zou kunnen worden, als het niet was dat dit gebrek aan scheppings-energie meer dan voldoende geëxcuseerd werd door onze a-musische tijd en het publiek van snobs waarop de manifestan ten grotendeels aangewezen zijn. Want al zingt De Stem des Volks" ook mee, de oren des volks worden daarom nog niet bereikt. En toch is de bedoeling van iedere manifestatie: de propaganda voor een idee; in dit geval voor de uitsluitende idee der muziek, te klinken l Of zoals Matthijs Vermeulen het in zijn toelichting bij zijn Derde Symphonie uitdrukte: een uitzending van energieën. Deze formulering is een verklaring en een scherpe zelfkritiek tegelijk. Als onwelluidendheid en con structivisme gelijk zouden staan met vooruitstre vendheid", dan wint Vermeulen's werk dat al in '22 begonnen werd, het in geavanceerdheid veruit van alle andere uitgevoerde werken ,de Aias" van Van Lier incluis. De energieën, afgewogen en afgewisseld, zorgvuldig aaneen en dooreen geweven, met bijna chemische nauwkeurigheid gedoseerd, waren er. Maar deze energieën" die in energetisch wezen niet verschillen van die welke uitgaan van kreten, zweepslagen, machinegedreun, en wat al niet meer, hebben nu eenmaal een aesthetische censuur 'te passeren voordat wij ze als muziek" percipiëren. En deze censuur is weliswaar niet aan vaste wetten, maar zeker aan de conventionalismen van onze cultuur en het muzikaal-auditieve bevattings vermogen van onze beschavingsgroep gebonden. Hierdoor wordt het begrip welluidendheid" be paald, dat natuurlijk zeer wijd is, zodat het zelfs het onwelluidende toelaat, mits dit als contrast of bij drage dient voor het aangename, meeslepende, overweldigende, voor een of meer van die vele fasen van de kathartische werking der muziek. Vermeulen is in vele opzichten in ons land een baanbreker geweest. Hij heeft zuiverend gewerkt op het muzikale begrip in ons land, en gevochten tegen de ergerlijke een zijdigheid die heerschte in onze officiële muziekinstellingen. Hij weet als weinigen wat muziek is, en hóe ze moet zijn. Maar deze kennis stelt nog niet in staat tot de kinderlijke kunst der goden, die vaker de zotten dan de wijzen ten deel valt, en in haar meest sublieme vorm de waanzin die van de Muzen komt" genoemd werd.... Eerst een geïnspi reerde, een irrationeel-welluidende dosering van Vermeulen's energieën geeft ons de muziek die zowel het oor als de metende ziel ontvangen wil. Henk Andriessen is wat deze dingen betreft, de volstrekte antipode van Vermeulen. Zijn werk is zuiver emotioneel, alle rationalisme is eraan vreemd, en daarom is hij bij uitstek de componist van religieuze muziek, in de geest zij het geenszins in de stijl van Franck. Hij is daarin oprecht, zuiver, eenvoudig, met een zeer beperkte scala van spanningen en ontspanningen (bij hem nog echte cadenzen) maar met veel verfijning in de uitdruk king van dat wat hem eigen is. Een Nederlandse Caplet, met iets meer nederlandse loomheid en vroomheid, die vol juist inzicht een paar prachtige teksten van Thomas a Kempis uitkoos voor zijn twee liederen voor sopraan en orkest die Jo Vincent uitstekend vertolkte. Hijzelf is een duidelijkomlijnde figuur, wiens werk in zijn speciale stijl tienmaal verdienstelijker is dan dat van Marius Flothuis, den Benjamin onder de manifestanten, die echter nog lang niet van Manier gespeend blijkt. Nu is Mahler-melk weliswaar een gezonde voeding, maar toch alleen als er enkele vitaminen der origina liteit aan toegevoegd worden. Meer emotionaliteit en expressie, maar minder concentratie-in-vroomheid en stijlzuiverheid dan Andriessen, vertoonde het Requiem in memoriam Uxoris" van LandréSenior. Boeiende muziek, met hier en daar zelfs pakkende effecten. Maar het blijft een bezwaar deze middeleeuwse teksten, vooral waar zij gelijk in de sequens Dies irae" tot voorname en zeer bizondere poëzie gekristalliseerd zijn, te verbinden aan een hedendaagse, romantische, maar volstrekt onromaanse muziek. Het is natuur lijk een bezwaar dat voor de meeste Requiems, sedert Mozart geldt. Maar ik zie niet in waarom wij uit conventie zulke stijl-monstruositeiten zou den bestendigen. Het geleek op een van die oude romaanse kerken volgestopt met moderne, bonte altaren.... Afgezien hiervan was het een mani festatie van de oudere generatie, die stellig niet onvoordelig afstak bij die van de jongere. Meer en meer blijkt, dat het verschil tussen de respectieve jaargangen meer in de expressiemiddelen dan in het uitgedrukte schuilt. De muzikale mentaliteit is niet veranderd bij de meesten. Zij was dit ook nog niet in de muziek die Bertus van Lier zeven jaar geleden voor de Aias" van Sofokles schreef. Een dienende, bescheiden muziek waarin alleen de piano somtijds misklinkt en onstylistisch werkt. Waarin ook enkele infantiele natuurimitaties als vogelgetjilp en trompetstoten bij het begrip moord" hinderlijker zijn dan hvs masters voice". Trouwens, in de koren schijnen veel verzen al te stug gescandeerd, en van Pijper den leermeester, kent men zeer veel meer gedifferentciëerde rhythmische interpretaties van derge lijke koren. Het is voor van Lier zelf niet helemaal rechtvaardig dat hij bij zijn manifestatie naar dingen van zeven jaar terug moest grijpen, terwijl hij inmiddels toch al heel andere wegen opgegaan is. Last van Uw zenuwen? Spoedig weer opgewekt en gekalmeerd met Mijnhardt's Zenuwtabletten Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten. PAG. II DE GROENE Ne. 3234