HERLEEFT en die de makers dwong tot een gebruik van zuivere filmmiddelen, waardoor dit genre door de latere Fransche filmtheoretici beschouwd werd als de toegepaste grammatica der cinematografische mo gelijkheden. Oorspronkelijk hebben de westerns" een centrale heldenfiguur, als Broncho Billy (G. M. Anderson), William S. Hart, William Farnum of Torn Mix, later ontwikkelen zij zich tot een soort heldenepos, gewijd aan den nationalen ondernemingsdurf en pioniersgeest en hieraan verbinden regisseurs met op het oogenblik historische of actueele bekendheid hun namen; zoo bijv. D. W. Griffith met The Birth of a Nation", James Cruze met The covered Wagon", Cecil B. de Mille met The Squawman" en John Ford met The iron Horse". Uit de gebleken belangstelling van een groot publiek voor spanning, heldenmoed en gestrafte on deugd ontstaat uit en naast de western" een andere vorm van de avonturenfilm, n.l. het thans als gangsterfilm" aangeduide genre. Dit genre wordt oorspronkelijk in Amerika voor en tijdens den oorlog verwerkt als serie-film, waarin gestolen diamanten, documenten of een Oostersche schat met daaraan verbonden achtervolgingen en verwikkelingen de samenstellende elementen vormden. Later na . '26 wordt de gangster de centrale figuur, eerst als een soort moderne held, daarna, door toedoen der keurings- en regeeringsinstanties als lafhartige killer" in het thema crime does not pay". Maar het geheele complex van avonturenfilms raakte op den achtergrond toen sex-appeal, luxe en show op het witte doek populair werden, toen huwelijks problemen, pralerige historische shows, het boymeets-girl en later het praat-drama en de sophisti cated comedy" gingen overheerschen en het groote publiek te opgevoed scheen om zich met ver volgde onschuld en gemaskerde bandieten op te houden. Geheel verdwijnen deed de western" niet; zij bleef als materiaal dienen voor de z.g. volksbios copen, waar Hoot Gibson, Tim Mc. Coy, Buck Jones en John Wayne al of niet met hun wónderpaard op een trouwe vereering konden blijven rekenen. ZOO was de toestand tot voor kort. Toen kwam een crisis, Wallstreet stelde eenige nieuwe heeren aan, die een nieuwe politiek gingen voeren en onder deze nieuwe politiek was een heroriëntee ring op het avonturen-genre begrepen. Het publiek was vermoeid geraakt van de schijnbare problema tiek en diepzinnigheid der als serieus bedoelde film drama's en geprikkeld door de vermoeiende gevat heid der z.g. sophisticated" blijspelen. Het was logisch, dat het weer actie, tempo, spanning wenschte en dit kon het krijgen in iedere gewenschte do seering. De gangster verscheen in een nieuwe ge daante (geridiculiseerd in I am the Law" met Edw. G. Robinson; super-realistisch in de figuur van een Humphrey Bogart) en de western" herleefde in al zijn romantiek en opwindende spanning. Onder de resultaten, die wij in het komende filmseizoen zullen zien van de veranderde politiek in Hollywood, zal vermoedelijk Stagecoach" van den old-timer John Ford het duidelijkste voorbeeld worden van de oude Wild-West film in moderne ge daante. In deze film vinden wij alle elementen terug, die vroeger het wezen van den western" uitmaakte: een simpel gegeven, primitieve karakterteekening, maar veel beweging, tempo, snelle beeldopvolging en een opvoering der spanning door naast en achter elkaar plaatsen van gelijkvallende gebeurtenissen. En thans wordt dit alles gerealiseerd met de verbeterde opnametechniek en in de zeer ver eenvoudigde speelstijl der in de filmstudio's ont wikkelde acteurs. John Ford heeft zijn film eenstevige ruggegraat gegeven door in het middelpunt der handeling de oude bekende postkoets te plaatsen en deze te bevolken met een zevental menschen van verschillende geaardheid en maatschappelijke posi tie, die nu allen de zelfde avonturen mee moeten maken. De postkoets verbindt twee plaatsen in het Westen der Staten, de reis duurt eenige dagen en er zijn pleisterplaatsen, waar van paarden gewisseld wordt, waar overnacht wordt en een kleine liefdes idylle tijd vindt zich te ontwikkelen. Het is om streeks 1880 en dus zijn er nog dreigende Indianen stammen, outlaws, en een rechtsonzekerheid, die het recht van den sterkste en dat van het snelste pistool motiveert en men kan zich dus eenigszins de tocht van de stagecoach" over de eindelooze prairiën voorstellen, de stijgende spanning als de eerste Apachen gesignaleerd worden, de moordende overval, de redding door de Staatstroepen en als Boven: Een scène vol activiteit uit de Wild-West film Jesse James" Onder: Muziek en revolvermuziek in The Oklahoma Kid" toegift een persoonlijke veete, die in een salon" op het pistool uitgevochten wordt. OPVALLEND is in deze eerste producten der Wild-West-renaissance de idealiseering van den prairie-bandiet, overeenkomend met de roman tische interpretatie van den gangster tot ongeveer 1935. Zoo is de sympahtieke held in Stagecoach" een ontsnapte gevangene, Ringo Kid, die van den sheriff even tijd krijgt zijn persoonlijke rancune tegen een anderen boef uit te vechten en daarna de gelegenheid benut met zijn, in de postkoets veroverde schoone te ontvluchten. Zoo wordt in Jesse James" letterlijk en figuurlijk een monument opgericht voor den eersten treinroover Jesse James, een eenvoudigen boerenzoon, die door grievende onrecht vaardigheid van hoogerhand in de misdaad wordt gedreven. En zoo is in The Oklahoma Kid" James Cagney de verloren zoon, de outlaw, die den moord op zijn vader wreekt door de wet in eigen hand te nemen en de vijf moordenaars n voor n in man tegen-man gevecht te dooden. Rechtsonzekerheid, rechtswillekeur en een tekort aan integere mannen van de wet in die dagen zijn in deze films de excuses voor een eigen rechtspleging, die de grondslag vormt voor hun Wild-West-intrigue. Naast deze eenzijdig heid van voorstelling staat een boeiende en gevari eerde vormgeving, die als nieuw aandoet na de doodgeprate problemenfilm. Het genre schijnt den Amerikaanschen regisseur tot de beste krachts inspanning te inspireeren. De middelmatigheid van een Henry King valt weg nu hij in Jesse James" een treinoverval, een achtervolging te paard of een bankberooving kan verfilmen en wie dacht Lloyd Bacon, de expert in revuefilms en back-stage drama's de hoffotograaf van Kay Francis, nog in staat tot een fragment van duizelingwekkende beweging als in The Oklahoma Kid", wanneer de duizenden pioniers een georganiseerde rush" op het vrije grondgebied ondernemen om een eigen stuk land af te palen. Dit is dan de groote verdienste van den herleefden western"; de beweging, het specifiek domein van de film, wordt weer ontdekt; de camera breekt zich opnieuw los uit het imitatie-interieur en hervindt zijn vrijheid, de roffelende paardenhoeven en de strijdkreet der Indianen overstemmen het kwasidiepzinnig gewauwel der saletjonkers. En het pu bliek zit verbluft, laat zich meesleepen in het primi tieve avontuur en vergeet dat, wat hem nieuwe mogelijkheden toeschijnt, een toepassing is van lang vergeten theorieën en tot de filmhistorie behoorende ontdekkingen. OUDE EN NIEUWE KUNST (Adv.) Tl KOT l N DEN HAAG - NASSAUPL.EIN 6 EASTERN ART PAG. 11 DE GROENE No. 3244