DE GROENE AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie : Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening: 72880. Gem. Giro G 1000. Abonnementen kunnen met elk nummer ingaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 26 AUG. 1939 Via Moskou naar München" *? i Donderdagmiddag DE aankondiging van het Duitsch-Russische niet-aanvalsverdrag, Ribbentrop's reis en ontvangst te Moskou, Henderson's plotselinge tocht naar Berchtesgaden, de afsluiting van het accoord Berlijn?Moscou, de Fransche en Engelsche mili taire maatregelen, waarlijk, deze week was rijk aan gebeurtenissen die de waarschuwing, Donderdag middag" boven dit artikel rechtvaardigen. De'S hrijver, immers, moet rekening houden met de mogelijk heid dat zijn analyse op verschillende punten on juist is gebleken, wanneer zij anderhalven dag later onder het oog van den lezer komt. Eén streven en het zal de leidraad van deze beschouwing zijn lijkt ons aanwezig bij al de groote mogendheden die op het bewogen politiek ,tooneel van de afgeloopen week een rol hebben gespeeld: het.streven, den vrede te bewaren. Op zichzelf een loffelijk streven, ware het niet dat het !ook dit jaar zijn slachtoffer schijnt op te leveren: Polen, dat door het gerecht der wereldgeschiedenis veroordeelt dreigt te worden voor zijn medeplichtig heid aan den roofmoord op Tsjechoslowakije. In welken vorm het nieuwe München" dat in de lucht hangt, zich zal voltrekken, wagen wij niet te voorspellen. Of Polen spoedig het hoofd zal buigen, is evenmin zeker. Maar het heeft zelf niet langer de beslissing over zijn lot. Zoomin als deze vorig jaar te Praag lag, ligt zij thans te Warschau. WANNEER wij achtereenvolgens de houding der verschillende mogendheden bezien, is het dienstig met de Sowjet-Unie te beginnen. Zij heeft deze week de wereld-opinie immers voor de grootste verrassing geplaatst. Het cynisch oppor tunisme van haar politiek is zoo frappant, dat een verklaring die niet bij oppervlakkige phrases wil halthouden, op schier onoverkomelijke moeilijk heden stuit. Naar aanleiding van Litwinow's heengaan schre ven wij d.d. 6 Mei in dit blad: De economie der Sowjet-Unie heeft vóór alles tijd noodig, veel tijd, zoo mogelijk decennia. Den relatieven ach terstand dien deze economie, vergeleken met Enge land, Frankrijk, Duitschland en de Vereenigde Staten vertoont, geeft de verklaring voor de passivi teit die de buitenlandsche politiek der Unie kenmerkt. Deze relatieve achterstand veroorzaakt tevens dat de Unie zeer weinig geneigd zal zijn, ten strijde te trekken, tenzij uit zelfverdediging. Oorlog op dit oogenblik zou de Sowjet-Unie zeer ongelegen komen." De leiders van de Sowjet-Unie weten dat het tempo waarin hun militaire kracht groeit, hooger is.' dan het Duitsche tempo. De Sowjet-Unie heeft nog altijd het dubbele aantal inwoners van het Derde Rijk en de levensstandaard is er nog steeds lager; de industrieele productie neemt er met grooter sprongen toe. Over vijf of tien jaar zal de SowjetUnie dan ook in een gunstiger positie tegenover Duitschland staan dan thans het geval is. Er zijn trouwens op het oogenblik nog maar nauwelijks wegen waarlangs zich groote troepencontingenten in Westelijke richting zouden kunnen verplaatsen. Was de oorlog uitgebroken, dan zou hij dan ook de Sowjet-Unie in den beginne in een zeer moeilijk parket hebben gebracht, temeer omdat Japan stellig zijn kans had waargenomen en den aanval op het Siberische mijngebied had ingezet. De Duitsche regeering kon dan ook met eenig vertrouwen op het Russische verlangen naar vrede speculeeren. Dat de onderhandelingen tusschen Moskou en Berlijn vrij plotseling goeden voortgang maakten (sinds vorige week Vrijdag, meldde Berlijn) kan het gevolg zijn geweest van het feit dat Frankrijk en Engeland bereid waren, aan alle Russische eischen tegemoet te komen, in de verwachting dat Rusland dan wel weer met nieuwe eischen voor den dag zou komen. De onderhandelingen met Von Ribbentrop waren stellig een probaat middel om een oorlog te voorkomen, althans de Sowjet-Unie voorloopig