RODIN Afzonderlijk gezien mist het gebaar en de zwaar aangezette expressie van het gelaat zijn verklaring en oplossing in het gebaar en de expressie der anderen. Zij steunen en versterken elkander. Er is een wederkeerigheid van leed en bestemming in de figuren, waardoor zij als groep zich sluiten. Eén enkele daaruit losgemaakt mist die wederkeerigheid, mist de terugkeer in de anderen. Gebaar en expressie gaan uit naar een ledige verte, missen hun duiding. Rilke in zijn tijd, met zijn zeldzame gevoeligheid voor dergelijke in het zwijgen berustende gewaar wordingen, begreep het wezenlijke van deze groep en zag kans het onder woorden te brengen. Met verbazing heb ik gezien, hoe ook de groote tentoonstelling in Amsterdam de groep geen recht heeft gedaan; gehavend en uit elkaar gehaald, onvolledig en vreemd aan de wenschen en be doelingen van den beeldhouwer, wordt zoo Rodin geëerd ! DIT schijnt het lot van den grooten en laatsten romanticus, die in zijn jeugd van Maidron, Barye, Préault, sterker aandriften ontving dan men in den regel wil toegeven, sedert de moderne legende van het eenzame genie", Rodin tot een soort waterhoofd der Fransche sculptuur vervormt. Rodin heeft Wagneriaansche kanten en wie eenige kennis heeft van de wijze waarop Wagner bij de Franschen der vorige eeuw werd vereerd, zal kunnen begrijpen, dat Rodin, met de achtergrond der romantici, wel degelijk uit een vruchtbaren Franschen bodem in dien tijd kon opgroeien. Dat hij de maten en de gegevens van zijn vak forceerde had hij met velen gemeen in zijn tijd. Slechts ver schijnt het bij hem zoo aarzelloos, nadrukkelijk en mateloos, dat het den minder zekeren beschouwer dwingt tot een bewondering, die men in alle tijden en op elk gebied des levens kan aantreffen, waar de zelfverzekerdheid tot in het grove toe de wereld dwingen wil naar zijn wil. Zoo ook is hij groot en indrukwekkend geweest in zijn vormgeving voor het monument van Victor Hugo. De uiteindelijke vormgeving en een der vroegere concepties laten het voor en tegen van Rodin op ongemeen scherpe wijze aan den dag komen. Jammer dat de tentoonstelling dezen Victor. Hugo niet toont, genegeerd door het publiek, weinig in trek, maar voor de kennis van Rodin onontbeer lijk. Het latere ontwerp geeft Rodin weer met dat theatrale gebaar en die allure van diepzinnigheid, die op ons geen indruk meer maakt, omdat wij niet in de waarachtigheid daarvan gelooven en meer het vertoon zien van een geest dan de emanatie van een geest. De vroege studie geeft de naakte figuur weer in de trillende waarheid van een zwangere wereld van den menschelijken geest. Een oud man, zwaar en moeilijk van gang op zijn oude beenen, verlaten in zijn gedachten en zijn gang bepaald door de snelheid van z'n denken. De buik wat uitgezakt, hand en arm even geheven, als be schuttend een onzichtbare schat. Iets van een zaaier op weg naar den akker. Een mensch, in zich zelf een wereld dragend. Geen lichamelijk schoon; een verloren Grieksche wereld; maar een gewonnen Europeesche geest van den werkzamen mensch. Welk een grootheid van gang en drift. Zelden heeft Rodin zich zoo bedwongen in z'n onmiskenbare vaart. De volgende concepties toonen het verlies. Hij komt tot de veel te vaak door hem gebruikte en tot een mooier geworden toepassing van het uit het ruige marmer opkomen der gepolijste figuurvormen (afkomstig van de slaven van Michel Angelo). Hij laat Hugo tot een operaheid worden, verbreedt het ge baar. Weg is de dieper gewaarwording, het onaan raakbare der sfeer. Dezelfde afstand als tusschen de naakt-studie voor Pierre de Wiessant, een der burger van Calais (Boymans) en de uiteindelijke conceptie in de groep. Het is of de arbeid van dezen beeldhouwer zijn wezenlijken weerstand heeft gemist in den tijd, of de sterke krachten ontbraken, die den van hem uitgaanden druk konden remmen en daardoor de vormspanning verleenen die onont beerlijk is voor het werk. Hij heeft Gustav Mahler gekend en geboetseerd. Ook bij Mahler is een soort gelijk, doch manifester verlies aan weerstand, ver lies aan spanning en inspiratie na de grootsche aan loop. Begaafde en bevlogen geesten, levens op hooge zeeën, maar niet geheel bestand tegen het koeler en sterke weer van een lateren tijd, die zich het zij gezegd zonder vooringenomenheid voor den eigen tijd met zijn aanzienlijke bezwaren en tekort komingen in de beeldhouwkunst althans beschei dener, stiller, klaarder en met een hooger grensbewustzijn heeft ingezet. Ten koste vaak, ook dit dient gezegd, van de stoutmoedige driften en be vlogenheid van den geest. Zoo kon het gebeuren, dat, van de vormen der liefde, het mannelijk en het vrouwelijk naakt in erotische drift bevangen, onophoudelijk het thema van Rodin's werkzaamheid zou worden, zonder dat hij er ooit anders in slaagde dan een hevige omstrengeling of een al te teedere lichamelijke aanraking op te roepen, waarin de waarden der plastiek eer aan het ideaal van het I9de-eeuwsche dienstmeisje der burgers dan aan de bloeiende zinne lijkheid van het Hooglied van Salomo herinneren. De oud-testamentische weelden der zinnen noch de stille en pure onaanraakbaarheid van het vrouwelijk naakt zijn deel geworden van de vehemente liefdes sculpturen van Rodin. Onthulde alcoofgeheimenissen der igde eeuw, niet de heidensche onbekom merdheid van den natuurlijken Renoir. MAAR er is nog een andere Rodin dan deze van het overbelaste sculpturale woord. Wij hadden gehoopt, dat de tentoonstelling in deze rich ting iets verder was gegaan. Het een is wel nimmer geheel van het ander los te maken en iedere tijd zal het zijne kiezen en het andere verwerpen, zonder ooit volkomen recht te doen. Doch in de begaafd heid van Rodin is ook voor de tegenwoordigen een verband te zien, dat in deze fragmentarische opzet, die een soort volledigheid vruchteloos nastreeft, onvoldoende tot z'n recht komt. Rodin treft ons nu vooral in de onopgesmukte eenvoud, in de direct heid en macht van zijn portretten en in enkele eerste opzetten van zijn grootere concepties. Er zijn van hem in indrukwekkende reeksen eenvoudige geboetseerde koppen van den Franschman der vorige eeuw. Realistisch gezien, maar met die on miskenbare neiging der romantici, een zekere breed heid en grootheid te brengen in de waarneming. Waarachtiger dan in de middeleeuwsche burgers van Calais heeft hij hier den ontluisterden burger der ipde eeuw, die passie is, verstand, schedel, snor of baard, passie van het verstand, verfijnde weten schap, opruimer van illusies, zijn waarachtigen plastischen vorm gegeven. [ BIJ DE AFBEELDINGEN | Rechts boven: Voorstudie van de Burgers van l Ca/ais." j Daaronder: Kop uit de beeldengroep ,,De \ Burgers van Calais." \ [ = Links: te t/gre, C/emenceau