DE GROENE AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie : Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening: 72880. Gem. Giro G 1000 Abonnementen kunnen met elk nummer ingaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 5 AUG. 1939 Chamberlain's wanhoopspolitiek E ENIGEN tijd geleden heeft Chamberlain in het Lagerhuis een redevoering gehouden, waarin hij zeide dat hij de Overeenkomst van München noch voor de democratieën als een nederlaag be schouwde, noch voor de goede zaak van recht en orde. Hij bevestigde de garanties aan TsjechoSlowakije tegen een onuitgelokten aanval en be weerde dat hij Duitschland niet van den Balkan wilde afsluiten, noch in economisch opzicht om singelen. Tenslotte herinnerde hij het Lagerhuis aan de verklaring die hij tezamen met Hitler had onderteekend, dat Duitschland en Engeland onder ling niet meer oorlog zouden voeren. Ik ben er van overtuigd dat Hitler gemeend heeft wat hij onderteekende," zei hij. Dat was op i November van het jaar 1938. Wanneer men de redevoeringen herleest die de Britsche premier in de drie laatste maanden van het vorig jaar gehouden heeft, waant men zich in een andere eeuw, een eeuw van welwillendheid waarvan men niet weet of men haar als oprecht of onnoozel moet kenmerken. Zij was wellicht zoowel het een als het ander. Intusschen vraagt men zich af hoe het mogelijk is, dat aan het hoofd van het Britsche Rijk dat het eene verdrag voor-, het andere na.sluit, nog steeds een man staat die deze zelfde alliantie-poli tiek op 6 October van het vorig jaar als wanhoops-politiek" qualificeerde, beter: disqualificeerde. Deze wanhoops-politiek" is de Britsche regee ring door de logica der feiten opgedrongen. Zij heeft de alliantie-politiek nooit beschouwd als een oplos sing hetgeen zij ook niet is maar als een nood sprong. Het openhartig en cynisch imperialisme der Duitsche regeering en de verontwaardiging die bij tijd en wijle door het Engelsche volk golft en wegebt , dat zijn de beide factoren die haar een richting uit dwingen die zij in werkelijkheid ver foeit. HET is de herbewapening die Chamberlain, toch reeds zoo met politieke zorgen overladen, onder nieuwe zorgen gebukt doet gaan. De para doxale situatie waarvoor hij staat, is deze, dat hij, teneinde te verhinderen dat het Duitsche economi sche stelsel en wat er los of vast mee samenhangt, geheel Europa verovert, gedwongen wordt steeds meer onderdeden van dat stelsel over te nemen. Maar waar de Duitsche regeering, gedreven door machtswil en economische noodzaak, handelt van een vast, concreet plan uit, daar laat Chamberlain zich de verschillende onderdeelen der oorlogs economie" door de omstandigheden afdwingen. Het is Duitschland dat Engeland zijn tempo en niet alleen dat! gaat opleggen. Aan een, zij het korte economische uitweiding valt hier niet te ontkomen. Toen Duitschland zijn herbewapening op touw zette, lag een enorme hoeveelheid arbeidskracht braak. Deze reserve is in het productieproces inge schakeld. De kapitalen die daarvoor noodig waren, heeft de Duitsche staat verkregen ten deele door verhooging van de belastingen in den ruimsten zin des woords, ten deele door het opnemen van ver schillende soorten leeningen. Wat de Duitsche burger spaarde, werd door den staat in wegen en kazematten, kanonnen en vliegtuigen omgetooverd. Het economische leven breidde zich geleidelijk uit, totdat het omstreeks een jaar geleden zekere grenzen bereikte, welker overschrijding met groote moeilijkheden gepaard ging. In de eerste plaats dreig de de staat met zijn enorme uitgaven zelfs het totaal der besparingen zeer ver te overschrijden. Dat bracht het gevaar van inflatie met zich. In de tweede plaats ontstond er een nijpend tekort aan arbeiders. Het is geen toeval dat het Derde Rijk op het oogenblik dat het de economische mogelijk heden die binnen zijn