er buiten te houden. Onverklaarbaar is dit vredesstreven van de Sowj etUnie niet. Het is, zooals betoogd is, ingegeven door puur-nationalistische overwegingen. Het recht om zich als de voorvechtster van democratie en socia lisme te betitelen, heeft Stalin's staat daarmee verbeurd. Weinig waarschijnlijk lijkt het ons dat het verdrag met Duitschland zijn tien jaren zal halen. Het druipt van het onoprecht opportunisme dat Moskou den anderen mogendheden placht te ver wijten. WIJ hebben in dit blad altijd de opvatting ver kondigd dat de Engelsche regeering geen of slechts geringe oorlogsrisico's kon aanvaarden. Dit geschiedde niet uit pure liefde voor den vrede, maar was het gevolg van het inzicht of instinct van Chamberlain c.s. dat een wereldoorlog, onveran derlijk hoe hij zou eindigen, zou uitloopen op enorme sociale beroeringen en op het uiteenvallen van het Britsche wereldrijk. Hij zou de deelen van een Empire" dat ten deele door den dwang der koloniale overheersching, ten deele door zuiver historische banden bijeengehouden werd, doen afvallen naar de grootere economische en sociale verbanden waartoe zij reeds behooren. Op zijn minst zou de oorlog het voortbestaan van het Britsche wereldrijk op het spel zetten. Deze omstandigheden bepaalden vorig jaar de snelheid waarmee de weg naar München is afgelegd; zij bepaalden dit jaar de traagheid waarmee de tocht naar Moskou is aanvaard. Chamberlain's regeering heeft de Moskou'sche onderhandelingen van meet af aan gesaboteerd. Zij is niet verder gegaan dan noodig was om de openlijke veront waardiging van parlement en publieke opinie te voorkomen. Zij heeft de besprekingen met SowjetRusland door naar verhouding ondergeschikte per sonen laten voeren. Zij heeft Chamberlain nog slechts acht weken geleden in het Lagerhuis laten verklaren dat hij, als hij te Moskou was, niet zou weten tot wien hij zich moest wenden" (reden waarom hij te Londen bleef). Zij heeft de militaire missie een admiraal meegegeven die zijn sporen verdiend heeft in den oorlog der Witten tegen de tegenwoordige Russische machthebbers (objectief bezien, een onbeschoftheid die zij had kunnen voorkomen). Hier staan, het spreekt vanzelf, andere feiten tegenover. In de eerste plaats de invoering van de dienstplicht en de grootscheepsche herbewapening. Maar de militaire macht vergrooten de grond stoffen-voorraden zijn niet vergroot! is iets anders dan haar onverbiddelijk te willen gebruiken bij den volgenden eisch der totalitaire mogendheden. Deze eisch was: Polen. Had de Engelsche regeering oprecht willen voorkomen dat Polen moest toe geven, dan had zij zulks kunnen verhinderen. Zij heeft het niet gewild. Zij heeft gewild dat Polen ging onderhandelen. Nog Zaterdagavond j.l. be richtte de officieele Britsche draadlooze dienst, dat Whitehall overtuigd was van de ingetogenheid der Poolsche regeering": Een land dat weet, dat zijn eigen bodem slagveld zal worden als de oorlog uitbreekt, zal geen oorlog voeren, zoolang er nog eenig alternatief overblijft." Dezelfde vriendenraad was vorig jaar aan TsjechoSlowakije gegeven.... Wij zien de talrijke Britsche defensie-maatregelen der laatste dagen dan ook vóór alles als een poging om de danig verzwakte positie van Engeland bij de te verwachten onderhandelingen zoo sterk mogelijk te maken. Frankrijk heeft bij deze crisis een zeer secundaire rol gespeeld, maar ook in dat land is achter de schermen een groot verzoenings-gezind gemompel opgegaan, vooral in invloedrijke kringen. Onver klaarbaar is dat niet. Immers, was de oorlog uitge broken, dan zou het Fransche leger den eersten slag moeten toebrengen. Waar? Aan den Rijn? Dat zou op groote, zoo niet onoverkomelijke moei lijkheden stuiten. In de Povlakte? Dat zou de Italiaansche neutraliteit waarop men te Parijs en Londen hoopt, tot een onmogelijkheid maken. OOK Duitschland zal den wereldoorlog willen vermijden, aangezien het er nog lang niet gereed voor is. Het is een feit dat een land nimmer volledig klaar is voor den gewapenden strijd, maar in de Duitsche wapenrusting zitten teveel