rouwen en vrouwenleven Op bezoek bij mevrouw Tsjaeg-Kai-Tsjek Dat Madame Tsjang-kai-Tsjek, die tezamen met haar man leiding geeft aan het heroïsch verzet van het Chineesche volk tegen den Japanschen indringer, een der merkwaardigste vrouwenfiguren is in den modernen wereld, wordt niet meer betwijfeld. Het onderstaande artikel, dat een scherpe kijk geeft op haar persoonlijkheid, is onder anderen van belang doordat het op grenzen wijst waarop tot dusver nimmer de aandacht werd gevestigd. De schrijfster, miss Freda Utley, Engelsche van geboorte, die enkele opmerkelijke studies over het Verre Oosten op haar naam heeft staan, bracht kort geleden een langdurig bezoek aan China en had tot driemaal toe een onderhoud met Madame". DIE, moed van de gezusters Soong is in China welbekend. Deze moed werd ook mij geopenbaard toen ik, van het front teruggekeerd, een lang ge sprek met Mevrouw Tsjang-Kai-Tsjek had. Na een uur met haar uitsluitend over het probleem der gewonden ge sproken te hebben, werd hot alarmsignaal gegeven. Zij praatte door alsof er niets aan de hand was. Tweemaal kwam de Generalissimus binnenloopen in een uniform, even eenvoudig als zijn luitenants droegen. Eerst toen de bom men dichtbij schenen te vallen, nam ze mij mee naar de schuilplaats, en daar kon ik in de gespannen atmosfeer van een luchtaanval, intiem en open hartig met haar praten. Zij is een uiterst beminnelijke vrouw, eenvoudig, on-geaffecteerd en vriende lijk. Haar groote, donkere oogen krij gen een bijzondere schoonheid wan neer iets haar gepakt heeft. Den mor gen dat ik haar sprak, praatte zij open lijk over haar moeilijkheden en teleur stellingen. De twee-en-een-half uur die ik met haar doorbracht, zal ik nooit vergeten. Madame zoo noemt men haar vaak heeft een afkeer van politici, omdat zij hun neiging kent om de te kortkomingen van partij genoot en tot eiken prijs te verbergen. Zij vertelde mij hoe de Communisten gepoogd had den, een lid van hun partij van schuld schoon te wasschen die vluchtelingen kinderen welke aan hem toevertrouwd waren, had laten hongeren. Ik zeide dat de algemeene indruk toch wel was dat de Communisten het minst cor rupte en meest te vertrouwen element in China waren. Niet corrupt", zei ze, dat zeker. Maar dat komt alleen maar doordat ze nog niet de macht in han den hebben". Er zit wel iets waars in deze opmerking. Trouwens, men voelde wanneer men met Madame" spreekt, haar sterke verbittering tegen de Com munisten en haaronwil om hun verdien sten te erkennen, Haar politiek inzicht wordt hier vertroebeld door haar haat jegens lieden die niet alleen Tsjangkai-Tsjek zoo lang bestreden hebben, maar die ook thans nog haar eigen godsdienstige en sociale opvattingen belagen. Aan den anderen.kant schijnt haar oprecht Christelijk geloof haar blind te maken voor de tekortkomingen van hen die dit geloof deelen of doen alsof ze het deelen. IK geloof dat het voor China beter zou zijn, wanneer Madame Tsjang niet zoo onder den invloed zou staan van een zeker type Christenen. Haar aangeboren gezond verstand, haar Westersche energie en bijzondere physieke en zedelijke moed zouden van veel grooter waarde zijn voor haar land, indien zij niet grootendeels verspild werden in de Nieuw-Leven-Beweging" die half-Christelijke, half neo-Confuciaansche beweging die leert dat de rampen waaronder China lijdt, door het goede voorbeeld of door opwek king opgeheven kunnen worden. De Nieuw-Leven-Beweging" heeft echter slechts enkele onbelangrijke verande ringen in de levensgewoonten van het volk te weeg kunnen brengen: men spuwt en rookt niet meer in het open baar, men vloekt minder, de ambtena ren dragen eenvoudige kleeding en men gebruikt tandenborstels. Maar tegen den achtergrond van den oorlog die enorme sociale veranderingen nood zakelijk maakt, lijkt het pietepeuterig streven van de Nieuw-Leven Bewe ging" even nuttig als dat van het Leger des Heils om de ellende van de industrialisatie in de achterbuurten der Europeesche steden op te heffen. Madame Tsjang doet stellig heel veel goeds en weet aan veel misbruiken een einde te maken. Typeerend was bij voorbeeld de wijze waarop zij de direc tie van de grootste katoenfabriek in Hankou er toe bracht, de machine's en de duizenden arbeidskrachten naar China's binnenlanden over te brengen. De directie had dat langen tijd gewei gerd, omdat zij meende dat zij onder Japansch bestuur even goed zou kunnen doorwerken. Madame Tsjang bracht hen tot een vaderlandslievender hou ding door om vijf uur 's morgens een bezoek te brengen aan de fabriek om de omstandigheden te zien waaronder het vrouwelijk personeel werkte. Toen moest <?e directie toegeven. Dat was heel mooi, maar zij kan niet overal persoonlijk naar toe gaan. Het was beter geweest wanneer de regeering dwang had uitgeoefend op de fabriekseigenaren. Dat gebeurde echter pas in September 1938, toen er te weinig vervoermiddelen waren. Stond Madame Tsjang niet zoo on der Christelijken invloed, dan zou zij zich eerder aan de zijde scharen van haar landslieden die een