oorspronkelijke grenzen bevat waren, had uitgeput, er toe overging, deze politieke grenzen uit te zetten. Een door verschillende factoren bepaalde econo mische dwang noodzaakte Duitschland, het zelf standig bestaan van Tsjechiëte vernietigen. Het is dezelfde dwang die het Derde Rijk thans begeerige blikken doet werpen op de Poolsche grondstoffen en fabrieken en, met name, op de Poolsche millioenenreserve aan arbeidskracht. TOEN de conservatieve regeering besluiten moest, Engeland's marine te versterken en een nieuwe luchtvloot en een nieuw leger te scheppen, lag ook in haar land een aanzienlijke reserve aan arbeidskracht braak. De City, op wie in de crisis jaren slechts in geringe mate een beroep was gedaan, 'kon groote kapitalen beschikbaar stellen. De her bewapening begon. De hamers daverden op de werken, de vliegtuig-fabrieken draaiden op volle kracht. Bij duizenden tegelijk werden nieuwe arbei ders in het productie-proces ingeschakeld. De staat die zes jaar geleden in totaal minder dan zeven honderd millioen pond uitgaf, geeft dit jaar alleen al voor de bewapening en wat er mee samenhangt, mér dan zevenhonderd millioen pond uit. De totale staatsuitgaven zijn in deze zes jaar verdubbeld, ongerekend de credieten die het land aan zijn bondgenooten wil geven. Het gevolg van deze ongeëvenaard snelle uitbreiding van het economisch leven is geweest dat zich op het oogenblik in Engeland precies dezelfde merkwaardige verschijnselen voordoen op economisch en financieel gebied welke men sedert ongeveer een jaar in Duitsch land opmerkt. Bepalen wij ons tot het kapitaals- en het arbeiders-vraagstuk. De Engelsche staat geeft dit jaar anderhalf milliard pond uit. Twee-derde van deze uitgaven kan hij uit de belasting-inkomsten dekken. Vijfhonderd-millioen pond moet hij leenen. Er zijn echter ook de dominions en de plaatselijke autori teiten die in de City kapitalen moeten opnemen. Er is tenslotte het particuliere bedrijfsleven dat het ook niet buiten nieuwe credieten kan stellen. De Londensche Economist begrootte het totale bedrag dat voor al deze leeningen tezamen beschikbaar moest zijn, op achthonderd a duizend millioen pond. De totale spaargelden van het Engelsche volk zullen dit jaar echter (preciseering is voorshands onmo gelijk) eenige honderden millioenen ponden minder bedragen. Engeland gaat dus interen. Tweede zorg: het tekort aan arbeiders. Het is niet moeilijk voor een minister van financiën, te decreteeren dat hij vijfhonderd-millioen pond aan defensie zal besteden. Moeilijker is, de arbeiders te vinden om de onderzeeërs en slagschepen te bouwen, de jagers en machinegeweren, de patronen en de uni formen te vervaardigen. Laat ons aannemen dat hij ze heeft gevonden. Zij krijgen dus werk en ont vangen loon. Het loon geven zij uit, en zoo scheppen zij nieuwe werkgelegenheid. Aldus kan men be rekenen het genoemde Londensche blad heeft dit reeds op 15 April j.l. gedaan hoeveel arbeiders in totaal ten gevolge van de enorme staatsopdrachten werk zullen vinden. Welnu: als de bedoelde vijf honderd-millioen pond inderdaad worden uitgegeven aan diverse bestellingen, dan zal binnenkort onge veer de geheele Engelsche arbeids-reserve uitgeput zijn. Op het oogenblik reeds is het werkloosheids percentage in sommige industrie-districten zeer aanzienlijk gedaald. DAT alles beteekent niet dat het land verloren is (zoominals dat met Duitschland het geval is). Laat ons dit met een internationaal meer-en-meer gebruikelijk beeld verduidelijken: Engeland had kapitaal en arbeid in reserve, en vervaardigde boter. Het ging kanonnen vervaardigen, en heeft daarvoor eerste methode de reserve's aan kapitaal en arbeid gebruikt. Nu wordt het gedwongen, mér kanonnen te vervaardigen, maar de bedoelde reserve's zijn uitgeput.... Dan blijft tweede methode slechts n uitweg over: de productie van kanonnen