zwakke punten. Het Duitsche leger is betrekkelijk klein. De man schappen zijn slecht geoefend en de kaders zijn PAG. 3 DE GROENE No. 3247 zwak. De getalsterkte van het Fransche leger is bij voorbeeld zeker driemaal die van het Duitsche. De motoriseering en mechaniseering zijn ver doorge dreven, maar tegen de Maginot-linie zouden zij weinig uitrichten en met tanks en zware vracht auto's kan men weinig beginnen in een land als Polen dat geen goede wegen heeft. Bovendien is de Duitsche grondstof-voorziening voor het voeren van een oorlog ontoereikend. Overal gapen de tekorten. Tekorten die zoo groot zijn, dat geen voorraadvorming er in kan voorzien. Men mag dan ook schatten dat Duitschland op het oogenblik voor niet langer dan een jaar oorlogvoeren voldoende grondstoffen bezit. Een jaar is lang. Maar de Duitsche legerleiding weet dat een moderne oorlog zich niet in maanden, maar slechts in jaren laat meten. Zij weet dat Duitschland den tweeden Wereldoorlog, brak hij thans uit, tenslotte onher roepelijk zou verliezen. Wij vermoeden dat zulks ook te Berchtesgaden bekend zal zijn. Men weet dan ook uit onverdachte bron dat Hitler vorig jaar, toen het bericht kwam van de mobilisatie der Britsche vloot en het scheen alsof Engeland toe zou slaan, ten einde raad was. Zijn politiek berust immers op intimidatie. Maar hij en de clique welker vertegenwoordiger hij is, durft chantage te plegen, durft met den oorlog te spelen. En helaas liggen de kaarten in Augustus 1939 aan zienlijk gunstiger voor Duitschland dan in Sep tember 1938 het geval was. HELAAS voor Polen. Polen heeft weinig gedaan om de sympathie der democraten te verdienen. Toch gaat thans ons hart uit naar het land dat den lijdensweg van Tsjechoslowakije op wordt gedrongen. Het is niet strikt noodzakelijk dat het toegeeft. Men vergete niet dat Duitschland onmogelijk zijn geheele militaire macht tegen Polen in het vuur kan gooien: in het Westen en in Tsjechiëmoet het zeer aan zienlijke reserve's achterlaten. Uitgaande van het weten dat een modern offensief slechts succes heeft, wanneer de aanvaller over drie of vier maal zooveel manschappen beschikt als de verdediger, uitgaande ook van het feit dat het Poolsche landschap het modern uitgeruste Duitsche leger groote moeilijk heden in den weg zal leggen, is de veronderstelling niet onredelijk dat Polen zich maandenlang met succes zal kunnen verdedigen, ook als er geen hulp komt. Maar Engeland heeft toch hulp toegezegd ? Wel te verstaan: indien Duitschland geweld gebruikt. Waarschijnlijk zal Duitschland daarom geen geweld gebruiken, maar Polen blijven intimideeren. En deze intimidatie, deze gevaarlijke stille druk, kan, als Polen niet meteen toegeeft, nog wel enkele weken duren. Er is tijd voor noodig, om Polen tot toegeven en de publieke opinie in de democratische staten tot accepteeren te brengen. Terecht. Want de terugkeer van Danzig, den Corridor en Opper-Sileziëtot het Rijk, zal op korten of langen termijn het einde van Polen beteekenen, zooals de verovering van het Sudetengebied het einde van Tsjechoslowakije beteekend heeft. Polen's nederlaag zal Duitschland bovendien aan de Oostzijde volledige dekking geven. Daarvan zal allereerst de Balken den weerslag ondervinden. Men mag daar in dat geval een zeer aanzienlijke uitbreiding van Duitschland's macht verwachten, hetgeen de anti-Duitsche stemming in Italiëweer zal doen stijgen. De positie van democratisch West-Europa wordt met dat al weer aanzienlijk moeilijker. Dat geldt ook voor de kleine landen, die moeten leeren dansen naar het pijpen van Berlijn. Blijvende vrede is minder dan ooit te verwachten. De mogendheden, groot en klein, moeten zich integendeel in versterkte mate gaan toeleggen op de oorlogsvoorbereiding. De bewapeningswedloop wordt in optima forma voortgezet en zal de vredes economie ook der democratische staten, omvormen tot een oorlogseconomie die aan de democratische grondrechten steeds minder speelruimte laat. Zij voor wie de democratie de eenig mogelijke levens vorm is, gaan zware jaren tegemoet. L. DE JONG