grondige eco nomische, sociale en politieke hervor ming eischen. Af en toe weet zij zich van dien Christelijken invloed te be vrijden. Zoo heeft zij eenige Commu nisten aan het hoofd geplaatst van een belangrijke af deeling der Nieuw-Leven-Beweging". Toen ik haar vertelde van het voortreffelijke werk dat Dr. Robert Lim, de chef van het Chinee sche Roode Kruis, verrichtte, telegra feerde zij hem den dag van mijn inter view, om naar Tsjoengking te komen en gaf hem een zeer groote gift. Het merkwaardige was dat zij dat nooit eerder had gedaan. Zijn organisatie is namelijk volledig Chineesch en hij is geen Christen. IN mijn derde en laatste interview met Madame, was ik evenals de beide vorige keeren, bekoord door haar open hartigheid en vriendelijkheid, maar ik kon mij niet weerhouden, haar op en kele punten tegen te spreken. Zij verzocht mij, niets tegen het Internationale Roode Kruis te schrij ven; dat kon ik haar niet belooven. Het Internationale Roode Kruis heeft veel goed werk gedaan, maar ik geloof / Kinderen Freek is" wat IN een geestig boek van een geestig Nederlandsch auteur wordt verteld van een familie met een pa, die niets" was. Vele menschen hebben hun hobby en hun gewichtigheidje, hun sociale en andere functies, maar déze pa was niets" en dat dreigde hem een inferioriteitscomplex te geven, want hij kende zijn vrouwvolk en wist hoe dat oordeelde over een man, die niets" is. Trouwens, de gemiddelde man ver draagt die idee niet en de gemiddelde jongen óók niet. Het is n der dingen, die maandenlang hebben geknaagd aan Freek's gemoed: Freek was niets"; niet in zijn jeugd-organisatie en niet in de klas. Waar tegenover Zus in haar jeugdbond op weg was een groote vrouw" te worden, dank zij een beetje deel aan de leiding en in haar klas, dank zij 'n zeker talent om te declameeren! Zoolang Freek niets" was, was hij in ieder geval, huiselijk gezien, onmogelijk. Hij speelde jazz op alle meubelen. Hij schoot rubberpijltjes uit zijn hooggelegen kamerraam op onschuldige voorbijgangers en poezen. Hij ging zich te buiten aan goedkoope en kleverige lekkernijen. Hij zette zijn broertjes op tegen het gezag. Totdat het moment van de zwenking kwam. Plots ,,is" Freek iets. Hij en zijn blokfluit zijn leden geworden van het orkestje, dat zijn groepsleider sa menstelde uit de jongens van zijn groep. Bij de eerste vermelding keek de familie eendrachtig ongeloovig. Freek zou aan iets meedoen? Voor langer dan een week of zoo.. .. ? Het onge loovig kijken, méebedoeld om te prik kelen, héft geprikkeld! Freek pre steerde het! Freek is sedert eenige maanden thans eerste blokfluit" in een orkestje met een heusch intro ductielied. Een orkestje dat al eenige malen den plankendoop onderging en door een jeugdige en tot critiek ge neigde schare is toegejuicht. Op den morgen na den tweeden keer dat het orkest plus Freek optraden, kwam Freek monter de kamer binnen en kondigde aan: ,,'k Ben reuze in m'n sas, moeder! U kunt het vandaag krij gen zoo u het hebben wilt. Ik wil me zelfs wel driemaal wasschen en schoone kousen aantrekken, omdat in déze een gat zit. Zal ik eens kolen voor u halen? Of wat anders doen? Zeg het maar!" Moeders zijn niet licht met stomheid geslagen. Maar hierop paste slechts een lich telijk beduusd zwijgen. ERICA Mevrouw Tsjang-Kal-Tsjek spreekt dat diegenen in het buitenland die wil len dat China den strijd wint, hun giften aan het Chineesche Roode Kruis moe ten zenden. Ik geloof dat het het beste is dat China zijn sociale organisaties zélf opbouwt. Madame Tsjang antwoordde dat haar landslieden in het algemeen te weinig efficiënt en te corrupt waren, zoodat men beter buitenlanders kon gebruiken voor het verstrekken van hulp aan de burgerbevolking. Boven dien, zei ze, kan zelfs de beste Chinees misstanden niet met dezelfde energie uit den weg ruimen als buitenlanders dat kunnen: hij is te laksch en heeft te veel consideratie voor vele Chineesche gevoeligheden. Ik begreep toen beter de moeilijkheid van Madame Tsjang's positie: aan den eenen kant mag zij de buitenlan ders die China goed gezind zijn, niet kwetsen, aan den anderen kant mag zij haar eigen invloedrijke landslieden niet tegen zich in het harnas jagen door te roekelooze hervormingsplan nen uit te voeren. Ons gesprek ontwikkelde zich toen tot een discussie over de godsdienst. Mijn voornaamste indruk was, dat Madame Tsjang's Christendom volkomen op recht is. De godsdienst beteekent bui tengewoon veel voor haar: zij ontleent er de kracht aan om verder te werken. Ik voelde ook, juist als de beide vorige keeren, dat vele van haar critici niet de moeilijkheden inzien waarvoor de Generalissimus en Madame Tsjang geplaatst zijn. Sommigen denken dat zij maar alles zouden kunnen doen wat zij willen, terwijl zij in werkelijk heid slechts langzaam kunnen werken aan de verwezenlijking van hun plan nen. Het is gemakkelijk genoeg om critiek te leveren en te zeggen hoe de dingen gebeuren moeten. Moeilijker is, om ze gedaan te krijgen, speciaal in China. FREDA UTLEY PAG. 12 DE GROENE No. 3241