uitbreiden ten koste van de productie van boter (De Duitsche regeering heeft de eerste en tweede methode tegelijk toegepast). Met andere woorden: de Engelsche regeering moet het levenspeil van het Engelsche volk verlagen. Dat kan zij bereiken door inflatie (waarbij de prijzen stijgen en men dus voor hetzelfde geld dat men verdient, minder kan koopen) of door zeer aanzien lijke verhooging van de belastingen. Aangezien er BEZOEKT VOORAL ook het aquarium in Holland'* mooiste natuurpark Ouwehand's Dierenpark Boenen, op den Grebbebers BROCHES Gaaxet&f osfa/eS waarschijnlijk in den herfst verkiezingen gehouden worden, zal de regeering-Chamberlain wel niet tot dit laatste, impopulaire redmiddel haar toevlucht nemen. Aangenomen dat zij aldus de benoodigde kapitalen kan vinden, dan staat deze regeering toch nog voor de noodzaak, het tekort aan arbeiders te voorkomen. Zij ontkomt daartoe niet aan diepgaand ingrijpen in het bedrijfsleven. De arbeiders die eerst werk zaam waren in de boter-fabricage moeten overge heveld worden naar de kanonnen-fabrieken. De vrijheid van den particulieren ondernemer dient beperkt te worden. Hij mag niet langer uitmaken, wat en hoeveel hij wil produceeren. De staat die weet wat 's lands defensie eischt, zal hem daarvan in kennis stellen. Dat zijn de consequenties waarvoor het Engelsche bewind staat. De omstandigheden dwingen een conservatieve regeering tot revolutionair ingrijpen. De oud-fabrikant Chamberlain moet de vrijheid van den particulieren ondernemer aan banden gaan leggen. Is het wonder dat hij aarzelt? Erger: hoe zal hij zijn wil weten op te leggen aan tegen-stribbelende fabrikanten en groothandelaren? Hoe zal hij de arbeiders kunnen dwingen, de ver laging van het levenspeil te accepteeren? Hem staat geen S.A. ten dienste noch een alles-omvat tende ideologie die de bevolking tot even willooze als vlijtige slaven maakt. Vergeleken met zijn Duitsche beroeps-collega's is hij een dilettant... GEGEVEN het ontbreken van een ijzeren machts wil, zullen de politieke en economische pro blemen waarvoor Chamberlain door de rivalen der totalitaire mogendheden wordt gesteld, met zich brengen dat zijn staatkunde door aarzelingen geken merkt wordt. Men zie deze aarzelingen niet als zijn persoonlijke fout". Geheel conservatief Engeland aarzelt, op enkele uitzonderingen na. Vandaar dat Chamberlain niet aan de gebeurte nissen zijn wil oplegt. Hij laat zich drijven. Sommi gen noemen dat hoopvol de traditioneele Britsche staatkunde". Laat men echtereen ding niet vergeten: dat Engeland zich door zijn grooten economischen en politieken voorsprong in vorige eeuwen een zoo achtelooze politiek kon permitteeren, maar dat deze voorsprong niet meer bestaat en dat daarmee aan de superioriteits-staatkunde de basis is ontvallen. Chamberlain heeft de alliantie-politiek wan hoops-politiek" genoemd. Welnu hij heeft geen keus meer. Hij zal, wil hij haar steun verwerven, de Sowjet-Unie in al haar eischen moeten tegemoet komen. De stafbesprekingen die dezer dagen te Moskou beginnen, beteekenen de overwinning van een belangrijk Russisch principe. Of zij nog op tijd komen, wagen wij niet te beslissen. Of het Vredesfront verhinderen zal dat Hitler in de eerstvolgende maanden Danzig en mér nog ! neemt, is (zacht uitgedrukt) zér onzeker. En toch ligt daar de kern van de situatie. Het komt er niet op aan of er een Vredesfront ge vormd wordt, het komt er op aan of het de verdere Duitsche expansie zal verhinderen. The proof of the pudding is in the eating." Op grond van het bovenstaande wagen wij het tenslotte deze voorspelling te uiten: wanneer het vrede blijft, wanneer de oorlog ditmaal weer voor komen wordt, zal dat niet beteekenen dat er een einde komt aan Chamberlain's moeilijkheden. Deze zullen integendeel gestadig toenemen, oorlog of geen oorlog. L. DE JONG PAG. 3 DE GROENE NO. 3144